a także mając na uwadze, co następuje:(1) Unia jest zbudowana na niepodzielnych, powszechnych wartościach godności osoby ludzkiej, wolności, równości i solidarności oraz opiera się na zasadach demokracji i praworządności. Wartości te mają podstawowe znaczenie dla państw członkowskich w społeczeństwach opartych na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości, solidarności oraz na równości kobiet i mężczyzn. Każdemu obywatelowi przysługują prawa przewidziane w Traktacie o Unii Europejskiej (TUE), Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) i w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej, z których powinien korzystać.
(2) W 1993 r. w traktacie z Maastricht wprowadzono koncepcję "obywatelstwa Unii". W traktacie z Amsterdamu z 1999 r. i w Traktacie z Lizbony z 2009 r. dodatkowo umocniono prawa związane z obywatelstwem Unii. W 2013 r. obchodzona będzie dwudziesta rocznica ustanowienia obywatelstwa Unii. Zgodnie z art. 1 pkt 12 i z art. 2 pkt 34 Traktatu z Lizbony (obecnie art. 9 TUE i art. 20 TFUE) każda osoba posiadająca obywatelstwo państwa członkowskiego jest obywatelem Unii, obywatelstwo Unii ma charakter dodatkowy w stosunku do obywatelstwa krajowego poszczególnych państw członkowskich i nie zastępuje go, a obywatele Unii korzystają z praw i podlegają obowiązkom przewidzianym w traktatach. W art. 2 pkt 35 Traktatu z Lizbony (obecny art. 21 TFUE) zapisano prawo obywateli Unii do swobodnego przemieszczania się i pobytu.
(3) W programie sztokholmskim - "Otwarta i bezpieczna Europa dla dobra i ochrony obywateli"(3) - stawia się obywateli w centrum polityki europejskiej w dziedzinie wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Program sztokholmski koncentruje swoje działania na "budowaniu Europy obywateli", w tym poprzez wspieranie praw obywateli, w szczególności prawa do swobodnego przemieszczania się i praw umożliwiających obywatelom Unii czynny udział w życiu demokratycznym Unii.
(4) W swojej rezolucji z dnia 15 grudnia 2010 r. w sprawie sytuacji praw podstawowych w Unii Europejskiej (2009) - kwestie instytucjonalne po wejściu w życie Traktatu z Lizbony(4) Parlament Europejski wezwał Komisję do uczynienia roku 2.013 Europejskim Rokiem Obywateli, aby rozpocząć debatę nad obywatelstwem europejskim, w tym nad jego treścią i zakresem oraz związaną z nim terminologią, i aby informować obywateli Unii o przysługujących im prawach, w szczególności o nowych prawach wynikających z wejścia w życie Traktatu z Lizbony, oraz o dostępnych środkach służących wykonywaniu tych praw.
(5) Rok 2013 należy ogłosić Europejskim Rokiem Obywateli. Europejski Rok Obywateli stanowiłby dobrą okazję do zwiększenia świadomości ogółu społeczeństwa w zakresie praw i obowiązków związanych z obywatelstwem Unii. Europejski Rok Obywateli powinien także służyć uświadomieniu obywatelom, że prawa wynikające z obywatelstwa Unii przysługują im, gdy korzystają z prawa do swobodnego przemieszczania się i przebywania w innym państwie członkowskim, na przykład jako studenci, pracownicy, osoby poszukujące pracy, woluntariusze, konsumenci, przedsiębiorcy, młodzi ludzie czy emeryci. W tym kontekście zwiększanie świadomości należy dostosować pod względem geograficznym, demograficznym i społecznym, skupiając się również na usuwaniu pozostałych przeszkód w wykonywaniu praw wynikających z obywatelstwa Unii. Przesłaniem kampanii powinno być to, że sami obywatele Unii mają także do odegrania zasadniczą rolę w umacnianiu tych praw poprzez udział w społeczeństwie obywatelskim i w życiu demokratycznym.
(6) Aby umożliwić obywatelom Unii podejmowanie świadomych decyzji o tym, czy skorzystać z przysługującego im prawa do swobodnego przemieszczania się, nie wystarczy samo uświadomienie im tego prawa. Istotne jest, aby obywatele Unii byli również odpowiednio poinformowani o innych prawach przysługujących im na mocy prawa Unii w sytuacjach transgranicznych. Informacje te umożliwiłyby im też pełne korzystanie z tych innych praw, jeśli zdecydują się skorzystać z prawa do swobodnego przemieszczania się.
(7) Od czasu wprowadzenia go w traktacie rzymskim w 1958 r. jako jednej z czterech podstawowych swobód, prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu sprawdziło się jako jeden z filarów rynku wewnętrznego z korzyścią dla gospodarki państw członkowskich i poszczególnych obywateli Unii.
(8) Prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium państw członkowskich jest wysoko cenione przez obywateli Unii jako główne prawo indywidualne związane z obywatelstwem Unii. Jako takie, wskazuje ono na lepsze zrozumienie wartości integracji europejskiej i wspiera uczestnictwo obywateli w kształtowaniu Unii.
(9) Pomimo faktu, że prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu jest silnie umocowane w pierwotnym prawie Unii i w znacznym stopniu rozwinięte w prawie wtórnym, nadal istnieją rozbieżności między obowiązującymi przepisami prawa, a rzeczywistością, z jaką obywatele mają do czynienia, gdy pragną skorzystać z tych praw w praktyce. Poza niepewnością dotyczącą korzyści dotyczących mobilności, obywatele Unii żyjąc i pracując w innym państwie członkowskim, napotykają na zbyt wiele przeszkód praktycznych.
(10) W sprawozdaniu z dnia 27 października 2010 r. na temat obywatelstwa UE za rok 2010, zatytułowanym "Usuwanie przeszkód w zakresie praw obywatelskich UE", Komisja zajęła się głównymi przeszkodami, jakie obywatele ciągle jeszcze napotykają w życiu codziennym, kiedy pragną skorzystać z przysługujących im jako obywatelom Unii praw, w szczególności w sytuacjach o charakterze transgranicznym, i nakreśliła 25 konkretnych działań w celu usunięcia tych przeszkód. Jedną z przeszkód określoną w tym kontekście jest brak informacji. Komisja stwierdziła w swoim sprawozdaniu, że z powodu braku wiedzy o przysługujących im prawach, obywatele Unii nie korzystali z nich i ogłosiła zamiar szerszego rozpowszechniania informacji wśród obywateli Unii na temat ich praw, w szczególności prawa do swobodnego przemieszczania się.
(11) TUE i TFUE przyznają każdemu obywatelowi Unii prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium państw członkowskich; prawo do głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego oraz w wyborach lokalnych w państwie członkowskim zamieszkania, na takich samych warunkach jak obywatele tego państwa członkowskiego; prawo do korzystania na terytorium państwa trzeciego, w którym państwo członkowskie, którego są obywatelami, nie ma swojego przedstawicielstwa, z ochrony dyplomatycznej i konsularnej każdego z pozostałych państw członkowskich, na takich samych warunkach jak obywatele tego państwa członkowskiego; prawo do składania petycji do Parlamentu Europejskiego; prawo do składania skarg do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich oraz prawo do zwracania się do instytucji Unii; oraz inne prawa w różnych dziedzinach, takich jak swobodny przepływ towarów i usług, ochrona konsumentów i zdrowie publiczne, równość szans i równe traktowanie, dostęp do zatrudnienia i opieki socjalnej.
(12) Traktat z Lizbony wprowadził nowe prawa, w szczególności inicjatywę obywatelską przewidzianą w art. 1 pkt 12 i w art. 2 pkt 37 (art. 11 TUE i art. 24 TFUE), która umożliwia co najmniej milionowi obywateli ze znacznej liczby państw członkowskich zwrócenie się do Komisji o przedłożenie wniosku w którejkolwiek z dziedzin wchodzących w zakres kompetencji Unii, stwarzając tym samym obywatelom dodatkową możliwość czynnego zaangażowania się w życie polityczne Unii i bezpośredni udział w dalszym kształtowaniu prawa Unii(5).
(13) Począwszy od pierwszych wyborów bezpośrednich w 1979 r., Parlament Europejski pełni funkcję bezpośredniego łącznika pomiędzy obywatelami i Unią. Parlament Europejski i posłowie do niego odgrywają kluczową rolę w informowaniu o prawach i korzyściach wynikających z obywatelstwa Unii, wysuwaniu na pierwszy plan interesów obywateli Unii przy opracowywaniu polityki, a także we wspieraniu czynnego udziału obywateli Unii. Zwiększanie świadomości dotyczącej praw obywateli Unii, równości płci, udziału kobiet i mężczyzn w życiu demokratycznym Unii, w tym przysługującego im czynnego biernego prawa wyborczego w państwie członkowskim zamieszkania, oraz zakresu uprawnień Parlamentu Europejskiego w procesie ustawodawczym, ma również duże znaczenie w obliczu wyborów do Parlamentu Europejskiego w 2014 r. Wpływ takich działań na rzecz zwiększania świadomości powinien być spotęgowany poprzez ścisłą koordynację i wykorzystanie synergii z odpowiednimi działaniami realizowanymi w ramach przygotowań do tych wyborów przez instytucje Unii, w szczególności Parlament Europejski, przez europejskie partie polityczne i europejskie fundacje polityczne oraz państwa członkowskie.
(14) Ponadto obywatele Unii, którzy rozważają skorzystanie z prawa do swobodnego przemieszczania się i pobytu, powinni być informowani o przysługujących im prawach do nabycia lub zachowania praw do zabezpieczenia społecznego, w tym praw dotyczących transgranicznej opieki zdrowotnej, na mocy unijnych przepisów w zakresie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Przepisy te gwarantują obywatelom zachowanie ich praw do zabezpieczenia społecznego, jeżeli zdecydują się oni przemieścić w granicach Unii. Poza tym, należy również informować ich o uznawaniu ich wykształcenia i kwalifikacji zawodowych oraz o kompetencjach społecznych i obywatelskich, które stanowią część europejskich ram "Kluczowych kompetencji w uczeniu się przez całe życie"(6), i które mogą ich przygotować do pełnego uczestnictwa w życiu obywatelskim i umożliwić im korzystanie z praw należnych im na mocy prawa Unii.
(15) Należy również lepiej informować obywateli Unii o prawach przysługujących im jako pasażerom podróżującym wszelkimi środkami transportu na terenie Unii i o ich prawach jako konsumentów za granicą. Jeśli obywatele Unii będą mieli pewność, że ich prawa jako konsumentów są skutecznie chronione, będą oni mogli przyczynić się do rozwoju unijnego rynku towarów i usług, który dzięki temu skuteczniej osiągnie pełnię swoich możliwości z korzyścią dla obywateli. Obywatele powinni być także lepiej poinformowani o przepisach w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów i nadzoru rynku, tak aby mieli świadomość tego, jak ich zdrowie oraz ich prawa są chronione w całej Unii, zwłaszcza w przypadku zagrożeń lub ryzyka, z którymi nie są w stanie poradzić sobie jako jednostki. Jest również istotne, aby zwiększyć ich świadomość w zakresie praw do transgranicznej opieki zdrowotnej i środków towarzyszących, takich jak ezdrowie i telemedycyna, tak aby mogli w pełni korzystać z bezpiecznej opieki zdrowotnej o wysokiej jakości we wszystkich państwach członkowskich.
(16) Niniejsza decyzja ma przyczynić się do osiągnięcia celów strategii Europa 2020 dzięki temu, że ułatwianie swobodnego przepływu osób i zwiększanie mobilności pracowników stanowią ważne sposoby przeciwdziałania skutkom zmian demograficznych na rynku pracy oraz zwiększania szans znalezienia pracy i poprawy konkurencyjności europejskiego przemysłu. Niniejszej decyzji przyświeca również długoterminowy cel wspierania badań naukowych i innowacji w Unii, co ma szczególne znaczenie na tle obecnej niepokojąco wysokiej stopy bezrobocia w poszczególnych państwach członkowskich.
(17) Kampanie informacyjne, edukacyjne i zwiększające świadomość społeczną organizowane w ramach Europejskiego Roku Obywateli powinny uwzględniać również potrzeby szczególnych odbiorców i słabszych grup społecznych. Informacje te powinny być bezpłatne i dostępne we wszystkich językach urzędowych Unii. Należy je wyrazić prostym językiem i przekazywać we współpracy z władzami lokalnymi, regionalnymi i krajowymi, środkami masowego przekazu, społeczeństwem obywatelskim i organizacjami pozarządowymi. Wszystkie te zainteresowane podmioty mogłyby rozważyć takie inicjatywy jak konkursy na pracę pisemną, opracowanie planów działania i przewodników, fora internetowe czy kampanie w szkołach i na uniwersytetach.
(18) Czynna rola obywateli Unii i reprezentujących ich stowarzyszeń ma podstawowe znaczenie dla funkcjonowania Unii. W art. 10 i 11 TUE podkreślono znaczenie demokracji uczestniczącej we wszystkich jej aspektach oraz rolę, jaką odgrywają obywatele i reprezentujące ich stowarzyszenia w wyrażaniu i wymianie poglądów oraz publicznej debacie we wszystkich dziedzinach działania Unii. Instytucje Unii powinny wspierać demokratyczny udział w procesach podejmowania decyzji w drodze otwartego, przejrzystego i stałego dialogu ze społeczeństwem obywatelskim, aby zapewnić spójność i przejrzystość działań Unii. Czynny udział obywateli Unii powinien także być łatwiejszy dzięki dostępowi do dokumentów i informacji oraz dzięki dobrym rządom i dobrej administracji.
(19) Polityka edukacyjna odgrywa istotną rolę w informowaniu obywateli, w szczególności młodych ludzi, o koncepcji obywatelstwa Unii i związanych z nim prawach. Może ona również przyczynić się do wspierania wielojęzyczności, mobilności studentów, nauczycieli, osób uczestniczących w szkoleniach zawodowych oraz prowadzących te szkolenia, a także do zwiększania kompetencji społecznych i obywatelskich zgodnie z europejskimi ramami "Kompetencji kluczowych w uczeniu się przez całe życie", które mogą ich przygotować do pełnego uczestnictwa w życiu obywatelskim i umożliwić pełne korzystanie z praw przysługujących im na mocy prawa Unii. Należy umożliwić wdrożenie specjalnych działań w celu zwiększania świadomości w zakresie możliwości związanych z wolontariatem, studiami za granicą, udziałem w praktykach w innym państwie członkowskim czy z udziałem w unijnych programach wymiany edukacyjnej.
(20) W Europejskim Roku Obywateli ukaże się sprawozdanie Komisji na temat obywatelstwa UE za rok 2013 przedstawiające szczegółowe informacje w sprawie postępów poczynionych od czasu sprawozdania Komisji za rok 2010 i zawierające propozycje dalszych działań służących usunięciu pozostałych przeszkód w korzystaniu przez obywateli Unii z przysługujących im praw. Na podstawie tego sprawozdania Rada będzie mogła przyjąć przepisy na rzecz umocnienia lub uzupełnienia praw związanych z obywatelstwem Unii.
(21) Obywatele Unii powinni być również poinformowani o wielojęzycznym portalu internetowym "Twoja Europa", na którym można uzyskać wszelkie informacje na temat praw obywateli i przedsiębiorców w Unii.
(22) Ośrodki informacyjne "Europe Direct", stanowiące lokalny łącznik pomiędzy Unią i jej obywatelami, powinny ściśle współpracować z Parlamentem Europejskim przy kampaniach podnoszących świadomość społeczną, ułatwiając lokalną i regionalną debatę na temat Unii, przekazując i rozpowszechniając w społeczeństwie materiały informacyjne oraz umożliwiając przekazanie unijnym instytucjom informacji zwrotnych.
(23) Wszystkie inicjatywy podjęte dla celów oraz w kontekście Europejskiego Roku Obywateli powinny przyczyniać się do zwiększenia wzajemnego zrozumienia między obywatelami Unii, instytucjami unijnymi i państwami członkowskimi. Wymaga to zwiększenia świadomości w zakresie praw obywatelskich wśród pracowników organów publicznych, zarówno na szczeblu Unii, jak i na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym.
(24) Od czasu jej utworzenia w 1949 r., Rada Europy odgrywa główną rolę w dziedzinie edukacji i kultury poprzez wspieranie i tworzenie europejskich sieci kulturalnych, dialog międzykulturowy oraz promowanie różnorodności językowej. W związku z Europejskim Rokiem Obywateli Unia powinna zatem rozwijać synergię z działaniami Rady Europy w tym zakresie.
(25) Główna odpowiedzialność za podnoszenie świadomości obywateli w odniesieniu do ich praw jako obywateli Unii spoczywa na państwach członkowskich. Obejmuje to informowanie o Unii i ukierunkowane sprawozdania z działalności wszystkich instytucji Unii. Działania na szczeblu unijnym uzupełniają działania podejmowane na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym, na co zwrócono uwagę w deklaracji politycznej "Partnerski proces komunikowania na temat Europy", podpisanej w dniu 22 października 2008 r. przez Parlament Europejski, Radę i Komisję(7). Instytucje unijne i państwa członkowskie powinny ściślej współpracować ze środkami masowego przekazu i dążyć do udzielania im wysokiej jakości informacji o Unii.
(26) Aby zoptymalizować skuteczność i wydajność działań planowanych podczas Europejskiego Roku Obywateli, w roku 2012 należy przeprowadzić szereg działań przygotowawczych zgodnie z art. 49 ust. 6 rozporządzenia Rady (WE, Euratom) nr 1605/2002 z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie rozporządzenia finansowego mającego zastosowanie do budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich(8) (rozporządzenie finansowe).
(27) Powinny również zostać podjęte właściwe środki zapobiegające nieprawidłowościom i nadużyciom finansowym oraz kroki niezbędne do odzyskania utraconych, nienależnie wypłaconych lub nieodpowiednio wykorzystanych środków zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 z dnia 18 grudnia 1995 r. w sprawie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich(9) i rozporządzeniem Rady (Euratom, WE) nr 2185/96 z dnia 11 listopada 1996 r. w sprawie kontroli na miejscu oraz inspekcji przeprowadzanych przez Komisję w celu ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich przed nadużyciami finansowym i innym nieprawidłowościami(10) oraz rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1073/1999 z dnia 25 maja 1999 r. dotyczącym dochodzeń prowadzonych przez Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF)(11).
(28) Finansowanie przez Unię działań innych niż działania finansowane z budżetu Europejskiego Roku Obywateli może odbywać się w ramach istniejących unijnych programów lub funduszy strukturalnych, w szczególności w ramach programów "Europa dla obywateli" na lata 2007-2013 oraz programu szczegółowego "Prawa podstawowe i obywatelstwo" na lata 2007-2013 objętych programem ogólnym "Prawa podstawowe i sprawiedliwość", programu "Uczenie się przez całe życie", w tym programu Erasmus, inicjatywy "Mobilna młodzież" oraz programu "MEDIA".
(29) Powodzenie przyszłych europejskich lat wymaga przygotowania dokładnej oceny działań podjętych w ramach Europejskiego Roku Obywateli. Sprawozdanie takie powinno obejmować koncepcje i najlepsze praktyki dla przyszłych działań, dotyczące najskuteczniejszego sposobu dotarcia do obywateli i zapewnienia ich zaangażowania, opierające się w miarę możliwości na porównywalnych danych ilościowych uzyskanych w ramach Europejskiego Roku Obywateli.
(30) Ponieważ cele Europejskiego Roku Obywateli - a mianowicie zwiększanie świadomości i wiedzy obywateli Unii w zakresie praw i obowiązków związanych z obywatelstwem Unii w celu umożliwienia obywatelom pełnego korzystania z przysługującego im prawa do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium państw członkowskich, a także, w tym kontekście, zachęcanie obywateli Unii do korzystania z innych praw związanych z obywatelstwem Unii - nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie ze względu na konieczność wielostronnego partnerstwa, ponadnarodowej wymiany informacji oraz podnoszenia świadomości i upowszechniania dobrych praktyk w całej Unii, natomiast - ze względu na skalę Europejskiego Roku Obywateli - możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Unii, Unia może podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości ustanowioną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsza decyzja nie wykracza poza to, co jest niezbędne do osiągnięcia tych celów,
PRZYJMUJĄ NINIEJSZĄ DECYZJĘ:
