Przejmujemy prezydencję od Węgier, które nadal mają zasadnicze problemy z przestrzeganiem zasad rządów prawa. I już na początku będzie nas to wyróżniać, jako państwo kierujące agendą w przyszłym roku. Stan praworządności w naszym kraju może mieć istotny wpływ na przebieg polskiej prezydencji, zarówno pod względem jej efektywności, jak i postrzegania Polski na arenie międzynarodowej - wskazują prawnicy. Polska prezydencja potrwa od 1 stycznia do 30 czerwca 2025 r.

Minister sprawiedliwości Adam Bodnar podpisał rozporządzenia podnoszące stawki za niektóre czynności adwokatów i radców prawnych z urzędu oraz z wyboru. Resort sprawiedliwości tłumaczy w komunikacie, że aktualne stawki opłat za czynności pochodzą z 2015 roku, więc „nie odpowiadają obecnym realiom ekonomicznym”.

20 grudnia 2024 r. sędzia-komisarz wyraził zgodę, by syndyk Getin Noble Banku w upadłości zawierał ugody z konsumentami, którzy zaciągnęli na cele mieszkaniowe kredyt denominowany lub indeksowany do franka szwajcarskiego. Oznacza to, że w Getinie nie ma już formalnych przeszkód dla rozpoczęcia programu ugód dla tzw. frankowiczów.

Systemowa poprawa funkcjonowania w Polsce instytucji tymczasowego aresztowania znajduje się w grupie priorytetów MS, zajmuje się tym Komisja Kodyfikacyjna Prawa Karnego, a projekt powinien zostać przyjęty w przyszłym roku. Celem jest m.in. przebudowanie zasad stosowania tymczasowego aresztowania oraz jego ograniczenia w niektórych sytuacjach - wskazał w specjalnym oświadczeniu minister sprawiedliwości prof. Adam Bodnar.

Prezydent podpisał nowelizację ustawy o doręczeniach elektronicznych, który ma pomóc podmiotom publicznym dostosować się do wymogów ustawy. W okresie przejściowym, do końca 2025 r., podmiot publiczny będzie kierował korespondencję do podmiotu niebędącego podmiotem publicznym na adres do doręczeń elektronicznych – jeżeli odbiorca taki adres posiada. Jeżeli odbiorca nie posiada e-adresu, korespondencja będzie mogła być kierowana w dotychczasowy sposób.

Marszałek Sejmu Szymon Hołownia znalazł remedium na kryzys wyborczy w związku ze zbliżającymi się wyborami Prezydenta RP. Jest to projekt ustawy przejściowej, obowiązującej jedynie w 2025 roku. Chodzi o zapewnienie rzetelnego postępowania w sprawach protestów wyborczych i ważności wyborów. Prawnicy twierdzą, że szanse, aby ta ustawa weszła w życie, są małe.

Odpowiedź na pytanie, jak ulepszyć system biegłych wymaga szczegółowego i aktualnego zdiagnozowania szeroko rozumianego procesu opiniowania. Niemniej, już teraz widać, że konieczne jest wzmocnienie mechanizmu wpisu na listę, żeby prezesi sądów faktycznie badali kompetencje biegłych na podstawie rzetelnych dokumentów. W proces rekrutacji i podnoszenia kwalifikacji ekspertów powinny włączyć się organizacje pozarządowe, takie jak Polskie Towarzystwo Kryminalistyczne, ale na zasadzie soft power, tj. partnerstwa publiczno-prywatnego - pisze dr Paweł Opitek, prokurator Prokuratury Regionalnej w Krakowie, dyrektor Biura Prawnego ZZPiPP RP.

Wprowadzone do procedury cywilnej przepisy dotyczące rozpraw zdalnych rażą nieścisłością językowo-gramatyczną, rozwlekłością i zawiłością oraz błędną systematyką. Ustawodawca szalenie utrudnił próbę zrekonstruowania na ich podstawie sensownych i wzajemnie niesprzecznych norm prawnych, a w dalszej kolejności ich sprawne stosowanie. Przepisy te wymagają nowelizacji - wskazuje dr hab. Andrzej Olaś, profesor UJ, adwokat.

