Decyzja wykonawcza 2025/2198 w sprawie realizacji połączenia kolei dużych prędkości Lizbona-Madryt w europejskim korytarzu transportowym Atlantyk w zastosowaniu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1679

DECYZJA WYKONAWCZA KOMISJI (UE) 2025/2198

z dnia 30 października 2025 r.

w sprawie realizacji połączenia kolei dużych prędkości Lizbona-Madryt w europejskim korytarzu transportowym "Atlantyk" w zastosowaniu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1679

(notyfikowana jako dokument nr C(2025) 7130)

(Jedynie teksty w języku hiszpańskim i portugalskim są autentyczne)

(Dz.U.UE L z dnia 31 października 2025 r.)

KOMISJA EUROPEJSKA,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,

uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1679 z dnia 13 czerwca 2024 r. w sprawie unijnych wytycznych dotyczących rozwoju transeuropejskiej sieci transportowej, zmieniające rozporządzenia (UE) 2021/1153 i (UE) nr 913/2010 oraz uchylające rozporządzenie (UE) nr 1315/2013 ¹ , w szczególności jego art. 55 ust. 1,

a także mając na uwadze, co następuje:

(1) Dekarbonizacja transportu, w szczególności przez stworzenie warunków dla ambitnego przesunięcia międzygałęziowego w zakresie długodystansowego transportu towarowego w kierunku energooszczędnych rodzajów transportu, jest kluczowym celem polityki Unii. W swojej strategii na rzecz inteligentnej i zrównoważonej mobilności ²  Komisja wyznaczyła cel polegający na podwojeniu do 2030 r. ruchu w sektorze kolei dużych prędkości.

(2) Zgodnie z art. 6 ust. 1 i załącznikiem I do rozporządzenia (UE) 2024/1679 wymagane jest ukończenie do końca 2030 r. połączenia kolei dużych prędkości między Lizboną a Madrytem w ramach sieci bazowej.

(3) Po ukończeniu połączenia kolei dużych prędkości Lizbona-Madryt operatorzy kolejowi powinni mieć możliwość oferowania bezpośrednich połączeń między tymi dwiema stolicami realizowanych w ciągu około trzech godzin. W związku z ambitnym dążeniem do pełnego zintegrowania połączenia kolei dużych prędkości Lizbona-Madryt z szerszą siecią dużych prędkości Hiszpanii i Francji kluczowym krokiem naprzód jest przyjęcie standardowej europejskiej nominalnej szerokości toru wynoszącej 1 435 mm. Wzmocni to konkurencyjność dalekobieżnego ruchu pasażerskiego. Połączenie kolei dużych prędkości Lizbona-Madryt ma wyraźny wymiar transgraniczny i unijny, łącząc Portugalię, Hiszpanią i dalej Francję.

(4) Projekt połączenia kolei dużych prędkości Lizbona-Madryt jest częścią europejskiego korytarza transportowego "Atlantyk". W piątym planie prac dotyczącym korytarza "Atlantyk" (lipiec 2022 r.) podkreślono znaczenie przyspieszenia finalizacji tego transgranicznego połączenia kolejowego dużych prędkości, aby zapewnić realną alternatywę dla mniej więcej czterdziestu lotów realizowanych dziennie w obu kierunkach między Lizboną a Madrytem.

(5) Połączenie kolei dużych prędkości Lizbona-Madryt to złożony projekt transgraniczny obejmujący Portugalię i Hiszpanię, który wymaga budowy nowych odcinków infrastruktury. Wszystkie elementy infrastruktury na potrzeby połączenia są niezbędne, aby zapewnić odpowiedni czas podróży w ramach bezpośrednich przewozów dużych prędkości wynoszący około trzech godzin. Chodzi m.in. o trzeci most na rzece Tag w Lizbonie, a także odcinki linii dużych prędkości: Lizbona-Evora, Evora-Caia, Caia-Badajoz, Badajoz-Talayuela oraz Talayuela-Madryt.

(6) Niezbędne jest zatem zapewnienie dobrej koordynacji między Hiszpanią a Portugalią. W celu wsparcia skoordynowanej i terminowej realizacji projektu należy przyjąć przepisy zawierające opis niezbędnych działań oraz harmonogram ich wdrożenia.

(7) Ważne jest również jasne określenie działań niezbędnych do ukończenia połączenia kolei dużych prędkości Lizbona- Madryt oraz harmonogramu jego realizacji, aby zaplanować i w pełni zoptymalizować dostępność finansowania unijnego, krajowego i regionalnego, a także prywatnych środków finansowych. Współfinansowanie unijne wywiera potencjalnie silny impuls dla krajowych i regionalnych procesów decyzyjnych dotyczących realizacji działań.

(8) Portugalia i Hiszpania przeprowadziły już znaczące działania, w tym analizy i prace infrastrukturalne, służące realizacji połączenia kolei dużych prędkości Lizbona-Madryt. Większość z nich była współfinansowana przez Unię w ramach różnych programów (Fundusz Spójności, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, instrument "Łącząc Europę", Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności). Działania były i są obecnie realizowane na podstawie szeregu umów o udzielenie dotacji w ramach instrumentu "Łącząc Europę" (2014-ES-TM-0518-W, 2014-PT-TM-0627-M, 2015-ES-TM-0181-S, 2015-ES-TM-0173-S, 2016-PT-TMC-0059-M, 2016-ES-TM-0271-S, 2019-ES-TM-0252-S, 2020-PT-TMC-0047-S, 101079551-21-PT-TG).

(9) Zgodnie z art. 6 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2024/1679, bez uszczerbku dla art. 8 ust. 5 tego rozporządzenia, państwa członkowskie mają wprowadzić odpowiednie środki, aby ukończyć sieć bazową do dnia 31 grudnia 2030 r. Ponadto art. 8 ust. 5 stanowi, że realizacja projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania zależy od ich stopnia przygotowania, zgodności z unijnymi i krajowymi procedurami prawnymi oraz dostępności środków finansowych, bez naruszenia zobowiązań finansowych danego państwa członkowskiego lub Unii.

(10) Hiszpania i Portugalia dołożyły wszelkich starań, aby wywiązać się z terminu wyznaczonego na 2030 r. dla sieci bazowej, co potwierdzają znaczne postępy poczynione na odcinkach Évora-Merida i Merida-Plasencia. Hiszpania zobowiązała się również do dołożenia wszelkich starań, aby do 2030 r. zakończyć budowę nowego odcinka linii dużych prędkości Talayuela-Madryt. Z powodu ograniczeń technicznych i finansowych, z jakimi boryka się Portugalia, połączenie kolei dużych prędkości między Lizboną a Madrytem nie zostanie jednak sfinalizowane przed końcem 2030 r. Powinno ono zostać w pełni ukończone przed końcem 2034 r.

(11) Biorąc pod uwagę planowane oddanie do użytku do połowy 2026 r. nowego odcinka linii dużych prędkości Évora- Elvas, a także cel, jakim jest ukończenie całego połączenia kolei dużych prędkości do końca 2034 r., konieczne jest zapewnienie etapu pośredniego dla połączenia Lizbona-Madryt z odpowiednim czasem podróży w ramach bezpośrednich przewozów pociągami dużych prędkości wynoszącym około pięciu godzin najpóźniej do 2030 r.

(12) Ponieważ wyniki analiz dotyczących budowy odcinków niezbędnych do osiągnięcia trzygodzinnego czasu podróży do 2034 r. będą dostępne dopiero z końcem 2027 r., harmonogram i związane z nim etapy budowy tych odcinków, w tym wdrożenia i autoryzacji w odniesieniu do każdego z nich europejskiego systemu zarządzania ruchem kolejowym (ERTMS), mają zostać uzgodnione na późniejszym etapie.

(13) Transgraniczny wymiar projektu wymagał utworzenia specjalnych struktur zarządzania. Europejskie ugrupowanie interesów gospodarczych (EUIG) "Alta Velocidad(e) España Portugal" (AVEP) zostało utworzone w dniu 26 stycznia 2001 r. Celem jego działalności jest m.in. realizacja wszelkich zadań w zakresie połączeń kolejowych Hiszpania- Portugalia, które zostały mu powierzone przez rząd hiszpański lub rząd portugalski bądź przez ich odpowiednie przedsiębiorstwa zarządzające infrastrukturą, tj. Administrador de Infraestructuras Ferroviarias (ADIF) i Infraestruturas de Portugal, S.A. (IP).

(14) Aby monitorować postępy we wdrażaniu, każde z zainteresowanych państw członkowskich powinno przedstawiać Komisji regularne sprawozdania na ten temat odcinków znajdujących się na ich terytoriach, w tym na temat zobowiązań finansowych podjętych w krajowych planach budżetowych, oraz informować ją o wszelkich znaczących opóźnieniach.

(15) Decyzja wykonawcza Komisji C(2018) 2356 z 24.4.2018 w sprawie transgranicznego połączenia kolejowego Évora- Mérida w ramach europejskiego korytarza transportowego "Atlantyk" dotyczy odcinka linii objętego niniejszą decyzją. Należy ją zatem uchylić. Działania, które nie zostały jeszcze zakończone w ramach stosowania wcześniejszej decyzji, zostają włączone do niniejszej decyzji.

(16) Harmonogram realizacji określony w niniejszej decyzji powinien pozostawać bez uszczerbku dla spełnienia wymogów zawartych w prawie międzynarodowym i prawie Unii, w tym w przepisach o ochronie środowiska i zdrowia ludzkiego. Harmonogram ten powinien umożliwiać wszystkim stronom planowanie i pełną optymalizację dostępności finansowania, nie przesądzając o zobowiązaniach finansowych państwa członkowskiego lub Unii. W żadnym wypadku nie może odbiegać od wysokich unijnych norm ochrony środowiska i udziału społeczeństwa.

(17) Środki przewidziane w niniejszej decyzji zostały zatwierdzone przez Portugalię i Hiszpanię.

(18) Środki przewidziane w niniejszej decyzji są zgodne z opinią komitetu, o którym mowa w art. 61 rozporządzenia (UE) 2024/1679,

PRZYJMUJE NINIEJSZĄ DECYZJĘ:

Artykuł  1

Przedmiot

Niniejsza decyzja określa priorytety, działania i harmonogram realizacji projektu połączenia kolei dużych prędkości Lizbona-Madryt, a także odnośne przepisy dotyczące zarządzania.

Artykuł  2

Działania i harmonogram

1. Portugalia i Hiszpania zapewniają wdrożenie poniższych działań w celu umożliwienia, najpóźniej do końca 2030 r., bezpośrednich przewozów pociągami dużych prędkości między Madrytem a Lizboną, gdzie czas podróży wynosić ma około pięciu godzin - w przybliżeniu trzy godziny z Madrytu do granicy i dwie godziny od granicy do Lizbony:

a) prace budowlane na drugim torze na odcinku linii konwencjonalnejPoceirao-Bombel mają rozpocząć się w pierwszej połowie 2026 r., a odcinek ten ma zostać oddany do użytku do końca 2029 r.;

b) prace budowlane na nowym odcinku linii dużych prędkości Evora-Caia mają zostać ukończone do końca 2025 r., a odcinek ten ma zostać oddany do użytku do połowy 2026 r.;

c) odcinek linii dużych prędkości Plasencia-Talayuela ma zostać oddany do użytku do końca 2028 r.;

d) europejski system zarządzania ruchem kolejowym (ERTMS) ma zostać wdrożony na odcinku Evora-Elvas do końca 2027 r.;

e) ERTMS ma zostać wdrożony na odcinku Badajoz-Plasencia do połowy 2026 r. oraz na odcinku Plasencia-Talayuela do końca 2028 r.;

f) ERTMS ma zostać wdrożony w sposób skoordynowany w ramach istniejącej infrastruktury na odcinku Elvas- Badajoz do końca 2028 r.;

g) etapowa budowa i oddanie do użytku odcinka linii dużych prędkości Talayuela-Madryt, zintegrowane ze stopniową elektryfikacją odcinka linii konwencjonalnej Talayuela-Humanes, co stanowi niezbędny warunek umożliwiający zapewnienie, aby czas podróży od Madrytu do granicy - bez przystanków pośrednich - mógł być krótszy niż trzy godziny do końca 2030 r.

2. Portugalia i Hiszpania zapewniają terminowe wdrożenie poniższych działań w celu umożliwienia, najpóźniej do końca 2034 r., bezpośrednich połączeń dużych prędkości między Madrytem a Lizboną, gdzie czas podróży wynosić ma około trzech godzin - w przybliżeniu dwie godziny z Madrytu do granicy i jedną godzinę od granicy do Lizbony:

a) rozpoczęte w drugiej połowie 2024 r. analizy dotyczące nowego odcinka linii dużych prędkości Lizbona-Evora, w tym nowej przeprawy przez rzekę Tag w Lizbonie, mają zostać zakończone do końca 2027 r.

b) Na podstawie wyników analiz, o których mowa w lit. a), budowa poniższych odcinków oraz wdrożenie i autoryzacja ERTMS na każdym z nich mają rozpocząć się z datą zapewniającą ich ukończenie i oddanie do użytku do 2034 r.:

(i) nowy odcinek linii dużych prędkości Lizbona-Evora, w tym trzeci most na rzece Tag w Lizbonie;

(ii) dwutorowy odcinek linii dużych prędkości Evora-Caia, w zależności od potwierdzenia jego zasadności;

c) Analizy dotyczące odcinka linii dużych prędkości Caia-Badajoz są zlecane przez EUIG AVEP. Mają zostać rozpoczęte w drugiej połowie 2025 r. i zakończone do końca 2027 r.

d) Na podstawie wyników analiz, o których mowa w lit. c), do końca 2027 r. Hiszpania i Portugalia podejmują decyzję w sprawie:

(i) możliwości budowy odcinka linii dużych prędkości Caia-Badajoz oraz, w stosownych przypadkach, harmonogramu jego budowy, z oddaniem do użytku do 2034 r.;

(ii) oraz możliwości budowy międzynarodowej stacji kolejowej.

3. W związku z ogólnym celem, jakim jest pełne zintegrowanie połączenia kolei dużych prędkości Lizbona-Madryt z szerszymi sieciami linii dużych prędkości w Hiszpanii i we Francji, które funkcjonują w oparciu o szerokość toru wynoszącą 1 435 mm, Portugalia i Hiszpania podejmują następujące działania:

a) każde z obu państw opracowuje skoordynowany plan wdrożenia do końca 2027 r. standardowej europejskiej nominalnej szerokości toru wynoszącej 1 435 mm na linii dużych prędkości Lizbona-Madryt, zgodnie z art. 17 rozporządzenia (UE) 2024/1679;

b) koordynują i kończą migrację szerokości toru między Lizboną a Madrytem zgodnie z planem, o którym mowa w lit. a), oraz zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2024/1679.

4. Wszystkie działania określone w ust. 1, 2 i 3 muszą zostać odzwierciedlone w krajowych planach inwestycyjnych Hiszpanii i Portugalii.

Artykuł  3

Zarządzanie

1. Realizacja działań, o których mowa w art. 2, jest omawiana co najmniej raz w roku przez przedstawicieli Portugalii i Hiszpanii w ramach posiedzenia specjalnej grupy roboczej, ustanowionej zgodnie z art. 53 ust. 4 rozporządzenia (UE) 2024/1679, organizowanego na zaproszenie koordynatora europejskiego ds. europejskiego korytarza transportowego "Atlantyk".

2. Za pośrednictwem grupy roboczej, o której mowa w ust. 1, Portugalia i Hiszpania dzielą się swoimi planami dotyczącymi etapów budowy i oddania do użytku poszczególnych odcinków linii, o których mowa w art. 2, w tym wdrożenia ERTMS, oraz wspólnie analizują ich wpływ na funkcjonowanie kolejowych usług przewozowych w ramach danej infrastruktury.

3. Koordynator europejski ds. europejskiego korytarza transportowego "Atlantyk" może zwoływać posiedzenia z udziałem najwyższych przedstawicieli rządów obu stron w przypadku wszelkich zagrożeń, które mogą utrudnić terminowe zakończenie któregokolwiek z działań określonych w art. 2 ust. 1, 2 i 3.

Artykuł  4

Sprawozdawczość

Portugalia i Hiszpania, co najmniej raz w roku i przed posiedzeniami, o których mowa w art. 3 ust. 1, przedstawiają Komisji i koordynatorowi europejskiemu ds. europejskiego korytarza transportowego "Atlantyk" sprawozdania dotyczące ich odpowiednich działań.

Sprawozdania te przedstawiają postępy we wdrażaniu działań, o których mowa w art. 2, w tym w odniesieniu do zobowiązań finansowych podjętych w krajowych planach budżetowych, oraz wskazują wszelkie napotkane znaczne opóźnienia, określając przyczyny i wskazując podjęte środki naprawcze. W tym celu państwa członkowskie mogą, w stosownych przypadkach, wykorzystywać treść okresowych sprawozdań o stanie działania, które mają być składane zgodnie z umowami o udzielenie dotacji w ramach instrumentu "Łącząc Europę".

Artykuł  5

Uchylenie

Decyzja wykonawcza Komisji C(2018) 2356 traci moc.

Artykuł  6

Adresaci

Niniejsza decyzja skierowana jest do Republiki Portugalskiej i Królestwa Hiszpanii.

Sporządzono w Brukseli dnia 30 października 2025 r.

1 Dz.U. L, 2024/1679, 28.6.2024, ELI: http://data.europa.eu/eli/reg/2024/1679/oj.

2 Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów pt. "Strategia na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności - europejski transport na drodze ku przyszłości", COM(2020) 789 final.

• Identyfikator: Dz.U.UE.L.2025.2198
• Rodzaj: Decyzja
• Tytuł: Decyzja wykonawcza 2025/2198 w sprawie realizacji połączenia kolei dużych prędkości Lizbona-Madryt w europejskim korytarzu transportowym Atlantyk w zastosowaniu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1679
• Data aktu: 30/10/2025
• Data ogłoszenia: 31/10/2025