Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 3 lipca 2018 r. w sprawie drukowania przestrzennego - wyzwania w dziedzinach praw własności intelektualnej oraz odpowiedzialności cywilnej (2017/2007(INI)).

Drukowanie przestrzenne, wyzwanie w dziedzinach praw własności intelektualnej oraz odpowiedzialności cywilnej

P8_TA(2018)0274

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 3 lipca 2018 r. w sprawie drukowania przestrzennego - wyzwania w dziedzinach praw własności intelektualnej oraz odpowiedzialności cywilnej (2017/2007(INI))

(2020/C 118/02)

(Dz.U.UE C z dnia 8 kwietnia 2020 r.)

Parlament Europejski,

– uwzględniając dyrektywę 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. dotyczącą praw własności intelektualnej ¹ ,

– Dyrektywa Rady 85/374/EWG z dnia 25 lipca 1985 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących odpowiedzialności za produkty wadliwe ²

– uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego pt. "Życie w przyszłości. Druk 3D jako narzędzie wzmocnienia gospodarki europejskiej" ³ ,

– uwzględniając komunikat Komisji z dnia 29 listopada 2017 r. pt. "Zrównoważony system egzekwowania praw własności intelektualnej odpowiadający dzisiejszym wyzwaniom społecznym" (COM(2017)0707),

– uwzględniając komunikat Komisji z dnia 29 listopada 2017 r. pt. "Wytyczne dotyczące niektórych aspektów dyrektywy 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej" (COM(2017)0708),

– uwzględniając dokument Komisji z dnia 10 maja 2017 r. otwierający debatę w sprawie wykorzystania możliwości płynących z globalizacji (COM(2017)0240),

– uwzględniając art. 52 Regulaminu,

– uwzględniając sprawozdanie Komisji Prawnej (A8-0223/2018),

A. mając na uwadze, że drukowanie przestrzenne stało się dostępne dla szerokiego grona odbiorców wraz z wprowadzeniem na rynek drukarek 3D przeznaczonych dla użytkowników indywidualnych, a także z wejściem na rynek podmiotów, które proponują równocześnie modele cyfrowe i usługi drukowania przestrzennego;

B. mając na uwadze, że drukowanie przestrzenne jest postrzegane jako jedna z najbardziej znaczących technologii, w przypadku której Europa może odgrywać wiodącą rolę; mając na uwadze, że Komisja uznała korzyści wynikające z drukowania przestrzennego, sponsorując 21 projektów opartych na tej technologii w ramach programu "Horyzont 2020" w okresie 2014-2016;

C. mając na uwadze, że drukowanie przestrzenne zaczęto stosować w ramach eksperymentów w latach 60-tych XX w. oraz że, rozwijając się początkowo w Stanach Zjednoczonych, zaczęło ono znajdować zastosowania w świecie przemysłu na początku lat 80-tych XX w.;

D. mając na uwadze, że rynek drukarek 3D jest sektorem, który odnotowuje szybki wzrost i według prognoz będzie podobnie się rozwijał w najbliższych latach;

E. mając na uwadze, ze rozwój wspólnych przestrzeni drukowania przestrzennego, najczęściej nazywanych "fablabami, oraz usług drukowania na odległość, często w połączeniu z platformą wymiany plików 3D online, umożliwia każdemu zlecenie wydrukowania przedmiotu trójwymiarowego, co stanowi rozwiązanie korzystne dla wynalazców i wykonawców projektów;

F. mając na uwadze, że drukowanie przestrzenne ma ogromny potencjał, jeśli chodzi o przekształcanie łańcuchów dostaw w sektorze produkcji, co może pomóc Europie w zwiększeniu poziomu produkcji; mając na uwadze, że stosowanie tej technologii stwarza nowe szanse w zakresie innowacji i rozwoju przedsiębiorstw;

