Opinie - Samorząd i administracja

Zadania zlecone bez pokrycia, czyli samorządy w sporze ze Skarbem Państwa

Samorząd terytorialny Finanse samorządów

W polskim porządku prawnym jednostki samorządu terytorialnego (JST) mają charakter ustrojowo niezależny. Na mocy Konstytucji RP wykonują zarówno zadania własne, jak i zlecone. Te drugie realizują w imieniu państwa, a więc powinny być objęte pełnym finansowaniem ze środków budżetu centralnego. W praktyce jednak zachodzi głęboka dysproporcja pomiędzy rzeczywistymi kosztami a otrzymywanymi dotacjami celowymi. Problem ten narasta od lat, wpływając na finanse lokalne, zakres inwestycji i jakość usług publicznych - pisze Rafał Kolano, radca prawny.

18.06.2025

Dziennikarz może odpowiadać w trybie wyborczym jak każdy wyborca

Wybory

Nie ma jakichkolwiek argumentów natury prawnej, jak i logicznej, aby z góry kwalifikować materiały prasowe jako wyłączone z zastosowania trybu wyborczego. O zastosowaniu tego trybu decyduje fakt, czy mamy do czynienia z wyborcą, agitacją wyborczą, treściami dającymi się ocenić w kategoriach prawdy i fałszu. Forma agitacji z samej definicji mającej charakter publiczny jest bez znaczenia, tak samo jak bez znaczenia jest, jaką profesją zajmuje się wyborca - pisze Rafał Rozwadowski, adwokat.

17.06.2025

Zasada korzyści przy wywłaszczeniu – głos przed uchwałą NSA

Samorząd terytorialny Nieruchomości

Decyzję o wysokości odszkodowania za wywłaszczenie wydaje wojewoda lub starosta. W praktyce urzędnicy często mają wątpliwości, w jaki sposób stosować tzw. zasadę korzyści. Przepisy nie są jednoznaczne, a rozbieżne stanowiska sądów nie poprawiają tej sytuacji. Oczekiwana przez wiele środowisk uchwała NSA ma na celu zniwelowanie tych rozbieżności. Głos w sprawie zabrał też rzecznik praw obywatelskich, jednoznacznie stając po stronie właścicieli wywłaszczanych nieruchomości - pisze Joanna Nogala, radca prawny.

23.05.2025

Tryb wyborczy chroni przed nieprawdziwymi informacjami

Wybory

Tryb wyborczy oznacza specjalny tryb postępowania przed sądem, którego celem jest szybkie reagowanie na działania, które mogą negatywnie oddziaływać na wolność wyborów. Przyglądając się trybowi wyborczemu, warto zwrócić uwagę na te jego elementy, które wyróżniają go na tle innych postępowań i świadczą o jego specyfice - pisze Rafał Rozwadowski, adwokat.

29.04.2025

Dodatek emerytalny OSP wciąż opodatkowany

Środowisko Emerytury i renty Administracja publiczna

Podatek pobierany przez państwo od dodatku emerytalnego dla strażaków ochotniczych straży pożarnych prawdopodobnie nie pokrywa kosztów sporządzenia i wysłania strażakom PIT-11 przez Zakład Emerytalno-Rentowy MSWiA. Pomimo to jest on pobierany wbrew pierwotnym założeniom ustawodawcy. Nie zmienia tego nowelizacja przepisów o dodatku wprowadzona z dniem 1 stycznia 2025 r. Dodatkowo MSWiA pracuje obecnie nad nowym dodatkiem mieszkaniowym dla funkcjonariuszy służb mundurowych, który ma być zwolniony z podatku.

22.04.2025

Odpowiedzialność gminy za ograniczenie w korzystaniu z nieruchomości w związku z ochroną środowiska

Samorząd terytorialny Środowisko Ład Przestrzenny

Kolizja między konstytucyjnie chronionym prawem własności a obowiązkiem ochrony środowiska wymaga wyważenia interesów obu stron. Państwo powinno zapewnić właścicielom możliwość dochodzenia odszkodowania za utracone prawa, jednocześnie skutecznie chroniąc środowisko. Niestety, system środków prawnych dostępnych właścicielom nieruchomości często okazuje się niewystarczający - pisze Jakub Klimowicz z Kancelarii INLEGIS Kołodziej Nogala.

