(opinia z inicjatywy własnej)(2021/C 341/02)
(Dz.U.UE C z dnia 24 sierpnia 2021 r.)
Sprawozdawca: Ferre WYCKMANS
Współsprawozdawca: Gonçalo LOBO XAVIER
| Decyzja Zgromadzenia Plenarnego |
20.2.2020 |
| Podstawa prawna |
Art. 32 ust. 2 regulaminu wewnętrznego |
|
Opinia z inicjatywy własnej |
| Sekcja odpowiedzialna |
Sekcja Jednolitego Rynku, Produkcji i Konsumpcji |
| Data przyjęcia przez sekcję |
11.5.2021 |
| Data przyjęcia na sesji plenarnej |
9.6.2021 |
| Sesja plenarna nr |
561 |
| Wynik głosowania |
|
| (za/przeciw/wstrzymało się) |
187/4/5 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. Przejrzysty, cyfrowy i konkurencyjny instrument zamówień publicznych wspomagających zamknięcie obiegu w gospodarce (ang. CPP) - wraz z zielonymi zamówieniami publicznymi określonymi w przepisach Unii (ang. GPP) - wchodzi w zakres polityki służącej wspieraniu rozwoju jednolitego rynku, zapewnianiu obywatelom i konsumentom towarów i usług wysokiej jakości oraz rozwijaniu europejskiej kultury udzielania zamówień publicznych cechującej się innowacyjnością, inteligencją, zrównoważonym charakterem i odpowiedzialnością społeczną.
1.2. Zarządzanie zamówieniami publicznymi stanowi główny i decydujący czynnik w zakresie zwiększania inwestycji w sektorze środowiska, odnośnie do celów na rzecz klimatu oraz w ramach planu inwestycyjnego na rzecz zrównoważonej Europy.
1.3. Zamówienia publiczne, w których uwzględnia się minimalne obowiązkowe kryteria dotyczące zielonych zamówień publicznych (unijne kryteria GPP), wchodzą w zakres polityki gospodarki o obiegu zamkniętym ustanowionej w planie działania UE dotyczącym gospodarki o obiegu zamkniętym.
1.4. Należy pobudzić udzielanie zamówień publicznych wspomagających zamknięcie obiegu w gospodarce za pomocą prawodawstwa i regulacji, stosując różne instrumenty, takie jak dyrektywy w sprawie zamówień publicznych oraz przepisy właściwe dla poszczególnych sektorów.
1.5. Wprowadzenie zamówień publicznych wspomagających zamknięcie obiegu w gospodarce wspiera rozwój gospodarki o obiegu zamkniętym. Obecnie wiele nowych zasad nadal opiera się na dobrowolnych dostosowaniach. EKES wzywa do podjęcia dalszych działań w celu zwiększenia liczby umów zawieranych obowiązkowo. Ponadto należy zapewnić proste, zrozumiałe i jednolite ramy regulacyjne.
1.6. Komitet jest przekonany, że wprowadzenie minimalnych obowiązkowych kryteriów w zakresie zielonych zamówień publicznych doprowadzi do zwiększenia w Europie poziomu bazowego zamówień publicznych, które są zrównoważone i wspomagają zamknięcie obiegu w gospodarce.
1.7. Te minimalne kryteria nie stanowią przeszkody dla wiodących podmiotów, nie utrudniają wprowadzania innowacji, ani nie stanowią pretekstu dla instytucji zamawiających do podjęcia działań wykraczających poza minimum. Kluczowe znaczenie ma regularne sprawdzanie i aktualizowanie minimalnych obowiązkowych kryteriów w celu uwzględnienia postępu technologicznego; kryteria te nie mogą ograniczać innych, które idą o krok dalej.
1.8. EKES jest przekonany, że dzięki zamówieniom publicznym wspomagającym zamknięcie obiegu w gospodarce administracje w chwili składania zamówienia będą mogły wyjść poza kryterium najniższej ceny oraz ocenić aspekty ofert dotyczące jakości i obiegu zamkniętego, a także jakość pracy.
