Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 19 grudnia 2019 r. w sprawie rosyjskiej ustawy o obcych agentach (2019/2982(RSP)).

Rosyjska ustawa o obcych agentach

P9_TA(2019)0108

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 19 grudnia 2019 r. w sprawie rosyjskiej ustawy o obcych agentach (2019/2982(RSP))

(2021/C 255/09)

(Dz.U.UE C z dnia 29 czerwca 2021 r.)

Parlament Europejski,

uwzględniając swoje wcześniejsze rezolucje w sprawie Rosji i stosunków UE-Rosja,
uwzględniając oświadczenia rzecznika Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych (ESDZ) z dnia 23 listopada 2019 r. w sprawie zmiany ustawy o obcych agentach w Federacji Rosyjskiej oraz z dnia 26 listopada 2017 r. w sprawie przepisów rosyjskich umożliwiających rejestrację mediów zagranicznych jako obcych agentów,
uwzględniając wydane w dniu 11 grudnia 2019 r. oświadczenie delegatury UE przy Radzie Europy na temat zmian ustawy o obcych agentach w Federacji Rosyjskiej,
uwzględniając Powszechną deklarację praw człowieka, w szczególności art. 19 tej deklaracji dotyczący prawa do wolności opinii i wypowiedzi oraz jej art. 20 dotyczący prawa do wolności pokojowego zgromadzania się i zrzeszania się,
uwzględniając oenzetowską deklarację o obrońcach praw człowieka, w szczególności jej art. 13 dotyczący wolności zrzeszania się,
uwzględniając Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych, w szczególności jego art. 22 dotyczący prawa do wolności zrzeszania się,
uwzględniając Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (europejska konwencja praw człowieka),
uwzględniając europejską konwencję praw człowieka i protokoły do niej, w szczególności art. 10 tej konwencji dotyczący prawa do wolności wyrażania opinii oraz jej art. 11 dotyczący prawa do wolności zgromadzeń i stowarzyszania się,
uwzględniając wytyczne Unii Europejskiej w sprawie obrońców praw człowieka,
uwzględniając konstytucję Federacji Rosyjskiej, zwłaszcza rozdział 2 o prawach i wolnościach obywateli,
uwzględniając oświadczenie Przedstawiciela Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) ds. Wolności Mediów z dnia 20 listopada 2019 r.,
uwzględniając opinię Komisarza Praw Człowieka Rady Europy z dnia 15 lipca 2013 r. na temat ustawodawstwa Federacji Rosyjskiej dotyczącego organizacji niekomercyjnych w świetle standardów Rady Europy oraz uaktualnioną opinię na temat ustawodawstwa Federacji Rosyjskiej dotyczącego organizacji niekomercyjnych i praktyk w tym zakresie w świetle standardów Rady Europy wydaną dnia 9 lipca 2015 r.,
uwzględniając opinię Europejskiej Komisji na rzecz Demokracji przez Prawo (Komisji Weneckiej) z dnia 27 czerwca 2014 r. w sprawie ustawy federalnej dotyczącej organizacji niekomercyjnych (ustawa o obcych agentach), jej opinię z dnia 13 czerwca 2016 r. w sprawie rosyjskiej ustawy federalnej nr 129-FZ (o niepożądanej działalności zagranicznych i międzynarodowych organizacji pozarządowych) oraz sprawozdanie Komisji Weneckiej na temat finansowania stowarzyszeń z dnia 18 marca 2019 r.,
uwzględniając art. 144 ust. 5 i art. 132 ust. 4 Regulaminu,
A.
mając na uwadze, że prawo do wolności myśli, słowa, zrzeszania się i pokojowego zgromadzania się zapisano w konstytucji Federacji Rosyjskiej;
B.
mając na uwadze, że Federacja Rosyjska jest sygnatariuszem Powszechnej deklaracji praw człowieka i europejskiej konwencji praw człowieka, a także członkiem Rady Europy, a zatem zobowiązała się do przestrzegania międzynarodowych standardów i zasad praworządności, praw człowieka i podstawowych wolności;
C.
mając na uwadze, że w lipcu 2012 r. parlament Rosji przyjął ustawę o obcych agentach wymagającą, by rosyjskie organizacje pozarządowe rejestrowały się w Ministerstwie Sprawiedliwości Federacji Rosyjskiej jako "organizacje pełniące funkcje obcych agentów", jeżeli otrzymują środki finansowe z zagranicy i prowadzą działalność mgliście określoną jako "działalność polityczna"; mając na uwadze, że w czerwcu 2014 r. ustawę tę zmieniono, aby umożliwić temu ministerstwu rejestrację organizacji pozarządowych jako obcych agentów z jego własnej inicjatywy; mając na uwadze, że w listopadzie 2017 r. rozszerzono zakres ustawy, aby narzucić stosowanie określenia "obcy agent" wobec wszelkich mediów zagranicznych, które pośrednio lub bezpośrednio otrzymują finansowanie z zagranicy;
D.
mając na uwadze, że w dniu 21 listopada 2019 r. parlament Rosji zatwierdził najnowsze zmiany ustawy o obcych agentach, które polegają na objęciu statusem obcego agenta osób prywatnych, w tym blogerów i niezależnych dziennikarzy; ustawę tę dnia 2 grudnia 2019 r. podpisał prezydent Władimir Putin; mając na uwadze fakt, że ustawa nakłada szczególne wymogi w zakresie rejestracji, rachunkowości i oznakowania publikacji, a niestosowanie się do jej przepisów jest przestępstwem, z którym mogą wiązać się sankcje w postaci wysokich grzywien administracyjnych lub pozbawienia wolności do dwóch lat;
E.
mając na uwadze, że na mocy tej ustawy Rosjanie i cudzoziemcy zajmujący się tworzeniem lub dystrybucją treści serwisów informacyjnych określanych jako obcy agenci będą uznawani za obcych agentów, co sprawi, że dziennikarze, ich źródła lub nawet osoby udostępniające materiały w mediach społecznościowych mogą być piętnowani jako obcy agenci i może potencjalnie prowadzić do autocenzury i zniechęcać nie tylko do publikowania, ale również udostępniania publikacji;
F.
mając na uwadze, że rosyjska ustawa o obcych agentach narusza europejską konwencję praw człowieka, międzynarodowe porozumienie Rady Europy, które m.in. chroni wolność słowa i mediów; mając na uwadze, że tym samym Rosja nie wywiązuje się ze swych obowiązków jako członek Rady Europy; mając na uwadze, że Komisarz Praw Człowieka Rady Europy uznał tę ustawę za niezgodną z międzynarodowymi i europejskimi standardami w dziedzinie praw człowieka; mając na uwadze, że ustawa o obcych agentach stanowi naruszenie zobowiązań Rosji jako członka OBWE, a także sygnatariusza Powszechnej deklaracji praw człowieka; mając na uwadze oczekiwanie UE, że Federacja Rosyjska, która jest stałym członkiem Rady Bezpieczeństwa ONZ, będzie w pełni wywiązywać się z podjętych zobowiązań międzynarodowych;
G.
mając na uwadze, że szereg organizacji broniących praw człowieka i organizacji pozarządowych, takich jak Amnesty International i Human Rights Watch, jest zdania, że zmieniona ustawa wywrze niekorzystny wpływ na już restrykcyjne otoczenie niezależnego dziennikarstwa w Rosji, a tym samym jeszcze bardziej podważy wolność wypowiedzi; mając na uwadze, że ustawa ta godzi w wysokiej jakości media niezależne od struktur rządowych lub prorządowych, które to media współpracują z wieloma korespondentami rosyjskimi w całym kraju i są niejednokrotnie jedynym źródłem wiarygodnych informacji oraz stanowią alternatywę dla mediów państwowych w regionach oddalonych; ustawa ta utrudnia im pracę oraz utrudnia dostęp do bezstronnych doniesień medialnych;
H.
mając na uwadze, że ograniczenia ustawodawcze oraz ukierunkowane postępowania z mocy prawa przeciwko obcym agentom w Rosji przybrały w ostatnich miesiącach bardziej represyjne formy, co prowadzi do zawężenia dostępu mediów i społeczeństwa obywatelskiego do niezależnego finansowania, a tym samym niszczy ich reputację i utrudnia ich działalność, ograniczając korzystanie z podstawowych wolności i redukując pole działania niezależnych podmiotów i dysydentów w Rosji;
