a także mając na uwadze, co następuje:(1) Rozporządzenie (WE) nr 717/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2007 r. w sprawie roamingu w publicznych sieciach łączności ruchomej wewnątrz Wspólnoty 3 zostało w znacznym stopniu zmienione 4 . Ze względu na konieczność wprowadzenia dalszych zmian, dla zachowania przejrzystości rozporządzenie to powinno zostać przekształcone.
(2) Cel polegający na zmniejszeniu różnicy pomiędzy taryfami krajowymi i taryfami roamingowymi, który został określony w analizie porównawczej Komisji 2011-2015, zatwierdzonej w listopadzie 2009 r. przez grupę wysokiej rangi ekspertów ds. strategii i2010, oraz zawartej w komunikacie Komisji zatytułowanym "Europejska agenda cyfrowa", powinien również pozostać celem niniejszego rozporządzenia. Planowana odrębna sprzedaż usług roamingu i usług krajowych powinna zwiększyć konkurencję, a tym samym obniżyć ceny dla konsumentów i stworzyć wewnętrzny rynek usług roamingu w Unii, na którym nie będzie znaczących różnic między taryfami krajowymi i taryfami roamingowymi. Usługi roamingu ogólnounijnego mogą pobudzać rozwój rynku wewnętrznego telekomunikacji w Unii.
(3) Nie można uznać, że istnieje rynek wewnętrzny telekomunikacji w sytuacji, gdy występują znaczące różnice między cenami za usługi krajowe i usługi roamingu. W związku z tym ostatecznym celem powinno być wyeliminowanie różnic pomiędzy opłatami krajowymi i opłatami roamingowymi oraz ustanowienie tym samym rynku wewnętrznego usług łączności ruchomej.
(4) Wysoki poziom cen za połączenia głosowe, wiadomości SMS i transmisję danych w roamingu, które są pobierane od użytkowników publicznych sieci łączności ruchomej, takich jak uczniowie i studenci, osoby podróżujące służbowo i turyści, stanowi przeszkodę dla korzystania przez nich z urządzeń mobilnych podczas podróży zagranicznych na terytorium Unii i jest kwestią niepokojącą konsumentów, krajowe organy regulacyjne i instytucje unijne, stanowiącą znaczącą barierę dla rynku wewnętrznego. Zbyt wysokie opłaty detaliczne są wynikiem wysokich opłat hurtowych pobieranych przez operatora odwiedzanej sieci zagranicznej, a także - w wielu przypadkach - wysokich narzutów detalicznych nakładanych przez operatora sieci macierzystej klienta. Ze względu na brak konkurencji obniżki opłat hurtowych często nie są odzwierciedlone na poziomie klienta detalicznego. Mimo że niektórzy operatorzy wprowadzili niedawno systemy taryfowe oferujące klientom korzystniejsze warunki i nieco niższe ceny, wciąż istnieją dowody na to, że stosunek kosztów do cen jest daleki od sytuacji, jaka powinna mieć miejsce na rynkach konkurencyjnych.
(5) Wysokie opłaty roamingowe utrudniają wysiłki na rzecz przekształcenia Unii w gospodarkę opartą na wiedzy i urzeczywistnienia rynku wewnętrznego liczącego 500 milionów konsumentów. Transmisja danych w łączności ruchomej jest ułatwiona dzięki wydzieleniu wystarczającej ilości widma radiowego umożliwiającego konsumentom i przedsiębiorstwom korzystanie z usług połączeń głosowych, wiadomości SMS i transmisji danych w dowolnej lokalizacji na terytorium Unii. Poprzez wydzielenie w odpowiednim terminie wystarczającego i odpowiedniego zakresu częstotliwości radiowych w celu wsparcia realizacji celów polityki unijnej oraz optymalne zaspokojenie rosnącego zapotrzebowania na transmisję danych w łączności bezprzewodowej, wieloletni program dotyczący polityki w zakresie widma radiowego ustanowiony decyzją nr 243/2012/UE 5 utoruje drogę rozwojowi, który umożliwi Unii objęcie czołowej pozycji na świecie w zakresie prędkości łączności szerokopasmowej, mobilności, zasięgu i przepustowości, ułatwiając wyłanianie się nowych modeli biznesowych i technologii oraz przyczyniając się w ten sposób do zredukowania problemów natury strukturalnej na poziomie roamingu hurtowego.
(6) Ze względu na rozpowszechnienie urządzeń mobilnych z dostępem do internetu transmisja danych w roamingu ma ogromne znaczenie ekonomiczne. Jest to decydujące kryterium zarówno dla użytkowników, jak i dla dostawców aplikacji i treści. Aby możliwe było pobudzenie rozwoju tego rynku, opłaty za transmisję danych nie powinny hamować wzrostu.
(7) Komisja w swoim komunikacie zatytułowanym "W sprawie sprawozdania okresowego na temat sytuacji na rynku usług roamingu w Unii Europejskiej" odnotowała, że rozwój technologii lub alternatyw dla usług roamingu, takich jak dostępność usług telefonii internetowej (VoIP) lub Wi-Fi, może zwiększyć konkurencyjność rynku wewnętrznego usług roamingu w Unii. Mimo iż alternatywy te, w szczególności usługi VoIP, są coraz częściej wykorzystywane na poziomie krajowym, nie stwierdzono znaczących postępów w korzystaniu z nich w roamingu.
(8) W związku z gwałtownym rozwojem transmisji danych w łączności ruchomej oraz rosnącą liczbą konsumentów korzystających z usług połączeń głosowych, wiadomości SMS i transmisji danych w roamingu za granicą, istnieje potrzeba zwiększenia presji konkurencyjnej, opracowania nowych modeli biznesowych i technologii. Regulacja opłat roamingowych powinna zostać skonstruowana w taki sposób, by nie zniechęcić konkurencji do obniżania poziomów cen.
(9) Stworzenie europejskiej przestrzeni społecznej, edukacyjnej, kulturalnej i sprzyjającej przedsiębiorczości opartej na mobilności osób i danych cyfrowych powinno ułatwić porozumiewanie się ludzi w celu zbudowania rzeczywistej "Europy dla obywateli".
(10) Dyrektywa 2002/19/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie dostępu do sieci łączności elektronicznej i urządzeń towarzyszących oraz wzajemnych połączeń (dyrektywa o dostępie) 6 , dyrektywa 2002/20/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie zezwoleń na udostępnienie sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywa o zezwoleniach) 7 , dyrektywa 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywa ramowa) 8 , dyrektywa 2002/22/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników (dyrektywa o usłudze powszechnej) 9 oraz dyrektywa 2002/58/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 lipca 2002 r. dotycząca przetwarzania danych osobowych i ochrony prywatności w sektorze łączności elektronicznej (dyrektywa o prywatności i łączności elektronicznej) 10 (zwane dalej łącznie "ramami regulacyjnymi łączności elektronicznej z 2002 r.") mają na celu utworzenie rynku wewnętrznego łączności elektronicznej w Unii przy jednoczesnym zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony konsumentów przez wzmocnioną konkurencję.
(11) Rozporządzenie (WE) nr 717/2007 nie jest odosobnionym środkiem, lecz uzupełnia i wspiera w zakresie roamingu ogólnounijnego przepisy zawarte w ramach regulacyjnych łączności elektronicznej z 2002 r. Ramy te nie zapewniają krajowym organom regulacyjnym wystarczających narzędzi do podjęcia skutecznego i zdecydowanego działania w zakresie cen usług roamingu na terytorium Unii, a tym samym nie zapewniają prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego usług roamingu. Rozporządzenie (WE) nr 717/2007 było odpowiednim sposobem zaradzenia tej sytuacji.
