1 stycznia to chętnie wybierana przez ustawodawcę data, określająca moment wejścia w życie nowego prawa. Czasami są to tylko pojedyncze przepisy nowelizowanych ustaw czy rozporządzeń, innym razem – jak w przypadku świadczenia wspierającego – rozpoczęcie obowiązywania nowej ustawy, wprowadzającej nowe świadczenie adresowane bezpośrednio do osób z niepełnosprawnością. Prezentujemy najważniejsze zmiany w prawie od Nowego Roku.
Czytaj również: Adwokaci, radcy mają mieć skrzynki do e-doręczeń od 1 października 2024 r. - komunikat Ministra Cyfryzacji>>
Płaca minimalna w górę – w 2024 r. znów wzrośnie dwa razy
Od 1 stycznia 2024 roku minimalne wynagrodzenie za pracę wzrośnie z 3600 zł do 4242 zł, a minimalna stawka godzinowa - z 23,50 zł do 27,70 zł. Natomiast od połowy roku, czyli od 1 lipca, minimalna płaca i minimalna stawka godzinowa ponownie ulegną zwiększeniu - odpowiednio do kwoty 4300 zł i 28,10 zł. To będzie druki rok z rzędu, gdy minimalna płaca rośnie w trakcie roku dwa razy. Pierwszy raz stało się to w 2023 roku.
Znów będzie dodatek osłonowy dla najuboższych
Od 1 stycznia 2024 r. gminy ponownie zajmą się wypłatą dodatku osłonowego dla najuboższych, który ma im zniwelować skutki inflacji i podwyżek energii. Tak jak poprzednio dodatek będzie nadal oparty o kryterium dochodowe, ale ma być wypłacany tylko za pół roku i powiększony o wskaźnik inflacji w 2022 r. Przykładowo dla przeciętnego gospodarstwa domowego składającego się np. z 2 do 3 osób dodatek wyniesie - 343,20 zł, a w przypadku ogrzewania gospodarstwa węglem - 429 zł. Dodatek osłonowy będzie kosztować Skarb Państwa w 2024 r – 2,3 mld zł, w następnym roku 200 mln zł.
Więcej piszemy w tekście: Gminy zajmą się wypłatą dodatku osłonowego
Ceny energii zamrożone – do połowy przyszłego roku
31 grudnia 2023 r. wchodzi w życie ustawa o zmianie ustaw w celu wsparcia odbiorców energii elektrycznej, paliw gazowych i ciepła. Przedłuża ona funkcjonowanie mechanizmów cen maksymalnych prądu, gazu i ciepła. Oznacza to, że maksymalna cena energii elektrycznej dla gospodarstw domowych zostanie utrzymana na poziomie 412 zł za MWh netto (do obecnego poziomu limitu zużycia, pomniejszonego o 50 proc., ponieważ przepisy mają obowiązywać przez pół roku). Powyżej limitu zachowana ma być stawka 693 zł za MWh jako cena maksymalna. Ustawa określa również mechanizm ubiegania się o rekompensaty przez przedsiębiorstwa energetyczne za ewentualne poniesione straty.
Zamrożenie cen energii obejmie nie tylko gospodarstwa domowe czy instytucje publiczne, ale również małe i średnie przedsiębiorstwa. Choć pierwotnie projekt ustawy tego nie przewidywał, Sejm przychylił się do zgłaszanych uwag i zdecydował o dodaniu firm do listy podmiotów, które zostaną objęte mechanizmem "zamrożenia" cen energii elektronicznej. Taki postulat zgłaszał m.in. rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców Adam Abramowicz. Mechanizmy maksymalnych cen energii mają zostać utrzymane do końca czerwca 2024 r.
Czytaj również: Prezydent podpisał: Tańsza energia dla gospodarstw domowych, gmin i małych przedsiębiorstw>>
Kto będzie musiał przerejestrować używany samochód?
Nowy rok to też zmiany w zakresie konieczności przerejestrowania pojazdów używanych, które dotyczą zarówno właścicieli prywatnych, przedsiębiorców handlujących pojazdami. Nowelizacja z 7 lipca 2023 roku ustawy Prawo o ruchu drogowym nakłada konieczności złożenia wniosku o rejestrację pojazdu przez właściciela w terminie 30 dni od dnia:
- nabycia pojazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
- dopuszczenia do obrotu przez Krajową Administrację Skarbową pojazdu sprowadzonego z terytorium państwa niebędącego członkiem UE,
- sprowadzenia pojazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z państwa członkowskiego UE.
W przypadku przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie obrotu pojazdami termin ten został wydłużony do 90 dni, Niedopełnienie obowiązku zakończy się karą w wysokości nawet kilku tysięcy złotych, jeśli właściciel będzie zwlekał ze spełnieniem obowiązku.
Więcej piszemy o tym w tekście: Nowy pojazd nie tylko trzeba zgłosić, ale i zarejestrować
Emerytury pomostowe obejmą nowe grupy pracowników
Z początkiem nowego roku zacznie też obowiązywać nowelizacja przepisów o emeryturach pomostowych. Część jej przepisów zaczęła już obowiązywać wcześniej: od 1 września art. 8-11, a art. 2 i art. 6, dotyczące zmian w kodeksie postępowania cywilnego - 22 września.
Ustawa uchyla wygasający charakter emerytur pomostowych, wyłącza dodatek za szczególne warunki pracy z płacy minimalnej i podwyższa roczny limit odliczenia od dochodu (w PIT) wydatków z tytułu składek członkowskich zapłaconych na rzecz związków zawodowych. Co ważne, ustawa w art. 2 nowelizuje również Kodeks postępowania cywilnego, wprowadzając szczególną regulację dotyczącą zabezpieczenia w sprawach z zakresu prawa pracy, w których pracownik podlegający szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia, dochodzi roszczenia o uznanie wypowiedzenia stosunku pracy za bezskuteczne lub o przywrócenie do pracy. W praktyce oznacza to, że sądy na każdym etapie postępowania w sprawach z zakresu prawa pracy będą udzielały zabezpieczenia przez nakazanie dalszego zatrudnienia pracownika podlegającego szczególnej ochronie przez pracodawcę - m.in. związkowca, do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. Nowelizacja w tym zakresie weszła w życie już 22 września 2023 r.
Czytaj również: Rząd na kolanie i bez strategii chce rozwiązać problem pracowników wykonujących prace uciążliwe
Kolejne zmiany ustawy antylichwiarskiej
Od Nowego Roku zacznie obowiązywać kolejna pula przepisów ustawy antylichwiarskiej (więcej na ten temat w tekście „Za kilka dni firmy pożyczkowe trafią do lupę KNF, wchodzą w życie przepisy"). Wprowadzają one nadzór Komisji Nadzoru Finansowego nad firmami pożyczkowymi oraz przewidują surowe sankcje, za niewykonywanie obowiązków z tej ustawy.
- Przepisy mają przeciwdziałać patologiom rynkowym związanym z udzielaniem pożyczek o charakterze lichwiarskim. Faktycznie jednak uderzają w cały sektor pożyczkowy, co w przyszłości może skutkować spadkiem liczby pożyczkodawców – uważa dr Michał Synowiec, adwokat, Counsel, kancelaria Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy.
Czytaj więcej: Firmy pożyczkowe straciły na ustawie antylichwiarskiej, skorzystały lombardy>>
Dla kogo skrócony okres amortyzacji
Mikro-, mali i średni przedsiębiorcy będą mogli skorzystać z amortyzacji w okresie skróconym do odpowiednio 5 lub 10 lat, w zależności od stopy bezrobocia w powiecie położenia nieruchomości. Preferencja wchodzi w życie z początkiem 2024 roku i pozwoli zastosować stawkę amortyzacji wynoszącą nawet 20 proc. Firmy te skorzystają ze skrócenia okresu amortyzacji budynków i budowli niemieszkalnych z 40 lat do 5 albo 10 lat.