1.9. EKES uważa, że jakość zatrudnienia, która jest jedną z zasad Europejskiego filaru praw socjalnych, musi znaleźć odzwierciedlenie w obowiązku udzielania zamówień publicznych przedsiębiorstwom, które stosują porozumienia zbiorowe lub, w przypadku ich braku, postępują zgodnie z mającym zastosowanie prawem krajowym i praktyką wynikającymi z porozumień zawartymi między partnerami społecznymi. Zapobiegnie to dumpingowi socjalnemu i zapewni uczciwą konkurencję.
1.10. Komitet z zadowoleniem przyjmuje istnienie opracowanych przez Komisję Europejską (KE) znormalizowanych, wolnodostępnych narzędzi służących mierzeniu kosztu całego cyklu życia. Kwestie kosztu całego cyklu życia produktu lub usługi oraz stosowania kryteriów wykraczających poza aspekt ceny - takich jak kryteria jakości, zrównoważoności lub skutków społecznych - stanowią inspirację i zachętę dla nabywców publicznych do korzystania z zamówień publicznych i traktowania ich jako sposobu wywierania korzystnego wpływu społecznego i etycznego.
1.11. Należy zwiększyć poziom uczestnictwa MŚP i przedsiębiorstw społecznych w zamówieniach publicznych. Można to osiągnąć poprzez zapewnienie MŚP wsparcia w składaniu ofert oraz zachowanie rozsądnej równowagi między kryteriami jakościowymi a ilościowymi w ramach specyfikacji istotnych warunków zamówienia.
1.12. EKES jest przekonany, że dzięki krokom podjętym w kierunku wprowadzenia obowiązku uwzględniania klauzul społecznych w zaproszeniach do składania ofert będzie można zapewnić, aby ocena aspektu społecznego - który obok aspektu gospodarczego i środowiskowego stanowi trzeci filar zrównoważonego rozwoju - stała się nieodłącznym elementem postępowania o udzielenie zamówienia.
1.13. W tym samym kontekście EKES uważa, że oznakowania ekologiczne stanowią właściwy mechanizm do stosowania w przypadkach, w których można uwzględnić aspekty związane z gospodarką o obiegu zamkniętym, jednak w obowiązujących dyrektywach niepotrzebnie skomplikowano tę kwestię w stosunku do zamawiającego poprzez położenie nacisku na to, by zamawiający dokładnie wiedział, jakie informacje zawiera oznakowanie ekologiczne.
1.14. Należy szkolić nabywców publicznych pod względem prawnych i technicznych aspektów zamówień publicznych wspomagających zamknięcie obiegu w gospodarce oraz w zakresie koncepcji kosztu całego cyklu życia, a nabywców będących użytkownikami końcowymi - pod względem zrównoważonego korzystania z produktów.
1.15. EKES uznaje propagowanie koncepcji zamówień publicznych wspomagających zamknięcie obiegu w gospodarce za bardzo istotne. Może się ono odbywać albo poprzez szersze przekazywanie dobrych przykładów i praktyk albo poprzez realizowanie kampanii promocyjnych lub, w stosownych przypadkach, inicjatyw publicznych i szkoleniowych. Istnieje potrzeba nawiązania partnerstwa i ustanowienia wytycznych, za pomocą których UE powinna wspierać rozwój platformy obejmującej rozległą sieć zamówień publicznych.
1.16. Instytucje Unii powinny również przewodzić w tym względzie poprzez świecenie przykładem, prowadząc zamówienia publiczne wspomagające zamknięcie obiegu w gospodarce i przedstawiając je za pomocą studiów przypadku - w ten sposób podkreślą możliwości i korzyści dostępne dla wszystkich nabywców publicznych.
2. Uwagi ogólne
2.1. Roczne wydatki publiczne stanowią około 14 % całkowitego produktu krajowego brutto Unii Europejskiej 1 : organy publiczne są zatem największymi konsumentami Europy, a ich wydatki są określane poprzez zamówienia publiczne.
2.2. Przejrzysty, cyfrowy i konkurencyjny instrument zamówień publicznych wspomagających zamknięcie obiegu w gospodarce (ang. CPP) - wraz z zielonymi zamówieniami publicznymi (ang. GPP) określonymi w przepisach Unii - wchodzi w zakres polityki służącej wspieraniu rozwoju jednolitego rynku, zapewnianiu obywatelom i konsumentom towarów i usług wysokiej jakości oraz rozwijaniu europejskiej kultury udzielania zamówień publicznych cechującej się innowacyjnością, inteligencją, zrównoważonym charakterem i odpowiedzialnością społeczną 2 .
2.3. Rozwój gospodarki o obiegu zamkniętym jest jednym z głównych obszarów zainteresowania EKES-u. Zarządzanie zamówieniami publicznymi stanowi główny i decydujący czynnik w zakresie zwiększania inwestycji w sektorze środowiska, co zostało odzwierciedlone w planie inwestycyjnym na rzecz zrównoważonej Europy 3 oraz w opinii EKES-u w sprawie nowego planu działania UE dotyczącego gospodarki o obiegu zamkniętym 4 .
2.4. Celem niniejszej opinii jest zaproponowanie włączenia do prawodawstwa europejskiego szeregu różnych instrumentów, aby propagować upowszechnianie zamówień publicznych wspomagających zamknięcie obiegu w gospodarce, tj. dostosowywać główny cel zamówienia do kwestii ochrony środowiska i praw społecznych, a także poszukiwać rozwiązań gospodarczych wywierających mniejszy wpływ na środowisko w okresie ich cyklu życia i na takie rozwiązania się decydować.
2.5. Udzielanie zamówień publicznych wspomagających zamknięcie obiegu w gospodarce należy pobudzić za pomocą prawodawstwa i regulacji, stosując różne instrumenty (takie jak minimalne kryteria w zakresie zielonych zamówień publicznych, zachęcanie do przyjmowania podejścia sektorowego, wzmacnianie ram dotyczących ekoprojektu i umacnianie przepisów w zakresie ekoprojektu, obowiązkowe monitorowanie) w celu:
2.5.1. wspierania wysokiej jakości i innowacji, w tym z perspektywy środowiskowej i społecznej;
2.5.2. ograniczania wydatków, jakie władze lokalne obecnie ponoszą za oferowane przez nie usługi;
2.5.3. sprawienia, by zamówienia publiczne były bardziej inteligentne i wydajne;
2.5.4. wykorzystania zamówień publicznych w celu sprostania światowym wyzwaniom - takim jak zmiana klimatu, niedobór zasobów oraz nierówności - poprzez wspieranie polityki społecznej;
2.5.5. przyspieszenia transformacji w kierunku bardziej zrównoważonych i konkurencyjnych łańcuchów logistycznych i modeli biznesowych;
2.5.6. ustalania wytycznych w sprawie stosowania ram dotyczących zamówień publicznych w sytuacji nadzwyczajnej związanej z kryzysem wywołanym epidemią COVID-19 5 ;
2.5.7. pomagania MŚP i przedsiębiorstwom społecznym w zdobywaniu większego udziału w rynku, przy jednoczesnym wspieraniu ich obecności na rynkach lokalnych oraz w ramach systemów przemysłu europejskiego, jako że pozytywne sprzężenie zwrotne może stanowić siłę napędową dla inwestycji w innowacje przyjazne środowisku oraz doprowadzić do zwiększenia popytu na wyspecjalizowanych i wykwalifikowanych pracowników;
2.5.8. chronienia i rozszerzania praw konsumentów oraz udzielania szerszego wsparcia dla stosowania zasad sprawiedliwości i uczciwości ustanowionych w ramach Europejskiego filaru praw socjalnych.
2.6. Wprowadzenie zamówień publicznych wspomagających zamknięcie obiegu w gospodarce wspiera rozwój gospodarki o obiegu zamkniętym. Obecnie wiele nowych zasad nadal opiera się na dobrowolnych dostosowaniach. Następnym krokiem jest zwiększenie liczby umów zawieranych obowiązkowo. Ponadto należy zapewnić proste, zrozumiałe i jednolite ramy regulacyjne.
