uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 292,
(1) W zaleceniu Komisji (UE) 2022/2337 1 Komisja zaleciła państwom członkowskim wdrożenie szeregu środków mających na celu aktualizację i udoskonalenie różnych aspektów ich polityk w dziedzinie chorób zawodowych. Środki te dotyczą uznawania chorób zawodowych, przyznawania odszkodowań i profilaktyki chorób, ustalania krajowych celów w zakresie ograniczania ich występowania, zgłaszania i rejestrowania tego typu chorób, gromadzenia danych dotyczących ich epidemiologii, propagowania badań w dziedzinie dolegliwości związanych z działalnością zawodową, poprawy diagnostyki chorób zawodowych, rozpowszechniania danych statystycznych i epidemiologicznych oraz propagowania aktywnej roli krajowych systemów zdrowia publicznego i opieki zdrowotnej w profilaktyce chorób zawodowych.
(2) Azbest jest niebezpiecznym czynnikiem rakotwórczym, którego wpływ nadal dotyczy różnych sektorów gospodarki, takich jak renowacja budynków, górnictwo i przemysł wydobywczy, gospodarowanie odpadami i pożarnictwo, w których występuje wysokie ryzyko narażenia pracowników na jego działanie. Szacuje się, że obecnie na działanie azbestu narażonych jest 4,1-7,3 mln pracowników 2 . Azbest jest sklasyfikowany jako substancja rakotwórcza kategorii 1 A zgodnie z częścią 3 załącznika VI do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 3 . Nowotwory pochodzenia zawodowego są w Unii główną przyczyną zgonów związanych z pracą 4 , i są spowodowane przede wszystkim narażeniem na substancje rakotwórcze, takie jak azbest. Szacuje się, że 75 % przypadków zachorowań na raka uznanych za pochodzenia zawodowego w państwach członkowskich jest związanych z azbestem 5 . Stopniowe ograniczanie stosowania azbestu w Unii rozpoczęto w 1988 r., zaś od 2005 r. produkcja, wprowadzanie do obrotu i stosowanie azbestu są zakazane zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady (REACH) 6 . Pomimo tego istnieje poważny problem, ponieważ azbest nadal występuje w wielu starszych budynkach, które w nadchodzących latach prawdopodobnie będą poddawane renowacji, adaptacjom lub rozbiórce. Można się zatem spodziewać, że narażenie pracowników na działanie azbestu wzrośnie we wszystkich państwach UE w miarę postępów we wdrażaniu strategii "Fala renowacji" 7 . Choroby azbestozależne mają ponadto długi okres uśpienia. Ponieważ pierwsze objawy choroby mogą pojawić się średnio nawet 30 lat lub później od momentu narażenia, przewiduje się, że zgony i choroby spowodowane narażeniem na działanie azbestu przed wprowadzeniem zakazu w 2005 r. będą nadal występować w drugiej połowie lat 20. i w latach 30. XXI wieku.
(3) W tym kontekście skuteczne ograniczenie narażenia na działanie substancji rakotwórczych, takich jak azbest, stało się jednym z celów przedstawionego przez Komisję europejskiego planu walki z rakiem 8 i planu działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń 9 . Ponadto dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/148/WE 10 w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie azbestu w miejscu pracy została zmieniona dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2668 11 , która między innymi znacznie obniżyła mającą zastosowanie dopuszczalną wartość narażenia zawodowego dla azbestu.
(4) Zalecenie (UE) 2022/2337 obejmuje kilka chorób azbestozależnych. W załączniku I do zalecenia, który zawiera europejski wykaz chorób zawodowych, są to: azbestoza, międzybłoniak opłucnej spowodowany wdychaniem pyłu azbestowego, komplikacja azbestozy w postaci raka oskrzeli, zwłóknienia opłucnej z ograniczeniami oddechowymi, spowodowane azbestem i rak płuc będący następstwem wdychania pyłu azbestowego. Załącznik II do zalecenia zawiera dodatkowy wykaz chorób, co do których istnieje podejrzenie, że są pochodzenia zawodowego i które na późniejszym etapie mogą zostać uwzględnione w europejskim wykazie chorób zawodowych: rak krtani będący następstwem wdychania pyłu azbestowego.
(5) W następstwie przyjęcia przez Komisję komunikatu "Działania na rzecz przyszłości wolnej od azbestu" 12 trójstronny Komitet Doradczy ds. Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Miejscu Pracy (ACSH), uwzględniając projekt opinii specjalnej grupy roboczej oraz opinii grupy ekspertów technicznych ustanowionej w celu wspierania prac nad ewentualną potrzebą uwzględnienia dodatkowych chorób azbestozależnych w zaleceniu Komisji dotyczącym europejskiego wykazu chorób zawodowych, przyjął 29 maja 2024 r. opinię 13 w sprawie potrzeby aktualizacji zalecenia Komisji dotyczącego europejskiego wykazu chorób zawodowych przez dodanie do niego kolejnych chorób azbestozależnych.
(6) Biorąc pod uwagę opinię ACSH, do załącznika I należy dodać następujące choroby azbestozależne: rak krtani spowodowany azbestem (zamiast obecnej pozycji "rak krtani będący następstwem wdychania pyłu azbestowego" w załączniku II do zalecenia), rak jajnika spowodowany azbestem, blaszki opłucnowe z upośledzeniem funkcjonalnym płuc spowodowane azbestem oraz niezłośliwy wysięk opłucnowy spowodowany azbestem. Ponadto w załączniku II należy dodać następujące choroby: rak okrężnicy spowodowany azbestem, rak odbytnicy spowodowany azbestem oraz rak żołądka spowodowany azbestem.
(7) Ponadto należy sprostować niektóre błędy typograficzne w wersji angielskiej w załącznikach do zalecenia (UE) 2022/2337. Dotyczy to pozycji "302 Complication of asbestos in the form of bronchial cancer", która otrzymuje brzmienie "302 Complication of asbestosis in the form of bronchial cancer" i "2.108 Thiopene", która otrzymuje brzmienie "2.108 Thiophene".
(8) Mimo że uznawanie konkretnych chorób za choroby zawodowe jest ściśle związane z koncepcją systemów zabezpieczenia społecznego, która należy do kompetencji państw członkowskich, Komisja zachęca państwa członkowskie do uznawania chorób zawodowych wymienionych w europejskim wykazie chorób zawodowych. Jak stwierdzono w komunikacie Komisji "Strategiczne ramy UE dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na lata 2021-2027 - Bezpieczeństwo i higiena pracy w zmieniającym się świecie pracy" 14 ("ramy strategiczne UE"), nadal istnieje potrzeba większego skupienia się na chorobach zawodowych. Zgodnie z ogólnymi zasadami profilaktyki, które stanowią podstawę dyrektywy Rady 89/391/EWG 15 w sprawie bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy oraz powiązanych dyrektyw dotyczących tej kwestii 16 , niniejsze zalecenie powinno być głównym uzupełniającym instrumentem profilaktyki chorób zawodowych na szczeblu Unii. Ponadto ważne jest wspieranie pracowników, którzy zachorowali oraz rodzin, które straciły członków rodziny z powodu narażenia zawodowego.
(9) Zgodnie z unijnymi ramami strategicznymi należy wezwać państwa członkowskie do aktywnego angażowania wszystkich podmiotów, w szczególności partnerów społecznych, w opracowywanie środków na rzecz skutecznej profilaktyki chorób zawodowych.
(10) Unijne ramy strategiczne odnoszą się do potrzeby wzmocnienia bazy dowodowej stanowiącej podstawę przepisów i polityki, a także potrzeby badań i gromadzenia danych, zarówno na szczeblu unijnym, jak i krajowym, jako warunku wstępnego zapobiegania chorobom i wypadkom związanym z pracą. Współpraca i wymiana informacji, doświadczeń i najlepszych praktyk ma kluczowe znaczenie dla poprawy analizy i profilaktyki w całej Unii.
(11) Zalecenie dla państw członkowskich dotyczące przekazywania Komisji i udostępniania zainteresowanym stronom danych statystycznych i epidemiologicznych dotyczących chorób zawodowych uznanych na szczeblu krajowym pozostaje aktualne ze względu na rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1338/2008 17 w sprawie statystyk Wspólnoty w zakresie zdrowia publicznego oraz zdrowia i bezpieczeństwa w pracy, a także w świetle osiągnięć w ramach prac nad europejskimi statystykami chorób zawodowych.