Eksperci oceniają, że to korzystne rozwiązanie, bazujące na czynnikach podobnych do tych, które miały pierwotnie stymulować rozwój obszarów Specjalnych Stref Ekonomicznych. Trudno jednak obecnie przesądzić, czy wprowadzenie preferencji przełoży się na lokowanie inwestycji w mniej rozwiniętych regionach.
Wraca podatek minimalny
Od 1 stycznia 2024 r. zaczną mieć zastosowanie - po dwuletnim okresie zawieszenia - przepisy o podatku minimalnym. Firmy zapłacą go po raz pierwszy w 2025 r., jeśli będą mieć straty podatkowe lub nie przekroczą 2-proc. progu rentowności (udziału dochodów w przychodach).
Chodzi o rozwiązanie wprowadzone przez Polski Ład, którego celem było opodatkowanie przedsiębiorców, jeśli wykazują stratę podatkową i nie uiszczają CIT na ogólnych zasadach. Po krytyce rząd wycofał się z tego pomysłu, ale nie całkowicie. Nowelizacja ustawy o CIT jedynie odsunęła termin jego wejścia w życie.
Eksperci zwracają uwagę, że kłopotliwe będzie nie tylko prawidłowe obliczenie wysokości podatku, ale też wskazanie, kto właściwie powinien go zapłacić.
- Konstrukcja podatku będzie zapewne przysparzała przedsiębiorcom wiele problemów praktycznych: począwszy od tego, kto ten podatek zapłaci, kto może uniknąć zapłaty - powołując się na obszerny katalog wyłączeń - oraz kto nie uniknie zapłaty i będzie musiał przejść przez wielopoziomowy wzór do wyliczenia należnego podatku do dopłaty – mówi Michał Kwaśniewski, adwokat, partner w Quidea. O uchylenie przepisów apelują firmy. - Należy mieć świadomość, że koszty niezbędnych analiz, obliczenia i poboru tego podatku przez przedsiębiorców będą wyższe, niż spodziewane wpływy budżetowe - mówi Przemysław Pruszyński, doradca podatkowy, dyrektor departamentu podatkowego Konfederacji Lewiatan.
Czytaj również: Podatek minimalny wróci już w przyszłym roku>>
Raportowanie CBAM
Do końca styczna 2024 r. importerzy będą musieli złożyć pierwszy raport dotyczący tzw. podatku węglowego (CBAM). Przepisy zaczęły obowiązywać 1 października, a nowy obowiązek obejmuje przedsiębiorców sprowadzających spoza UE takie towary, jak m.in. cement, stal czy nawozy sztuczne. Będą oni co kwartał raportować ile danych towarów przywieźli spoza UE oraz deklarować poziomy emisji, które powstały w związku z realizacją procesu produkcyjnego.
- Pierwszy raport za IV kwartał 2023 r. należy złożyć do końca stycznia 2024 r. Nie ma polskich przepisów dotyczących CBAM, jednak nie są konieczne, ponieważ stosuje się bezpośrednio rozporządzenie UE - mówi Tomasz Wagner, doradca podatkowy, partner w EY.
Wyjaśnia, że z jednej strony weryfikacja samego obowiązku jest dość prosta. Przedsiębiorcy muszą sprawdzić, czy importują towary oznaczone określonymi kodami CN oraz raportować ich ilość (masę) za dany kwartał. Trudniej będzie jednak raportować dane o emisjach bezpośrednich i pośrednich wbudowanych w towary. Importerzy będą musieli uzyskać te informacje bezpośrednio od zakładu, w którym towary zostały wyprodukowane, np. do fabryki w Chinach, Indiach czy Turcji. Może to być duże wyzwanie, zwłaszcza gdy towary zostały nabyte od pośrednika.
Po 1 stycznia 2026 r. importerzy będą musieli uzyskać status upoważniającego zgłaszającego. Będą też mieli obowiązek nabywania i umarzania certyfikatów CBAM-owych, które będą formą płatności podatku węglowego. Będą też składać roczne raporty CBAM.
1,5 proc. podatku rolnego trafi do związku zawodowego rolników indywidualnych
Od nowego roku indywidualni rolnicy oraz rolnicze spółdzielnie produkcyjne będą mogły przekazać 1,5 proc. podatku rolnego za dany rok na konto związku zawodowego rolników indywidualnych, związku rewizyjnego zrzeszającego rolnicze spółdzielnie produkcyjne lub Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych. To konsekwencja uchwalonej 13 lipca 2023 r. nowelizacji ustawy o podatku rolnym oraz niektórych innych ustaw. Przekazaniem podatku zajmą się urzędnicy gminy. Z tytułu przekazania odpisu na rzecz podmiotów uprawnionych, gminom przysługiwać będzie z budżetu państwa zwrot utraconych dochodów.
Czytaj więcej: Rolnik zrobi odpis podatkowy na związki zawodowe rolników>>
Zmiany w działalności lombardów, lepsza ochrona pożyczkobiorców
7 stycznia 2024 r. zacznie natomiast obowiązywać ustawa z dnia 14 kwietnia 2023 r. o konsumenckiej pożyczce lombardowej. Zakłada ona m.in. prowadzenie lombardów tylko w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością albo akcyjnej, obowiązkową rejestrację w nowym systemie, nowe zasady zawierania umów pożyczek i surowe kary za naruszenie przepisów (nawet do 500 tys. zł). Jednym z elementów nowej regulacji, które mają pozwolić na lepszą ochronę, jest wprowadzenie kilkunastu obowiązkowych elementów umowy pożyczki, które muszą zostać przekazane klientowi przed jej podpisaniem. Co istotne, powinny znaleźć się na trwałym nośniku – czyli np. pliku do pobrania albo w formie papierowej.
Nowe świadczenie dla osób z niepełnosprawnością
Początek roku to także wprowadzenie nowego świadczenia adresowanego bezpośrednio do osoby z niepełnosprawnością. Chodzi o świadczenie wspierające dla osób posiadających decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia. Decyzje te będą wydawane przez wojewódzkie zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności na wniosek osób z niepełnosprawnościami, a kwota świadczenia będzie powiązana z wysokością renty socjalnej. Opiekunowie zyskają zaś możliwość podejmowania pracy. W roku kalendarzowym będą mogli zarobić nie więcej niż sześciokrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Pisaliśmy o tym: Świadczenie wspierające – od czego zacząć oraz Decyzja ustalająca poziom potrzeby wsparcia – jak ją otrzymać>>
Zakaz sprzedaży energetyków dzieciom
Ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o zdrowiu publicznym oraz niektórych innych ustaw, wprowadza zakaz sprzedaży napojów z dodatkiem tauryny i kofeiny (czyli energetyków lub napojów energetycznych) osobom poniżej 18. roku życia, a także na terenie szkół i innych placówek oświatowych i w automatach. Przepisy wchodzą w życie 1 stycznia 2024 r. Ustawa określa co uznaje się za napój z dodatkiem kofeiny lub tauryny. Według tej definicji jest to napój będący środkiem spożywczym, ujęty w Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług, w którego „składzie znajduje się kofeina w proporcji przewyższającej 150 mg/l lub tauryna, z wyłączeniem substancji występujących w nich naturalnie”.
Czytaj również: 1 stycznia wchodzi w życie zakaz sprzedaży energetyków niepełnoletnim
Zmiany w oświacie i szkolnictwie wyższym
Nowy rok w oświacie i szkolnictwie wyższym, to przede wszystkim perspektywa znacznego wzrostu wynagrodzeń - choć losy budżetu na 2024 r. jeszcze się ważą, zarówno prezydent, jak i rząd są zgodni, że wynagrodzenia nauczycieli i nauczycieli akademickich powinny wzrosnąć o ok. 30 proc.
Zakładając podwyżkę o 30 proc., w 2024 r. nauczyciele zarobią:
- nauczyciel początkujący: 4 798,30 zł (wzrost o 1 107,30 zł)
- nauczyciel mianowany: 4 676,10 zł (wzrost o 1 079,10 zł)
- nauczyciel dyplomowany: 5 918,90 zł (wzrost o 1 365,90 zł).
Znacznie wzrośnie też kwota bazowa, która jest podstawą wyliczania średnich wynagrodzeń nauczycieli - według projektu ustawy budżetowej na 2024 r. wyniesie ona: 5 176,02 zł. Nie wiadomo jeszcze, co z ustawą okołobudżetową, bo zawetował ją Prezydent, ale ani on, ani rząd nie przewiduje konieczności kolejnego zamrożenia odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych. Od wielu lat opierał się on na kwocie bazowej z 2018 r.
Od 1 stycznia 2024 r. zmienią się też zasady naliczania odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych dla nauczycieli będących emerytami lub rencistami. W celu wyeliminowania istniejących wątpliwości wprowadzono rozwiązanie, zgodnie z którym odpis na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych dla nauczycieli będących emerytami lub rencistami oraz nauczycieli pobierających nauczycielskie świadczenie kompensacyjne będzie dokonywany w wysokości ustalonej jako iloczyn: planowanej, przeciętnej w danym roku kalendarzowym liczby nauczycieli będących emerytami lub rencistami oraz nauczycieli pobierających nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, skorygowanej w końcu danego roku kalendarzowego do faktycznej, przeciętnej liczby tych nauczycieli i 42 proc. kwoty bazowej, o której mowa w art. 30 ust. 3 ustawy - Karta Nauczyciela, obowiązującej w dniu 1 stycznia danego roku. Proponowana zmiana nie wpłynie niekorzystnie na wysokość odpisu, który będzie utrzymany na takim samym poziomie jak obecnie.
Czytaj więcej: Jest projekt ustawy budżetowej na 2024 r. Pensje nauczycieli wyższe o 30 proc.>>
Nowe zasady akredytacji szpitali
1 stycznia 2024 roku straci moc ustawa o akredytacji w ochronie zdrowia. - Jednak certyfikaty akredytacyjne wydane na podstawie tej ustawy zachowają ważność przez okres, na jaki zostały wydane. Wnioski o udzielenie akredytacji złożone w trybie poprzedniej ustawy i nierozpatrzone do dnia 1 stycznia 2024 r. będą rozpatrywane na zasadach dotychczasowych - mówi Maciej Łokaj, radca prawny, partner w Gardens Tax & Legal. Dodaje, że również od 1 stycznia 2024 r. będzie można wystąpić o udzielenie akredytacji do ministra zdrowia według nowej ustawy, z tym dniem bowiem wejdzie w życie większość przepisów dotyczących procedury udzielania akredytacji.
Czytaj również: Szpital nie będzie mógł leczyć, jeśli nie zarządza jakością>>
Zabronione kopciuchy
Od 1 stycznia 2024 r. kopciuchy, czyli piece niespełniające norm żadnej z klas, będą zabronione w 7 województwach: wielkopolskim, dolnośląskim, lubelskim (oraz kotły klasy 1. i 2. według normy PN-EN 303-5:2002), zachodniopomorskim, świętokrzyskim (piece o klasie 3. i 4.), śląskim i podkarpackim zakaz dotyczy kotłów bezklasowych używanych od 5 do 10 lat od daty produkcji. Dodatkowo w Zielonej Górze i Gorzowie Wielkopolskim zabronione będą piece na paliwa stałe o klasie niższej niż 5, a w woj. kujawsko-pomorskim zacznie obowiązywać zakaz wykorzystywania kominków i palenia węglem oraz drewnem. Kara za niedostosowanie się do uchwały może wynieść nawet 5 tys. zł
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