I.
mając na uwadze, że ustawa o obcych agentach jest częścią szerszej kampanii zmierzającej do stłumienia różnic zdań, opozycji oraz społeczeństwa obywatelskiego w całej Rosji; mając na uwadze, że kurcząca się przestrzeń dla niezależnego społeczeństwa obywatelskiego Rosji pozwala na wydatniejszą obecność zależnych, powołanych przez rząd organizacji pozarządowych; mając na uwadze, że rząd rosyjski wykorzystuje te organizacje, by propagować własną politykę, stwarzając jednocześnie pozory istnienia niezależnego społeczeństwa obywatelskiego;
J.
mając na uwadze, że omawiana ustawa uderza jak dotąd głównie w organizacje pozarządowe; mając na uwadze, że na mocy tej ustawy za obcych agentów uznaje się ogółem ok. 80 organizacji pozarządowych, w tym prawie wszystkie wiodące organizacje pozarządowe w Rosji; mając na uwadze, że 49 rosyjskich organizacji pozarządowych odwołało się do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, twierdząc że ustawa o obcych agentach narusza szereg praw człowieka, w tym prawo do wolności wypowiedzi i zrzeszania się, a także w akcie protestu przeciwko jakości prawa i prześladowaniu ich za niezarejestrowanie się jako obcy agenci oraz przeciwko nadmiernej kontroli ze strony państwa;
K.
mając na uwadze, że począwszy od 2014 r. w wykazie obcych agentów przymusowo umieszczono dziesiątki organizacji działających na rzecz ochrony środowiska, pomimo że Trybunał Konstytucyjny Federacji Rosyjskiej wyraźnie wykluczył grupy środowiskowe z zakresu tej ustawy; mając na uwadze, że wiele grup dotkniętych przepisami ustawy musiało się rozwiązać, aby uniknąć etykiety obcego agenta lub dlatego, że nie były w stanie zapłacić grzywny;
L.
mając na uwadze, że w ostatnim dziesięcioleciu pojawiła się wysoce niepokojąca globalna tendencja, w której coraz większa liczba państw wprowadza i stosuje przepisy mające na celu ingerencję w prawo do wolności wypowiedzi, co obejmuje wolność otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice, a także wolność zgromadzeń i wolność zrzeszania się; mając na uwadze, że takie przepisy utrudniają również pracę organizacji społeczeństwa obywatelskiego oraz osób prywatnych;
M.
mając na uwadze, że Europejski Trybunał Praw Człowieka podkreślił w wielu wyrokach, iż rola publicznego nadzorcy, którą odgrywają organizacje pozarządowe, ma zasadnicze znaczenie dla społeczeństwa demokratycznego i jest równie ważna jak rola mediów;
N.
mając na uwadze, że zasadny cel, jakim jest zapewnienie przejrzystości organizacji pozarządowych otrzymujących finansowanie zagraniczne, nie może uzasadniać środków ograniczających działalność organizacji pozarządowych, które są aktywne w obszarze demokracji, praw człowieka i praworządności;
1.
wzywa władze rosyjskie do natychmiastowego uchylenia ustawy o obcych agentach i dostosowania obowiązujących przepisów do rosyjskiej konstytucji i zobowiązań Rosji wynikających z prawa międzynarodowego; wzywa Federację Rosyjską, aby zaprzestała celowego tworzenia atmosfery wrogiej społeczeństwu obywatelskiemu i w związku z tym potępia stosowanie ustawy o obcych agentach jako środka służącego tłumieniu działalności organizacji społeczeństwa obywatelskiego, które współpracują z międzynarodowymi darczyńcami lub wyrażają opinie polityczne, i nękaniu ich;
2.