G. mając na uwadze, że UE uczyniła z drukowania przestrzennego jedną z priorytetowych dziedzin technologicznych; mając na uwadze, że Komisja w swoim niedawnym dokumencie otwierającym debatę w sprawie wykorzystania możliwości płynących z globalizacji wskazuje na drukowanie przestrzenne jako na jeden z głównych czynników prowadzących do transformacji w przemyśle;

H. mając na uwadze, że Komisja wskazała drukowanie przestrzenne jako priorytetowy obszar działania mający istotny potencjał gospodarczy, w szczególności dla małych innowacyjnych przedsiębiorstw; mając na uwadze, że już wiele krajów uznało potencjał transformacyjny drukowania przestrzennego i rozpoczęło przyjmowanie, chociaż w sposób niejednolity, różnych strategii tworzenia ekosystemu gospodarczego i technologicznego sprzyjającego rozwojowi drukowania przestrzennego;

I. mając na uwadze, że na obecną chwilę większość przedmiotów produkowanych za pomocą drukowania przestrzennego to nadal prototypy; mając na uwadze, że w niektórych branżach już od lat wykorzystuje się części gotowe oraz że rynek części gotowych rozwija się w stosunkowo szybkim tempie; mając na uwadze, że coraz więcej przedmiotów wytwarzanych dzięki drukowaniu przestrzennemu to produkty gotowe do użytku lub sprzedaży, a nie jedynie prototypy;

J. mając na uwadze, że drukowanie przestrzenne ma liczne potencjalne zalety dla innowacyjnych przedsiębiorstw; mając w szczególności na uwadze, że drukowanie przestrzenne pozwala tym przedsiębiorstwom ograniczyć koszty ogólne wynikające z opracowywania, projektowania i testowania nowych produktów lub ulepszania istniejących produktów;

K. mając na uwadze, że technologia drukowania przestrzennego staje się coraz bardziej rozpowszechniona w społeczeństwie, w szczególności w dziedzinie edukacji, na forach obywatelskich i forach przedsiębiorstw typu startup, takich jak "przestrzenie twórcze", jak również w sferze prywatnej;

L. mając na uwadze, że drukowanie przestrzenne staje się w nieunikniony sposób coraz prostsze i dostępniejsze dla wszystkich; mając na uwadze, że oczekuje się, iż ograniczenia w zakresie materiałów, jakie można wykorzystać, prędkości oraz zużycia surowców i energii zostaną w dużej mierze zmniejszone w niedalekiej przyszłości;

M. mając na uwadze, że większość najnowocześniejszych technologicznie branż wykorzystuje już tę technologię, że możliwości wykorzystywania drukowania przestrzennego ogromnie wzrosły w wielu dziedzinach, że liczne dziedziny, takie jak sektor medycyny (od inżynierii tkankowej po wytwarzanie protez), sektor lotniczy, kosmiczny, przemysł samochodowy, sprzęt gospodarstwa domowego, budownictwo, badania archeologiczne, architektura, inżynieria mechaniczna, przemysł rekreacyjny czy też projektowanie, wiele oczekują od tej technologii;

N. mając na uwadze, że brak regulacji ogranicza korzystanie z drukowania przestrzennego w kluczowych sektorach przemysłu, takich jak np. sektor kosmiczny oraz sektor medyczny/stomatologiczny, a regulacja korzystania z drukarek 3D pomoże zwiększyć wykorzystanie technologii i stworzy możliwości w obszarze badań i rozwoju;

O. mając na uwadze, że we wspomnianej opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego stwierdzono, iż wykorzystując rewolucję cyfrową i "stosując odpowiednią zaawansowaną technologię produkcyjną, Europa mogłaby przenieść produkcję z regionów o niższych płacach w celu pobudzenia innowacji i osiągnięcia zrównoważonego wzrostu u siebie";