3. Minimalne obowiązkowe unijne kryteria w zakresie zielonych zamówień publicznych
3.1. Wprowadzenie minimalnych obowiązkowych kryteriów w zakresie zielonych zamówień publicznych może doprowadzić do zwiększenia w Europie poziomu bazowego zamówień publicznych, które są zrównoważone i wspomagają zamknięcie obiegu w gospodarce. Mogą one ułatwić formułowanie specyfikacji istotnych warunków zamówienia zawierających informacje o: obowiązkach, których muszą przestrzegać administracje publiczne; korzyściach dla przedsiębiorstw, które uzyskały certyfikację środowiskową; dodatkach dla ofert zasługujących na uznanie; nowych kryteriach oceny ofert; oraz o agregacji zapotrzebowania publicznego. Celem zamieszczania takich informacji jest wspieranie oceny jakościowej ofert. Ważne jest, by te minimalne kryteria nie stanowiły przeszkody dla wiodących podmiotów, by nie utrudniały wprowadzania innowacji oraz by nie stanowiły pretekstu dla instytucji zamawiających do podjęcia działań wykraczających poza minimum. Kluczowe znaczenie ma regularne sprawdzanie i aktualizowanie minimalnych obowiązkowych kryteriów w celu uwzględnienia postępu technologicznego; kryteria te nie mogą ograniczać innych, które idą o krok dalej. W międzyczasie elastyczne modele muszą wspierać innowacje.
3.2. Społecznie odpowiedzialne zamówienia publiczne to zamówienia, których celem jest osiągnięcie korzystnych wyników społecznych w ramach zamówień publicznych. Mają one potencjał, by wywrzeć wpływ na szerszy zakres rynku - zarówno pod względem popytu, jak i podaży. Dokonując przemyślanych zakupów, nabywcy publiczni mogą wspierać możliwości zatrudnienia, godną pracę oraz włączenie społeczne i włączenie na rynku pracy, lepsze warunki dla osób z niepełnosprawnościami i osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji, dostępność oraz etyczny handel 6 .
3.3. Dzięki odpowiedzialnym i etycznym zakupom poprawić może się także widoczność przedsiębiorców najbardziej wyczulonych na te kwestie. Może to nastąpić w wyniku zachęcania ich do bardziej odpowiedzialnego i zrównoważonego zarządzania procesem produkcji i zatrudnianiem pracowników. W związku z powyższym społecznie odpowiedzialne zamówienia publiczne stanowią narzędzie strategiczne, dzięki któremu można skutecznie osiągać postępy w dziedzinie polityki społecznej i w zakresie rynku pracy. Istotną kwestią jest realizacja aktywnych polityk mających na celu ułatwienie funkcjonowania przedsiębiorstw oraz ich finansowanie, w szczególności MŚP, które zamierzają wspierać te modele biznesowe.
3.4. Aspekt dotyczący zrównoważoności społecznej wymaga podjęcia stanowczych zobowiązań w celu zapewnienia, by zamówienia publiczne udzielanie były wyłącznie przedsiębiorstwom, które stosują prawomocne porozumienia zbiorowe lub, w przypadku ich braku, postępują zgodnie z obowiązującym prawem krajowym i praktyką wynikającymi z porozumień zawartych między partnerami społecznymi. Zapobiegnie to dumpingowi socjalnemu i zapewni uczciwą konkurencję.
3.5. Komisja Europejska może ułatwić przyjęcie społecznie odpowiedzialnych kryteriów w zamówieniach publicznych i propagować ich stosowanie w całej UE. Może przykładowo zorganizować cykl warsztatów podnoszących świadomość odnośnie do nowego przewodnika pt. "Kwestie społeczne w zakupach" (którego publikację przewiduje się na 2021 r.) oraz odnośnie do wykorzystania kryteriów i klauzul społecznych przez nabywców publicznych w celu wspierania organizacji gospodarki społecznej i maksymalnego wykorzystywania możliwości w zakresie odpowiedzialności społecznej przy wytwarzaniu towarów i świadczeniu usług. Komisja mogłaby również uaktualnić kampanię #WeBuySocialEU, w ramach której zgromadzono i upowszechniono 71 dobrych praktyk oraz opublikowano serię filmów video 7 inspirujących i zachęcających nabywców publicznych do korzystania z zamówień publicznych jako sposobu wywierania pozytywnego wpływu społecznego i etycznego.