potępia zatwierdzone niedawno zmiany do ustawy o obcych agentach, które znacznie poszerzają jej zakres i pozwolą piętnować ludzi jako "obcych agentów", łamiąc tym samym ich prawa człowieka, w szczególności wolność wypowiedzi i zrzeszania się, a także ich prawa obywateli, ograniczając możliwości angażowania się i uczestnictwa w rosyjskim społeczeństwie obywatelskim oraz stwarzając zagrożenie dla ich osobistego bezpieczeństwa w wyniku takiego napiętnowania;
3.
potępia nieustające wysiłki władz rosyjskich zmierzające do ograniczenia debaty online i offline oraz niezależnego dziennikarstwa; przypomina im, że wolność słowa jest podstawowym prawem człowieka, które wzmacnia wszystkie inne prawa człowieka, i umożliwia rozwój i postęp społeczeństwa; wzywa Federację Rosyjską, aby dostrzegła pozytywny wpływ dynamicznego i aktywnego społeczeństwa obywatelskiego na kondycję demokracji i społeczeństwa;
4.
uważa, że ta ustawa oraz zbyt częste stosowanie grzywien i sankcji wobec mediów, organizacji praw człowieka i społeczeństwa obywatelskiego to celowe działania mające zmusić te podmioty do skoncentrowania zasobów na opłacaniu grzywien i kosztów obrony sądowej, a tym samym ograniczyć wolność słowa; wyraża głębokie zaniepokojenie atakami na organizacje i obrońców praw człowieka, co przyczynia się do pogorszenia sytuacji w zakresie praw człowieka w Rosji; potępia między innymi rozwiązanie ważnego z historycznego punktu widzenia Ruchu Praw Człowieka;
5.
wyraża zaniepokojenie z powodu ryzyka selektywnego stosowania prawa wobec konkretnych osób, w szczególności niezależnych dziennikarzy i działaczy opozycji politycznej, ze względu na brak jasnych kryteriów, a także z powodu braku pewności prawa w odniesieniu do przyczyn i konsekwencji jego stosowania wobec zwykłych obywateli; wzywa władze rosyjskie, aby ustanowiły jasne, spójne, jednolite i zgodne z europejskimi i międzynarodowymi standardami ramy działalności organizacji niekomercyjnych (organizacji pozarządowych), w których to ramach w szczególności zastosują jasne definicje, będą unikać stygmatyzującego języka, np. określeń takich jak "obcy agenci", lub dyskryminujących przepisów dotyczących źródeł finansowania, a także uniemożliwią ściganie karne organizacji pozarządowych, mediów i blogerów lub osób prywatnych prowadzących działalność na rzecz organizacji pozarządowych lub mediów; wyraża zaniepokojenie wypieraniem niezależnych organizacji społeczeństwa obywatelskiego przez organizacje pozarządowe tworzone przez rząd; z zaniepokojeniem odnotowuje zwłaszcza sytuację Anastazji Szewczenko w Rostowie nad Donem;
6.
zdecydowanie sprzeciwia się metodom stosowanym przez władze rosyjskie, polegającym na wykorzystywaniu uprawnień państwa do tłumienia wolności wypowiedzi i słowa i wzbudzaniu w ten sposób strachu w społeczeństwie; wzywa władze rosyjskie do wspierania bezstronności kanałów medialnych, w tym kanałów będących własnością rosyjskich przedsiębiorstw państwowych, oraz do poprawy bezpieczeństwa i środowiska pracy dziennikarzy w Rosji, w tym przez rozwijanie ich umiejętności zawodowych dzięki wykorzystywaniu istniejących programów międzynarodowych; podkreśla konieczność zagwarantowania dziennikarzom, których wolność pracy jest zagrożona, skutecznych procedur odwoławczych, tak aby uniknąć autocenzury;
7.
wyraża uznanie i poparcie dla wszystkich osób i organizacji, które - mimo że są celem represji - nadal prowadzą legalne i pokojowe działania na rzecz praw człowieka; nalega na władze rosyjskie, aby zaprzestały wszelkiego nękania, zastraszania i ataków wymierzonych w społeczeństwo obywatelskie, media oraz organizacje i obrońców praw człowieka; potępia to, że władze Rosji nie chronią tych podmiotów przed atakami, nękaniem i zastraszaniem przez strony trzecie ani nie prowadzą bezstronnych dochodzeń w sprawie takich ataków;
8.
zauważa, że w rosyjskiej ewidencji mediów zagranicznych znajduje się 10 wpisów, z których wszystkie dotyczą mediów związanych z Radiem Wolna Europa albo z Głosem Ameryki; przypomina, że rząd Rosji krytykował inne media zagraniczne za relacje o demonstracjach w tym kraju;
9.
oczekuje, że wiceprzewodniczący Komisji/wysoki przedstawiciel Unii do spraw Zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, Rada i Komisja będą zgłaszać zastrzeżenia co do ustawy o obcych agentach podczas kontaktów, spotkań i komunikowania się z przedstawicielami Rosji, w tym na najwyższych szczeblach, i zwraca się do nich o przedstawianie Parlamentowi sprawozdań z wymiany poglądów z władzami rosyjskimi;
10.
ponawia apel do Komisji, ESDZ i państw członkowskich o dalsze ścisłe monitorowanie sytuacji w zakresie praw człowieka w Federacji Rosyjskiej oraz wzywa delegaturę UE w Rosji i ambasady państw członkowskich, aby nadal śledziły przebieg postępowań sądowych, w których uczestniczą organizacje i działacze społeczeństwa obywatelskiego; ponadto wzywa wiceprzewodniczącego/wysokiego przedstawiciela i ESDZ do zadbania o to, by w kontaktach z władzami rosyjskimi poruszano przypadki osób ściganych z powodów politycznych i aby przedstawiciele Rosji byli formalnie proszeni o udzielenie odpowiedzi w tych sprawach; zwraca się do wiceprzewodniczącego/wysokiego przedstawiciela i ESDZ o przedstawianie Parlamentowi sprawozdań z wymiany poglądów z władzami rosyjskimi;
11.
wzywa wiceprzewodniczącego/wysokiego przedstawiciela, by wykorzystał wszelkie możliwości wspierania społeczeństwa obywatelskiego, które promuje wartości demokratyczne, praworządność, podstawowe wolności i prawa człowieka w Rosji oraz wzmacnia kontakty międzyludzkie z obywatelami Rosji;
12.
zwraca się do państw członkowskich UE o poruszenie kwestii ustawy o obcych agentach w instytucjach Rady Europy, przede wszystkim w Komitecie Ministrów i w Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy (PACE); zwraca się do Komisji Weneckiej, aby przeanalizowała zmienioną ustawę o obcych agentach z myślą o przygotowaniu opinii prawnej i odpowiednich zaleceń; wzywa władze rosyjskie do pełnego wdrożenia wszystkich zaleceń Komisji Weneckiej Rady Europy, zgodnie z międzynarodowymi zobowiązaniami Rosji w tym zakresie; apeluje do państw członkowskich UE, by wywierały ciągłą presję na władze Rosji na forach OBWE, domagając się przestrzegania standardów OBWE dotyczących praw człowieka, demokracji, praworządności i niezawisłości sądownictwa;
13.
zachęca UE, by stale wzywała Rosję do uchylenia lub zmiany wszystkich przepisów niezgodnych ze standardami międzynarodowymi; wzywa wiceprzewodniczącego/wysokiego przedstawiciela do opracowania nowej kompleksowej strategii UE-Rosja mającej na celu wzmocnienie pokoju i stabilności; potwierdza, że każdy dialog powinien opierać się na solidnych zasadach, w tym na poszanowaniu prawa międzynarodowego i integralności terytorialnej sąsiadów Rosji; podkreśla, że sankcje wobec Rosji mogą zostać zniesione jedynie wówczas, gdy Rosja będzie w pełni przestrzegać swoich zobowiązań;
14.
zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji wiceprzewodniczącemu Komisji/wysokiemu przedstawicielowi Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, Radzie, Komisji, rządom i parlamentom państw członkowskich, Radzie Europy, Wysokiemu Komisarzowi ONZ ds. Praw Człowieka, OBWE, a także prezydentowi, rządowi i parlamentowi Federacji Rosyjskiej.

Zmiany w prawie

Darowizny dla ofiar powodzi z zerową stawką VAT

Można już stosować zerową stawkę VAT na darowizny dla ofiar powodzi - rozporządzenie w tej sprawie obowiązuje od 18 września, ale z możliwością stosowania go do darowizn towarów i nieodpłatnych usług przekazanych począwszy od 12 września do 31 grudnia 2024 r. Stawka 0 proc. będzie stosowana do darowizn wszelkiego rodzaju towarów lub usług niezbędnych do wsparcia poszkodowanych.

Monika Sewastianowicz 18.09.2024
Lewiatan: Za reformę płacy minimalnej będą musieli zapłacić pracodawcy

Projekt ustawy o minimalnym wynagrodzeniu jest słaby legislacyjnie. Nie tylko nie realizuje celów zawartych w unijnej dyrektywie, ale może przyczynić się do pogłębienia problemów firm i spadku zatrudnienia. Nie poprawi też jakości pracy w naszym kraju. Utrwala zwiększanie presji płacowej – uważa Konfederacja Lewiatan.

Grażyna J. Leśniak 10.09.2024
Od dziś ważna zmiana dla niektórych kierowców

Nowe przepisy, które zaczną obowiązywać od wtorku, 10 września, zakładają automatyczny zwrot prawa jazdy, bez konieczności składania wniosku. Zmiana ma zapobiegać sytuacji, w której kierowcy, nieświadomi obowiązku, byli karani za prowadzenie pojazdu, mimo formalnego odzyskania uprawnień.

Robert Horbaczewski 09.09.2024
Będą zmiany w ustawie o działaniach antyterrorystycznych oraz w ustawie o ABW oraz AW

Rząd przyjął we wtorek projekt przepisów, który dostosowuje polskie prawo do przepisów Unii Europejskiej, które dotyczą przeciwdziałania rozpowszechnianiu w Internecie treści o charakterze terrorystycznym. Wprowadzony zostanie mechanizm wydawania i weryfikowania nakazów usunięcia lub uniemożliwienia dostępu do takich treści. Za egzekwowanie nowych przepisów odpowiedzialny będzie szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Od jego decyzji będzie się można odwołać do sądu.

Grażyna J. Leśniak 03.09.2024
Ustawa o rencie wdowiej niekonstytucyjna?

O zawetowanie ustawy o tzw. wdowich emeryturach jako aktu dyskryminującego część obywateli zwróciła się do prezydenta Andrzeja Dudy jedna z emerytek. W jej przekonaniu uchwalona 26 lipca 2024 r. ustawa narusza art. 32 Konstytucji, ponieważ wprowadza zasady dyskryminujące dużą część seniorów. Czy prezydent zdążył się z nią zapoznać – nie wiadomo. Bo petycja wpłynęła do Kancelarii Prezydenta 6 sierpnia, a już 9 sierpnia ustawa została podpisana.

Grażyna J. Leśniak 31.08.2024
Nalewki już bez barwników, soków i dodatkowych aromatów

We wtorek, 20 sierpnia, zaczęły obowiązywać przepisy rozporządzenia ministra rolnictwa dotyczące znakowania napojów alkoholowych. Z uwagi na tradycyjne praktyki produkcyjne stosowane przy wyrobie "nalewek", nowe zasady wykluczają możliwość ich barwienia, aromatyzowania czy też dodawania do nich soków owocowych.

Krzysztof Koślicki 20.08.2024
Metryka aktu
Identyfikator:

Dz.U.UE.C.2021.255.54

Rodzaj: Rezolucja
Tytuł: Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 19 grudnia 2019 r. w sprawie rosyjskiej ustawy o obcych agentach (2019/2982(RSP)).
Data aktu: 19/12/2019
Data ogłoszenia: 29/06/2021