| Doradczynie i doradcy |
Paulo José FERNANDES PEDROSO (z ramienia sprawozdawcy) Clemens 0RNSTRUP ETZERODT (z ramienia Grupy I) |
| Wniosek polskiej prezydencji Rady | 6.9.2024 |
| Podstawa prawna | Art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej |
| Sekcja odpowiedzialna | Sekcja Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Obywatelstwa |
| Data przyjęcia przez sekcję | 11.3.2025 |
| Data przyjęcia na sesji plenarnej | 26.3.2025 |
| Sesja plenarna nr | 595 |
| Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) | 149/99/05 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. Dyrektywa Rady 89/391/EWG z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy 1 (dyrektywa ramowa) miała strukturalny wpływ 2 na poprawę sytuacji w państwach członkowskich. Dyrektywa ramowa z przyjętym w niej podejściem opartym na zapobieganiu jest złotym standardem ochrony pracowników. Uwzględnia ona wszystkie rodzaje ryzyka dla ich bezpieczeństwa i zdrowia (...). Konieczne są jednak dalsze wysiłki, aby w pełni i skutecznie stosować jej przepisy, a także przepisy powiązanych dyrektyw, na szczeblu lokalnym 3 , jak podkreślono na szczycie podsumowującym zagadnienia bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP) w maju 2023 r.
1.2. EKES zauważa ponadto, że podczas tego szczytu podsumowującego wskazano coraz istotniejsze wyzwania dotyczące BHP, takie jak potencjał sztucznej inteligencji i robotyki w zakresie tworzenia bezpieczniejszych i zdrowszych miejsc pracy dla wszystkich 4 . EKES ponownie podkreśla potrzebę skutecznego wdrożenia strategicznych ram UE w zakresie BHP w oparciu o zasady trójstronnego charakteru, tworzenia polityki opartej na solidnych dowodach naukowych oraz usprawnionych procedur i unikania powielania działań.
1.3. Charakter pracy zmienia się wraz z nowymi tendencjami dotyczącymi interakcji między ludźmi i maszynami, wraz z nowymi formami świadczenia i organizacji pracy w wyniku wprowadzenia algorytmów i sztucznej inteligencji (AI), jak również innymi trendami wpływającymi na miejsca pracy, takimi jak telepraca, której udział podwoił się od czasu pandemii 5 .
1.4. Cyfryzacja stwarza możliwości i wyzwania na wielu poziomach; może wyeliminować lub ograniczyć istniejące ryzyko, zmodyfikować obecne czy spowodować nowe zagrożenia, nad którymi trzeba zapanować. Wymaga to czujności regulacyjnej oraz przyjęcia w razie potrzeby środków prawnych i negocjacyjnych.
1.5. Transformacja cyfrowa stanowi dla UE okazję do zaradzenia niedociągnięciom w zakresie innowacyjności i wydajności oraz do odbudowy potencjału produkcyjnego. Jak wskazano w raporcie Draghiego, Europa musi stać się bardziej konkurencyjna, a przy tym wspierać europejski model społeczny i politykę spójności na wszystkich poziomach 6 . Niemniej Unia pozostaje w tyle pod względem technologii cyfrowych takich jak AI. Trudno będzie dogonić Stany Zjednoczone i Chiny 7 .
1.6. EKES podkreśla potrzebę działania na odpowiednim szczeblu, aby zapewnić pracownikom umiejętności cyfrowe niezbędne do funkcjonowania na nowoczesnym rynku pracy. Ma to duże znaczenie dla przeciwdziałania ryzyku deskillingu - utraty autonomii pracowników, utraty umiejętności do wykonywania zadań zawodowych oraz oddania tych zadań systemom zarządzania pracą opartym na algorytmach i AI.
1.7. EKES zaleca, by UE i państwa członkowskie przyjęły strategie polityczne gwarantujące wszystkim pracownikom, a zwłaszcza pracownikom platform internetowych, szkolenie przez całe życie dostosowane do wymogów transformacji cyfrowej, kontrolę człowieka nad algorytmami oraz prawo do informacji i konsultacji na temat wykorzystania AI w zarządzaniu pracą.
1.8. Zaleca się również, aby UE i państwa członkowskie zapewniły pracownikom odpowiednie szkolenie w zakresie BHP, zgodnie z wymogami dyrektywy ramowej 89/391/EWG, zwłaszcza w przypadku wprowadzenia nowego sprzętu roboczego lub zmiany sprzętu, która ma szczególne znaczenie dla AI w miejscu pracy.
