Oczyszczanie terenów z materiałów wybuchowych i niebezpiecznych.

ROZPORZĄDZENIE

RADY MINISTRÓW

z dnia 26 września 2023 r.

w sprawie oczyszczania terenów z materiałów wybuchowych i niebezpiecznych

Na podstawie art. 132 ustawy z dnia 13 czerwca 2019 r. o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Dz. U. z 2023 r. poz. 1743) zarządza się, co następuje:

§ 1. Rozporządzenie określa:

1) szczegółowe warunki oczyszczania terenów z materiałów wybuchowych i niebezpiecznych;

2) tryb i sposób zgłaszania oraz sposób zabezpieczania materiałów wybuchowych i niebezpiecznych;

3) zakres udziału Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w oczyszczaniu terenów;

4) sposób i tryb wyznaczania miejsc przeznaczonych do niszczenia materiałów wybuchowych i niebezpiecznych.

§  2. 

1. Zgłoszenie o znalezieniu materiałów wybuchowych i niebezpiecznych, zwanych dalej "materiałami", niezwłocznie przekazuje się podmiotom, o których mowa w art. 130 ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2019 r. o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym, ustnie lub pisemnie, w tym z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej lub za pośrednictwem numerów telefonicznych obsługiwanych w ramach systemu powiadamiania ratunkowego.

2. Podmioty, o których mowa w art. 130 ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2019 r. o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym, przyjmują zgłoszenie, które obejmuje w szczególności:

1) datę i godzinę zgłoszenia;

2) imię i nazwisko oraz numer telefonu kontaktowego osoby zgłaszającej;

3) dokładne określenie miejsca znalezienia materiałów, zwanego dalej "miejscem znalezienia";

4) informację o ilości oraz opis znalezionych materiałów;

5) informacje o liczbie i stanie zdrowia ewentualnych poszkodowanych.

3. Podmioty przyjmujące zgłoszenie niezwłocznie informują o nim właściwe miejscowo ze względu na miejsce znalezienia materiałów wojewódzkie centrum zarządzania kryzysowego oraz jednostkę organizacyjną Policji, a także:

1) jednostkę organizacyjną Straży Granicznej - w przypadku gdy z opisu zgłoszenia wynika, że budowa znalezionych materiałów oraz miejsce ich znalezienia lub sposób ich umieszczenia w zasięgu terytorialnym przejść granicznych lub w międzynarodowych portach lotniczych wskazuje, że mogą one służyć do popełnienia przestępstwa;

2) jednostkę organizacyjną Państwowej Straży Pożarnej - w przypadku gdy z opisu zgłoszenia wynika, że znalezione materiały niebezpieczne mogą zawierać substancje chemiczne szkodliwe dla życia lub zdrowia ludzkiego, mienia oraz środowiska naturalnego, a w przypadku znalezienia substancji promieniotwórczych - również Państwową Agencję Atomistyki oraz Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych;

3) dyrektora urzędu morskiego oraz regionalnego dyrektora ochrony środowiska - w przypadku zlokalizowania materiałów w morskich wodach wewnętrznych, morzu terytorialnym, strefie przyległej, wyłącznej strefie ekonomicznej, pasie nadbrzeżnym oraz w granicach portów i przystani morskich;

4) dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie - w przypadku zlokalizowania materiałów w śródlądowych wodach płynących lub wodach podziemnych;

5) dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych - w przypadku zlokalizowania materiałów na gruntach będących w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe.

4. Jednostka organizacyjna Policji przekazuje informację o zgłoszeniu właściwej jednostce wojskowej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w przypadku, gdy z opisu zgłoszenia wynika, że budowa znalezionych materiałów może wskazywać, że są pochodzenia wojskowego.

5. W przypadku gdy z opisu zgłoszenia wynika, że znalezione materiały mogą mieć inny niż wymieniony w ust. 3 pkt 1 lub 2 charakter, w szczególności zawierać substancje biologiczne lub toksynowe szkodliwe dla życia lub zdrowia ludzkiego, mienia oraz środowiska naturalnego, wojewódzkie centrum zarządzania kryzysowego przekazuje informację o zgłoszeniu innym niż wymienione w ust. 3 i 4 służbom, strażom i inspekcjom na obszarze województwa właściwym w zakresie przeciwdziałania zagrożeniom o tym charakterze.