3.6. Przedsiębiorczość społeczna i gospodarka społeczna będą wspierane w wyniku zobowiązania do włączenia minimalnych kryteriów w zakresie zielonych zamówień publicznych do zamówień publicznych, co będzie miało korzystny wpływ zarówno na MŚP, jak i konsumentów działających w porozumieniu z zainteresowanymi organizacjami. Ponadto administracje muszą zapewnić, aby wprowadzenie kryteriów środowiskowych nie doprowadziło do znacznego wzrostu obciążenia administracyjnego. Takie obciążenie spotykane w procedurze udzielania zamówień jest jedną z głównych przeszkód na drodze do uczestnictwa MŚP.
3.7. Dzięki zamówieniom publicznym wspomagającym zamknięcie obiegu w gospodarce administracje w chwili składania zamówienia będą mogły wyjść poza kryterium najniższej ceny i ocenić aspekty ofert dotyczące jakości i obiegu zamkniętego oraz koszt całego cyklu życia produktu lub usługi, a także zastosować kryteria wykraczające poza kryterium ceny, takie jak kryteria jakości, zrównoważoności lub skutków społecznych. Komisja Europejska, która opracowała już znormalizowane, wolnodostępne narzędzia służące mierzeniu kosztu całego cyklu życia 8 , jest właściwym podmiotem do zapewniania takich przejrzystych i rzetelnych narzędzi, z których zamawiający mogą korzystać bez obaw. Takie narzędzia powinny także umożliwiać obliczenie i uwzględnienie kosztu emisji związanego z produktami. EKES wzywa do prowadzenia działań zachęcających nabywców publicznych do korzystania z istniejących narzędzi w dziedzinie zamówień publicznych, które pomagają w opracowywaniu innowacyjnych rozwiązań, na przykład poprzez partnerstwa innowacyjne lub dialog konkurencyjny.
3.8. Celem zamówień publicznych wspomagających zamknięcie obiegu w gospodarce powinno być ukierunkowanie zamówień na spełnienie danej potrzeby, a nie zwyczajny zakup konkretnego produktu w ramach rutynowego procesu. W szczególności, w wyniku przeprowadzenia bardziej kompleksowego badania potrzeb, będzie można przyjąć podejście funkcjonalne lub oparte na wynikach. W ten sposób można nadać procesowi większą elastyczność oraz zapewnić innowacyjność i najskuteczniejsze rozwiązania, tym samym ograniczając koszty i zużycie zasobów. Podejścia funkcjonalne i oparte na wynikach najlepiej jest wypracować poprzez udzielanie zamówień publicznych nie na produkty, a raczej na usługi, w tym na usługi związane z konserwacją i zwrotami. Popyt na takie usługi stworzy nowe możliwości rynkowe na szczeblu lokalnym.
3.9. W ramach zamówień publicznych wspomagających zamknięcie obiegu w gospodarce można uwzględnić kwestię promowania ekoprojektu produktu i zaprojektowania go w celu zapewnienia jego zdolności do recyklingu, rozszerzonej odpowiedzialności producenta, zapobiegania powstawaniu odpadów, materiałów opakowaniowych oraz kwestię dzielenia się, gospodarki współpracy, ponownego użycia i naprawy.
3.10. W dyrektywach nie zawarto żadnych konkretnych obowiązkowych przepisów dotyczących emisji lub gospodarki o obiegu zamkniętym, ale na ich podstawie organy publiczne mogą:
- korzystać ze strategicznych zamówień publicznych, które są odpowiednim i potężnym środkiem reagowania na wyzwania społeczne, środowiskowe i gospodarcze z myślą o kształtowaniu sposobu, w jakim zarówno sektor publiczny, jak i prywatny zachowują się na rynku,
- osiągać wspólne cele społeczne w ramach procedury udzielania zamówień, opierając się przy ich udzielaniu na względach społecznych, ze szczególnym naciskiem na promowanie równości płci, możliwości zatrudnienia i zwalczanie dyskryminacji 9 .