Przedsiębiorca ponosi czasem odpowiedzialność za prezenty, które daje klientów i kontrahentom, więc wybór podmiotu, który przygotuje podarunek ma ogromne znaczenie. Szczególnie jeśli prezentem ma być żywność, warto nie przymykać oczu na to, z jakiego źródła ona pochodzi. Najpopularniejszymi firmowymi prezentami są: czekolady, alkohol, przetwory owocowe, a także gadżety firmowe, m.in. kubki termiczne, powerbanki.

Sankcja kredytu darmowego to potężne narzędzie, które pozwala konsumentom odzyskać nielegalnie naliczone koszty kredytu i ograniczyć jego całkowity koszt. W sytuacji, gdy banki czy instytucje pożyczkowe nieprawidłowo informują konsumentów o warunkach umowy lub stosują niejasne zapisy, prawo stoi po stronie kredytobiorcy. W ostatnim czasie sądy coraz częściej przyznają rację konsumentom, co dodatkowo zachęca innych do dochodzenia swoich praw - mówi Karolina Pilawska, adwokat, partner w Kancelarii Prawnej Pilawska Zorski.

Komisja Kodyfikacyjna Prawa Karnego chce ułatwień we wnoszeniu subsydiarnych aktów oskarżenia, ale zamierza też ograniczyć rolę prokuratury w takich postępowaniach, by nie mogła ona decydować, czy wystąpi w charakterze oskarżyciela publicznego, czy też niedookreślonej roli rzecznika praworządności lub rzecznika interesu społecznego. Jej zdaniem w takich postępowaniach prokurator powinien występować tylko jako oskarżyciel publiczny.

Zniknąć ma przepis pozwalający na blokowanie, przynajmniej do wyczerpania możliwości odwoławczych, przez prokuratora decyzji sądu o zamianie tymczasowego aresztowania na poręczenie majątkowe. Komisja Kodyfikacyjna Prawa Karnego proponuje powrót do wyłącznie sądowej kompetencji orzekania w przedmiecie stosowania lub przedłużania tymczasowego aresztowania.

Minister sprawiedliwości Adam Bodnar kwestionuje Izbę Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN, a wielokrotnie zajmował stanowiska procesowe w sprawach rozpoznawanych przez nią, tylko w tym roku wpłynęły m.in. od niego 64 skargi nadzwyczajne, a Prokuratura Krajowa nadesłała merytoryczne stanowiska dotyczące protestów przeciwko ważności wyborów do PE w 33 sprawach; wpłynęły również stanowiska prokuratora generalnego w postępowaniach dotyczących ważności wyborów - brzmi oświadczenie I Prezes SN prof. Małgorzaty Manowskiej.

PKW nie podjęła w poniedziałek w trybie obiegowym uchwały w sprawie sprawozdania komitetu PiS z wyborów parlamentarnych z 2023 r. po decyzji Sądu Najwyższego - poinformował PAP szef PKW Sylwester Marciniak. Sprawa sprawozdania ma być rozpoznawana na posiedzeniu PKW zwołanym na 30 grudnia.

Były wiceministra sprawiedliwości, poseł PiS Marcin Romanowski, podejrzany w śledztwie dot. Funduszu Sprawiedliwości, zadeklarował, że wróci z Węgier do Polski w ciągu sześciu godzin, jeżeli zostaną spełnione jego warunki. Domaga się m.in. opublikowania wyroków Trybunału Konstytucyjnego oraz przywrócenia nielegalnie odwołanych prezesów sądów, poczynając od Sądu Apelacyjnego i Okręgowego w Warszawie.