6. Otrzymanie przez odpowiedni podmiot zgłoszenia, o którym mowa w ust. 1, lub informacji, o których mowa w ust. 3-5, uznaje się za przyjęcie zgłoszenia.

7. Kierownik jednostki organizacyjnej Policji, Straży Granicznej albo Państwowej Straży Pożarnej, która przyjęła zgłoszenie, niezwłocznie zawiadamia o przyjęciu zgłoszenia właściwego komendanta wojewódzkiego Policji albo Komendanta Stołecznego Policji.

§  3. 

1. Niezwłocznie po otrzymaniu zgłoszenia o znalezieniu materiałów właściwa rzeczowo i terytorialnie jednostka organizacyjna Straży Granicznej lub Państwowej Straży Pożarnej, która przyjęła zgłoszenie, zabezpiecza, przy współudziale Policji, znalezione materiały, a w szczególności:

1) ocenia, czy zgłoszony materiał może być materiałem wybuchowym lub niebezpiecznym, a także czy jest on pochodzenia wojskowego lub czy ze względu na jego konstrukcję, miejsce znalezienia lub sposób jego umieszczenia może służyć do popełnienia przestępstwa, ataku terrorystycznego lub w sposób samoistny stanowić zagrożenie dla życia, zdrowia ludzkiego, mienia oraz środowiska naturalnego;

2) ocenia rodzaj i stopień bezpośredniego zagrożenia dla otoczenia miejsca, w którym je znaleziono;

3) oznakowuje miejsce znalezienia i chroni je przed dostępem osób postronnych, w szczególności przez ustawienie zapór, szlabanów oraz tablic informacyjnych i ostrzegawczych lub użycie innych dostępnych środków technicznych na drogach dojazdowych do zagrożonego obszaru, a także przez wykorzystanie oznakowania nawigacyjnego polskich obszarów morskich.

2. Jednostka organizacyjna, o której mowa w ust. 1, podczas zabezpieczania materiałów może, w razie potrzeby:

1) wystawić posterunki poza przewidywanym obszarem rażenia;

2) przeprowadzić ewakuację osób i mienia z zagrożonego obszaru;

3) współdziałać z właściwymi kompetencyjnie i terytorialnie jednostkami organizacyjnymi podmiotów wskazanych w § 2 ust. 3-5;

4) ograniczyć przepływ jednostek pływających w pobliżu miejsca znalezienia;

5) wezwać służby Systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego i Państwowej Straży Pożarnej.

3. Niezwłocznie po otrzymaniu zgłoszenia o znalezieniu materiałów wybuchowych i niebezpiecznych pochodzenia wojskowego, znajdujących się w miejscach publicznych i stanowiących bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, mienia oraz środowiska naturalnego, właściwa rzeczowo i terytorialnie jednostka organizacyjna Policji zabezpiecza je do czasu:

1) rozpoczęcia oczyszczania terenu - jeżeli oczyszczanie wykonuje przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą w zakresie oczyszczania terenów z materiałów;

2) zakończenia oczyszczania terenu - jeżeli oczyszczanie wykonują Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej lub Państwowa Straż Pożarna.

4. Dopuszcza się zabezpieczenie miejsca znalezienia materiałów wybuchowych i niebezpiecznych pochodzenia wojskowego, o którym mowa w ust. 3, przez straż gminną (miejską), Straż Leśną lub ochotniczą straż pożarną, jeżeli pozwala na to przeprowadzona ocena rodzaju i stopnia zagrożenia bezpośredniego dla otoczenia miejsca, w którym je znaleziono.

§ 4. W związku z prowadzonym oczyszczaniem terenu z materiałów zadania wynikające z przepisów prawa realizują właściwe terytorialnie ze względu na miejsce znalezienia i zgodnie z właściwością rzeczową określoną w § 2 ust. 3 jednostki organizacyjne Policji, Państwowej Straży Pożarnej, Straży Granicznej niezwłocznie po otrzymaniu zgłoszenia, nie później jednak niż w ciągu 12 godzin od otrzymania zgłoszenia, z zastrzeżeniem § 7 ust. 2.