Jedną z możliwości jest zastanowienie się nad tym, czy w niektórych obszarach, takich jak zrównoważony rozwój i koszt całego cyklu życia, nie można by zastąpić bieżącego systemu, w którym decyzja o wykorzystaniu strategicznych zamówień publicznych w dużej mierze spoczywa w rękach państw członkowskich, przez minimalne kryteria UE. Taka polityka może jednocześnie sprzyjać przyjęciu ram w zakresie badań i innowacji w celu tworzenia rozwiązań opartych na obiegu zamkniętym.
4. Uwagi szczegółowe
4.1. MŚP
4.1.1. Cel polega na zwiększeniu udziału MŚP i przedsiębiorstw społecznych w zamówieniach publicznych poprzez wprowadzenie innowacyjnych zamówień publicznych wspomagających zamknięcie obiegu w gospodarce i wzmożoną profesjonalizację wszystkich zainteresowanych stron.
4.1.2. Należy koniecznie wspierać potencjalnych dostawców - w szczególności MŚP i przedsiębiorstwa społeczne - w składaniu ofert dotyczących zamówień publicznych wspomagających zamknięcie obiegu w gospodarce. Wiele MŚP nie jest świadomych istnienia możliwości rynkowych i nie wie, jak ich szukać. Nie wiedzą one między innymi, jak korzystać z portalu Tenders Electronic Daily (TED) 10 i jak szukać ofert w innych państwach. Mają też trudności w dostarczaniu dowodów środowiskowych i społecznych potrzebnych zamawiającym do porównania ofert. Skuteczna i wydajna procedura udzielania zamówień wymaga składania ofert wysokiej jakości.
4.1.3. W tym kontekście kryteria społeczne i środowiskowe mogą mieć wpływ na to, na jakich warunkach MŚP będą oferować swoje towary i usługi. W celu zachowania zgodności z tymi kryteriami MŚP będą musiały dokonać istotnych inwestycji pozbawionych jakichkolwiek gwarancji. W związku z tym administracje muszą zachować ostrożność, by nie udzielać zamówień w oparciu głównie - lub wyłącznie - o najniższą cenę, ponieważ mogłoby to działać na szkodę MŚP.
4.1.4. W przypadku części systemów produkcji działania związane ze zwiększeniem efektywnego gospodarowania zasobami i dążeniem do zrównoważonego rozwoju mają wpływ na innowacje i przewagę konkurencyjną, a wpływ ten jest jeszcze większy, jeżeli chodzi o MŚP.
4.1.5. Takie innowacyjne podejście do zamówień publicznych wspomagających zamknięcie obiegu w gospodarce działa nie tylko na szczeblu krajowym lub regionalnym, lecz niewątpliwie ma także zastosowanie na szczeblu lokalnym, gdzie jego wpływ będzie największy w przypadku MŚP i spółdzielni. Przykładowo celem inicjatywy KE na rzecz dużych nabywców dotyczącej zrównoważonego i wspomagającego zamknięcie obiegu w gospodarce budownictwa jest zwiększenie wykorzystania innowacyjnych zamówień publicznych skupionych na bezemisyjnych placach budowy, pojazdach ciężkich z napędem elektrycznym oraz materiałach budowlanych wspomagających zamknięcie obiegu w gospodarce.
4.1.6. Większe tempo zostanie nadane innowacjom handlowym; można oczekiwać usprawnionego monitorowania (efektów gospodarczych i środowiskowych); cyfryzacja procedur pomoże małym podmiotom gospodarczym w uczestnictwie w zaproszeniach do składania ofert.
4.2. Klauzule i oznaczenia
4.2.1. Zobowiązanie do stosowania minimalnych unijnych kryteriów w zakresie zielonych zamówień publicznych do ofert o dowolnej wartości (tj. do 100 % wartości na podstawie oferty, a nie odsetka oferty) ułatwi transformację i zapewni zarówno zrównoważony, jak i ekologiczny charakter zamówień publicznych.
