Pytanie zostało oparte na podstawie art. 11 ust. 11 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych. W związku z tym, że skutkiem utraty spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu, mającego charakter majątkowy, jest jednoczesna utrata prawa niemajątkowego, jakim jest prawo członkostwa w spółdzielni.
W zależności od odpowiedzi na to pytanie powstaje kolejne: który sąd – rejonowy czy okręgowy – bez względu na wartość przedmiotu sporu jest rzeczowo właściwy do rozpoznania sprawy o stwierdzenie wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu?
Powództwo spółdzielni przeciw lokatorowi
Przedmiotem postępowania jest powództwo spółdzielni mieszkaniowej oparte na art. 11 ust. 11 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych o stwierdzenie wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego pozwanych. Problem w tym, że Trybunał Konstytucyjny 18 czerwca 2018 r. uchylił ten przepis, w zakresie rozliczenia ze spółdzielnią jako niezgodny z Konstytucją.
W wyroku o sygnaturze SK 34/14 Trybunał orzekł, że w wypadku, gdy opróżnienie lokalu nastąpiło dopiero po wejściu w życie ustawy z dnia 14 czerwca 2007 r., narzucenie spółdzielni rozliczenia według wartości rynkowej lokalu stanowi sprzeczne z Konstytucją, nie znajdujące wystarczającego uzasadnienia działanie prawa wstecz.
Trudna relacja praw
Sąd, rozpoznając to powództwo, doszedł do wniosku, że z punktu widzenia istoty przedstawionego zagadnienia prawnego, prawo majątkowe w postaci prawa do lokalu i prawo niemajątkowe w postaci członkostwa w spółdzielni ustawodawca tak ściśle powiązał ze sobą, iż trudno jednoznacznie stwierdzić przewagę któregokolwiek z nich w tak ukształtowanej wzajemnej ich korelacji.
Członkostwo w spółdzielni jest automatycznie związane z prawem do lokalu, albo już posiadanym, albo z takim, które ma zostać uzyskane w przyszłości, co przesądza nabycie przez pozwanych prawa członkostwa w spółdzielni, a tym samym ukształtowanie ich sytuacji prawnej w zakresie obu tych praw – prawa majątkowego i niemajątkowego.
Czytaj w LEX: Wygaśnięcie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego >
Wpływ na dobra niemajątkowe pozwanych
Jak ocenił Sąd Okręgowy, wobec trudności w ocenie korelacji tych praw, w razie sporu sądowego w przedmiocie roszczenia o wygaśnięcie spółdzielczego prawa do lokalu, w wątpliwość zostaje podana też właściwość rzeczowa sądu do jego rozstrzygnięcia.
Tak ścisłe powiązanie obu tych praw w zasadzie czyni je równorzędnymi, a w tej sytuacji, skoro dla właściwości sądu okręgowego są zastrzeżone sprawy rozstrzygające o prawach niemajątkowych i łącznie z nimi dochodzonych roszczeniach majątkowych, to powstaje wątpliwość, czy powiązana z wygaśnięciem lokatorskiego prawa do lokalu utrata członkostwa w spółdzielni jako prawo niemajątkowe nie determinuje właściwości rzeczowej sądu okręgowego.
Sprawdź w LEX: W jakim terminie przedawnia się roszczenie o wypłatę wkładu mieszkaniowego z opróżnionego lokalu? >
Sąd drugiej instancji wyraził wątpliwość, czy rozstrzygnięcie w przedmiocie wygaśnięcia lokatorskiego prawa do lokalu jedynie pośrednio wpłynie na dobra niemajątkowe pozwanych. Miał na względzie, że w rozpoznawanej przez niego sprawie nie występowała typowa sytuacja przewidziana w art. 17 pkt 1 k.p.c., tj. iż punktem wyjścia jest naruszenie prawa niemajątkowego i dopiero z tego naruszenia wywodzone jest roszczenie majątkowe, ale wskazana korelacja obu tych praw jest tak ścisła, że ich rozgraniczenie jest niemożliwe.
W tym kontekście kompleksowość rozstrzygnięcia może czynić tę sprawę sprawą o charakterze mieszanym, bez względu na to, że sformułowanie pozwu przybrało postać roszczenia majątkowego.
Sygnatura akt III CZP 24/21