Od 19 grudnia biegłym sądowym przysługują wyższe stawki wynagrodzenia. Rozporządzenia dotyczące spraw karnych i cywilnych, opiniowane od kilku miesięcy, weszły właśnie w życie. Przewidziano m.in. 5,13 proc. kwoty bazowej dla biegłych z tytułem profesora. W sprawach karnych biegli będą mogli liczyć na stawkę wyższą o 50 proc. w sytuacji zawiłego problemu i jeśli będą posiadać dyplom ukończenia studiów lub dyplom mistrzowski.

W projekcie tzw. ustawy naprawczej zaproponowaliśmy rozwiązania mające usunąć z prawa karnego wiele niekonstytucyjnych rozwiązań i przejawy skrajnego populizmu, który jest irracjonalny i niebezpieczny, jak obniżenie odpowiedzialności karnej do 14 lat, kara 30 lat pozbawienia wolności czy bezwzględne dożywocie. Ale stanowisko przedstawione przez Kancelarię Premiera było dla nas zimnym prysznicem – mówi prof. Włodzimierz Wróbel, sędzia SN, przewodniczący Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego.

Mamy takie czasy, tak rozchwiany system prawny, że w najbliższym czasie niewiele da się zmienić w kwestii odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów - mówią prawnicy. Przeszkodą w wykonywaniu funkcji rzecznika ad hoc jest w tej chwili wolne tempo działania sądów dyscyplinarnych przy sądach apelacyjnych. Jest to konsekwencja braku prezesów tych sądów.

Nawet 6 tys. złotych mandatu może zapłacić obecnie kierowca przy popełnieniu kilku wykroczeń. Jeśli natomiast sprawa trafi do sądu, grzywna może wynieść i 30 tys. złotych. Chodzi oczywiście o najpoważniejsze wykroczenia, takie jak jazda pod wpływem alkoholu, spowodowanie zagrożenia w ruchu drogowym czy choćby nieudzielenie pomocy osobom poszkodowanym. Zimą warto pamiętać o konieczności odśnieżenia auta - dachu, szyb i oświetlenia, w przeciwnym razie grozi nawet 3 tys. zł mandatu.

Sprawy karne są ich pasją, choć niełatwą. Jak podkreślają adwokatki karnistki nadal na co dzień stykają się ze stereotypami - bywa, że klient mówi wprost, że wolałby mężczyznę, bo nie jest pewien czy jego obrończyni podoła. Do tego dochodzą kwestie organizacyjne, ciągła konieczność pogłębiania wiedzy i duże obciążenie emocjonalne. Zaznaczają, że w ich zawodzie przydałaby się superwizja.

Stworzony został model, w którym władza wykonawcza zapewniła sobie odpowiedni wpływ na to, co dla niej jest najistotniejsze. A zatem sprawy wyborcze, odwołania od uchwał PKW czy KRS – czyli to, co jest przedmiotem orzekania nie-sądu Izby Kontroli, a dodatkowo tak stworzono model odpowiedzialności dyscyplinarnej i tak wybrano sędziów wadliwie powołanych, aby stworzyć układ, w którym sędziowie prawidłowo powołani nie mieli wpływu na najistotniejsze kwestie - uważa Jarosław Matras, sędzia Izby Karnej SN.

Polska będzie podejmowała wszelkie możliwe działania, aby Marcin Romanowski odpowiedział przed polskim wymiarem sprawiedliwości. Adam Bodnar, minister sprawiedliwości zapewnił, że działania Prokuratury Krajowej, która prowadzi śledztwo dotyczące Funduszu Sprawiedliwości, będą kontynuowane, w tym także na rzecz wykonania Europejskiego Nakazu Aresztowania wobec byłego wiceministra. Tymczasem prokuratura chce postawić politykowi PiS siedem kolejnych zarzutów.

Cieszę się z ożywionej dyskusji wokół projektu ustawy o biegłych sądowych, ale nie rozumiem zarzutów, że taka ustawa nie jest potrzebna, bo obecna sytuacja w zakresie opiniowania jest dobra, albo że proponowana konieczność ubiegania się przez kandydatów na biegłych o certyfikaty i co kilka lat ich odnawianie, miałoby niekorzystnie wpłynąć na niezależność biegłych – przekonuje prof. Tadeusz Tomaszewski, pełnomocnik ministra ds. biegłych sądowych.

Węgierski sąd będzie musiał rozpoznać wniosek Polski o wydania b. wiceministra sprawiedliwości Marcina Romanowskiego. Inną kwestią jest jednak to, czy zostanie on wydany. Sądy hiszpańskie, irlandzkie, holenderskie odmawiały już Polsce wydania obywateli z powodu tego, że w ich ocenie nasz kraj nie zapewniał rzetelności procesu oraz naruszał prawa i wolności człowieka. I mimo zmiany rządu, proces przywracania praworządności się nie zakończył, więc te argumenty mogą być podniesione - mówi Anna Mika-Kozak, adwokat specjalizująca się w ENA, rzecznik dyscyplinarny Izby Adwokackiej w Warszawie.

Z pierwszych zapowiedzi wynikało, że w projekcie ustawy zastępującej ubezwłasnowolnienie nową instytucją znajdzie się również pełnomocnictwo medyczne. Eksperci uważają jednak, że sformułowanie przepisów (o ile zostanie utrzymane) nie pozwoli na ustanowienie pełnomocnictwa tylko do niektórych czynności, np. medycznych, jak było to planowane. A taka instytucja jest w Polsce bardzo potrzebna - zarówno pacjentom, jak i lekarzom.

Wydawać by się mogło, że o sprawach frankowych powiedziano i napisano już wszystko. Niedawno pojawiło się jednak kolejne zagadnienie, które wymaga analizy. Potrącenie jest szeroko opisane w doktrynie i powszechne w stosunkach prawnych. Jego stosowanie w praktyce, szczególnie w sprawach związanych ze sprawami frankowymi, nie jest już jednak tak oczywiste - pisze Natalia Karaś, adwokatka w KBiW Kurpiejewski Budzewski i Wspólnicy.

Jedno z założeń ministerialnego projektu tzw. ustawy naprawczej zakłada dodanie do art. 301 k.p.k. paragrafów od 2 do 11, regulujących realizację przez podejrzanego prawa do korzystania z pomocy obrońcy. Uzasadnia się to koniecznością dostosowania regulacji kodeksowej do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/48/UE z dnia 22 października 2013 r. w sprawie prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym. Wydaje się, że nie oszacowano jednak dobrze ani kosztów, ani skutków zmian - pisze prokurator Jacek Skała, przewodniczący Związku Zawodowego Prokuratorów i Pracowników Prokuratury RP.

Osoba wezwana przez komisję śledczą ma szereg uprawnień, które mogą wymagać pomocy ze strony pełnomocnika. Nie zawsze jest też osobą zamożną, którą stać na pełnomocnika z wyboru. Senat zajmie się petycją, której celem jest taka zmiana ustawy o sejmowej komisji śledczej, by wzywanym przysługiwał również pełnomocnik z urzędu. Jej autorem jest adwokat Robert Pogorzelski, ale potrzebę taką dostrzega również Krajowa Rada Radców Prawnych.

Rząd zdecydował się na podjęcie uchwały uzasadniającej niepublikowanie wyroków Trybunału Konstytucyjnego, tuż po tym, gdy Komisja Wenecka w swojej opinii wskazała, że wyroki te powinny być opublikowane, np. z adnotacją o wadliwym - dublerskim składzie. Konstytucjonaliści, choć w zakresie samej publikacji orzeczeń TK są mocno podzieleni, podkreślają, że taka uchwała wiąże jedynie organy podległe Radzie Ministrów. Nie jest natomiast źródłem prawa i nie może zastąpić działań legislacyjnych.

Rząd Węgier uwzględnił wniosek posła PiS Marcina Romanowskiego i udzielił mu azylu - poinformował obrońca Romanowskiego, mec. Bartosz Lewandowski. Jak przekazał, Romanowski zwrócił się o azyl w związku "z politycznie motywowanymi działaniami ze strony służb i Prokuratury Krajowej".