§ 5. Podmioty, o których mowa w § 4, w zakresie właściwości rzeczowej i terytorialnej na miejscu znalezienia, w ramach odpowiedzialności za organizację i bezpieczeństwo prac:

1) rozpoznają rodzaj materiałów;

2) podejmują decyzję o sposobie zabezpieczenia miejsca znalezienia;

3) podejmują decyzję o miejscu i sposobie niszczenia lub zabezpieczenia materiałów w zależności od rodzaju i stopnia zagrożenia;

4) sprawdzają, czy w miejscu znalezienia nie występują inne materiały;

5) informują za pośrednictwem środków masowego przekazu, w szczególności ludność cywilną zamieszkującą lub przebywającą na zagrożonym obszarze, o zaistniałym niebezpieczeństwie oraz o sposobach właściwego zachowania się.

§  6. 

1. Przedsiębiorcy wykonują prace polegające na oczyszczaniu terenów z materiałów na podstawie umowy zawartej z podmiotem posiadającym tytuł prawny do władania terenem, podmiotem dysponującym tym terenem w związku z prowadzoną działalnością lub podmiotem właściwym dla miejsca zlokalizowania lub charakterystyki materiałów, o którym mowa w § 2 ust. 3.

2. Przed przystąpieniem do prac, o których mowa w ust. 1, przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą w zakresie oczyszczania terenów z materiałów, zwany dalej "przedsiębiorcą":

1) wytycza i oznakowuje granice terenu oczyszczanego;

2) przygotowuje i oznakowuje magazyn tymczasowy znalezionych materiałów wybuchowych, o którym mowa w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 16 sierpnia 2010 r. w sprawie sposobu przechowywania w tymczasowym magazynie materiałów wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego lub znalezionych w trakcie oczyszczania terenów (Dz. U. poz. 1102).

3. Prowadząc prace, o których mowa w ust. 1, przedsiębiorca sprawdza teren do głębokości co najmniej 2 metrów w głąb ziemi. Dopuszcza się możliwość sprawdzenia terenu na mniejszej głębokości, jednakże nie mniejszej niż 30 cm w głąb ziemi, o ile uzasadnia to rodzaj terenu, jego specyficzne cechy, walory przyrodnicze, a także znajdujące się na tym terenie obiekty i instalacje.

4. Prace, o których mowa w ust. 1, wykonuje się siłami adekwatnymi do powierzchni oczyszczanego terenu, jego ukształtowania oraz cech specyficznych, a także stopnia jego potencjalnego zanieczyszczenia materiałami.

5. Przedsiębiorcy zabezpieczają znalezione materiały, wykonując czynności wskazane w § 3 ust. 1, a w razie potrzeby - wskazane w § 3 ust. 2 pkt 3 i 5.

6. Przedsiębiorca dokonuje zniszczenia metodą wybuchową lub unieszkodliwienia w inny sposób znalezionych materiałów, zgodnie z warunkami określonymi w § 9 i § 11.

7. Jeżeli nie ma możliwości zniszczenia materiałów zgodnie z ust. 6, przedsiębiorca zawiera umowę z innym przedsiębiorcą, który posiada takie możliwości, lub podpisuje umowę na realizację specjalistycznych usług wojskowych w rozumieniu art. 46 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz. U. poz. 2305 oraz z 2023 r. poz. 347, 641, 1615, 1834 i 1872) przed rozpoczęciem realizacji kontraktu na nadzór saperski lub oczyszczanie terenu z materiałów.

8. Nadzór saperski jest prowadzony w czasie rzeczywistym, umożliwiającym natychmiastowe reagowanie na możliwe zagrożenia w obrębie pracy jednego urządzenia oraz jednej grupy roboczej wykonującej te prace.

9. Przedsiębiorca odpowiada za bezpieczeństwo w związku z prowadzonymi pracami, o których mowa w ust. 1.

10. Jeśli materiały znalezione w wyniku prac, o których mowa w ust. 1, nie znajdują się w miejscu, gdzie stwarzają szczególne zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, mienia oraz środowiska naturalnego, przedsiębiorca dokonuje zgłoszenia, o którym mowa w § 2 ust. 1, niezwłocznie po zakończeniu etapu lub całości prac, o których mowa w ust. 1, o ile nie sprzeciwiają się temu względy bezpieczeństwa.

11. Zadania, o których mowa w ust. 1, wykonują osoby spełniające warunki określone w art. 19 ustawy z dnia 21 czerwca 2002 r. o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego (Dz. U. z 2022 r. poz. 2378).

12. Podczas oczyszczania terenów z materiałów używa się urządzeń posiadających odpowiednie certyfikaty i parametry techniczne umożliwiające wykrywanie tych materiałów do wymaganej głębokości oczyszczania.

13. Przedsiębiorca prowadzi dokumentację techniczno-organizacyjną, o której mowa w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie sposobu prowadzenia prac z użyciem materiałów wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego oraz podczas oczyszczania terenów (Dz. U. poz. 216), w której przypisuje się każdą oczyszczoną powierzchnię do nazwiska osoby, która wykonała oczyszczenie, oraz osoby sprawującej nadzór saperski. Dokumentacja dodatkowo zawiera mapy (szkice) z naniesionymi rejonami terenu podlegającego oczyszczeniu oraz zaznaczonymi miejscami znalezienia oraz dokumentację fotograficzną materiałów.

§  7. 

1. Właściwe jednostki specjalistyczne Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej mogą wykonywać oczyszczanie terenu ze znalezionych materiałów wybuchowych i niebezpiecznych pochodzenia wojskowego na podstawie informacji, o której mowa w § 2 ust. 4. Jednostki te wykonują takie oczyszczanie w sytuacjach, gdy jest to niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa publicznego oraz gdy nie ma możliwości zniszczenia tych materiałów przez przedsiębiorców, o których mowa w § 6 ust. 1.

2. Jednostki wojskowe Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej wykonują oczyszczanie terenu niezwłocznie po otrzymaniu informacji o zgłoszeniu, nie później jednak niż w terminie 24 godzin - gdy znaleziony materiał wybuchowy i niebezpieczny pochodzenia wojskowego znajduje się w miejscu, gdzie stwarza szczególne zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, mienia oraz środowiska naturalnego, oraz nie później niż w terminie 72 godzin - gdy znaleziony materiał wybuchowy i niebezpieczny pochodzenia wojskowego nie znajduje się w miejscu publicznym lub nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzkiego, mienia oraz środowiska naturalnego.

3. Oczyszczanie terenu ze znalezionych materiałów wybuchowych i niebezpiecznych pochodzenia wojskowego przez jednostki wojskowe Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej organizuje Dowódca Generalny Rodzajów Sił Zbrojnych.

4. Rejony odpowiedzialności specjalistycznych jednostek wojskowych Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej wyznacza Dowódca Generalny Rodzajów Sił Zbrojnych.

5. Dowódca Generalny Rodzajów Sił Zbrojnych niezwłocznie informuje w formie pisemnej podmioty, o których mowa w § 2 ust. 3, o przeznaczeniu, rejonach odpowiedzialności i danych teleadresowych jednostek wojskowych Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej wyznaczonych do oczyszczania terenów z materiałów wybuchowych i niebezpiecznych pochodzenia wojskowego.

6. Podczas oczyszczania terenu z materiałów wybuchowych i niebezpiecznych pochodzenia wojskowego przez jednostki wojskowe Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej dowódca z jednostki wojskowej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej wykonujący zadanie oczyszczania jest odpowiedzialny za rozpoznanie, określenie strefy niebezpiecznej, podjęcie, transport i zniszczenie tych materiałów.

§  8. 

1. Nie przekazuje się znalezionych materiałów między jednostkami wojskowymi Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej a jednostkami organizacyjnymi Policji, Straży Granicznej lub Państwowej Straży Pożarnej.

2. Jednostki organizacyjne Policji, Straży Granicznej lub Państwowej Straży Pożarnej mogą przekazać specjalistycznym jednostkom organizacyjnym Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej znalezione materiały wybuchowe i niebezpieczne pochodzenia wojskowego.

3. Nie przekazuje się znalezionych materiałów wybuchowych i niebezpiecznych pochodzenia wojskowego w celu ich przechowywania lub zniszczenia między przedsiębiorcami a jednostkami wojskowymi Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej - z zastrzeżeniem przekazania w celu świadczenia specjalistycznych usług wojskowych w rozumieniu art. 46 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny.

§  9. 

1. Materiały są niszczone w miejscach, o których mowa w art. 131 ustawy z dnia 13 czerwca 2019 r. o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym.

2. Dopuszcza się niszczenie materiałów w miejscu ich znalezienia, jeżeli zastosowane środki techniczne zapewniają ochronę życia lub zdrowia ludzkiego, mienia oraz środowiska naturalnego.

3. Dopuszcza się niszczenie materiałów w miejscach doraźnie wyznaczonych przez właściwego miejscowo wojewodę, na wniosek podmiotu dokonującego niszczenia, po uzyskaniu opinii właściwych: komendanta wojewódzkiego Policji, Komendanta Stołecznego Policji albo komendanta oddziału Straży Granicznej, albo komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej, albo Szefa Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, albo dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych, albo dyrektora urzędu morskiego.

4. Opinia, o której mowa w ust. 3, dotyczy materiałów zgodnie z właściwością określoną w § 2 ust. 3 i 4.

5. Przepisów ust. 1 nie stosuje się do niszczenia materiałów przez Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej na terenach będących we władaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

6. Przepisów ust. 1-4 nie stosuje się do substancji promieniotwórczych. W celu ich unieszkodliwienia przekazuje się je do Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych.

7. Przepisów ust. 1-4 nie stosuje się do niszczenia lub unieszkodliwiania znalezionej starej i porzuconej broni chemicznej, którą przechowuje się i niszczy zgodnie z przepisami ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. o wykonywaniu Konwencji o zakazie prowadzenia badań, produkcji, składowania i użycia broni chemicznej oraz o zniszczeniu jej zapasów (Dz. U. z 2018 r. poz. 359).

§ 10. Warunkiem wyznaczenia miejsc, o których mowa w § 9 ust. 1, jest uprzednie uzyskanie opinii właściwych terytorialnie:

1) dowódcy brygady obrony terytorialnej będącego członkiem wojewódzkiego zespołu zarządzania kryzysowego,

2) komendanta wojewódzkiego Policji albo Komendanta Stołecznego Policji,

3) komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej,

4) komendanta oddziału Straży Granicznej, w przypadku gdy miejsce to znajduje się w zasięgu terytorialnym przejścia granicznego,

5) wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, w przypadku materiałów niebezpiecznych zawierających substancje toksyczne szkodliwe dla życia lub zdrowia ludzkiego, mienia oraz środowiska naturalnego,

6) dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych, w przypadku gdy miejsce to znajduje się na gruntach pozostających w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe,

7) dyrektora urzędu morskiego

- lub osób przez nich upoważnionych.

§  11. 

1. Zamiar przeprowadzania niszczenia materiałów w miejscach, o których mowa w § 9 ust. 1-3, zgłasza się właściwemu miejscowo wojewodzie z wyjątkiem niszczenia materiałów przez Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej na terenach będących we władaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

2. Miejsce niszczenia materiałów zabezpieczają właściwy rzeczowo i terytorialnie podmiot określony w § 4, a także przedsiębiorcy, o których mowa w § 6 ust. 1, mając na względzie ochronę życia lub zdrowia ludzkiego, mienia oraz środowiska naturalnego.

3. W ramach zabezpieczenia miejsca niszczenia materiałów w szczególności:

1) powiadamia się miejscową ludność o wyznaczonym miejscu i sygnałach dźwiękowych używanych podczas niszczenia;

2) wprowadza się zakaz zbliżania się do miejsca, na którym się je niszczy;

3) poucza się miejscową ludność o niezbędnych środkach ostrożności, które muszą być zachowane w czasie niszczenia materiałów;

4) usuwa się osoby postronne i zwierzęta hodowlane z obszarów zagrożonych;

5) ustawia się zapory lub szlabany na wszystkich drogach i ścieżkach prowadzących do miejsca niszczenia.

4. Po zakończeniu niszczenia materiałów podmiot dokonujący niszczenia doprowadza miejsce niszczenia do stanu pierwotnego, w szczególności przez zasypanie wykopów i lejów powybuchowych oraz zebranie i usunięcie przedmiotów rozrzuconych w wyniku eksplozji.

§  12. 

1. Teren oczyszczony z materiałów podmiot wykonujący oczyszczanie udostępnia podmiotom, o których mowa w § 6 ust. 1, na podstawie protokołu.

2. Wykonane prace oczyszczenia podlegają odbiorowi po ich zakończeniu. Sprawdzeniem kontrolnym obejmuje się minimum 10% oczyszczonego terenu. Sprawdzenie kontrolne wykonują osoby spełniające warunki określone w art. 19 ustawy z dnia 21 czerwca 2002 r. o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego.

§ 13. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 9 miesięcy od dnia ogłoszenia.

• Identyfikator: Dz.U.2023.2286
• Rodzaj: Rozporządzenie
• Tytuł: Oczyszczanie terenów z materiałów wybuchowych i niebezpiecznych.
• Data aktu: 26/09/2023
• Data ogłoszenia: 24/10/2023
• Data wejścia w życie: 25/07/2024