(12) Rola Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy, ustanowionej rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/126 18 , polega m.in. na dostarczaniu instytucjom i organom Unii oraz państwom członkowskim obiektywnych dostępnych informacji technicznych, naukowych i gospodarczych oraz wiedzy fachowej, których potrzebują do opracowywania i wdrażania rozsądnej i skutecznej polityki mającej zapewniać bezpieczeństwo pracownikom i chronić ich zdrowie, a także na gromadzeniu, analizowaniu i rozpowszechnianiu informacji technicznych, naukowych i gospodarczych w państwach członkowskich. W związku z tym Agencja powinna również odgrywać ważną rolę w wymianie informacji, doświadczeń i najlepszych praktyk w zakresie profilaktyki chorób zawodowych.
(13) Krajowe systemy zdrowia publicznego i opieki zdrowotnej mogą odegrać ważną rolę w poprawie profilaktyki chorób zawodowych, na przykład przez podnoszenie świadomości wśród personelu medycznego w celu zwiększenia jego wiedzy i poprawy diagnostyki tych chorób.
(14) Ponieważ konieczne jest dodanie chorób, o których mowa w motywie 6, do zalecenia dotyczącego europejskiego wykazu chorób zawodowych oraz skorygowanie niektórych błędów typograficznych w jego tekście, niniejsze zalecenie zastępuje zalecenie (UE) 2022/2337,
ZALECA:
I. Bez uszczerbku dla korzystniejszych krajowych przepisów ustawowych lub wykonawczych zaleca się, aby państwa członkowskie:
1. jak najszybciej włączyły do swoich przepisów ustawowych, wykonawczych lub administracyjnych dotyczących naukowo uznanych chorób zawodowych uprawniających do odszkodowania i podlegających środkom zapobiegawczym europejski wykaz chorób zawodowych przedstawiony w załączniku I;
2. przedsięwzięły wprowadzenie do swoich przepisów ustawowych, wykonawczych lub administracyjnych prawa pracowników do odszkodowania w związku z chorobami zawodowymi, jeżeli cierpią na dolegliwość, która nie jest wymieniona w załączniku I, ale której pochodzenie i charakter zawodowy można udowodnić, w szczególności jeżeli dolegliwość ta jest wymieniona w załączniku II;
3. opracowały i usprawniły środki profilaktyczne w odniesieniu do chorób zawodowych wymienionych w europejskim wykazie chorób zawodowych przedstawionym w załączniku I, aktywnie angażując wszystkie podmioty oraz, w stosownych przypadkach, dzieląc się informacjami, doświadczeniami i najlepszymi praktykami za pośrednictwem Europejskiej Agencji ds. Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Miejscu Pracy;
4. opracowały określone ilościowo cele krajowe w celu zmniejszenia występowania uznanych chorób zawodowych, w szczególności tych ujętych w europejskim wykazie chorób zawodowych przedstawionym w załączniku I;
5. zapewniały zgłaszanie wszystkich przypadków chorób zawodowych oraz stopniowe zwiększanie zgodności swoich statystyk dotyczących chorób zawodowych z europejskim wykazem chorób zawodowych przedstawionym w załączniku I, zgodnie z pracami prowadzonymi nad systemem harmonizacji europejskich statystyk chorób zawodowych, tak aby informacje na temat czynników powodujących chorobę, diagnozy i płci pacjenta były dostępne w odniesieniu do każdego przypadku choroby zawodowej;
6. wprowadziły system gromadzenia informacji lub danych dotyczących epidemiologii chorób wymienionych w załączniku II oraz wszelkich innych chorób o charakterze zawodowym;
7. wspierały badania w dziedzinie dolegliwości związanych z działalnością zawodową, w szczególności w zakresie dolegliwości wymienionych w załączniku II oraz zaburzeń o charakterze psychospołecznym związanych z pracą;
8. zapewniały szerokie rozpowszechnianie dokumentów pomagających w diagnozowaniu chorób zawodowych zawartych w ich krajowych wykazach, uwzględniając w szczególności noty informacyjne dotyczące diagnostyki chorób zawodowych publikowane przez Komisję;
9. przekazywały Komisji i udostępniały zainteresowanym stronom dane statystyczne i epidemiologiczne dotyczące chorób zawodowych uznawanych na szczeblu krajowym, w szczególności za pośrednictwem sieci informacyjnej utworzonej przez Europejską Agencję ds. Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Miejscu Pracy;
10. propagowały aktywną rolę krajowych systemów opieki zdrowotnej w profilaktyce chorób zawodowych, zwłaszcza przez podnoszenie świadomości wśród personelu medycznego w celu zwiększania jego wiedzy i poprawy diagnostyki tych chorób.
II. Państwa członkowskie powinny określać kryteria uznawania poszczególnych chorób za choroby zawodowe zgodnie ze swoimi krajowymi przepisami lub praktykami.
III. Państwa członkowskie są proszone o poinformowanie Komisji, najpóźniej do 31 grudnia 2026 r., o środkach wprowadzonych lub planowanych w odpowiedzi na choroby wymienione pod pozycjami nr 311-314 w załączniku I oraz choroby wymienione pod pozycjami nr 2.309, 2.310 i 2.311 w załączniku II. Państwa członkowskie powinny informować Komisję o każdym przypadku wprowadzenia nowych środków w związku z wdrożeniem niniejszego zalecenia.
Sporządzono w Brukseli dnia 18 grudnia 2025 r.
W tym roku po raz pierwszy wszyscy pracownicy będą cieszyli się Wigilią jako dniem wolnym od pracy. Także w handlu. I choć z dnia wolnego skorzystają także pracodawcy, to akurat w ich przypadku Wigilia będzie dniem, kiedy zaczną obowiązywać przepisy zobowiązujące ich do stosowania w ogłoszeniach o pracę i np. w regulaminach pracy nazw stanowisk neutralnych pod względem płci.
23.12.2025
Od 1 stycznia 2026 r. zacznie obowiązywać ustawa wprowadzająca Centralną e-Rejestrację. Zakłada ona, że od przyszłego roku podmioty lecznicze obowiązkowo dołączą do systemu m.in. w zakresie umawiania wizyt u kardiologa oraz badań profilaktycznych. Planowany start rejestracji na wszystkie świadczenia planowany jest na 2029 r. Kolejne świadczenia i możliwości w zakresie zapisywania się do lekarzy specjalistów będą wchodzić w życie stopniowo.
22.12.2025
W piątek, 19 grudnia 2025 roku, Senat przyjął bez poprawek uchwalone na początku grudnia przez Sejm bardzo istotne zmiany w przepisach dla pracodawców obowiązanych do tworzenia Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. Odnoszą się one do tych podmiotów, w których nie działają organizacje związkowe. Ustawa trafi teraz na biurko prezydenta.
19.12.2025
Nowe okresy wliczane do okresu zatrudnienia mogą wpłynąć na wymiar urlopów wypoczynkowych osób, które jeszcze nie mają prawa do 26 dni urlopu rocznie. Pracownicy nie nabywają jednak prawa do rozliczenia urlopu za okres sprzed dnia objęcia pracodawcy obowiązkiem stosowania art. 302(1) Kodeksu pracy, wprowadzającego zaliczalność m.in. okresów prowadzenia działalności gospodarczej czy wykonywania zleceń do stażu pracy.
19.12.2025
Wszyscy pracodawcy, także ci zatrudniający choćby jednego pracownika, będą musieli dokonać wartościowania stanowisk pracy i określić kryteria służące ustaleniu wynagrodzeń pracowników, poziomów wynagrodzeń i wzrostu wynagrodzeń. Jeszcze więcej obowiązków będą mieli średni i duzi pracodawcy, którzy będą musieli raportować lukę płacową. Zdaniem prawników, dla mikro, małych i średnich firm dostosowanie się do wymogów w zakresie wartościowania pracy czy ustalenia kryteriów poziomu i wzrostu wynagrodzeń wymagać będzie zewnętrznego wsparcia.
18.12.2025
Minister finansów i gospodarki podpisał cztery rozporządzenia wykonawcze dotyczące funkcjonowania KSeF – potwierdził we wtorek resort finansów. Rozporządzenia określają m.in.: zasady korzystania z KSeF, w tym wzór zawiadomienia ZAW-FA, przypadki, w których nie ma obowiązku wystawiania faktur ustrukturyzowanych, a także zasady wystawiania faktur uproszczonych.
16.12.2025| Identyfikator: | Dz.U.UE.L.2025.2609 |
| Rodzaj: | Zalecenie |
| Tytuł: | Zalecenie 2025/2609 dotyczące europejskiego wykazu chorób zawodowych |
| Data aktu: | 18/12/2025 |
| Data ogłoszenia: | 22/12/2025 |
| Data wejścia w życie: | 18/12/2025 |