10.04.2025

Warto powołać wojskowego adwokata dla żołnierza

Prawo karne Wojsko

Nowelizacja ustawy o obronie Ojczyzny stworzyła system gwarancji nieodpłatnej pomocy prawnej dla żołnierzy w sytuacji, gdy wykonywanie zadań służbowych mogłoby wiązać się z popełnieniem przestępstwa. Warto rozważyć stworzenie instytucji zapewniającej profesjonalną obsługę prawną procesów karnych żołnierzy Wojska Polskiego. Powołanie np. Rzecznika Praw Żołnierza, który będzie realizował zadania pomocy prawnej z urzędu dla żołnierzy za pomocą "cywilnych" obrońców.

21.03.2025

Przepisy specustawy o pomocy obywatelom Ukrainy tworzą absurd prawny

Administracja publiczna Ukraina

Od 24 lutego 2022 r. Polska objęła obywateli Ukrainy szczególną ochroną na mocy specustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. W tej regulacji ujawnił się absurd prawny dotyczący osób ubezwłasnowolnionych całkowicie w Ukrainie. Osoby te uzyskują status PESEL-UKR, ale nie mogą wygenerować dokumentu diia.pl, który jest niezbędny do potwierdzania statusu ochrony czasowej i legalności pobytu. W konsekwencji ich powroty do Polski po wyjazdach do Ukrainy wiążą się z komplikacjami prawnymi.

13.03.2025

Ujawnianie korzystania ze wsparcia AI nie może być tylko etycznym obowiązkiem

Prawo AI Własność intelektualna Nowe Technologie

Prawo powinno nakazywać ujawnienie, że tekst został wygenerowany przez AI. Ale AI ACT nie nakazuje w praktyce oznaczać, że dane treści tekstowe są generowane lub manipulowane przy pomocy narzędzi AI. Czy chodzi o to, że wtedy zainteresowanie narzędziami AI byłoby zdecydowanie mniejsze, gdyby taki obowiązek istniał – pyta adwokat Rafał Rozwadowski.

28.02.2025

Maczugą w kierowców, czyli o zaostrzeniu represyjności za wypadki drogowe

Administracja publiczna Policja

Ostatnie dekady przyniosły informacje o wręcz nieprawdopodobnych wyczynach kierujących samochodami, ich szaleńczych popisach, nielegalnych wyścigach, tragicznych wypadkach, setkach zatrzymanych nietrzeźwych czy też lekceważących orzeczone zakazy prowadzenia pojazdów mechanicznych. Czy tego rodzaju zachowania, wielokrotnie będące przestępstwami, stwarzające zagrożenia bezpieczeństwa ruchu były rzeczywiście nagminne, stanowiące znaczący procent w odniesieniu do wszystkich kierujących - pisze dr Kazimierz Pawelec.

21.02.2025

Wybory i referenda - sztuczna inteligencja to system wysokiego ryzyka

Prawo AI Wybory Nowe Technologie

Wykorzystywanie sztucznej inteligencji w niektórych obszarach, jakkolwiek może przynieść wiele korzyści, to obarczone jest ryzykiem naruszenia praw, które wymagają szczególnej ochrony. AI ACT wskazał takie obszary i uznał, że wykorzystywane w ramach nich narzędzia AI będą stanowiły systemy wysokiego ryzyka. Z kwalifikacją taką wiąże się obowiązek spełnienia szczegółowych wymagań regulacyjnych z AI ACT - pisze Rafał Rozwadowski, adwokat.

13.02.2025

Prof. Kuca: Ustawa budżetowa podpisana, więc obowiązuje

Finanse publiczne

Prezydent Andrzej Duda podpisał budżet na 2025 r. oraz przesłał część przepisów do Trybunału Konstytucyjnego w trybie kontroli następczej. Chodzi m.in. o fundusze dla Trybunału Konstytucyjnego i Krajowej Rady Sądownictwa i te przepisy obowiązują aż do ewentualnego orzeczenia – komentuje prof. Grzegorz Kuca z Katedry Prawa Ustrojowego Porównawczego i Centrum Interdyscyplinarnych Studiów Konstytucyjnych Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego.

17.01.2025

Czy Polska ma prawo aresztować premiera Benjamina Netanjahu?

Prawo karne Prawo europejskie

Międzynarodowy Trybunał Karny wydał nakazy aresztowania Benjamina Netanjahu, premiera Izraela i Joawa Galanta, byłego ministra obrony Izraela. Prezydent RP Andrzej Duda wezwał premiera Donalda Tuska do zagwarantowania, że ewentualny pobyt Benjamina Netanjahu w Polsce pozostanie "niezakłócony", wskazując na "absolutnie wyjątkowe okoliczności" tego wydarzenia, czyli jego udział w obchodach rocznicy wyzwolenia obozu Auschwitz-Birkenau. Sprawa swój kontekst polityczny, ale i aspekt prawny: czy istnieją formalnoprawne podstawy uwzględnienia wniosku Prezydenta RP? - pisze dr Paweł Bała.