P. mając na uwadze, że drukowanie przestrzenne zmniejszyłoby jednocześnie koszty transportu i emisję CO₂;

Q. mając na uwadze, ze od technologii drukowania przestrzennego oczekuje się stworzenia większej liczby nowych miejsc pracy wymagających kwalifikacji, w niektórych przypadkach mniej uciążliwych i bezpieczniejszych (technicy zajmujący się konserwacją, inżynierowie, projektanci itd.), a wraz z tworzeniem nowych stanowisk technicznych (np. operator drukarek 3D) pojawią się nowe obowiązki i branża drukowania przestrzennego będzie musiała zapewnić odpowiednie szkolenia, aby pracownicy techniczni z tej branży mieli taki sam poziom wiedzy, jak ich koledzy z tradycyjnej branży produkcyjnej; mając na uwadze, że technologia drukowania przestrzennego także zmniejszy koszty produkcji i magazynowania (produkcja niskonakładowa i spersonalizowana itd.); mając jednakże na uwadze, że spadek liczby miejsc pracy w sektorze produkcji będzie miał bardzo znaczące skutki dla państw, których gospodarka opiera się na dużej liczbie miejsc pracy wymagających niskich kwalifikacji;

R. mając na uwadze, że obecnie nie da się dokładnie zmierzyć wpływu, jaki rozwój branży 3D wywrze na gospodarkę w poszczególnych państwach członkowskich Unii Europejskiej;

S. mając na uwadze, że drukowanie przestrzenne mogłoby zapewnić konsumentom możliwość reagowania na zjawisko wbudowanej awaryjności produktów, umożliwiając samodzielne wytwarzanie części zamiennych do elektrycznego sprzętu gospodarstwa domowego, którego cykl życia jest coraz krótszy;

T. mając na uwadze, że technologia drukowania przestrzennego może wzbudzać pewne szczególne obawy o charakterze prawnym i etycznym, zarówno w dziedzinie praw własności intelektualnej, takich jak prawo autorskie, patenty, projektowanie, trójwymiarowe znaki towarowe czy nawet oznaczenia geograficzne, jak i w obszarze odpowiedzialności cywilnej, oraz że rozważanie tych obaw należy ponadto do kompetencji Komisji Prawnej Parlamentu;

U. mając na uwadze, że nowe technologie umożliwiają skanowanie przedmiotów lub osób i tworzenie plików cyfrowych, które następnie można wykorzystać do drukowania przestrzennego, co może wpływać na prawa do wizerunku i prawo do prywatności;

V. mając na uwadze, że technologia drukowania przestrzennego może również wzbudzać obawy co do bezpieczeństwa, a zwłaszcza cyberbezpieczeństwa, w szczególności w odniesieniu do produkcji broni, materiałów wybuchowych czy narkotyków oraz wszelkich innych niebezpiecznych przedmiotów, oraz że należy zachować szczególną czujność w związku z tego rodzaju produkcją;

W. mając na uwadze, że z punktu widzenia prawa autorskiego należy dokonać kilku rozróżnień: należy rozróżnić drukowanie domowe na użytek prywatny i drukowanie do zastosowań komercyjnych, ale również świadczenie takich usług między podmiotami profesjonalnymi i drukowanie przez podmioty profesjonalne na rzecz konsumentów;

X. mając na uwadze, że Francuska Wysoka Rada ds. Własności Literackiej i Artystycznej stwierdziła w sprawozdaniu na temat drukowania przestrzennego i praw autorskich, że "wydaje się, że na razie demokratyzacja drukowania przestrzennego nie prowadzi do masowego naruszania praw autorskich"; mając jednak na uwadze, że przyznaje, że "ryzyko podrabiania dotyczy przede wszystkim dzieł sztuk plastycznych";

Y. mając na uwadze, że te nieliczne przykłady, które można obecnie wziąć pod rozwagę, prawdopodobnie staną się bardziej złożone wraz z rozwojem technologii; mając na uwadze związane z tym pytanie, co należy zrobić, aby przeciwdziałać możliwościom podrabiania z wykorzystaniem technologii drukowania przestrzennego;

Z. mając na uwadze, że procesy stosowane w drukowaniu przestrzennym prowadzą do tego, co w branży określa się jako rodzaj "defragmentacji aktu tworzenia", ponieważ dzieło może krążyć w postaci cyfrowej przed nabraniem formy materialnej, co ułatwia kopiowanie dzieła i znacząco komplikuje walkę z podrabianiem;

AA. mając na uwadze, że - podsumowując - specjaliści prawnicy uważają, iż drukowanie przestrzenne nie doprowadziło do znaczącego zakłócenia praw własności intelektualnej, a utworzony plik można uznać za dzieło i jako takie powinno ono podlegać odpowiedniej ochronie; mając na uwadze, że w perspektywie krótkoterminowej głównym wyzwaniem w ramach walki z podrabianiem będzie większe zaangażowanie pośredników z branży w ochronę praw autorskich;

AB. mając na uwadze, że w sytuacji gdy rozwój drukowania przestrzennego umożliwia produkcję przemysłową, należy przeanalizować konieczność zapewnienia możliwości zbiorowego dochodzenia roszczeń w celu zagwarantowania odszkodowań dla poszkodowanych konsumentów;

AC. mając na uwadze, ze wpływ drukowania przestrzennego na prawa konsumentów oraz ogolnie na prawo konsumenckie należy dokładnie zbadać w świetle dyrektywy w sprawie niektórych aspektów umów o dostarczanie treści cyfrowych, nad którą trwają obecnie negocjacje;

AD. mając na uwadze, że dyrektywa 85/374/EWG dotycząca odpowiedzialności za produkty wadliwe obejmuje wszystkie rodzaje umów; mając na uwadze, że to m.in. właśnie z powodu postępów w dziedzinie drukowania przestrzennego Komisja przystąpiła do konsultacji publicznych, aby ocenić, czy wspomniana dyrektywa jest odpowiednia do zastosowania związanego z rozwojem nowych technologii;

AE. mając na uwadze, że zasady odpowiedzialności ogólnej dotyczą również odpowiedzialności usługodawców będących pośrednikami, jak postanawiają artykuły 12-14 dyrektywy o handlu elektronicznym; mając na uwadze, że należy rozważyć wprowadzenie szczegółowych zasad odpowiedzialności w przypadku szkód spowodowanych przez przedmiot utworzony za pomocą technologii drukowania przestrzennego, ponieważ ze względu na wielość uczestników i złożoność procesu stosowanego do stworzenia produktu gotowego czasem ofiary mogą mieć trudności z identyfikacją podmiotu odpowiedzialnego; mając na uwadze, że w ten sposób odpowiedzialność mogłaby - w zależności od przyczyny wady - spoczywać na twórcy lub sprzedawcy pliku 3D, producencie drukarki 3D, producencie oprogramowania obsługującego drukarkę 3D, dostawcy zastosowanego materiału lub osobie, która samodzielnie stworzyła przedmiot;

AF. mając na uwadze, że w przypadku wykorzystywania drukowania przestrzennego do zastosowań komercyjnych zasady odpowiedzialności zazwyczaj są określone w ramach stosunków umownych między zainteresowanymi stronami;

AG. mając na uwadze, że wszystkie elementy przyrostowej technologii drukowania przestrzennego muszą spełniać określone wymogi i muszą być objęte certyfikacją w celu zagwarantowania możliwości wytwarzania części o powtarzalnej jakości; mając na uwadze, że certyfikacja okazuje się być złożona ze względu na liczne modyfikacje urządzeń, materiałów i procesów oraz brak bazy danych; mając na uwadze, że w związku z tym zachodzi konieczność opracowania zasad umożliwiających szybszą i bardziej opłacalną certyfikację wszystkich materiałów, procesów i produktów;

AH. mając na uwadze, że drukowanie przestrzenne ma do odegrania rolę w ograniczaniu zużycia energii i zasobów naturalnych z myślą o walce ze zmianą klimatu; mając na uwadze, że wykorzystywanie drukowania przestrzennego zminimalizowałoby odpady w produkcji i przedłużyłoby trwałość produktów konsumenckich, umożliwiając samym konsumentom produkcję części zamiennych;

1. podkreśla, że w celu zapobieżenia problemom związanym z odpowiedzialnością cywilną czy też z naruszeniami własności intelektualnej, jakie drukowanie przestrzenne mogłoby spowodować w przyszłości, możliwe jest, że Unia Europejska będzie musiała wprowadzić nowe normy prawne i dostosować obowiązujące przepisy do szczególnego przypadku technologii drukowania przestrzennego, zwłaszcza z uwzględnieniem decyzji Urzędu Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) oraz stosownego orzecznictwa sądów Unii i państw członkowskich, a także po przeprowadzeniu dogłębnej oceny wpływu dotyczącej wszystkich opcji strategicznych; podkreśla, że w każdym razie prawna reakcja na tę sytuację powinna unikać powielania obowiązujących przepisów i uwzględniać już realizowane projekty, w szczególności przepisy dotyczące prawa autorskiego mające obecnie zastosowanie do drukowania dwuwymiarowego; dodaje, że prawo ma towarzyszyć innowacjom i promować je, ale nie może ich hamować ani utrudniać;

2. zauważa, że w związku z tym należy zachować czujność w niektórych kwestiach, takich jak szyfrowanie i ochrona plików, aby unikać nielegalnego pobierania i powielania tych plików lub przedmiotów chronionych oraz powielania nielegalnych przedmiotów;

3. uważa, że należy obowiązkowo zachować ostrożność w sektorze drukowania przestrzennego, w szczególności jeśli chodzi o jakość drukowanych przedmiotów i ewentualne zagrożenia, jakie mogą one powodować dla użytkowników lub konsumentów, a także należy poświęcić stosowną uwagę uwzględnieniu środków identyfikacji i identyfikowalności, aby zapewnić identyfikowalność produktów oraz ułatwić monitorowanie dalszego ich użytkowania w celach komercyjnych i niekomercyjnych; uważa, że ścisła współpraca między posiadaczami praw a producentami 3D przy opracowywaniu takich środków byłaby korzystna; stwierdza także, że pomogłoby to zapewnić identyfikowalność wytwarzanych przedmiotów i ograniczyć podrabianie;

4. zauwaza, ze kontrolowanie legalnego powielania przedmiotów trójwymiarowych chronionych na mocy prawa autorskiego można by w razie konieczności ułatwić za pomocą rozwiązań prawnych, takich jak regularne wyświetlanie przez podmioty świadczące usługi digitalizacji i drukowania przestrzennego pouczeń na temat poszanowania własności intelektualnej; podkreśla w tym kontekście znaczenie elementów umożliwiających identyfikowalność przedmiotów 3D; podkreśla, że jeżeli dana kopia 3D jest kopią na użytek prywatny, mają do niej zastosowanie przepisy krajowe regulujące wyjątki dotyczące kopii na użytek prywatny, w tym przepisy w sprawie systemów rekompensat lub pobierania opłat;

5. zwraca uwagę, że należy zwiększyć świadomość publiczną w celu ochrony praw własności intelektualnej w dziedzinie drukowania przestrzennego, a także w odniesieniu do naruszeń prawa o ochronie wzorów, prawa znaków towarowych i prawa patentowego;

6. podkreśla jednakże, że można by dalej badać obecnie niedostatecznie rozwinięte rozwiązania techniczne, takie jak tworzenie baz danych szyfrowanych i zabezpieczonych plików, projektowanie drukarek podłączonych do sieci i wyposażonych w system z funkcją zarządzania prawami własności intelektualnej czy wspieranie współpracy między producentami a platformami, tak aby podmiotom branżowym i konsumentom udostępniać zweryfikowane pliki; podkreśla również, że niezależnie od tego, które z tych środków zostaną przyjęte, ich wdrożenie nie powinno zwiększać kosztów działalności obecnie prowadzonej przez podmioty rynkowe;

7. odnotowuje, że na tym etapie żadne z tych rozwiązań nie jest jeszcze całkowicie zadowalające;

8. ubolewa nad faktem, że Komisja nie dokonała przeglądu dyrektywy 2004/48/WE, a tylko ograniczyła się do sformułowania niewiążących wytycznych, nie przedstawiając przy tym wyjaśnień w odniesieniu do szczegółowych kwestii związanych z drukowaniem przestrzennym; przyjmuje jednak z zadowoleniem środki zapowiedziane przez Komisję w dniu 29 listopada 2017 r. mające na celu wzmocnienie ochrony praw własności intelektualnej;

9. zauważa, że prawa własności intelektualnej w odniesieniu do elementów technologii drukowania przestrzennego zostały określone, w związku z czym do rozwiązania pozostaje kwestia ich egzekwowania;

10. wzywa wobec tego Komisję, by kompleksowo uwzględniła wszystkie aspekty technologii drukowania przestrzennego w ramach przyjmowania środków wymienionych w komunikacie (cOm(2017)0707), nie powielając jednak już obowiązujących środków; podkreśla znaczenie zaangażowania w te działania wszystkich podmiotów profesjonalnych, w tym MŚP i konsumentów;

11. apeluje do Komisji, by uważnie przeanalizowała kwestie odpowiedzialności cywilnej dotyczące technologii drukowania przestrzennego, w szczególności przy okazji oceny działania dyrektywy Rady 85/374/EWG;

12. wzywa Komisję do zbadania możliwości opracowania zasad odpowiedzialności cywilnej za szkody nieobjęte dyrektywą 85/374/EWG;

13. przypomina, że technologia drukowania przestrzennego oferuje UE liczne korzyści gospodarcze, ponieważ daje możliwości indywidualnego dostosowania produktów, odpowiadającego w szczególności potrzebom europejskich konsumentów, oraz może pozwolić na przenoszenie produkcji i w ten sposób przyczynić się do tworzenia miejsc pracy, mniej uciążliwych fizycznie i bezpieczniejszych;

14. wzywa Komisję do wyraźnego określenia poszczególnych rodzajów odpowiedzialności przez wskazanie uczestników procesu wytwarzania przedmiotu drogą drukowania przestrzennego: twórcy i dostawcy oprogramowania, producenta drukarki 3D, dostawcy surowców, podmiotu drukującego przedmiot oraz innych pośredników uczestniczących w materialnej realizacji przedmiotu;

15. zwraca uwagę na możliwe konsekwencje nowych sposobów wprowadzania na rynek, takich jak metoda "zrób to sam", które nie polegają na dostarczeniu produktu końcowego, lecz sprowadzają się do pobrania oprogramowania i specyfikacji, aby ów produkt wydrukować;

16. podkreśla znaczenie stworzenia spójnych ram prawnych zapewniających harmonijny etap przejściowy i pewność prawa dla konsumentów i przedsiębiorstw w celu promowania innowacji w UE;

17. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji oraz państwom członkowskim.

1 Dz.U. L 157 z 30.4.2004, s. 45.

2 Dz.U. L 210 z 7.8.1985, s. 29.

3 Dz.U. C 332 z 8.10.2015, s. 36.

• Identyfikator: Dz.U.UE.C.2020.118.10
• Rodzaj: Rezolucja
• Tytuł: Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 3 lipca 2018 r. w sprawie drukowania przestrzennego - wyzwania w dziedzinach praw własności intelektualnej oraz odpowiedzialności cywilnej (2017/2007(INI)).
• Data aktu: 03/07/2018
• Data ogłoszenia: 08/04/2020