4.2.2. Dzięki wprowadzeniu obowiązku zawarcia klauzul społecznych w zaproszeniach do składania ofert odnoszących się do udzielenia koncesji i zamówień na prace, usługi i dostawy, w szczególności - lecz nie tylko - wymagające dużych nakładów pracy (na przykład sprzątanie i usługi gastronomiczne oraz inne), będzie można zapewnić, aby ocena aspektu społecznego - który obok aspektu gospodarczego i środowiskowego stanowi trzeci filar zrównoważonego rozwoju - stała się nieodłącznym elementem postępowania o udzielenie zamówienia.
4.2.3. Klauzule społeczne odnoszą się do prawidłowego stosowania obowiązującego porozumienia zbiorowego obejmującego wszystkich pracowników. Mogą jednak służyć również ogólnemu interesowi społecznemu: zatrudnieniu grup ryzyka, projektom gospodarki społecznej.
4.2.4. W miarę możliwości instytucja zamawiająca powinna - w ramach specyfikacji istotnych warunków zamówienia - ubiegać się o oznakowanie ekologiczne lub certyfikację. Dla zamawiających oznakowania ekologiczne mogą stanowić cenne narzędzie. Obecnie zamawiający mogą określić, że towary i usługi muszą być zgodne ze specyfikacją techniczną oznakowania ekologicznego. Mogą żądać określonego oznakowania ekologicznego, ale muszą zapewnić, aby spełniało ono pewne warunki ustanowione w dyrektywach w sprawie zamówień publicznych. Jest to skomplikowany proces i zamawiający często nie mają zasobów ani czasu na jego realizację.
4.2.5. Oznakowania ekologiczne stanowią właściwy mechanizm do stosowania w przypadkach, w których można uwzględnić aspekty związane z gospodarką o obiegu zamkniętym, jednak w obowiązujących dyrektywach niepotrzebnie skomplikowano tę kwestię w stosunku do zamawiającego poprzez położenie nacisku na to, by zamawiający dokładnie wiedział, jakie informacje zawiera oznakowanie ekologiczne. Celem oznakowania ekologicznego jest jednak ułatwienie działań zamawiającemu. Dzięki niemu nie musi on znać wszystkich szczegółów technicznych produktów lub usług ani nie musi wiedzieć, jaki wpływ wywierają. Oznakowanie ekologiczne powinno pochodzić z zaufanego źródła i zostać wnikliwie sprawdzone, co pozwoli uniknąć przekazywania fałszywych informacji oraz nieuczciwego zielonego PR-u. Popyt na usługi w ramach gospodarki o obiegu zamkniętym będzie rósł, w miarę jak zamawiający będą przyjmować bardziej funkcjonalne lub oparte na wynikach podejścia. Oznakowanie ekologiczne można także przyznać usługom - za przykład może posłużyć niedawno ustanowione oznakowanie ekologiczne UE dla usług sprzątania.
4.3. Szkolenia
4.3.1. Należy szkolić nabywców publicznych pod względem prawnych i technicznych aspektów zamówień publicznych wspomagających zamknięcie obiegu w gospodarce oraz w zakresie koncepcji kosztu całego cyklu życia, a nabywców będących użytkownikami końcowymi - pod względem zrównoważonego korzystania z produktów. Stowarzyszenie ICLEI 11 , wraz z innymi organizacjami, uaktualniło zestaw narzędzi szkoleniowych Komisji Europejskiej w zakresie zielonych zamówień publicznych. Program szkoleniowy Komisji dla odpowiednich pracowników, którzy mają zostać specjalistami ds. zamówień publicznych wspomagających zamknięcie obiegu w gospodarce w różnych obszarach, stanowiłby inwestycję mogącą ostatecznie doprowadzić do zmniejszenia wydatków, a co za tym idzie - do oszczędności. Istotne są także umiejętności miękkie, takie jak zdolność prowadzenia dialogu rynkowego. Dzięki współpracy i dialogowi między nabywcami i dostawcami ci pierwsi mogą poznać ofertę rynku i pomóc dostawcom w przygotowaniu się do spełnienia ich potrzeb w przyszłości. Szkolenie odpowiednich pracowników, którzy mają w różnych obszarach stać się specjalistami ds. zamówień publicznych wspomagających zamknięcie obiegu w gospodarce, stanowi inwestycję mogącą ostatecznie doprowadzić do zmniejszenia wydatków, a co za tym idzie - do oszczędności. Ponadto należy koniecznie wspierać potencjalnych dostawców - w szczególności MŚP i przedsiębiorstwa społeczne - w składaniu ofert dotyczących zamówień publicznych wspomagających zamknięcie obiegu w gospodarce.