1.9. EKES zauważa ponadto, że pracownicy muszą być w stanie wykonywać i rozumieć pisemne i ustne instrukcje dotyczące BHP. Jest bardzo niepokojące, że w krajach OECD średnio 18 % dorosłych nie ma nawet najbardziej podstawowych poziomów umiejętności w zakresie czytania i pisania, matematyki i adaptacyjnego rozwiązywania problemów 8 .
1.10. Sztuczna inteligencja i inne powstające technologie - jeżeli nie zostaną odpowiednio wyszkolone - odzwierciedlają uprzedzenia i utrwalają szkodliwe stereotypy płciowe i rasowe oraz związane z wiekiem i niepełnosprawnością, co stanowi poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa i higieny pracy.
1.11. EKES podkreśla, że - z myślą o egzekwowaniu ochronnych i możliwych do wdrożenia ram na szczeblu UE i państw członkowskich - w kilku aktach prawnych UE zawarto przepisy gwarantujące, że w przypadku wdrażania narzędzia AI w miejscu pracy zapewnione zostaną bezpieczne i uczciwe warunki pracy dla pracowników, a pracownicy będą zaangażowani w proces wdrażania. W agendzie cyfrowej UE na 2030 r. przewidziano łącznie 116 aktów prawnych 9 . Te ramy prawne to próba uwzględnienia wpływu, jaki AI w miejscu pracy może wywierać na pracowników, ich prawa podstawowe, prywatność, ochronę danych, ich autonomię, podporządkowanie pracowników systemom zarządzania pracą opartym na algorytmach i sztucznej inteligencji w oparciu o zasadę kontroli sprawowanej przez człowieka, a także ich warunki pracy.
1.12. EKES zwraca uwagę Komisji, Rady i partnerów społecznych na potrzebę dostosowania przepisów dotyczących pracy do ryzyka związanego z niepewnością zatrudnienia wynikającego z modeli biznesowych w sektorach, w których cyfryzacja już jest zaawansowana. Modele te mogą w przyszłości objąć całą gospodarkę, a niestety powszechne są w ich ramach nadmierne samozatrudnienie, umowy krótkoterminowe i brak perspektyw zawodowych.
1.13. Uważa, że konieczne jest zwiększenie zdolności do monitorowania, gromadzenia, porównywania i analizowania danych, aby zrozumieć wyzwania i możliwości związane ze zmianami zachodzącymi w BHP, i zaleca, aby UE i państwa członkowskie przyjęły odpowiednie przepisy.
1.14. Uważa, że włączenie pracowników w przyjmowanie nowych technologii zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego I Rady 2002/14/WE 10 (i wszelkimi innymi mającymi zastosowanie przepisami UE lub krajowymi) ma kluczowe znaczenie nie tylko dla pomyślnego zastosowania tych technologii, ale także dla podejścia skoncentrowanego na człowieku. Podkreśla, że partnerzy społeczni mogą negocjować i uzgadniać sposoby poprawy mechanizmów informowania i konsultacji, aby zapewnić to włączenie, i wzywa ich do podjęcia działań w celu wdrożenia i - jeśli uznają to za konieczne - dalszego rozwijania działań zalecanych w tym celu w umowie ramowej w sprawie cyfryzacji do 2020 r. EKES wzywa również KE do monitorowania jego wdrażania w ramach europejskiego dialogu społecznego.
1.15. EKES jest zaniepokojony kwestiami dotyczącymi prywatności, własności i bezpieczeństwa danych gromadzonych w kontekście pracy, choć zauważa, że UE zapewnia już wysoki poziom ochrony. Zaleca, aby Komisja, Rada i Parlament Europejski przyjęły stosowne przepisy na szczeblu UE, zwłaszcza w zakresie przejrzystości algorytmów. Nadzór elektroniczny zwiększa ryzyko cyberszykanowania.
1.16. EKES uważa, że w UE należy zakazać wszelkich form elektronicznego nadzoru nad pracownikami, które naruszają ich prywatność poprzez natarczywe monitorowanie. Podkreśla również, że nadzór elektroniczny przyczynia się do poprawy BHP, na przykład w dziedzinie transportu, a także do bezstronnej oceny ryzyka na placach budowy. W związku z tym zaleca monitorowanie skuteczności istniejących unijnych i krajowych instrumentów prawnych i - w razie potrzeby - rozważenie dalszych środków.
1.17. EKES uważa, że promowanie odpowiedzialnej i godnej zaufania sztucznej inteligencji w świecie pracy wymaga istnienia pozytywnego i sprzyjającego otoczenia dla dialogu społecznego.
1.18. Ponieważ liczba układów zbiorowych uwzględniających kwestie etyczne związane ze stosowaniem AI jest niska 11 , EKES wzywa partnerów społecznych, by odgrywali aktywną rolę w przyjmowaniu ukierunkowanego na człowieka podejścia do AI w kontekście pracy. W szczególności wzywa do kontynuowania negocjacji dotyczących odpowiedniej regulacji AI w miejscu pracy.
1.19. EKES wzywa Komisję do zapewnienia partnerom społecznym niezbędnych środków, by mogli odpowiednio sprostać nowym wyzwaniom związanym z cyfryzacją, a zwłaszcza z AI, w tym do wzmocnienia ich zdolności oraz informowania i wiedzy na temat istniejących ram regulacyjnych.
2. Uwagi ogólne
2.1. Minister do spraw Unii Europejskiej Rzeczypospolitej Polskiej 6 września 2024 r. zwrócił się do EKES-u o przygotowanie opinii rozpoznawczych dotyczących obszarów polityki o szczególnym znaczeniu dla polskiej prezydencji.
2.2. Niniejsza opinia jest odpowiedzią na wniosek o sporządzenie opinii rozpoznawczej nt. "Bezpieczeństwo i higiena pracy - aktualne i przyszłe wyzwania w kontekście tradycyjnych i nowych technologii, ze szczególnym uwzględnieniem AI".
2.3. EKES ponownie potwierdza, że zgadza się z raportami Draghiego i Letty co do potrzeby podjęcia pilnych działań w celu zwiększenia konkurencyjności europejskiej gospodarki. Dostrzega rolę i znaczenie AI zarówno w kontekście tworzenia piątej swobody dotyczącej przepływu wiedzy, innowacji i badań naukowych, jak i - bardziej ogólnie - w kontekście potrzeby zwiększenia przyszłej wydajności europejskiej gospodarki poprzez pionowe włączenie AI w procesy przemysłowe 12 .
2.4. EKES powtarza swoją ocenę, że z uwagi na wszechobecność i potencjał systemów AI i nowych powstających technologii, potrzebne jest podejście zapobiegawcze, aby uniknąć negatywnych skutków dla pracowników, które wynikają ze stosowania tych technologii. Inicjatywy ustawodawcze powinny odnosić się do luk w ochronie praw pracowniczych w miejscach pracy 13 , a przepisy dotyczące BHP powinny zostać dostosowane do nowych wyzwań związanych z AI i gwarantować, że ludzie zachowają kontrolę nad wszystkimi interakcjami z maszyną.
2.5. Jak pokazuje analiza dotycząca BHP przeprowadzona przez Europejską Agencję Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (EU-OSHA) zwiększenie bezpieczeństwa i zdrowia pracowników dzięki nowym technologiom nie jest niczym nowym, gdyż na przestrzeni lat postęp technologiczny przyczynił się do poprawy BHP. Sposoby, w jakie AI może ograniczyć lub wyeliminować ryzyko, obejmują m.in.:
a) zapewnianie kadrze kierowniczej i przedstawicielom pracowników lepszych informacji umożliwiających wskazanie problemów związanych z BHP - w tym zagrożeń psychospołecznych - oraz obszarów, w których interwencje w zakresie BHP są niezbędne w celu ograniczenia różnych czynników ryzyka, takich jak molestowanie i przemoc, a także w celu wczesnego ostrzegania przed sytuacjami niebezpiecznymi, stresem, problemami zdrowotnymi i zmęczeniem w związku z zadaniami i działaniami wykonywanymi przez pracowników;
b) udzielanie personelowi i kadrze kierowniczej indywidualnych i szybkich porad wpływających na bezpieczniejsze zachowania;
c) wspieranie opartej na dowodach profilaktyki i wczesnej oceny ryzyka w miejscu pracy;
d) wspieranie opartych na konkretnych danych, skuteczniejszych i bardziej ukierunkowanych inspekcji BHP;
e) wykorzystanie zalet automatyzacji i robotyzacji w przemyśle, logistyce lub budownictwie w celu zmniejszenia ryzyka związanego z powtarzalnymi i niebezpiecznymi zadaniami;
f) wykorzystywanie urządzeń i czujników internetu rzeczy do monitorowania sprzętu roboczego w czasie rzeczywistym, co umożliwia wykrycie usterek lub awarii jeszcze przed ich wystąpieniem;
g) wykorzystywanie postępów w dziedzinie AI oraz rzeczywistości wirtualnej i rozszerzonej do wirtualnego testowania niektórych definicji i warunków bezpieczeństwa;
h) wykorzystanie badań nad egzoszkieletem w celu odciążenia pracowników przy przenoszeniu ciężkich ładunków; w tej dziedzinie poczyniono również znaczne postępy w odniesieniu do pracowników z niepełnosprawnościami;
i) włączenie zautomatyzowanych systemów do łańcuchów dostaw w celu ograniczenia zadań związanych z ręcznym manipulowaniem towarami;
j) wykorzystywanie przetwarzania danych wspomaganego AI do lepszego projektowania miejsc pracy i procesów logistycznych w celu ograniczenia narażenia pracowników na ryzyko 14 .
k) Ponadto badanie prognostyczne Europejskiego Obserwatorium Ryzyka wspomniane w punkcie 2.6 podkreśla ważną zaletę wynikającą z potencjału cyfryzacji do zwiększenia automatyzacji - ludzie nie musieliby pracować w niebezpiecznych warunkach.
2.6. Cyfryzacja ma ogromny wpływ na świat pracy. W przeprowadzonym w 2018 r. badaniu prognostycznym Europejskiego Obserwatorium Ryzyka (ERO) dotyczącym nowych i pojawiających się zagrożeń dla BHP związanych z cyfryzacją do 2025 r. 15 określono scenariusze pokazujące różne przyszłe warianty, opierające się na ocenie, w jaki sposób tendencje i czynniki zmian mogą wpływać na teraźniejszość i prowadzić do różnych alternatywnych opcji w przyszłości. Szereg wyzwań pojawia się w każdym scenariuszu rozwoju cyfryzacji. Wprowadza jednak nowe zagrożenia dla BHP, w szczególności w odniesieniu do charakteru pracy:
- psychospołeczne czynniki ryzyka związane z organizacją pracy po wprowadzeniu zarządzania algorytmicznego i AI, a także nowe modele biznesowe i hierarchie zatrudnienia, które również mogą mieć wpływ na obecne mechanizmy zarządzania BHP; ponadto w odniesieniu do zagrożeń psychospołecznych EU-OSHA przeprowadziła w 2024 r. metaanalizę swoich publikacji na temat zagrożeń psychospołecznych dla BHP związanych z cyfryzacją 16 . Podzielono je na sześć kategorii: (i) zakres obowiązków pracownika i rozwój kariery zawodowej, (ii) intensywność pracy i kontrola pracy, (iii) środowisko pracy i sprzęt, (iv) połączenie dom-praca, (v) rola w organizacji oraz (vi) relacje międzyludzkie.
- zwiększony stres związany z pracą;
- problemy ergonomiczne;
- ryzyko związane z nowymi interfejsami człowiek-maszyna;
- ryzyko w cyberprzestrzeni;
- utrata kontroli pracowników nad ich danymi, kwestie ochrony danych, kwestie etyczne, niepełne informacje dotyczące BHP i presja na wyniki pracowników.
2.7. Nowe zagrożenia zidentyfikowane przez Europejskie Obserwatorium Ryzyka obejmują wyzwania na rynku pracy wpływające na BHP, w tym takie jak:
- coraz większa liczba pracowników traktowanych (słusznie lub niesłusznie) jako osoby samozatrudnione, które mogą nie podlegać obowiązującym przepisom BHP;
- zmiany w modelach biznesowych i hierarchii zatrudnienia wynikające ze zwiększonej pracy przez internet i elastycznej organizacji pracy oraz z wprowadzenia zarządzania algorytmicznego i AI, które mogą zakłócić obecne mechanizmy zarządzania BHP;
- pracownicy, którzy nie mają umiejętności niezbędnych do wykorzystywania ICT, radzenia sobie ze zmianami i zarządzania równowagą między życiem zawodowym a prywatnym;
- częstsze zmiany miejsca pracy i dłuższe życie zawodowe.
2.8. Kobiety zajmują jedynie 33 % miejsc pracy w sektorze technologii i 8 % stanowisk kierowniczych. Oznacza to, że należy zająć się stereotypami płci, a także wyzwaniami, przed którymi stoją kobiety w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn, takimi jak molestowanie i brak dostępu do finansowania.
2.9. Jeżeli pracownicy nie wiedzą, że wchodzą w interakcję z systemami AI, może być niejasne, czy takie narzędzia poprawiają wydajność człowieka czy zachęcają do nadmiernego polegania na zautomatyzowanych sugestiach. W takim przypadku możliwości zaangażowania pracowników i negocjacji z ich przedstawicielami w sprawie wprowadzania AI są również ograniczone 17 .
2.10. Sztuczna inteligencja w dziedzinie robotyki niesie ze sobą ryzyko nadmiernego polegania na niej, jeżeli rola robota nie jest jasno określona lub jeżeli pracownicy nie są odpowiednio przeszkoleni, aby kwestionować lub odwracać jej decyzje. Zgodnie ze studiami przypadku Eurofound dotyczącymi automatyzacji kluczowym aspektem ujawnionym w wywiadach z pracownikami w różnych środowiskach pracy było nadmierne poleganie na technologii, co może przyczynić się do utraty możliwości tworzenia miejsc pracy i utraty umiejętności nabytych z czasem, ale już niepotrzebnych w wyniku automatyzacji zadań. Oznacza to, że pracownicy powinni podnosić swoje kwalifikacje i angażować się w uczenie się przez całe życie przez całą swoją karierę zawodową 18 . Ponadto nadmierne poleganie na AI może zwiększyć stres i wywołać poczucie utraty kontroli nad pracą. Jednak w sprawozdaniu Eurofound dotyczącym studiów przypadku i wywiadów z operatorami magazynów nie stwierdzono wzrostu intensywności pracy ani poziomu stresu. Wreszcie, jeżeli zastosowania robotyczne nie są projektowane i opracowywane w oparciu o zasadę kontroli sprawowanej przez człowieka, zagraża to centralnej roli człowieka.
2.11. EKES uważa, że jego zalecenie, by ustawodawstwo niwelowało luki w ochronie praw pracowniczych w miejscu pracy i utrzymywało kontrolę człowieka we wszystkich interakcjach człowiek-maszyna, ma również zastosowanie w kontekście zapobiegania zagrożeniom w zakresie BHP. Uważa również, że obecne przepisy prawne dotyczące wykorzystania AI w miejscu pracy powinny być poparte wyraźnymi wytycznymi dotyczącymi obowiązującego prawa 19 .
3. Uwagi szczegółowe
3.1. EKES uważa, że zapobieganie zagrożeniom dla BHP ma zasadnicze znaczenie dla zapewnienia godnych warunków pracy w perspektywie długoterminowej - zgodnie z zapisami w Traktatach i Karcie praw podstawowych. Jest także prawem określonym w zasadzie 10. Europejskiego filaru praw socjalnych i stanowi jeden z kluczowych elementów dla osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju ONZ 20 .
3.2. Ponownie wyraża zaniepokojenie brakiem zharmonizowanych informacji i wiedzy oraz porównywalnych danych, a także tym, że nie gromadzi się danych na temat rzeczywistej sytuacji w zakresie BHP w UE i państwach członkowskich. Jest przekonany, że taka wiedza jest niezbędna do poprawy zapobiegania zagrożeniom, lepszego opracowywania, stosowania i wdrażania polityki oraz sprawniejszego monitorowania wdrażania i postępów.
3.3. EKES jest zdania, że nowe wyzwania związane z cyfryzacją oznaczają konieczność wzmocnienia zasobów technicznych i ludzkich inspektoratów pracy, które w ostatnich latach uległy ograniczeniu w wielu państwach członkowskich, a także lepszej koordynacji, współpracy i szkoleń na szczeblu unijnym, co ma kluczowe znaczenie dla wydatnej poprawy egzekwowania przepisów BHP 21 .
3.4. Komitet odnotowuje, że w sprawozdaniu z 2021 r. w sprawie przyszłych priorytetów UE w zakresie BHP 22 Komitet Starszych Inspektorów Pracy (SLIC) przyznaje, że cyfryzacja i nowe formy pracy niosą ze sobą nowe wyzwania. SLIC zauważa, że cyfryzacja może zwiększyć skuteczność działań w zakresie egzekwowania prawa. Ponadto dostrzega potrzebę poszerzenia wiedzy i kompetencji inspektorów pracy.
3.5. EKES ponownie zaleca ulepszenie narzędzi statystycznych i badawczych, w szczególności w zakresie sztucznej inteligencji, zastosowania robotów przemysłowych i usługowych, internetu rzeczy oraz nowych modeli ekonomicznych 23 .
3.6. Komitet przypomina, że dialog społeczny jest podstawowym narzędziem realizacji trzech głównych celów: przewidywania zmian w świecie pracy wynikających z transformacji ekologicznej, cyfrowej i demograficznej oraz zarządzania tymi zmianami; poprawy zapobiegania wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym; oraz zwiększenia gotowości na ewentualne przyszłe kryzysy zdrowotne 24 .
3.7. Komitet nadal zaleca przeprowadzenie dogłębnej, zintegrowanej i perspektywicznej analizy wpływu transformacji cyfrowej na rynek pracy, aby przewidzieć związane z nią przemiany i opracować długoterminową strategię BHP 25 .
3.8. EKES jest świadom tego, że cyfrowe modele biznesowe będą w coraz większym stopniu definiować świat pracy i twierdzi, że należy je projektować z uwzględnieniem ludzi i wartości. W szerszym ujęciu społecznym wyzwaniem jest zagwarantowanie włączenia cyfrowego słabszych grup społecznych 26 .
3.9. Według EU-OSHA 27 sztuczna inteligencja w miejscu pracy budzi związane z BHP obawy dotyczące zdrowia psychicznego w miejscu pracy i zagrożeń psychospołecznych. EKES zaznacza, że strategiczne ramy Komisji dotyczące BHP na lata 2021-2027 koncentrują się m.in. na przewidywaniu zmian i zarządzaniu nimi w kontekście transformacji cyfrowej. Wzywa wszystkie zainteresowane strony do należytego uwzględnienia pojawiających się kwestii w dotyczących zdrowia psychicznego pracowników.
3.10. EKES potwierdza propozycję, by Komisja podjęła inicjatywy ustawodawcze dotyczące zdrowia psychicznego w miejscu pracy oraz zapobiegania zagrożeniom psychospołecznym w pracy 28 . Podkreśla potrzebę rozszerzenia koncepcji BHP, aby odpowiednio określić dobre samopoczucie i zarządzanie ryzykiem psychospołecznym.
3.11. Mając na uwadze bezpośredni związek między AI a BHP, EKES ponownie stwierdza, że akt w sprawie sztucznej inteligencji - którego przyjęcie aprobuje - powinien przewidywać, że niektóre decyzje pozostaną w gestii człowieka, zwłaszcza w dziedzinach, w których decyzje te obejmują aspekt moralny i konsekwencje prawne lub wpływ na społeczeństwo, takich jak: sądownictwo, egzekwowanie prawa, usługi społeczne, opieka zdrowotna, mieszkalnictwo, usługi finansowe, stosunki pracy i edukacja 29 . EKES podkreśla, że przyjęty akt w sprawie sztucznej inteligencji, a także inne obowiązujące prawodawstwo UE - takie jak RODO oraz dyrektywy 89/391/EWG i 2002/14/KE - uwzględniają przepisy dotyczące wdrażania narzędzi AI w miejscu pracy. Ma to na celu z jednej strony ochronę bezpiecznych i sprawiedliwych warunków pracy pracowników, a z drugiej strony zaangażowanie pracowników w proces wdrażania narzędzia AI.
3.12. Komitet ponownie zaleca, by szkolić programistów sztucznej inteligencji w zakresie etyki, aby zapobiec pojawianiu się nowych form tzw. cyfrowego tayloryzmu, gdy zadania ludzi będą się sprowadzały do wykonywania instrukcji wydawanych przez maszyny 30 .
3.13. EKES ponawia swoje zalecenie, zgodnie z którym wszystkie systemy AI wysokiego ryzyka, w tym niektóre systemy mające zastosowanie do pracy, muszą obowiązkowo podlegać ocenie zgodności przeprowadzanej przez osoby trzecie 31 .
3.14. EKES uważa, że niski poziom umiejętności cyfrowych i cyfryzacja rynku pracy, wraz z zastępowaniem mniej wymagających miejsc pracy rozwiązaniami w zakresie AI, mogą zwiększyć wykluczenie społecznoekonomiczne osób z niepełnosprawnościami, jeżeli przepaść cyfrowa nie zostanie zniwelowana.
3.15. EKES zwraca uwagę na zasadę niedyskryminacji. Wnioski o rekrutację i ocenę pracy oparte na AI mogą być dyskryminujące, jeżeli nie uwzględniają specyficznych kwestii mających zastosowanie do osób z niepełnosprawnościami oraz barier w edukacji i pracy, jakie osoby te napotykają. Należy przyspieszyć wdrażanie racjonalnych usprawnień dla osób z niepełnosprawnościami.
3.16. Wykorzystanie technologii AI w zasobach ludzkich może szkodzić kobietom i innym grupom, które często napotykają dyskryminację, gdy stosowane są narzędzia AI oparte na starych praktykach i danych. Z drugiej strony AI może być wykorzystywana do analizy nierówności płci i dyskryminacji.
3.17. Przemoc ułatwiana technologią i cybernękanie w miejscu pracy stanowią zagrożenia dla BHP. Obecne przepisy już ograniczają tego rodzaju zagrożenia, a ich egzekwowanie musi być priorytetem. Tam, gdzie ocena skuteczności stosowania i egzekwowania istniejących przepisów jest niewystarczająca, należy ją ulepszyć.
3.18. EKES powtarza swoje zalecenie dotyczące przeprowadzenia jak najszybciej badania z udziałem Komisji, ekspertek i ekspertów oraz partnerów społecznych w celu znalezienia najlepszego rozwiązania zapewniającego osobom samozatrudnionym bezpieczne i zdrowe środowisko pracy 32 .
3.19. Mając na uwadze, że transformacja cyfrowa oznacza zwiększenie wydajności i skuteczności procesów pracy, EKES zaleca, by Rada, Komisja i partnerzy społeczni monitorowali ten proces oraz przyjęli środki ustawodawcze i negocjacyjne w celu zapewnienia ludzkiej kontroli nad pracą i utrzymania metod pracy opartych na zaangażowaniu ludzi.
3.20. EKES jest zaniepokojony zwiększonym ryzykiem dla BHP wynikającym z oddzielenia pracy od fizycznego miejsca pracy. Sądzi, że zapewnienie zgodności z normami ergonomicznymi i adekwatności sprzętu należy do obowiązków pracodawców, które w kontekście nowych form pracy powinny być nadal wymagane na takich samych standardach, jak w przypadku pracy konwencjonalnej. Jest nadal przekonany, że europejskie porozumienie ramowe z 2002 r. nie uwzględnia nowych wyzwań związanych z telepracą, w związku z czym nalega na opracowanie nowych wytycznych, ze szczególnym uwzględnieniem zapobiegania zagrożeniom psychospołecznym i zaburzeniom układu mięśniowo- szkieletowego 33 .
3.21. Badanie Eurofound wykazało, że osoby pracujące w biurze domowym zgłaszały znacznie lepszą równowagę między życiem zawodowym a prywatnym niż pracownicy stacjonarni 34 . Z perspektywy płci EKES odnotowuje, że zgodnie z dokumentem roboczym EU-OSHA 35 telepraca i elastyczność pracy zdalnej mogą polepszyć równowagę między życiem zawodowym a prywatnym i poprawić sytuację kobiet na rynku pracy. Jednocześnie telepraca ma niewspółmiernie negatywny wpływ na kobiety pod względem konfliktów między pracą a życiem prywatnym, stresu i skutków zdrowotnych, co grozi wzmocnieniem tradycyjnych ról płciowych i zwiększeniem nieodpłatnej pracy opiekuńczej kobiet.
3.22. Badanie reprezentacyjne Eurofound dotyczące warunków pracy podczas pandemii COVID-19 wykazało, że pracownicy zdalni częściej doświadczają stresujących czynników, które mogą prowadzić do niższego poziomu dobrostanu fizycznego i psychicznego. Przy stałej obecności technologii pracownicy zdalni często mają trudności z odłączeniem od pracy 36 . Chociaż nie dotyczą one bezpośrednio BHP, EKES zwraca uwagę na wytyczne polityczne Komisji, w których wskazała, że zamierza zaproponować wprowadzenie prawa do bycia offline.
3.23. Prawo do bycia offline nie jest panaceum. EKES uważa, że uregulowanie prawa do bycia offline powinno być powiązane z działaniami promującymi kulturę elastyczności i autonomii wśród pracodawców i pracowników i tworzyć zasoby i wsparcie dla pracowników zdalnych oraz zachęcać do zdrowej równowagi między ich życiem osobistym, rodzinnym i zawodowym. Wzywa Komisję do uruchomienia środków na wspieranie tego celu.
Bruksela, dnia 26 marca 2025 r.
W tym roku po raz pierwszy wszyscy pracownicy będą cieszyli się Wigilią jako dniem wolnym od pracy. Także w handlu. I choć z dnia wolnego skorzystają także pracodawcy, to akurat w ich przypadku Wigilia będzie dniem, kiedy zaczną obowiązywać przepisy zobowiązujące ich do stosowania w ogłoszeniach o pracę i np. w regulaminach pracy nazw stanowisk neutralnych pod względem płci.
23.12.2025
Od 1 stycznia 2026 r. zacznie obowiązywać ustawa wprowadzająca Centralną e-Rejestrację. Zakłada ona, że od przyszłego roku podmioty lecznicze obowiązkowo dołączą do systemu m.in. w zakresie umawiania wizyt u kardiologa oraz badań profilaktycznych. Planowany start rejestracji na wszystkie świadczenia planowany jest na 2029 r. Kolejne świadczenia i możliwości w zakresie zapisywania się do lekarzy specjalistów będą wchodzić w życie stopniowo.
22.12.2025
W piątek, 19 grudnia 2025 roku, Senat przyjął bez poprawek uchwalone na początku grudnia przez Sejm bardzo istotne zmiany w przepisach dla pracodawców obowiązanych do tworzenia Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. Odnoszą się one do tych podmiotów, w których nie działają organizacje związkowe. Ustawa trafi teraz na biurko prezydenta.
19.12.2025
Nowe okresy wliczane do okresu zatrudnienia mogą wpłynąć na wymiar urlopów wypoczynkowych osób, które jeszcze nie mają prawa do 26 dni urlopu rocznie. Pracownicy nie nabywają jednak prawa do rozliczenia urlopu za okres sprzed dnia objęcia pracodawcy obowiązkiem stosowania art. 302(1) Kodeksu pracy, wprowadzającego zaliczalność m.in. okresów prowadzenia działalności gospodarczej czy wykonywania zleceń do stażu pracy.
19.12.2025
Wszyscy pracodawcy, także ci zatrudniający choćby jednego pracownika, będą musieli dokonać wartościowania stanowisk pracy i określić kryteria służące ustaleniu wynagrodzeń pracowników, poziomów wynagrodzeń i wzrostu wynagrodzeń. Jeszcze więcej obowiązków będą mieli średni i duzi pracodawcy, którzy będą musieli raportować lukę płacową. Zdaniem prawników, dla mikro, małych i średnich firm dostosowanie się do wymogów w zakresie wartościowania pracy czy ustalenia kryteriów poziomu i wzrostu wynagrodzeń wymagać będzie zewnętrznego wsparcia.
18.12.2025
Minister finansów i gospodarki podpisał cztery rozporządzenia wykonawcze dotyczące funkcjonowania KSeF – potwierdził we wtorek resort finansów. Rozporządzenia określają m.in.: zasady korzystania z KSeF, w tym wzór zawiadomienia ZAW-FA, przypadki, w których nie ma obowiązku wystawiania faktur ustrukturyzowanych, a także zasady wystawiania faktur uproszczonych.
16.12.2025| Identyfikator: | Dz.U.UE.C.2025.2958 |
| Rodzaj: | Opinia |
| Tytuł: | Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego - Bezpieczeństwo i higiena pracy: obecne i przyszłe wyzwania w kontekście tradycyjnych i nowych technologii, ze szczególnym uwzględnieniem sztucznej inteligencji (opinia rozpoznawcza na wniosek polskiej prezydencji Rady UE) |
| Data aktu: | 16/06/2025 |
| Data ogłoszenia: | 16/06/2025 |