10.01.2025

W czasie pokoju państwo nie potrzebuje ochotników do służby w obronie cywilnej

Wojsko

Projektodawca nie przewiduje aktualnie przeprowadzania naboru ochotniczego do służby w obronie cywilnej. Taki nabór może nastąpić dopiero w czasie stanu wojennego lub w czasie wojny. Rozwiązanie to świadczy o tym, że państwo ma pełne kadry w obronie cywilnej. A to może być złudne założenie – uważa dr Jarosław Dolny.

09.01.2025

Zamówienia publiczne z rynku wtórnego? To racjonalne ekonomicznie

Samorząd terytorialny Zamówienia publiczne Administracja publiczna

Niedopuszczenie do procedury zamówień publicznych ofert na oprogramowanie z rynku wtórnego zgodnie z Dyrektywą 2014/24/UE w sprawie zamówień publicznych może być uznane za sztuczne zawężenie konkurencji „z zamiarem nieuzasadnionego działania na korzyść lub niekorzyść niektórych wykonawców”. Zbliżone rozwiązania prawne zostały również przyjęte na poziomie krajowym - pisze Michał Baudys z Forscope.

07.01.2025

Mec. Paweł Bała: Lex Romanowski - lekarstwo gorsze niż choroba

Administracja publiczna Wybory

W publicznej krytyce posła Romanowskiego, co dziwi, akcentowano właściwie jedynie aspekt socjalno-ekonomiczny sprawowania mandatu, pomijając inne prawa i obowiązki wynikające z faktu bycia posłem na Sejm RP. Ostatecznie sam zainteresowany zmienił status sprawowanego mandatu poselskiego na tzw. posła niezawodowego - pisze dr Paweł Bała, adwokat.

06.01.2025

Czy w Polsce potrzebna jest niewypłacalność municypalna?

Samorząd terytorialny Finanse publiczne Finanse samorządów

W Polsce żadna z jednostek samorządu terytorialnego nie posiada zdolności upadłościowej ani restrukturyzacyjnej. Zadłużenie gmin w Polsce stanowi jednak realny problem, a to jednoznacznie uzasadnia sens poszukiwania odpowiednich środków prawnych na wypadek niewypłacalności. Czas na dyskusję o potrzebie niewypłacalności municypalnej w Polsce – uważa prof. Rafał Adamus.

31.12.2024

Odmowa służby wojskowej w Polsce utrudniona, czasami wręcz niemożliwa

Wojsko

Prawo do odmowy służby wojskowej z powodów sumienia lub przekonań religijnych jest powszechnie uważane za jedno z praw człowieka, które podlegają ochronie zarówno międzynarodowej, jak i krajowej. W świetle ustawy o obronie Ojczyzny realizacja tego prawa może napotkać poważne trudności, a w niektórych przypadkach jest wręcz niemożliwa - dowodzi adwokat Krzysztof Czyżewski.

28.12.2024

System odwodnienia miasta – jak zapobiec podtopieniom i powodziom w mieście

Samorząd terytorialny Środowisko

System odwodnienia miasta przypomina system krwionośny człowieka, u którego w przypadku braku zapewnienia przepływu dochodzi do zawału. Utrzymywanie miejskiego systemu odwodnienia to istotne zadanie samorządu gminnego, ale nie jest on w stanie sam zapewnić właściwego funkcjonowania systemu, bez współpracy z mieszkańcami. Potrzeba też uproszczenia procedury inwestycyjnej i utrzymaniowej w zakresie gospodarki wodnej dla jednostek samorządu terytorialnego - postulują Jarosław Dolny i Piotr Zymon.

18.12.2024

Nielegalny „Deepfake” wymaga zmian w polskim prawie

Prawo karne Prawo AI

Dostępne narzędzia ochrony nie są dostosowane do funkcji, jaką pełni deepfake zarówno ten legalny, jak i nielegalny, a w przypadku przestępczego wykorzystywania treści deepfake, mamy do czynienia co najmniej z kwalifikowanymi typami już znanych nam czynów zabronionych, które winny być oceniane również z perspektywy zdecydowanie większej skali oddziaływania i „siły rażenia” - pisze Rafał Rozwadowski, adwokat.

04.12.2024