JEDENASTE SPRAWOZDANIE ROCZNE SPORZĄDZONE ZGODNIE Z ART. 8 UST. 2 WSPÓLNEGO STANOWISKA RADY 2008/944/WPZIB OKREŚLAJĄCEGO WSPÓLNE ZASADY KONTROLI WYWOZU TECHNOLOGII WOJSKOWYCH I SPRZĘTU WOJSKOWEGO(2009/C 265/01)
(Dz.U.UE C z dnia 6 listopada 2009 r.)
WPROWADZENIE
W dniu 8 grudnia 2008 r. Rada przyjęła wspólne stanowisko 2008/944/WPZiB określające wspólne zasady kontroli wywozu technologii wojskowych i sprzętu wojskowego(1). Przyjęcie tego prawnie wiążącego aktu zastępującego kodeks postępowania UE w sprawie wywozu uzbrojenia, który obowiązywał od czerwca 1998 roku, jest oznaką pomyślnego oficjalnego zakończenia analizy kodeksu i kolejnym ważnym etapem na drodze do poprawy norm kontroli wywozu w UE.
Uznając szczególną odpowiedzialność ciążącą na państwach eksportujących sprzęt wojskowy i technologie wojskowe, państwa członkowskie UE po raz kolejny dowiodły, że są zdecydowane zapobiegać wywozowi takiego sprzętu i technologii, jeśli mogłyby one zostać wykorzystane do niepożądanych celów, na przykład do represji wewnętrznych lub ataków międzynarodowych, albo przyczynić się do destabilizacji regionalnej.
Niektóre inne państwa oficjalnie dostosowały się do kryteriów i zasad określonych we wspólnym stanowisku 2008/944/WPZiB. Są to: Bośnia i Hercegowina, Kanada, Chorwacja, Islandia, Czarnogóra i Norwegia.
I. WYKONANIE WSPÓLNEGO STANOWISKA 2008/944/WPZiB
1. Kodeks postępowania w sprawie wywozu uzbrojenia i wspólne stanowisko 2008/944/WPZiB
Kodeks postępowania, od czasu jego przyjęcia w 1998 r., znacznie przyczynił się do harmonizacji krajowych polityk w dziedzinie kontroli wywozu uzbrojenia. W porównaniu do kodeksu postępowania wspólne stanowisko jest aktem znacznie aktualniejszym i lepszym. Zawiera kilka nowych elementów, które pogłębiają i poszerzają jego zakres zastosowania. Kontrolą objęte zostają między innymi: pośrednictwo, transakcje tranzytowe i niematerialne transfery technologii; wdrożone zostają też zaostrzone procedury służące harmonizacji polityk wywozowych państw członkowskich.
W dołączonej tabeli C znajdują się informacje na temat stanu transpozycji wspólnego stanowiska Rady do przepisów krajowych państw członkowskich.
2. Podręcznik użytkownika
Podręcznik użytkownika jest niezbędnym narzędziem podsumowującym uzgodnione wytyczne w zakresie stosowania przepisów normatywnych wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB oraz interpretacji kryteriów w nim zawartych. Jest on regularnie aktualizowany przez grupę roboczą COARM (ostatnio w dniu 19 kwietnia 2009 r.) i przeznaczony jest przede wszystkim dla urzędników wydających zezwolenia na wywóz; tym samym znacznie przyczynia się w praktyczny sposób do działań związanych z harmonizacją. Jest on dostępny na stronie internetowej Rady (http://www.consilium.europa.eu/export-controls). Podręcznik użytkownika zawiera rozdziały poświęcone m.in. następującym zagadnieniom:
a) Powiadomienia o odmowie i konsultacje
Powiadomienia o odmowie i konsultacje dwustronne nadal mają codziennie miejsce za pośrednictwem elektronicznego systemu Unii Europejskiej coreu; informacje są dystrybuowane w zrozumiałej formie i bez opóźnień, co zapewnia przejrzystość polityki wywozu uzbrojenia prowadzonej przez państwa członkowskie wobec określonych państw trzecich stanowiących miejsce końcowego przeznaczenia i wobec określonych użytkowników końcowych. Powiadomienia o odmowie, jak również wyniki konsultacji dwustronnych, są umieszczane w centralnej elektronicznej bazie decyzji odmownych prowadzonej przez UE. Baza, którą zarządza Sekretariat Rady, jest systemem dynamicznym odzwierciedlającym politykę państw członkowskich w zakresie kontroli wywozu uzbrojenia. Liczba zgłoszonych w 2008 roku decyzji odmownych w podziale na państwa przeznaczenia i na kategorie wykazu uzbrojenia została wskazana w rzędzie d) tabel znajdujących się w tabeli AI (załączonej do niniejszego dokumentu); liczba konsultacji udzielonych i otrzymanych przez każde państwo członkowskie oraz liczba konsultacji w podziale na miejsca przeznaczenia znajdują się odpowiednio w tabelach BI oraz BII.
b) Najlepsze praktyki w zakresie interpretacji kryteriów
Celem najlepszych praktyk w zakresie interpretacji kryteriów wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB jest zwiększenie poziomu spójności między państwami członkowskimi w zakresie stosowania kryteriów wspólnego stanowiska. W tym celu określono czynniki, które należy uwzględniać podczas rozpatrywania wniosków o zezwolenie na wywóz. Najlepsze praktyki skierowane są do urzędników wydających zezwolenia na wywóz i innych urzędników pracujących w departamentach i agencjach rządowych, bowiem to na doświadczeniu tych urzędników w kwestiach m.in. regionalnych, prawnych (np. prawa człowieka, międzynarodowe prawo publiczne), technicznych, rozwojowych oraz dotyczących bezpieczeństwa i wojskowości opierać się powinien proces decyzyjny.
3. Działania zewnętrzne
W latach 2008-2009 państwa członkowskie i prezydencja kontynuowały trwające do chwili obecnej skoordynowane działania zewnętrzne, które służyły propagowaniu zasad i kryteriów wspólnego stanowiska wśród państw trzecich (zgodnie z mechanizmem uzgodnionym w roku 2004) (zob. tabela D w załączeniu).
W 2008 roku państwa członkowskie zgodziły się zintensyfikować te działania, przyjmując wspólne działanie Rady w sprawie wspierania działań UE mających na celu propagowanie wśród państw trzecich kontroli wywozu uzbrojenia oraz zasad i kryteriów kodeksu postępowania UE w sprawie wywozu uzbrojenia (wspólne działanie Rady 2008/230/WPZiB z dnia 17 marca 2008 r.)(2), w którym to wspólnym działaniu czterem kolejnym prezydencjom powierzono realizację serii działań zewnętrznych w państwach sąsiadujących z UE.
Podjęto między innymi następujące działania:
a) Seminaria informacyjne na podstawie wspólnego działania 2008/230/WPZiB
Prezydencja słoweńska rozpoczęła realizację wspólnego działania Rady, organizując dwudniowe seminarium informacyjne dla państw Europy Południowo-Wschodniej (Albanii, Bośni i Hercegowiny, Chorwacji, Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii, Czarnogóry i Serbii) w dniach 4-6 maja 2008 r. w zamku Jable w Słowenii. Prezydencja czeska w dniach 4-6 czerwca 2009 r. zorganizowała dwudniowe seminarium informacyjne dla tych państw w Tiranie (Albania).
Prezydencja francuska w dniach 17-18 grudnia 2008 r. zorganizowała dwudniowe seminarium informacyjne dla państw regionu Afryki Północnej (Algierii, Egiptu, Libii, Maroka i Tunezji) w Rabacie (Maroko).
Prezydencja czeska w dniach 22-24 kwietnia zorganizowała dwudniowe seminarium informacyjne dla Ukrainy w Kijowie (Ukraina).
Imprezy informacyjne dla państw regionu Afryki Północnej i dla Ukrainy były pierwszymi seminariami na temat kontroli wywozu uzbrojenia zorganizowanymi dla tych państw na szczeblu UE. Uczestnicy warsztatów z zadowoleniem powitali możliwość wzięcia udziału w spotkaniu na szczeblu eksperckim i omówienia niektórych aspektów wydawania zezwoleń na wywóz, a także innych związanych z tym kwestii.
b) Spotkania trojki
Podczas prezydencji słoweńskiej, francuskiej i czeskiej odbywały się spotkania trojki COARM z Kanadą, Federacją Rosyjską, Ukrainą i Stanami Zjednoczonymi w ramach dialogu politycznego dotyczącego wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej. Prowadzono z tymi państwami owocne dyskusje dotyczące ogólnie kontroli wywozu uzbrojenia, a w szczególności kodeksu postępowania/wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB. Podczas tych spotkań prezydencja informowała rozmówców o działaniach przeprowadzonych przez grupę roboczą COARM od ostatniej rundy spotkań trojki oraz o priorytetach słoweńskiego, francuskiego i czeskiego przewodnictwa grupy roboczej COARM w dziedzinie kontroli wywozu uzbrojenia. Ponadto omawiano sprawy ważne dla wszystkich stron, takie jak wywóz uzbrojenia, zgodność z przepisami, kwestie kontroli oraz wnioski o dopuszczenie do porozumienia z Wassenaar.
Na spotkaniach trojki z Norwegią wymieniano informacje o decyzjach odmownych wydanych przez każdą ze stron, zgodnie z porozumieniem osiągniętym z tym państwem w listopadzie 2004 roku. UE nadal przekazywała zagregowane wykazy decyzji odmownych państw członkowskich cztery razy do roku, jak uzgodniono w 2007 r. Ta regularna wymiana zmniejsza prawdopodobieństwo nieumyślnego podważenia przez Norwegię decyzji odmownych UE.
4. Aktualizacja wspólnego wykazu uzbrojenia Unii Europejskiej
Wspólny wykaz uzbrojenia Unii Europejskiej ma status zobowiązania podjętego w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Zawartość tego wykazu jest odzwierciedlona w wykazie produktów związanych z obronnością, który został dołączony do dyrektywy 2009/43/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 maja 2009 r. w sprawie uproszczenia warunków transferów produktów związanych z obronnością we Wspólnocie(3).
W dniu 23 lutego 2009 r. Rada przyjęła zaktualizowaną wersję wykazu, w której uwzględniono zmiany w wykazie amunicji zawartym w porozumieniu z Wassenaar uzgodnione na posiedzeniu plenarnym państw porozumienia z Wassenaar w 2008 roku. Najnowsza wersja wspólnego wykazu uzbrojenia Unii Europejskiej została opublikowana w Dzienniku Urzędowym C 65 z dnia 19 marca 2009 r. i jest dostępna pod następującym adresem internetowym: http://www.consilium.europa.eu/export-controls.
5. Traktat o handlu bronią
W latach 2008-2009 państwa członkowskie uważnie obserwowały rozwój wydarzeń w zakresie traktatu o handlu bronią i wyrażały swoje zdecydowane poparcie dla tego procesu. Nadal wymieniały poglądy i informacje na temat działań służących nakłonieniu wszystkich państw członkowskich Organizacji Narodów Zjednoczonych do wsparcia koncepcji traktatu o handlu bronią.
W następstwie rezolucji 61/89 Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych oraz biorąc pod uwagę pozytywną tendencję przejawiającą się w odpowiedziach udzielanych przez państwa członkowskie ONZ Sekretarzowi Generalnemu ONZ, powołano grupę ekspertów rządowych w celu przeanalizowania parametrów, wykonalności i zakresu ewentualnego traktatu o handlu bronią. Do uczestnictwa w obradach grupy ekspertów rządowych zaproszono siedem państw członkowskich UE. Grupa ta spotkała się w 2008 roku trzy razy.
W sierpniu 2008 r. grupa sporządziła sprawozdanie i przedstawiła je Zgromadzeniu Ogólnemu, które w rezolucji 63/240 postanowiło utworzyć otwartą grupę roboczą; zadaniem tej grupy byłaby dalsza analiza zakresu i parametrów przyszłego traktatu o handlu bronią. Otwarta grupa robocza po raz pierwszy spotkała się w Nowym Jorku w marcu 2009 roku. Prezydencja czeska wydała w imieniu UE oświadczenia na rozpoczęcie i na zakończenie posiedzenia grupy.
W celu podtrzymania aktualnego tempa rozwoju tej inicjatywy i dalszego wzmocnienia wzrastającego poparcia międzynarodowego dla niej, w dniu 19 stycznia 2009 r. państwa członkowskie UE przyjęły decyzję Rady 2009/42/WPZiB w sprawie wspierania, w ramach europejskiej strategii bezpieczeństwa, działań UE mających na celu promowanie w państwach trzecich procesu prowadzącego do zawarcia traktatu o handlu bronią(4). UE, reprezentowana przez prezydencję czeską i Sekretariat Rady, aktywnie uczestniczyła w spotkaniu poświęconym traktatowi o handlu bronią, które w dniach 27-29 kwietnia zorganizowano dla państw regionu Afryki Środkowej, Północnej i Zachodniej w Dakarze (Senegal), a także w kolejnym spotkaniu w sprawie traktatu o handlu bronią, które w dniach 17-19 czerwca zorganizowano dla państw Ameryki w Meksyku (Meksyk). Ponadto wiele państw członkowskich UE aktywnie popierało - w relacjach dwustronnych i na różnych forach wielostronnych - koncepcję prawnie wiążącego traktatu o handlu bronią.
6. Pośrednictwo w handlu bronią
Grupa robocza COARM uzgodniła, że obowiązki dotyczące wymiany informacji określone we wspólnym stanowisku 2003/468/WPZiB(5) z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie kontroli pośrednictwa w handlu bronią należy realizować za pośrednictwem mechanizmu określonego we wspólnym stanowisku 2008/944/WPZiB. Zgodnie z art. 5 wspólnego stanowiska 2003/468/WPZiB państwa członkowskie wprowadziły osobne mechanizmy wymiany informacji dotyczących zarejestrowanych pośredników w handlu bronią oraz decyzji odmownych w odpowiedzi na wnioski o rejestrację; mechanizmy te są obowiązkowe wyłącznie dla państw członkowskich, w których przepisy wymagają uzyskania pisemnego zezwolenia na pośredniczenie w handlu bronią.
Na posiedzeniu grupy roboczej COARM w kwietniu 2008 r. państwa członkowskie postanowiły ponadto wymieniać między sobą informacje dotyczące przyznanych zezwoleń na pośredniczenie w handlu bronią. Informacje dotyczące przyznanych zezwoleń i decyzji odmownych wydanych w państwach członkowskich znajdują się w załączonej tabeli AIII.
Szczegółowe informacje dotyczące przepisów krajowych wdrażających wspólne stanowisko w sprawie pośrednictwa w handlu bronią lub stan prac nad przyjęciem takich przepisów - w odniesieniu do tych państw członkowskich, które dotąd nie wdrożyły w pełni tego wspólnego stanowiska - przedstawiono w załączonej tabeli C.
7. Transfery wewnątrzwspólnotowe
W dniu 6 maja 2009 r. przyjęta została dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/43/WE w sprawie uproszczenia warunków transferów produktów związanych z obronnością we Wspólnocie. Organy państw członkowskich wydające zezwolenia na wywóz uzbrojenia będą musiały zadbać o to, aby wszystkie procedury były zgodne z tą dyrektywą.
II. REALIZACJA INNYCH DZIAŁAŃ PRIORYTETOWYCH OKREŚLONYCH W DZIESIĄTYM SPRAWOZDANIU ROCZNYM - STAN PRAC
1. Ujednolicenie sprawozdań krajowych
Choć różnice między sprawozdaniami krajowymi nadal istnieją, podjęto dalsze kroki, by jeszcze bardziej ujednolicić procedury sprawozdawcze i uzyskać w pełni porównywalne dane statystyczne, zwłaszcza co do wartości faktycznego wywozu uzbrojenia.
2. Dialog z Parlamentem Europejskim
Na posiedzeniu grupy roboczej COARM w grudniu 2005 r. osiągnięto porozumienie co do tego, że każda prezydencja powinna starać się uczestniczyć w spotkaniach z Podkomisją Bezpieczeństwa i Obrony Parlamentu Europejskiego, by informować ją o działaniach grupy roboczej COARM; w myśl tego porozumienia przewodniczący grupy roboczej COARM spotkał się z Podkomisją Bezpieczeństwa i Obrony w Brukseli w dniach 9 czerwca 2008 r., 8 grudnia 2008 r. oraz 16 marca 2009 r. Otwarta wymiana poglądów oraz bardzo konkretne, praktyczne pytania zadawane na tych spotkaniach pokazały, jak ważny i potrzebny jest taki przejrzysty i budujący wzajemne zaufanie dialog z Parlamentem Europejskim prowadzony w odstępach półrocznych. Posłowie do Parlamentu Europejskiego ze szczególnym zadowoleniem powitali przyjęcie przez Radę wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB określającego wspólne zasady kontroli wywozu technologii wojskowych i sprzętu wojskowego oraz rolę odgrywaną przez państwa członkowskie UE w tworzeniu traktatu o handlu bronią.
III. PRIORYTETOWE WYTYCZNE DLA GRUPY ROBOCZEJ COARM NA NAJBLIŻSZĄ PRZYSZŁOŚĆ
Dziesięć lat stosowania kodeksu postępowania i podniesienie go do rangi prawnie wiążącego wspólnego stanowiska Rady pokazało, że podstawowe elementy wspólnego podejścia państw członkowskich do kontroli wywozu broni konwencjonalnej zostały na dobre wprowadzone w życie. Pomimo tych postępów nadal wiele pozostaje do zrobienia w pewnych dziedzinach, którymi nie zajmowano się w przeszłości lub które wymagają dalszych prac w celu skonsolidowania i rozwijania dotychczasowych osiągnięć.
Państwa członkowskie uznały, że priorytetami na najbliższą przyszłość powinny być:
1. kontynuacja procesu wcześniejszego przyjmowania i dalszej harmonizacji sprawozdań krajowych w celu zwiększania jednorodności danych statystycznych ujmowanych w sprawozdaniach rocznych Unii Europejskiej, aby tabele zbiorcze były czytelniejsze, bardziej przejrzyste i kompletne;
2. dalsze działania propagujące traktat o handlu bronią;
3. realizacja wspólnego stanowiska Rady w sprawie pośrednictwa w handlu bronią, w sposób uwzględniający różnorodne przepisy krajowe i rozszerzający odpowiedni mechanizm wymiany informacji oraz zwiększający przejrzystość sprawozdawczości;
4. kontynuacja polityki propagowania zasad i kryteriów wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB wśród państw trzecich, zwłaszcza tych, które dostosowały się do wspólnego stanowiska, oraz wspieranie ich praktycznej realizacji, m.in. przez praktyczną i techniczną pomoc zmierzającą do zharmonizowania polityki w dziedzinie kontroli wywozu uzbrojenia;
5. wkład ekspertów w dyskusje poświęcone wykonaniu dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie uproszczenia warunków transferów produktów związanych z obronnością we Wspólnocie;
6. dalsze rozwijanie dialogu z Parlamentem Europejskim;
7. nieprzerwana ścisła współpraca i stałe konsultacje z zainteresowanymi stronami trzecimi, w tym z międzynarodowymi organizacjami pozarządowymi oraz przemysłem zbrojeniowym.
..................................................Notka Redakcji Systemu Informacji Prawnej LEX
Grafiki zostały zamieszczone wyłącznie w Internecie. Obejrzenie grafik podczas pracy z programem Lex wymaga dostępu do Internetu.
..................................................
grafika
______
(1) Dz.U. L 335 z 13.12.2008, s. 99.
(2) Dz.U. L 75 z 18.3.2008, s. 81.
(3) Dz.U. L 146 z 10.6.2009, s. 1.
(4) Dz.U. L 17 z 22.1.2009, s. 39.
(5) Dz.U. L 156 z 25.6.2003, s. 79.