4.4. Propagowanie
4.4.1. Propagowanie koncepcji zamówień publicznych wspomagających zamknięcie obiegu w gospodarce jest bardzo istotne. Może się ono odbywać poprzez szersze przekazywanie dobrych przykładów i praktyk albo ewentualnie poprzez inne działania związane z zarządzaniem, takie jak realizowanie kampanii promocyjnych lub, w stosownych przypadkach, inicjatyw publicznych i szkoleniowych, które EKES mógłby wspierać i organizować. W przypadku zamówień publicznych wspomagających zamknięcie obiegu w gospodarce - poza wykwalifikowanymi zamawiającymi - niezbędni są zaangażowani decydenci, świadomi użytkownicy oraz kierownicy ds. zamówień, a także operatywni dostawcy będący w stanie spełnić nowe potrzeby. Dzięki projektom pilotażowym nabywcy publiczni mają doskonałą okazję do zbudowania zdolności, podnoszenia świadomości i przyspieszenia transformacji rynku poprzez zapewnienie rzeczywistych możliwości rynkowych. W ramach przyszłych europejskich źródeł finansowania należy w dalszym ciągu wspierać innowacyjne projekty pilotażowe w zakresie zamówień publicznych wspomagających zamknięcie obiegu w gospodarce, które to projekty stanowią wsparcie dla praktycznego uczenia się i dają możliwość zwiększania skali i powielania działań.
4.4.2. Od 2010 r. Komisja zgromadziła 189 inspirujących przykładów zielonych zamówień publicznych. W 2021 r. przygotowanych zostanie kolejne 12. Wiele z tych przykładów dotyczy również zamówień publicznych wspomagających zamknięcie obiegu w gospodarce. Może to przyczynić się do zwiększenia starań na rzecz promowania dobrych praktyk rozpowszechnianych na terenie wszystkich państw członkowskich 12 .
4.4.3. W marcu 2017 r. uruchomiono europejską platformę zainteresowanych stron gospodarki o obiegu zamkniętym stanowiącą wspólną inicjatywę Komisji Europejskiej i EKES-u. Platforma skupia zainteresowane strony aktywne w dziedzinie gospodarki o obiegu zamkniętym w Europie i służy ułatwieniu wymiany dobrych praktyk, wiedzy i doświadczeń zdobytych w zakresie gospodarki o obiegu zamkniętym 13 14 .
4.4.4. Niektóre państwa przyznają krajowe nagrody w zakresie zamówień publicznych, a wśród nich zazwyczaj znajduje się też nagroda za ekologiczne/innowacyjne/społeczne zamówienia publiczne. EKES proponuje utworzenie europejskiej nagrody w dziedzinie zamówień publicznych.
4.4.5. Instytucje Unii powinny również przewodzić w tym względzie poprzez świecenie przykładem, prowadząc zamówienia publiczne wspomagające zamknięcie obiegu w gospodarce i przedstawiając je za pomocą studiów przypadku - w ten sposób podkreślą możliwości i korzyści dostępne dla wszystkich nabywców publicznych. Ogólnie rzecz biorąc, we wszystkich ofertach należy uwzględniać kryteria w zakresie zielonych zamówień publicznych.
Bruksela, dnia 9 czerwca 2021 r.
|
Christa SCHWENG |
|
Przewodnicząca |
|
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego |
