29 listopada weszło w życie rozporządzenie ministra rodziny i polityki społecznej z 23 listopada w sprawie ustalania poziomu potrzeby wsparcia. To akt wykonawczy do ustawy o świadczeniu wspierającym, która wchodzi w życie od nowego roku. Im większa niepełnosprawność, tym wyższa będzie ocena rodzaju i częstotliwości wymaganego wsparcia. A to przełoży się na wyższą kwotę świadczenia wspierającego – to główne założenie rozporządzenia. Skala ujmuje ocenę samodzielności osoby z niepełnosprawnością każdego rodzaju, a więc fizyczną, sensoryczną, intelektualną i psychiczną.

Czytaj również: Najważniejsze będą czynności z najwyższą punktacją przy ustalaniu poziomu potrzeby wsparcia>>

Od kiedy starać się o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia

Wnioski o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia (dalej decyzja) można składać od 1 stycznia 2024 r. (w praktyce od 2 stycznia) w wojewódzkim zespole ds. orzekania o niepełnosprawności (WZON) właściwym ze względu na miejsce stałego pobytu. W wersji papierowej można złożyć także wniosek za pośrednictwem powiatowego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności, który ma 7 dni na przekazanie wniosku do WZON. 

Wzór wniosku o wydanie decyzji określa rozporządzenie w sprawie wzoru wniosku o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia oraz wzoru kwestionariusza samooceny trudności w zakresie wykonywania czynności związanych z funkcjonowaniem.

Aby starać się o wydanie decyzji, należy mieć orzeczenie o niepełnosprawności lub być w trakcie jego procedowania. Wniosek o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia można złożyć wraz z wnioskiem o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności.

 

Załączniki do wniosku o wydanie decyzji

Wzór wniosku o wydanie decyzji uwzględnia, m.in. dane osoby wnioskującej lub jego przedstawiciela ustawowego, np. adres zameldowania, zamieszkania jeśli jest inny, nazwę organu wydającego orzeczenie i jego termin. Trzeba zaznaczyć, czy wnioskujący zgadza się na ustalenie poziomu potrzeby wsparcia w miejscu stałego pobytu. Do wniosku należy dołączyć załączniki:

  • kwestionariusz samooceny trudności w zakresie wykonywania czynności związanych z funkcjonowaniem;
  • kopię orzeczenia;
  • dokument potwierdzający status opiekuna prawnego, kuratora osoby z niepełnosprawnością albo osoby reprezentującej ośrodek pomocy społecznej lub centrum usług społecznych – jeżeli dotyczy;
  • upoważnienie do reprezentowania pełnoletniej osoby z niepełnosprawnością – jeżeli dotyczy.

Czytaj również: Decyzja o potrzebie wsparcia przy świadczeniu wspierającym - są wzory dokumentów>>

Kwestionariusz samooceny trudności w zakresie wykonywania czynności związanych z funkcjonowaniem

Kwestionariusz samooceny (dalej kwestionariusz) jest ważnym dokumentem. Będzie istotny dla składu ustalającego poziom potrzeby wsparcia. Trzeba bowiem pamiętać, że formularz w zakresie ustalania poziomu potrzeby wsparcia osoby z niepełnosprawnością wypełnia skład ustalający. Natomiast kwestionariusz wypełnia sama osoba z niepełnosprawnością starająca się o wydanie decyzji. Dlatego ważne jest, by podać dokładne odpowiedzi na zawarte w nim pytania, oceniając swoje funkcjonowanie.

Osoba wnioskująca o wydanie decyzji oceni swoje wykonywanie codziennych czynności jak np. poruszanie się, dbanie o higienę, przygotowanie posiłków, porozumiewanie się i wiele innych. Może zaznaczyć, że ma np. brak zdolności do wykonania danej czynności, ma zdolność ograniczoną lub częściowo ograniczoną albo ma pełną zdolność do jej wykonania. Szczególnie istotne jest, że w kwestionariuszu uwzględniono to, że ktoś może porozumiewać się polskim językiem migowym lub metodami alternatywnymi (AAC).

Całościowa ocena zawarta w decyzji

Ocena funkcjonowania osoby będzie oparta o:

  • formularz w zakresie ustalania poziomu potrzeby wsparcia osoby z niepełnosprawnością – wypełnia skład ustalający do 7 dni po spotkaniu się z osobą z niepełnosprawnością,
  • obserwację,
  • wywiad bezpośredni,
  • ocenę funkcjonowania,
  • kwestionariusz samooceny trudności w funkcjonowaniu – wypełnia osoba z niepełnosprawnością i dołącza do wniosku o wydanie decyzji. 

Skład ustalający w jednym miejscu i czasie dokona obserwacji funkcjonowania osoby, przeprowadzi z nią wywiad bezpośredni oraz oceny funkcjonowania. Rozporządzenie nazywa je „czynnościami oceniającymi”. Ich celem jest ocena samodzielnego wykonywania czynności dnia codziennego.

Obserwacja polega na zebraniu spostrzeżeń w zakresie zachowania i sposobu funkcjonowania osoby z niepełnosprawnością oraz jej zaangażowania w wykonywanie codziennych czynności.

Wywiad bezpośredni polega na rozmowie z osobą z niepełnosprawnością (lub jeśli będzie taka konieczność z jej opiekunem faktycznym), która będzie dotyczyć jej sposobu funkcjonowania na co dzień.

Ocena funkcjonowania polega na wykonaniu podczas spotkania ze składem ustalającym dowolnych czynności dnia codziennego przez osobę starającą się o uzyskanie decyzji.

Każdy członek składu ustalającego, po przeprowadzeniu czynności oceniających, napisze oddzielną opinię dotyczącą oceny funkcjonowania osoby. Na jej podstawie skład ustalający wypełni formularz, na podstawie którego zostanie wydana decyzja.

 

Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 8/2023

Sprawdź  

Czas na wydanie decyzji

Skład ustalający, czyli specjaliści ds. ustalania poziomu potrzeby wsparcia we WZON, do 7 dni po przeprowadzeniu czynności oceniających osobę starającą się o wydanie decyzji, wypełniają wspólnie formularz, w którym wpisują punktację określonych czynności. Skład ustalający podpisuje decyzję o poziomie wsparcia w terminie 14 dni od wypełnienia formularza. Zatem decyzja powinna być gotowa w przeciągu 3 tygodni od posiedzenia składu ustalającego. WZON ma maksymalnie 3 miesiące od dnia wpływu do wojewódzkiego zespołu na rozpatrzenie wniosku.

Decyzja jest wydawana na czas ważności orzeczenia o niepełnosprawności, ale nie dłużej niż na 7 lat.

Przepisy nie wykluczają równoczesnego starania się o orzeczenie o niepełnosprawności oraz decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia. Wtedy, składając wniosek do WZON o wydanie decyzji, trzeba zaznaczyć w nim, że został złożony wniosek o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnoprawności oraz podać, gdzie go złożono.

Skład ustalający

Specjalistą do spraw ustalania poziomu potrzeby wsparcia może być:

  • fizjoterapeuta,
  • psycholog – posiadający ukończone magisterskie studia na kierunku psychologia,
  • pedagog – posiadający ukończone magisterskie studia na kierunku pedagogika,
  • pedagog specjalny – posiadający ukończone magisterskie studia w zakresie pedagogiki specjalnej,
  • pracownik socjalny – posiadający kwalifikacje określone w przepisach ustawy o pomocy społecznej,
  • doradca zawodowy – posiadający ukończone magisterskie studia na kierunkach: psychologia, pedagogika, pedagogika specjalna, socjologia lub zawodowe studia wyższe o specjalności doradztwo zawodowe albo studia podyplomowe o specjalności doradztwo zawodowe,
  • pielęgniarka / pielęgniarz

- legitymujący się co najmniej 2-letnim doświadczeniem w wykonywaniu pracy w jednym z wymienionych zawodów w okresie pięciu lat bezpośrednio poprzedzających powołanie na specjalistę do spraw ustalania poziomu potrzeby wsparcia. W składzie ustalającym nie będzie mogło być dwóch specjalistów tego samego zawodu. W składzie ustalającym muszą być co najmniej dwie osoby.

Specjalistą do spraw ustalania poziomu potrzeby wsparcia powołuje wojewoda, na wniosek przewodniczącego WZON. W czasie dokonywania czynności oceniających, osoba z niepełnosprawnością ma prawo poprosić członków składu o dokument potwierdzający powołanie ich do niego.

 

Zawiadomienie o terminie i miejscu ustalenia poziomu potrzeby wsparcia

Osoba z niepełnosprawnością lub jej opiekun faktyczny, otrzymają informację o terminie i miejscu ustalenia poziomu potrzeby wsparcia nie później niż 7 dni przed posiedzeniem składu ustalającego. Osoba z niepełnosprawnością może zawnioskować, aby taką informację otrzymać telefonicznie, poprzez smsa lub mailowo. Skład ustalający może odbyć się także w domu osoby z niepełnosprawnością.

 

Gdy nie można stawić się na posiedzenie składu ustalającego

Jeśli osoba z niepełnosprawnością nie może z ważnych, losowych, przyczyn być obecna na posiedzeniu składu ustalającego powinna to zgłosić w terminie 14 dni od dnia wyznaczonego terminu. Wtedy WZON wyznaczy nowy termin – jeśli uzna usprawiedliwienie. Jeśli zaś uzna usprawiedliwienie za nieuzasadnione pozostawi sprawę bez rozpatrzenia.

 

Sprawdź również książkę: Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 8/2023 >>


Decyzja o poziomie potrzeby wsparcia

Decyzja określa poziom potrzeby wsparcia, uwzględniając wartości punktowe dla każdej czynności codziennego funkcjonowania. Ocena punktowa odpowiada wadze tej czynności dla niezależnego życia, czyli jak duże jest jej znaczenie, aby móc żyć niezależnie. Skład ustalający weźmie pod uwagę 25 najwyżej punktowanych spośród 32 czynności. Są to:

  • 1. zmiana pozycji ciała,
  • 2. poruszanie się w znanym środowisku,
  • 3. poruszanie się w nieznanym środowisku,
  • 4. sięganie, chwytanie i manipulowanie przedmiotami użytkowymi,
  • 5. przemieszczanie się środkami transportu,
  • 6. klasyfikacja docierających bodźców,
  • 7. przekazywanie informacji innym osobom,
  • 8. prowadzenie rozmowy,
  • 9. opanowanie nowej umiejętności praktycznej,
  • 10. koncentrowanie się na czynności,
  • 11. korzystanie z urządzeń i technologii służących z korzystania z informacji i porozumiewania się,
  • 12. mycie i osuszanie całego ciała,
  • 13. mycie i osuszanie rąk i twarzy,
  • 14. pielęgnowanie poszczególnych części ciała,
  • 15. troska o własne zdrowie,
  • 16. korzystanie z toalety,
  • 17. ubieranie się,
  • 18. jedzenie i picie,
  • 19. stosowanie zalecanych środków terapeutycznych,
  • 20. realizowanie wyborów i decyzji,
  • 21. pozostawanie w domu samemu,
  • 22. nawiązywanie kontaktów,
  • 23. kontrolowanie własnych zachowań i emocji,
  • 24. utrzymywanie kontaktów z bliskimi,
  • 25. tworzenie bliskich relacji z innymi osobami,
  • 26. kupowanie artykułów codziennej potrzeby,
  • 27. przygotowywanie posiłków,
  • 28. dbanie o dom, ubrania i obuwie,
  • 29. dokonywanie transakcji finansowych,
  • 30. rekreacja i organizacja czasu wolnego,
  • 31. załatwianie spraw urzędowych,
  • 32. realizowanie dziennego rozkładu zajęć.

Waga punktowanych czynności to 4. Każdy rodzaj wsparcia i częstotliwość (czasami, często, bardzo często, zawsze – te określenia nie są zdefiniowane w rozporządzeniu) mają przypisany współczynnik. Najniższy jest przy wskazaniu „czasami”, a najwyższy (wynosi 1) przy „zawsze”. Rodzaje wsparcia to:

  • wsparcie towarzyszące,
  • wsparcie częściowe,
  • wsparcie pełne,
  • wsparcie szczególne.

Zdolność osoby z niepełnosprawnością do samodzielnego wykonywania codziennych czynności skład ustalający będzie oceniał za każdym razem w odniesieniu do niepełnosprawności: fizycznej, psychicznej, intelektualnej i sensorycznej.

Siedem obszarów, w których oceniana będzie samodzielność

Rozporządzenie wymienia siedem obszarów, które są istotne przy ocenie samodzielności osoby z niepełnosprawnością w codziennym życiu:

  • zdolność do świadomej i samodzielnej inicjacji wykonania czynności;
  • zdolność do celowego, efektywnego i bezpiecznego wykonania czynności w standardowym czasie z uwzględnieniem wieku danej osoby;
  • zdolność do kontroli wykonywania czynności od początku do końca;
  • konieczność wsparcia przez inną osobę lub technologię wspomagającą;
  • okoliczności związane z niepełnosprawnością danej osoby;
  • nadmierną troskę ze strony innych osób;
  • utrwalenie obecnego stanu zdrowia osoby z niepełnosprawnością.

Czytaj również: Są kryteria oceny potrzeby wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną przy świadczeniu wspierającym>>

 

Sumowanie punktów

Aby policzyć punkty określające poziom potrzeby wsparcia dla każdej czynności w codziennym funkcjonowaniu – a będą to robić wyszkoleni członkowie składów ustalających - trzeba pomnożyć współczynniki: rodzaju wymaganego wsparcia, częstotliwości i wagi przypisanej do danej czynności. Sumę zaokrągla się do tysięcznych części w górę. Jeśli ktoś ma kilka rodzajów niepełnosprawności, bierze się pod uwagę wartości najwyższe w każdym rodzaju niepełnosprawności.

Poziom potrzeby wsparcia będzie określony w punktach, które będą sumą 25 najwyższych iloczynów ustalonych dla czynności związanych z obszarami codziennego funkcjonowania. Suma jest zaokrąglana do pełnej wartości punktowej w górę.

 

Odwołanie od decyzji o poziomie wsparcia wydanej przez WZON

Od decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia można złożyć wniosek do WZON o ponowne rozpatrzenie sprawy w ciągu 14 dni od dnia doręczenia decyzji.
Od decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia wojewódzkiego zespołu przysługuje także odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych (na podstawie art. 6c ust. 8 ustawy o rehabilitacji).
 

Decyzja o poziomie potrzeby wsparcia nie jest obowiązkowa

Otrzymanie decyzji o poziomie potrzeby wsparcia nie jest obowiązkowe dla osób z niepełnosprawnością. Tylko osoby zainteresowane otrzymaniem świadczenia wspierającego będą musiały otrzymać taką decyzję.

 

Wysokość świadczenia wspierającego uzależniona od decyzji

Kwota świadczenia wspierającego jest powiązana z kwotą renty socjalnej. Nie oznacza to jednak, że zastąpi rentę. Oba świadczenia będą wypłacane równocześnie. ŚW wyniesie:

  • 220 proc. renty socjalnej, jeżeli potrzebę wsparcia określono na poziomie od 95 do 100 punktów,
  • 180 proc. renty socjalnej - od 90 do 94 punktów,
  • 120 proc. renty socjalnej - od 85 do 89 punktów,
  • 80 proc. renty socjalnej - od 80 do 84 punktów,
  • 60 proc. renty socjalnej - od 75 do 79 punktów,
  • 40 proc. renty socjalnej - od 70 do 74 punktów.

W 2023 r. renta socjalna wyniosła 1588,44 zł brutto. Co roku jest waloryzowana 1 marca. Zatem do marca 2024 r. ŚW wyniesie minimalnie od ok. 635 zł do blisko 3495 zł. O wysokości świadczenia zadecyduje liczba przyznanych punktów. Po waloryzacji 1 marca kwoty renty socjalnej z automatu podniesie się także wysokość ŚW.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.