(12) Ramy regulacyjne łączności elektronicznej z 2002 r. oparte są na zasadzie nakładania obowiązków regulacyjnych ex ante jedynie w sytuacji braku skutecznej konkurencji, przewidując przeprowadzanie przez krajowe organy regulacyjne okresowej analizy rynkowej i okresowego przeglądu obowiązków, które prowadzą do nałożenia obowiązków ex ante na operatorów wskazanych jako mający znaczącą pozycję rynkową. Proces ten obejmuje następujące elementy: zdefiniowanie właściwych rynków zgodnie z zaleceniem Komisji w sprawie właściwych rynków produktów i usług sektora łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante zgodnie z dyrektywą 2002/21/WE 11 (zwanym dalej "zaleceniem"), analizę zdefiniowanych rynków zgodnie z wytycznymi Komisji w sprawie analizy rynkowej i oceny znaczącej pozycji rynkowej zgodnie z unijnymi ramami regulacyjnymi sieci i usług łączności elektronicznej 12 , wyznaczenie operatorów mających znaczącą pozycję rynkową oraz nałożenie obowiązków ex ante na tak wyznaczonych operatorów.
(13) W zaleceniu jako właściwy rynek, który może zostać objęty regulacją ex ante, określono krajowy rynek hurtowy usług roamingu międzynarodowego w publicznych sieciach telefonii ruchomej. Jednakże działania podjęte przez krajowe organy regulacyjne, indywidualnie oraz w ramach Europejskiej Grupy Regulatorów (ERG) oraz jej następcy, Organu Europejskich Regulatorów Łączności Elektronicznej (BEREC), ustanowionego rozporządzeniem (WE) nr 1211/2009 13 , w ramach analizy krajowych rynków hurtowych usług roamingu międzynarodowego wykazały, że organy te nie były do tej pory w stanie skutecznie oddziaływać na wysoki poziom opłat hurtowych w roamingu ogólnounijnym z uwagi na trudności ze wskazaniem przedsiębiorstw mających znaczącą pozycję rynkową, wynikające ze szczególnych uwarunkowań roamingu międzynarodowego, w tym z jego transgranicznego charakteru. Po wejściu w życie rozporządzenia (WE) nr 717/2007 rynek usług roamingu został wycofany ze zmienionego zalecenia 14 .
(14) Ponadto krajowe organy regulacyjne odpowiedzialne za ochronę i wspieranie interesów klientów łączności ruchomej zwyczajowo zamieszkałych na terytorium podlegającym ich właściwości nie są w stanie kontrolować postępowania operatorów sieci odwiedzanych znajdujących się w innych państwach członkowskich, od których uzależnieni są klienci przy korzystaniu z usług roamingu międzynarodowego. Przeszkoda ta mogłaby także zmniejszyć skuteczność środków podejmowanych przez państwa członkowskie w oparciu o pozostawione im kompetencje stanowienia przepisów w zakresie ochrony konsumentów.
(15) W związku z tym na państwa członkowskie wywierana jest presja, aby podjęły środki w celu rozwiązania kwestii poziomu opłat za usługi roamingu międzynarodowego, jednakże przewidziany w ramach regulacyjnych łączności elektronicznej z 2002 r. mechanizm podejmowania interwencji regulacyjnej ex ante przez krajowe organy regulacyjne nie okazał się wystarczającym narzędziem, które umożliwiałoby tym organom zdecydowane działanie w interesie konsumentów w tej szczególnej dziedzinie.
(16) Ponadto w rezolucji Parlamentu Europejskiego w sprawie europejskich przepisów regulacyjnych i rynków łączności elektronicznej 15 wezwano Komisję do podjęcia nowych inicjatyw w celu obniżenia wysokich kosztów transgranicznej telefonii ruchomej, a Rada Europejska na posiedzeniu w dniach 23-24 marca 2006 r. uznała, że prowadzenie na szczeblu unijnym i krajowym ukierunkowanej, skutecznej i zintegrowanej polityki w dziedzinie technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK) ma zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia celów wzrostu gospodarczego i wydajności, oraz zauważyła w tym kontekście, że obniżenie opłat roamingowych odgrywa istotną rolę dla kwestii konkurencyjności.
(17) Ramy regulacyjne łączności elektronicznej z 2002 r., na podstawie aktualnych wtedy wniosków, miały na celu usunięcie wszystkich barier dla handlu pomiędzy państwami członkowskimi w dziedzinie, którą harmonizowały, w tym między innymi przewidywały działania mające wpływ na opłaty roamingowe. Nie powinno to jednak stać na przeszkodzie dostosowaniu zharmonizowanych zasad z uwzględnieniem innych czynników, w celu znalezienia najbardziej skutecznych środków zwiększenia konkurencji na rynku wewnętrznym usług roamingu i osiągnięcia wysokiego poziomu ochrony konsumentów.
(18) Niniejsze rozporządzenie powinno w związku z tym umożliwiać odejście od zasad mających zastosowanie na podstawie ram regulacyjnych łączności elektronicznej z 2002 r., w szczególności dyrektywy ramowej, tj. zasad stanowiących, że w sytuacji niewystępowania znaczącej pozycji rynkowej opłaty za oferowane usługi powinny być określone w umowie, co powinno umożliwić wprowadzenie uzupełniających obowiązków regulacyjnych odzwierciedlających szczególny charakter usług roamingu ogólnounijnego.
(19) Specyfika detalicznego i hurtowego rynku usług roamingowych uzasadnia podjęcie wyjątkowych środków, wykraczających poza mechanizmy przewidziane w ramach regulacyjnych łączności elektronicznej z 2002 r.
(20) W celu zapewnienia, aby podczas podróży na terytorium Unii użytkownicy naziemnych publicznych sieci łączności ruchomej nie byli obciążani wygórowanymi cenami usług roamingu ogólnounijnego, powinno zostać przyjęte wspólne, zharmonizowane podejście, przez co zwiększona zostanie konkurencja w zakresie usług roamingu między dostawcami usług roamingu oraz osiągnięty zostanie wysoki poziom ochrony konsumentów, przy zachowaniu zarówno czynników zachęcających do innowacji, jak i prawa konsumentów do wyboru. Z uwagi na transgraniczny charakter odnośnych usług, takie wspólne podejście jest konieczne w celu umożliwienia dostawcom usług roamingu działania w warunkach jednolitych, spójnych ram regulacyjnych, opartych na obiektywnie określonych kryteriach.
(21) Rozporządzenie (WE) nr 717/2007 traci moc w dniu 30 czerwca 2012 r. Przed wygaśnięciem tego rozporządzenia Komisja dokonała przeglądu zgodnie z jego art. 11, który wymagał ustalenia, czy cele tego rozporządzenia zostały osiągnięte, i dokonania przeglądu zmian wysokości opłat hurtowych i detalicznych z tytułu świadczenia klientom korzystającym z roamingu usług połączeń głosowych, wiadomości SMS i transmisji danych. W swoim sprawozdaniu dla Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 lipca 2011 r. dotyczącym wyników przeglądu funkcjonowania rozporządzenia (WE) nr 717/2007 Komisja stwierdziła, że właściwe jest przedłużenie okresu stosowania rozporządzenia (WE) nr 717/2007 poza termin 30 czerwca 2012 r.
(22) Dane dotyczące zmian cen usług połączeń głosowych, wiadomości SMS i transmisji danych w roamingu ogólnounijnym od wejścia w życie rozporządzenia (WE) nr 717/2007, w tym w szczególności dane gromadzone co kwartał przez krajowe organy regulacyjne i przekazywane za pośrednictwem BEREC, nie są wystarczająco przekonujące, aby wskazywać, że konkurencja na rynku detalicznym lub hurtowym znacząco się zwiększyła i że prawdopodobne jest jej utrzymanie po czerwcu 2012 r. bez przyjęcia środków regulacyjnych. Dane te wskazują, że detaliczne i hurtowe ceny roamingu są wciąż znacznie wyższe niż ceny krajowe i w dalszym ciągu utrzymują się na poziomie lub są zbliżone do pułapów określonych rozporządzeniem (WE) nr 717/2007, a konkurencja poniżej tych pułapów jest bardzo ograniczona.
(23) W przypadku wygaśnięcia w dniu 30 czerwca 2012 r. zabezpieczeń regulacyjnych, które na mocy rozporządzenia (WE) nr 717/2007 mają zastosowanie do usług roamingu ogólnounijnego na poziomie hurtowym i detalicznym, istniałoby znaczące ryzyko, że brak presji konkurencyjnej na rynku wewnętrznym usług roamingu oraz chęć dostawców usług roamingu do maksymalizacji przychodów z roamingu doprowadziłyby do sytuacji, w której ceny usług roamingu ogólnounijnego na poziomie detalicznym i hurtowym nie będą racjonalnie odzwierciedlać kosztów związanych ze świadczeniem tych usług, zagrażając tym samym realizacji celów tego rozporządzenia. Interwencję regulacyjną na rynku usług roamingu w sieciach łączności ruchomej należy zatem przedłużyć poza termin 30 czerwca 2012 r., aby zapewnić sprawne funkcjonowanie rynku wewnętrznego poprzez umożliwienie zwiększenia konkurencji i jednoczesne zagwarantowanie konsumentom utrzymania korzyści wynikających z ochrony przed nadmiernymi opłatami w porównaniu z konkurencyjnymi cenami krajowymi.
(24) Krajowe organy regulacyjne powinny wspierać cel prowadzonej polityki określony w art. 8 dyrektywy ramowej dotyczący możliwości dostępu do informacji oraz ich rozpowszechniania lub korzystania z dowolnych aplikacji i usług przez użytkowników końcowych.
(25) Aby umożliwić rozwój bardziej efektywnego, zintegrowanego i konkurencyjnego rynku usług roamingu, nie powinny istnieć ograniczenia uniemożliwiające przedsiębiorstwom efektywne negocjowanie dostępu hurtowego do celów świadczenia usług roamingu. Należy usunąć przeszkody w dostępie do takich hurtowych usług roamingu, wynikające z różnic w pozycji negocjacyjnej przedsiębiorstw oraz różnic w zakresie posiadanej przez nie infrastruktury. Operatorzy wirtualnej sieci łączności ruchomej (operatorzy wirtualni) i odsprzedawcy usług łączności ruchomej nieposiadający własnej infrastruktury sieciowej świadczą zazwyczaj usługi roamingu w oparciu o umowy o świadczenie usług hurtowych roamingu zawierane z operatorami udostępniającymi własną sieć łączności ruchomej w tym samym państwie członkowskim. Negocjacje handlowe mogą jednak nie pozostawiać operatorom wirtualnym i odsprzedawcom wystarczająco dużego pola do pobudzania konkurencji poprzez niższe ceny. Likwidacja tych barier oraz zrównoważenie pozycji negocjacyjnej operatorów wirtualnych/odsprzedawców i operatorów sieci ruchomej poprzez obowiązek zapewnienia dostępu oraz pułapy hurtowe, powinny ułatwić stworzenie alternatywnych, innowacyjnych i ogólnounijnych usług roamingu i ofert dla klientów. Przepisy ram regulacyjnych łączności elektronicznej z 2002 r., w szczególności dyrektywy ramowej i dyrektywy o dostępie, nie pozwalają na rozwiązanie tego problemu poprzez nałożenie obowiązków na operatorów mających znaczącą pozycję na rynku.
(26) Należy zatem wprowadzić przepisy zobowiązujące do uwzględniania uzasadnionych wniosków o hurtowy dostęp do publicznych sieci łączności ruchomej do celów świadczenia usług roamingu. Taki dostęp powinien być zgodny z potrzebami podmiotów ubiegających się o dostęp. Dostępu należy odmawiać wyłącznie w oparciu o obiektywne kryteria, takie jak wykonalność techniczna i potrzeba utrzymania integralności sieci. W przypadku odmowy dostępu strona pokrzywdzona powinna móc zgłosić sprawę do rozpatrzenia zgodnie z procedurą rozstrzygania sporów określoną w niniejszym rozporządzeniu. Aby zapewnić równe warunki działania, hurtowy dostęp do celów świadczenia usług roamingu należy zapewniać zgodnie z obowiązkami regulacyjnymi określonymi w niniejszym rozporządzeniu i mającymi zastosowanie na poziomie hurtowym, z uwzględnieniem różnych elementów kosztów niezbędnych do zapewnienia takiego dostępu. Spójne podejście w zakresie regulacji dostępu hurtowego do celów świadczenia usług roamingu powinno przyczynić się do uniknięcia zakłóceń między państwami członkowskimi. BEREC powinien, w porozumieniu z Komisją i we współpracy z zainteresowanymi stronami, wydać wytyczne dotyczące dostępu hurtowego do celów świadczenia usług roamingu.
(27) Obowiązek udzielania hurtowego dostępu do usług roamingu powinien obejmować zarówno świadczenie bezpośrednich usług roamingu hurtowego, jak i hurtowe świadczenie usług roamingu przeznaczonych do odsprzedaży przez strony trzecie. W zakres obowiązku udzielania hurtowego dostępu do usług roamingu powinien również wchodzić obowiązek umożliwienia przez operatora sieci łączności ruchomej operatorom wirtualnym i odsprzedawcom zakupu hurtowych usług roamingu regulowanego od agregatorów hurtowych, oferujących jeden punkt dostępu i standardową platformę umów roamingowych w całej Unii. W celu zapewnienia, aby operatorzy udzielali dostępu do wszystkich urządzeń niezbędnych do bezpośredniego hurtowego dostępu do usług roamingu oraz dostępu hurtowego na zasadzie odsprzedaży usług roamingu dostawcom usług roamingu w rozsądnym terminie, powinna zostać opublikowana oferta referencyjna określająca standardowe warunki bezpośredniego hurtowego dostępu do usług roamingu oraz dostępu hurtowego na zasadzie odsprzedaży usług roamingu. Opublikowanie oferty referencyjnej nie powinno stanowić przeszkody dla negocjacji handlowych między podmiotem ubiegającym się o dostęp a podmiotem udzielającym dostępu, dotyczących wysokości cen w ostatecznej umowie hurtowej lub dodatkowych usług dostępu hurtowego wykraczających poza zakres usług niezbędnych dla bezpośredniego hurtowego dostępu do usług roamingu i dostępu hurtowego na zasadzie odsprzedaży usług roamingu.
(28) Obowiązek udzielania hurtowego dostępu do usług roamingu powinien obejmować dostęp do wszystkich elementów niezbędnych do umożliwienia świadczenia usług roamingu, takich jak: elementy sieci i urządzenia towarzyszące; odpowiednie systemy oprogramowania, w tym systemy wsparcia operacyjnego; systemy informacyjne lub bazy danych na potrzeby przygotowywania zamówień, dostaw, zamawiania, konserwacji i napraw oraz fakturowania; translacja numerów lub systemy zapewniające równoważną funkcję; sieci ruchome i usługi sieci wirtualnych.
(29) Jeżeli podmioty ubiegające się o dostęp hurtowy na zasadzie odsprzedaży usług roamingu złożą wniosek o udzielenie dostępu do urządzeń lub usług wykraczających poza zakres niezbędny do świadczenia detalicznych usług roamingu, operatorzy sieci łączności ruchomej mogą pobierać uczciwe i uzasadnione opłaty z tytułu udostępnienia takich urządzeń lub usług. W zakres takich dodatkowych urządzeń lub usług mogłyby wchodzić między innymi usługi o wartości dodanej, dodatkowe oprogramowanie i systemy informatyczne lub szczególne rozwiązania rozliczeniowe.
(30) Usługi łączności ruchomej sprzedawane są w pakietach zawierających zarówno usługi krajowe, jak i usługi roamingu, co ogranicza klientom wybór usług roamingu. Takie pakiety ograniczają przejrzystość w odniesieniu do usług roamingu, ponieważ porównanie poszczególnych elementów wchodzących w skład pakietów jest trudne. W rezultacie konkurencja między operatorami w zakresie usług roamingu wchodzących w skład pakietów usług łączności ruchomej nie jest jeszcze oczywista. Ułatwienie dostępu do roamingu jako do odrębnej usługi rozwiązałoby problemy strukturalne poprzez podniesienie świadomości konsumentów w odniesieniu do cen roamingu oraz umożliwienie im oddzielnego dokonywania wyboru w odniesieniu do usług roamingu, a tym samym zwiększyłoby presję konkurencyjną po stronie popytu. Działanie to przyczyni się więc do sprawnego funkcjonowania rynku wewnętrznego usług roamingu.
(31) Popyt na usługi transmisji danych w łączności ruchomej wśród konsumentów i przedsiębiorstw znacząco wzrósł w ostatnich latach. Ze względu na wysokie opłaty za usługi transmisji danych w roamingu korzystanie z tych usług przez konsumentów i przedsiębiorstwa prowadzące w Unii działalność transgraniczną jest poważnie ograniczone. Biorąc pod uwagę wczesną fazę rozwoju tego rynku oraz szybko rosnący popyt wśród konsumentów na usługi transmisji danych w roamingu, stosowanie regulowanych opłat detalicznych mogłoby utrzymać ceny na poziomach zbliżonych do proponowanych maksymalnych opłat - co potwierdzają doświadczenia wynikające ze stosowania rozporządzenia (WE) nr 717/2007 - zamiast powodować dalsze ich obniżanie, co tym samym potwierdza potrzebę rozwiązań strukturalnych.
(32) Klienci powinni mieć możliwość łatwej zmiany - w możliwie najkrótszym terminie w zależności od rozwiązania technicznego, bez żadnych sankcji oraz nieodpłatnie - na alternatywnego dostawcę usług roamingu lub pomiędzy alternatywnymi dostawcami usług roamingu. Klienci powinni być informowani o takiej możliwości w jasnej, zrozumiałej i łatwo dostępnej formie.
(33) Konsumenci powinni mieć prawo wyboru, w sposób przyjazny dla nich, usług roamingu sprzedawanych odrębnie od ich pakietu krajowych usług łączności ruchomej. Istnieje obecnie kilka sposobów technicznego wdrożenia odrębnej sprzedaży detalicznych usług roamingu regulowanego, w tym podwójny międzynarodowy numer tożsamości telefonicznej abonenta mobilnego (IMSI) (dwa oddzielne IMSI na jednej karcie SIM), pojedynczy IMSI (współdzielenie jednego IMSI przez operatora krajowego i dostawcę usług roamingu) lub połączenie podwójnego lub pojedynczego IMSI z procedurą techniczną, która nie uniemożliwia klientowi dostępu do usług transmisji danych w roamingu regulowanym świadczonych bezpośrednio w sieci odwiedzanej, w ramach uzgodnień między operatorem sieci macierzystej a operatorem sieci odwiedzanej.
(34) Wysokie ceny usług transmisji danych w roamingu odstraszają konsumentów od korzystania z usług transmisji danych w łączności ruchomej podczas podróży na terytorium Unii. Zważywszy na rosnący popyt i znaczenie usług transmisji danych w roamingu, nic nie powinno stać na przeszkodzie korzystaniu z alternatywnych usług transmisji danych w roamingu, świadczonych bezpośrednio w sieci odwiedzanej, czasowo lub stale, niezależnie od dotychczasowych umów lub porozumień w sprawie świadczenia usług roamingu z operatorami krajowymi i bez pobierania przez nich jakichkolwiek dodatkowych opłat. Gdy jest to wymagane, w celu świadczenia usług transmisji danych w roamingu bezpośrednio w sieci odwiedzanej, operatorzy krajowi i dostawcy usług transmisji danych w roamingu powinni współpracować, aby dostęp do takich usług i korzystanie z nich przez klientów nie były utrudnione oraz aby zapewnić ciągłość świadczenia innych usług roamingu.
(35) Ponieważ niniejsze rozporządzenie nie powinno określać żadnych szczególnych procedur technicznych w zakresie odrębnej sprzedaży usług roamingu, lecz utorować drogę do najskuteczniejszego i najbardziej efektywnego rozwiązania, w tym rozwiązania łączonego, które powinno zostać opracowane przez Komisję w oparciu o materiał przygotowany przez BEREC, powinny zostać ustalone kryteria w odniesieniu do parametrów technicznych, które powinno spełniać rozwiązanie techniczne odrębnej sprzedaży usług roamingu. Kryteria te powinny obejmować między innymi wprowadzenie takiego rozwiązania w skoordynowany i zharmonizowany sposób w całej Unii oraz powinny zapewnić, aby konsumenci mieli możliwość szybkiego i łatwego wyboru innego dostawcy usług roamingu bez konieczności zmiany posiadanego numeru. Ponadto nie powinien być utrudniany roaming poza terytorium Unii ani korzystanie z roamingu na terytorium Unii przez klientów z państw trzecich.
(36) Aby technicznie umożliwić skoordynowany i odpowiedni rozwój techniczny świadczenia odrębnych usług roamingu, bez utrudniania dostępu do usług transmisji danych w roamingu świadczonych bezpośrednio w sieci odwiedzanej, należy zwiększyć współpracę i koordynację między operatorami sieci łączności ruchomej. W związku z tym należy opracować odpowiednie podstawowe zasady i metody, aby umożliwić szybkie przystosowanie się do nowej sytuacji i rozwoju techniki. BEREC powinien, we współpracy z zainteresowanymi stronami, wspomagać Komisję w opracowaniu aspektów technicznych, aby umożliwić odrębną sprzedaż usług roamingu i aby nie utrudniać dostępu do usług transmisji danych w roamingu świadczonych bezpośrednio w sieci odwiedzanej. W razie konieczności Komisja powinna udzielić europejskiemu organowi normalizacyjnemu mandatu do zmiany odpowiednich norm, które są konieczne do zharmonizowanego wdrożenia odrębnej sprzedaży detalicznych usług roamingu regulowanego.
(37) W celu zapewnienia jednolitych warunków wykonywania przepisów niniejszego rozporządzenia należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze w odniesieniu do szczegółowych zasad dotyczących obowiązków informacyjnych operatorów krajowych oraz rozwiązania technicznego umożliwiającego odrębną sprzedaż usług roamingu. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 z dnia 16 lutego 2011 r. ustanawiającym przepisy i zasady ogólne dotyczące trybu kontroli przez państwa członkowskie wykonywania uprawnień wykonawczych przez Komisję 16 .
(38) Należy upoważnić BEREC, z uwzględnieniem przepisów niniejszego rozporządzenia oraz aktów wykonawczych przyjętych na jego podstawie, do przedstawiania z własnej inicjatywy szczegółowych wytycznych technicznych dotyczących odrębnej sprzedaży detalicznych usług roamingu regulowanego lub innych kwestii wchodzących w zakres niniejszego rozporządzenia.
(39) Uznaje się, że aby odrębna sprzedaż detalicznych usług roamingu regulowanego była w pełni skuteczna, sprzedaż taką należy połączyć z wprowadzeniem obowiązku zapewniania hurtowego dostępu do celów świadczenia usług roamingu, aby ułatwić wejście na rynek nowym lub dotychczasowym uczestnikom rynku, w tym transgranicznym dostawcom usług roamingu. Rozwiązanie to umożliwiłoby uniknięcie zakłóceń między państwami członkowskimi poprzez zapewnienie spójnego podejścia w zakresie regulacji, przyczyniając się tym samym do rozwoju rynku wewnętrznego. Jednakże w celu wdrożenia odrębnej sprzedaży detalicznych usług roamingu regulowanego operatorzy będą jednak potrzebować odpowiedniego okresu przejściowego na dostosowanie się na poziomie technicznym, w związku z czym skutek rozwiązań strukturalnych polegający na osiągnięciu rzeczywistego jednolitego rynku, na którym panuje wystarczająca konkurencja, zostanie osiągnięty dopiero po pewnym czasie. Z tego względu maksymalne opłaty hurtowe za usługi połączeń głosowych, wiadomości SMS i transmisji danych w roamingu, a także pułapy ochronne ustalone dla tych usług na poziomie detalicznym, powinny zostać tymczasowo utrzymane na odpowiednim poziomie, aby zapewnić zachowanie dotychczasowe korzyści dla klientów w przejściowym okresie wdrażania takich rozwiązań strukturalnych.
(40) Jeśli chodzi o kontynuację tymczasowej regulacji cen, w celu ochrony interesów klientów korzystających z roamingu obowiązki regulacyjne powinny zostać nałożone zarówno na poziomie detalicznym, jak i hurtowym, gdyż - jak pokazuje doświadczenie - obniżenie opłat hurtowych za usługi roamingu ogólnounijnego niekoniecznie musi przekładać się na niższe ceny detaliczne usług roamingu z uwagi na brak motywacji do podjęcia takiego działania. Z drugiej strony działania ograniczające poziom cen detalicznych bez uwzględnienia kwestii poziomu kosztów hurtowych związanych ze świadczeniem takich usług mogłyby wiązać się z ryzykiem zaburzenia właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego usług roamingu i nie umożliwiłyby zwiększenia konkurencji.
(41) Dopóki rozwiązania strukturalne nie zapewnią wystarczającej konkurencji na rynku wewnętrznym usług roamingu, która prowadziłaby do obniżek kosztów hurtowych, które z kolei przełożyłyby się na obniżki dla konsumentów, najbardziej skutecznym i proporcjonalnym podejściem, mającym na celu regulację wysokości cen za połączenia wykonywane i odbierane w roamingu wewnątrzunijnym, jest ustanowienie na poziomie Unii maksymalnej średniej wysokości opłat za minutę połączenia na poziomie hurtowym oraz ograniczenie opłat na poziomie detalicznym, poprzez zastosowanie eurotaryfy wprowadzonej na mocy rozporządzenia (WE) nr 717/2007, która została rozszerzona o eurotaryfę SMS przewidzianą w rozporządzeniu (WE) nr 544/2009 17 i powinna zostać rozszerzona o eurotaryfę usług transmisji danych przewidzianą w niniejszym rozporządzeniu. Średnia wysokość opłaty hurtowej powinna mieć zastosowanie pomiędzy dowolnymi dwoma operatorami na terytorium Unii w określonym czasie.
(42) Tymczasowa eurotaryfa usług głosowych, eurotaryfa SMS i eurotaryfa usług transmisji danych powinna zostać określona na poziomie ochronnym, który gwarantuje dostawcom usług roamingu wystarczającą marżę i zachęca ich do wprowadzenia konkurencyjnych ofert roamingu po niższych stawkach, zapewniając przy tym nie tylko utrzymanie korzyści dla konsumentów, lecz nawet ich zwiększenie w przejściowym okresie wdrażania środków strukturalnych. W okresie tym dostawcy usług roamingu powinni aktywnie zwracać uwagę konsumentów na informacje dotyczące eurotaryf, a także bezpłatnie oraz w jasny i przejrzysty sposób oferować je wszystkim swoim klientom korzystającym z usług roamingu.
(43) Tymczasowa eurotaryfa usług głosowych, eurotaryfa SMS i eurotaryfa usług transmisji danych, jaką należy zaoferować klientom korzystającym z usług roamingu powinna uwzględniać odpowiednią marżę w odniesieniu do hurtowych kosztów świadczenia usługi roamingu, przy jednoczesnym pozostawieniu dostawcom usług roamingu swobody konkurowania poprzez różnicowanie ofert i przystosowanie struktur taryfowych do warunków rynkowych oraz preferencji konsumentów. Takie pułapy ochronne, które należy ustalić na takich poziomach, aby nie miały negatywnego wpływu na korzyści z rozwiązań strukturalnych wynikające dla konkurencji, mogłyby zostać zniesione po tym, jak rozwiązania strukturalne zaczną przynosić klientom konkretne korzyści. To podejście regulacyjne nie powinno mieć zastosowania w odniesieniu do części taryfy pobieranej za świadczenie usług o wartości dodanej, ale jedynie do taryf za dostęp do takich usług.
(44) Powyższe podejście regulacyjne powinno być łatwe do wdrożenia i monitorowania, aby do minimum ograniczyć obciążenia administracyjne zarówno dla operatorów i dostawców usług roamingu, których dotyczą jego wymogi, jak i krajowych organów regulacyjnych, do których należy nadzór i egzekwowanie przestrzegania wynikających z niego obowiązków. Powinno ono także być przejrzyste i łatwo zrozumiałe dla wszystkich klientów łączności ruchomej w Unii. Ponadto powinno ono zapewniać pewność i przewidywalność operatorom świadczącym hurtowe i detaliczne usługi roamingu. W związku z tym w niniejszym rozporządzeniu powinien zostać określony, w ujęciu kwotowym, poziom maksymalnej opłaty za minutę połączenia na poziomie hurtowym i detalicznym.
(45) Określona w ten sposób maksymalna średnia opłata za minutę połączenia na poziomie hurtowym powinna uwzględniać różnorodne elementy składające się na realizację połączenia w roamingu ogólnounijnym, w szczególności koszt rozpoczęcia i zakończenia połączeń w sieciach ruchomych, a także koszty ogólne, sygnalizacji i tranzytu. Najodpowiedniejszym punktem odniesienia dla rozpoczęcia i zakończenia połączenia jest średnia stawka za zakończenie połączenia stosowana przez operatorów sieci łączności ruchomej w Unii, wynikająca z informacji dostarczonych przez krajowe ograny regulacyjne i opublikowana przez Komisję. Maksymalna średnia opłata za minutę połączenia ustanowiona w niniejszym rozporządzeniu powinna zatem zostać określona przy uwzględnieniu średniej opłaty za zakończenie połączenia w sieci ruchomej, stanowiącej punkt odniesienia dla obliczenia związanych z tym kosztów. Maksymalna wysokość średniej opłaty za minutę na poziomie hurtowym powinna być corocznie obniżana w celu uwzględnienia obowiązkowych obniżek opłat za zakończenie połączenia w sieci ruchomej nakładanych co pewien czas przez krajowe organy regulacyjne.
(46) Tymczasowa eurotaryfa usług głosowych mająca zastosowanie na poziomie detalicznym powinna stanowić dla klientów korzystających z roamingu gwarancję, że nie zostaną obciążeni wygórowaną ceną za wykonanie lub odbiór połączenia realizowanego w roamingu regulowanym, jednocześnie pozostawiając dostawcy usług roamingu wystarczający margines umożliwiający różnicowanie swojej oferty skierowanej do klientów.
(47) W przejściowym okresie obowiązywania pułapów ochronnych wszystkim klientom powinna przysługiwać, bez dodatkowych opłat lub warunków, możliwość wyboru prostej taryfy roamingowej nieprzekraczającej opłat maksymalnych, a także powinni oni być informowani o takiej możliwości. Rozsądna różnica pomiędzy kosztami hurtowymi i cenami detalicznymi powinna zapewnić dostawcom usług roamingu pokrycie wszystkich ich szczególnych kosztów roamingu, jakie ponoszą na poziomie detalicznym, w tym odpowiedniego udziału w kosztach marketingowych i kosztach dofinansowania urządzeń telefonicznych, oraz umożliwiać im osiąganie odpowiedniego zysku. Tymczasowe eurotaryfy usług głosowych, eurotaryfy SMS i eurotaryfy usług transmisji danych są właściwym środkiem zapewniającym zarówno ochronę konsumentów, jak i elastyczność dla dostawcy usług roamingu. Maksymalne poziomy eurotaryfy usług głosowych, eurotaryfy SMS i eurotaryfy usług transmisji danych powinny być corocznie obniżane analogicznie do obniżek opłat hurtowych.
(48) W przejściowym okresie obowiązywania pułapów ochronnych nowi klienci korzystający z roamingu powinni być w pełni oraz w sposób jasny i zrozumiały informowani o rodzajach stawek, jakie istnieją w roamingu na terytorium Unii, w tym stawek zgodnych z tymczasową eurotaryfą usług głosowych, eurotaryfą SMS i eurotaryfą usług transmisji danych. Obecni klienci korzystający z roamingu powinni mieć możliwość dokonania w określonym terminie wyboru nowej stawki zgodnej z tymczasową eurotaryfą usług głosowych, eurotaryfą SMS i eurotaryfą usług transmisji danych lub innych stawek w roamingu. W odniesieniu do dotychczasowych klientów korzystających z usług roamingu, którzy nie dokonali wyboru w określonym terminie, należy dokonać rozróżnienia między tymi, którzy już zdecydowali się na konkretną taryfę roamingową lub pakiet roamingowy przed wejściem w życie niniejszego rozporządzenia, a tymi, którzy tego nie zrobili. Klienci, którzy nie dokonali takiego wyboru, powinni zostać automatycznie objęci taryfą zgodną z niniejszym rozporządzeniem. Klienci korzystający już z konkretnych taryf lub pakietów roamingowych, które odpowiadają ich indywidualnym wymogom i które wybrali na tej podstawie, powinni zachować uprzednio wybrane taryfy lub pakiety, jeżeli po otrzymaniu przypomnienia informującego o warunkach ich dotychczasowej taryfy i o mających zastosowanie eurotaryfach poinformują swojego dostawcę usług roamingu o swoim wyborze pozostania przy dotychczasowej taryfie. Takie konkretne taryfy lub pakiety roamingowe mogłyby obejmować na przykład ryczałtowe stawki roamingowe, taryfy indywidualne, taryfy z dodatkową stałą opłatą roamingową, taryfy z opłatą za minutę połączenia niższą niż maksymalna eurotaryfa usług głosowych, eurotaryfa SMS i eurotaryfa usług transmisji danych lub taryfy z opłatą za zainicjowanie połączenia.
(49) Ponieważ niniejsze rozporządzenie powinno stanowić środek szczególny w rozumieniu art. 1 ust. 5 dyrektywy ramowej oraz ponieważ operatorzy świadczący usługi roamingu ogólnounijnego mogą być zobowiązani niniejszym rozporządzeniem do zmiany swoich detalicznych taryf roamingowych w celu ich dostosowania do wymogów niniejszego rozporządzenia, zmiany te nie powinny skutkować możliwością skorzystania przez klientów łączności ruchomej z prawa do odstąpienia od umowy przysługującego im na mocy przepisów krajowych transponujących ramy regulacyjne łączności elektronicznej z 2002 r.
(50) Niniejsze rozporządzenie nie powinno naruszać możliwości wprowadzania innowacyjnych ofert dla klientów, które byłyby korzystniejsze niż tymczasowa eurotaryfa usług głosowych, eurotaryfa SMS i eurotaryfa usług transmisji danych określone w niniejszym rozporządzeniu, lecz powinno raczej zachęcać do wprowadzania innowacyjnych ofert dla klientów korzystających z roamingu po niższych stawkach, zwłaszcza w odpowiedzi na dodatkową presję konkurencyjną powstałą dzięki rozwiązaniom strukturalnym określonym w niniejszym rozporządzeniu. Niniejsze rozporządzenie nie wymaga ponownego wprowadzenia opłat roamingowych w tych przypadkach, w których zostały one całkowicie zniesione, jak również nie wymaga podwyższenia dotychczasowych opłat roamingowych do wysokości przejściowych pułapów ochronnych przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu.
(51) W przypadku gdy maksymalne opłaty nie są wyrażone w euro, mające zastosowanie pułapy początkowe, a także wartości zmienione tych pułapów, powinny być ustalane w stosownej walucie poprzez zastosowanie referencyjnego kursu wymiany ogłoszonego w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej w dniach określonych w niniejszym rozporządzeniu. W przypadku braku publikacji w określonym dniu należy zastosować kurs opublikowany w pierwszym wydaniu Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej po tym dniu, które zawiera taki referencyjny kurs wymiany. W celu ochrony konsumentów przed wzrostem cen detalicznych usług roamingu regulowanego (usługi połączeń głosowych, wiadomości SMS lub transmisji danych w roamingu regulowanym) w związku z wahaniami referencyjnego kursu wymiany walut innych niż euro, państwo członkowskie, którego walutą nie jest euro, powinno stosować średnią z kilku referencyjnych kursów wymiany dla danego okresu w celu określenia maksymalnych opłat detalicznych w swojej walucie.
(52) Praktyka niektórych operatorów sieci łączności ruchomej, polegająca na naliczaniu opłat za świadczenie połączeń głosowych w roamingu na poziomie hurtowym na podstawie minimalnych długości impulsów wynoszących do 60 sekund, a nie w oparciu o naliczanie sekundowe, zazwyczaj stosowane w przypadku innych opłat hurtowych naliczanych pomiędzy operatorami, powoduje zakłócenie konkurencji pomiędzy tymi operatorami a operatorami stosującymi inne metody naliczania opłat oraz szkodzi spójnemu stosowaniu maksymalnych opłat hurtowych wprowadzonych niniejszym rozporządzeniem. Co więcej, stanowi ona dodatkową opłatę, która zwiększając koszty hurtowe, ma negatywne skutki dla cen usług głosowych w roamingu na poziomie detalicznym. W związku z tym operatorzy sieci łączności ruchomej powinni zostać zobowiązani do rozliczania opłat za hurtowe świadczenie połączeń realizowanych w roamingu regulowanym w oparciu o naliczanie sekundowe.
(53) Według szacunków ERG, poprzednika BEREC, praktyka stosowana przez operatorów sieci łączności ruchomej, polegająca na naliczaniu opłat za usługi roamingu na poziomie detalicznym na podstawie impulsów o długości powyżej jednej sekundy, zwiększyła w przypadku korzystania z eurotaryfy usług głosowych o około 24 % typowy rachunek za połączenia wykonane oraz o 19 % za połączenia odebrane. ERG stwierdziła również, że podwyżki te stanowią rodzaj ukrytej opłaty, ponieważ dla większości konsumentów zasady naliczania opłat nie są przejrzyste. Z tego względu ERG zaleciła pilne podjęcie działań w celu rozwiązania problemu różnych metod naliczania opłat na poziomie detalicznym, stosowanych w przypadku eurotaryfy usług głosowych.
(54) Mimo że rozporządzenie (WE) nr 717/2007, wprowadzając w Unii eurotaryfę, określiło wspólne podejście w celu zapewnienia ochrony klientów korzystających z roamingu przed nadmiernymi opłatami z tytułu połączeń realizowanych w roamingu regulowanym, różnice w metodach naliczania impulsów, stosowane przez operatorów sieci łączności ruchomej, poważnie szkodzą jego spójnemu stosowaniu. Oznacza to również, że pomimo transgranicznego charakteru ogólnounijnych usług roamingu występują różne podejścia do kwestii naliczania opłat za połączenia realizowane w roamingu regulowanym, co powoduje zakłócenie warunków konkurencji na rynku wewnętrznym.
(55) Należy zatem wprowadzić wspólny zbiór zasad dotyczących naliczania impulsów w przypadku eurotaryfy usług głosowych na poziomie detalicznym w celu dalszego wzmocnienia rynku wewnętrznego i zapewnienia w całej Unii takiego samego wysokiego poziomu ochrony konsumentów korzystających z usług roamingu ogólnounijnego.
(56) Należy zatem zobowiązać operatorów świadczących, na poziomie detalicznym, połączenia realizowane w roamingu regulowanym do sekundowego naliczania swoim klientom opłat za wszystkie połączenia, które podlegają eurotaryfie usług głosowych, z zastrzeżeniem jedynie możliwości określania, w przypadku połączeń wykonywanych, minimalnej długości pierwszego impulsu, nieprzekraczającej 30 sekund. Umożliwi to dostawcom usług roamingu pokrycie wszelkich uzasadnionych kosztów ustanawiania połączeń oraz zapewni swobodę konkurowania za pomocą krótszych minimalnych długości impulsów. W przypadku połączeń odbieranych dopuszczenie minimalnej długości pierwszego impulsu nie znajduje uzasadnienia w przypadku eurotaryfy usług głosowych, ponieważ koszty hurtowe ustalane są w oparciu o naliczanie sekundowe, a szczególne koszty ustanowienia połączenia uwzględnione są już w stawkach za zakańczanie połączeń w sieci ruchomej.
(57) Klienci nie powinni płacić za odbieranie wiadomości głosowych w sieci odwiedzanej, ponieważ nie są w stanie kontrolować czasu trwania takich wiadomości. Nie powinno to mieć wpływu na inne mające zastosowanie opłaty z tytułu wiadomości głosowych, na przykład opłaty z tytułu odsłuchiwania takich wiadomości.
(58) Klienci zamieszkali w regionach przygranicznych nie powinni otrzymywać bezzasadnie wysokich rachunków w związku z niezamierzonym korzystaniem z roamingu. Dostawcy usług roamingu powinni w związku z tym podjąć rozsądne działania w celu ochrony klientów przed koniecznością ponoszenia opłat roamingowych, podczas gdy znajdują się na terytorium swojego państwa członkowskiego. Powinny one obejmować odpowiednie działania informacyjne pozwalające klientom czynnie unikać takich przypadków niezamierzonego korzystania z roamingu. Krajowe organy regulacyjne powinny mieć świadomość sytuacji, w których klienci narażeni są na problemy konieczności uiszczenia opłat roamingowych, podczas gdy nadal znajdują się na terytorium swojego państwa członkowskiego, oraz powinny podjąć odpowiednie działania w celu złagodzenia tego problemu.
(59) W przypadku usług SMS w roamingu, tak jak w przypadku usług głosowych w roamingu, istnieje znaczące ryzyko, że samo nałożenie obowiązków w zakresie pułapów cenowych na poziomie hurtowym nie spowoduje automatycznej obniżki stawek dla klientów detalicznych. Z drugiej strony, podjęcie działań mających na celu obniżenie poziomu cen detalicznych bez rozwiązania kwestii poziomu kosztów hurtowych związanych ze świadczeniem tych usług mogłoby zaszkodzić pozycji niektórych, zwłaszcza mniejszych, dostawców usług roamingu, przez zwiększenie ryzyka zawężenia marży.
(60) Co więcej, z uwagi na szczególną strukturę rynku usług roamingu i jego transgraniczny charakter, ramy regulacyjne łączności elektronicznej z 2002 r. nie zapewniły krajowym organom regulacyjnym odpowiednich narzędzi do skutecznego rozwiązywania problemów związanych z konkurencyjnością, stanowiących podłoże wysokiego poziomu cen hurtowych i detalicznych w przypadku usług SMS w roamingu regulowanym. Nie zapewnia to sprawnego funkcjonowania rynku wewnętrznego i powinno być skorygowane.
(61) Należy zatem nałożyć obowiązki regulacyjne w odniesieniu do usług SMS w roamingu regulowanym na poziomie hurtowym, aby ustalić bardziej uzasadnioną relację pomiędzy opłatami hurtowymi a kosztami świadczenia tych usług, oraz w okresie przejściowym na poziomie detalicznym, aby chronić interesy klientów korzystających z roamingu do czasu zapewnienia skutecznego funkcjonowania rozwiązań strukturalnych.
(62) Dopóki rozwiązania strukturalne nie zapewnią wystarczającej konkurencji na rynku usług roamingu, najbardziej skutecznym i proporcjonalnym podejściem do kwestii regulacji poziomu cen na poziomie hurtowym w zakresie wiadomości SMS w roamingu regulowanym jest ustalenie na poziomie unijnym maksymalnej średniej opłaty za wiadomość SMS wysyłaną z sieci odwiedzanej. Średnia opłata hurtowa powinna mieć zastosowanie do rozliczeń pomiędzy dowolnymi dwoma operatorami w Unii w określonym czasie.
(63) Maksymalna opłata hurtowa w przypadku usług SMS w roamingu regulowanym powinna uwzględniać wszystkie koszty ponoszone przez operatora świadczącego usługę hurtową, w tym między innymi koszt zainicjowania połączenia, koszt przesłania oraz nieodzyskany koszt zakańczania wiadomości SMS w roamingu w sieci odwiedzanej. Operatorom świadczącym usługi SMS w roamingu regulowanym na poziomie hurtowym należy zatem zakazać wprowadzania odrębnej opłaty z tytułu zakańczania wiadomości SMS w roamingu w ich sieci, aby zapewnić spójne stosowanie zasad określonych w niniejszym rozporządzeniu.
(64) W celu zapewnienia, aby maksymalne opłaty dotyczące hurtowych usług SMS w roamingu były zbliżone do poziomu odpowiadającego kosztom świadczenia tych usług, oraz aby na poziomie detalicznym mogła rozwijać się konkurencja, maksymalne opłaty hurtowe dotyczące regulowanych usług SMS powinny być stopniowo obniżane.
(65) W rozporządzeniu (WE) nr 544/2009 uznano, że z uwagi na brak elementów strukturalnych wprowadzających konkurencję na rynku usług roamingu najbardziej skutecznym i proporcjonalnym podejściem do kwestii regulacji poziomu cen detalicznych w zakresie wiadomości SMS w roamingu ogólnounijnym było nałożenie na operatorów sieci łączności ruchomej wymogu oferowania swoim klientom korzystającym z roamingu eurotaryfy SMS, która nie przekracza określonej opłaty maksymalnej.
(66) Do czasu zapewnienia skutecznego funkcjonowania rozwiązań strukturalnych należy utrzymać tymczasową eurotaryfę SMS na poziomie ochronnym zapewniającym utrzymanie dotychczasowych korzyści dla konsumentów i gwarantującym dostawcom usług roamingu wystarczającą marżę, a zarazem odzwierciedlającym w bardziej uzasadniony sposób koszty świadczenia usług.
(67) Tymczasowa eurotaryfa SMS, która może być oferowana klientom korzystającym z roamingu, powinna zatem odzwierciedlać uzasadnioną marżę w stosunku do kosztów świadczenia usługi SMS w roamingu regulowanym, pozostawiając jednocześnie dostawcom usług roamingu swobodę konkurowania dzięki różnicowaniu ich ofert oraz dostosowaniu ich struktur taryfowych do warunków rynkowych i preferencji konsumentów. Taki pułap ochronny należy ustalić na poziomie, który nie zakłóci korzyści dla konkurencji wynikających z wprowadzenia rozwiązań strukturalnych i mógłby zostać zniesiony po zapewnieniu skutecznego funkcjonowania rozwiązań strukturalnych. To podejście regulacyjne nie powinno mieć zastosowania do usług SMS o wartości dodanej.
(68) Klienci korzystający z roamingu nie powinni być obciążani żadnymi dodatkowymi opłatami z tytułu odbierania wiadomości SMS lub wiadomości poczty głosowej w roamingu regulowanym w sieci odwiedzanej, ponieważ tego rodzaju koszty związane z zakańczaniem wiadomości pokrywa już opłata detaliczna pobierana za wysłanie wiadomości SMS lub wiadomości poczty głosowej w roamingu.
(69) Eurotaryfa SMS powinna mieć automatyczne zastosowanie do wszelkich nowych lub obecnych klientów korzystających z roamingu, którzy celowo nie wybrali lub celowo nie wybierają określonej taryfy roamingowej dla wiadomości SMS ani pakietu usług roamingu obejmującego wiadomości SMS w roamingu regulowanym.
(70) Wiadomość SMS oznacza wiadomość tekstową w ramach usługi Short Message Service i różni się wyraźnie od innych wiadomości, takich jak wiadomości MMS lub wiadomości poczty elektronicznej. W celu zapewnienia, aby niniejsze rozporządzenie nie zostało pozbawione skuteczności, a jego cele zostały w pełni osiągnięte, należy zakazać wprowadzania jakichkolwiek zmian w zakresie parametrów technicznych wiadomości SMS dostarczanej w roamingu, które sprawiłyby, że różniłaby się ona od krajowej wiadomości SMS.
(71) Zgodnie z danymi zgromadzonymi przez krajowe organy regulacyjne nadal utrzymują się wysokie stawki średnich opłat hurtowych za usługi transmisji danych w roamingu, pobierane przez operatorów sieci odwiedzanej od dostawców usług roamingu klientów korzystających z roamingu. Mimo iż te opłaty hurtowe zdają się wykazywać tendencję zniżkową, nadal są bardzo wysokie w stosunku do poniesionych kosztów.
(72) Ciągle wysoki poziom opłat hurtowych w przypadku usług transmisji danych w roamingu wynika przede wszystkim z wysokich opłat hurtowych pobieranych przez operatorów sieci niepreferowanych. Takie opłaty spowodowane są ograniczeniami w sterowaniu przepływem połączeń, które nie zachęcają operatorów do jednostronnego obniżania standardowych cen hurtowych z uwagi na to, że połączenia będą odbierane niezależnie od naliczanej opłaty. Efektem tego jest wyjątkowe zróżnicowanie cen hurtowych. W niektórych przypadkach opłaty hurtowe za transmisję danych w roamingu, mające zastosowanie w przypadku sieci niepreferowanych, są sześciokrotnie wyższe niż ceny mające zastosowanie do sieci preferowanej. Te nadmiernie wysokie opłaty hurtowe z tytułu usług transmisji danych w roamingu prowadzą do znacznych zakłóceń konkurencji między operatorami sieci łączności ruchomej w Unii, które szkodzą sprawnemu funkcjonowaniu rynku wewnętrznego. Ograniczają także zdolność dostawców usług roamingu do przewidywania swoich kosztów hurtowych, a tym samym do oferowania swoim klientom przejrzystych i konkurencyjnych pakietów taryfowych na poziomie detalicznym. Z uwagi na ograniczoną możliwość skutecznego rozwiązania tych problemów przez krajowe organy regulacyjne na poziomie krajowym należy zastosować maksymalną opłatę hurtową do usług transmisji danych w roamingu. Należy zatem nałożyć obowiązki regulacyjne w odniesieniu do usług transmisji danych w roamingu regulowanym na poziomie hurtowym, aby ustalić bardziej uzasadnioną relację pomiędzy opłatami hurtowymi a kosztami świadczenia tych usług, oraz na poziomie detalicznym, aby chronić interesy klientów korzystających z roamingu.
(73) Dostawcy usług roamingu nie powinni obciążać klienta korzystającego z roamingu kosztami jakiejkolwiek usługi transmisji danych w roamingu regulowanym, dopóki klient korzystającego z roamingu nie wyrazi zgody na świadczenie takiej usługi.
(74) Zakres niniejszego rozporządzenia powinien obejmować świadczenie ogólnounijnych detalicznych usług transmisji danych w roamingu. Specyfika rynków usług roamingu, która uzasadniała przyjęcie rozporządzenia (WE) nr 717/2007 oraz nałożenie na operatorów sieci łączności ruchomej obowiązków w zakresie świadczenia połączeń głosowych i usług SMS w roamingu ogólnounijnym, dotyczy w równym stopniu świadczenia detalicznych usług transmisji danych w roamingu ogólnounijnym. Tak jak usługi połączeń głosowych i usługi SMS w roamingu, usługi transmisji danych w roamingu nie są nabywane oddzielnie na poziomie krajowym, ale stanowią jedynie część szerszego pakietu usług detalicznych, jaki klienci nabywają od swojego dostawcy usług roamingu, co ogranicza tym samym działanie mechanizmów konkurencji. Podobnie, z uwagi na transgraniczny charakter odnośnych usług, krajowe organy regulacyjne, które mają za zadanie chronić i promować interesy klientów sieci ruchomych zamieszkujących ich terytorium, nie są w stanie kontrolować praktyk operatorów sieci odwiedzanej z siedzibą w innych państwach członkowskich.
(75) Podobnie jak w przypadku środków regulacyjnych wprowadzonych już w odniesieniu do usług połączeń głosowych i wiadomości SMS, dopóki rozwiązania strukturalne nie zapewnią wystarczającej konkurencji, najskuteczniejszym i najbardziej proporcjonalnym podejściem w zakresie regulacji poziomu cen ogólnounijnych detalicznych usług transmisji danych w roamingu w okresie przejściowym jest wprowadzenie wymogu, zgodnie z którym dostawcy usług roamingu zobowiązani są do zaoferowania klientom korzystającym z roamingu tymczasowej eurotaryfy usług transmisji danych, która nie przekracza określonej opłaty maksymalnej. Eurotaryfę usług transmisji danych należy ustalić na poziomie ochronnym, który zagwarantuje dostawcom usług roamingu wystarczającą marżę, zapewniając jednocześnie ochronę konsumentów do czasu zapewnienia skutecznego funkcjonowania rozwiązań strukturalnych i jednocześnie odzwierciedlając także w bardziej uzasadniony sposób koszty świadczenia usług.
(76) Tymczasowa eurotaryfa usług transmisji danych, jaka może być oferowana klientom korzystającym z roamingu, powinna zatem odzwierciedlać uzasadnioną marżę w stosunku do kosztów świadczenia usługi transmisji danych w roamingu regulowanym, pozostawiając jednocześnie dostawcom usług roamingu swobodę konkurowania dzięki różnicowaniu ich ofert oraz dostosowaniu ich struktur cenowych do warunków rynkowych i preferencji konsumentów. Taki pułap ochronny należy ustalić na poziomie, który nie zakłóci korzyści dla konkurencji wynikających z wprowadzenia rozwiązań strukturalnych i mógłby zostać zniesiony po tym, jak rozwiązania strukturalne zaczną przynosić klientom konkretne i trwałe korzyści. Podobnie jak w przypadku podejścia przyjętego w odniesieniu do usług połączeń głosowych i wiadomości SMS w roamingu, ze względu na oczekiwane zmniejszenie kosztów świadczenia detalicznych usług transmisji danych w roamingu, maksymalne regulowane opłaty w ramach tymczasowej eurotaryfy usług transmisji danych powinny być stopniowo obniżane.
(77) Tymczasowa eurotaryfa usług transmisji danych powinna mieć automatyczne zastosowanie do wszelkich nowych lub dotychczasowych klientów korzystających z roamingu, którzy celowo nie wybrali lub celowo nie wybiorą określonej taryfy roamingowej dla usług transmisji danych ani pakietu usług roamingu obejmującego usługi transmisji danych w roamingu regulowanym.
(78) W celu zapewnienia, aby konsumenci płacili tylko za te usługi transmisji danych, z których faktycznie skorzystali, i aby uniknąć problemu ukrytych opłat wynikających z mechanizmów naliczania stosowanych przez operatorów, który wystąpił w przypadku usług połączeń głosowych po wprowadzeniu rozporządzenia (WE) nr 717/2007, opłaty w ramach tymczasowej eurotaryfy usług transmisji danych powinny być naliczane według kilobajtów. Taki sposób naliczania jest zgodny z mechanizmem naliczania stosowanym już na poziomie hurtowym.
(79) Dostawcy usług roamingu mogą oferować sprawiedliwą, całościową miesięczną stawkę ryczałtową, do której nie mają zastosowania żadne opłaty maksymalne i która mogłaby obejmować wszystkie usługi w roamingu ogólnounijnym.
(80) W celu zapewnienia wszystkim użytkownikom połączeń głosowych telefonii ruchomej korzyści płynących z niniejszego rozporządzenia, tymczasowe wymogi dotyczące cen detalicznych powinny mieć zastosowanie niezależnie od faktu, czy klient korzystający z roamingu korzysta u dostawcy usług roamingu z usługi na zasadzie przedpłaty (prepaid), czy z usługi abonamentowej, a także niezależnie od tego, czy dostawca usług roamingu posiada własną sieć, czy jest operatorem wirtualnej sieci ruchomej, czy też odsprzedaje usługi połączeń głosowych telefonii ruchomej.
(81) W przypadku gdy unijni operatorzy usług telefonii ruchomej stwierdzą, że korzyści płynące z interoperacyjności i połączenia od punktu wyjścia do punktu docelowego dla ich klientów są zagrożone rozwiązaniem lub ryzykiem rozwiązania ich umów z operatorami sieci łączności ruchomej w innych państwach członkowskich lub gdy stwierdzą brak możliwości świadczenia swoim klientom usług w innym państwie członkowskim w wyniku braku umowy z przynajmniej jednym operatorem hurtowym sieci, krajowe organy regulacyjne powinny skorzystać, jeżeli to konieczne, z uprawnień przysługujących im na mocy art. 5 dyrektywy o dostępie w celu zapewnienia odpowiedniego dostępu oraz połączeń sieciowych dla zagwarantowania połączenia od punktu wyjścia do punktu docelowego i interoperacyjności usług, uwzględniając cele określone w art. 8 dyrektywy ramowej, w szczególności utworzenie w pełni funkcjonującego rynku wewnętrznego usług łączności elektronicznej.
(82) W celu poprawy przejrzystości cen detalicznych usług roamingu oraz aby pomóc klientom korzystającym z roamingu w podejmowaniu decyzji co do używania ich urządzeń mobilnych podczas pobytu za granicą, operatorzy usług łączności ruchomej powinni dostarczać swoim klientom korzystającym z roamingu bezpłatne informacje o wysokości opłat roamingowych, jakie mają do nich zastosowanie przy korzystaniu z usług roamingu w odwiedzanym państwie członkowskim. Ponieważ niektóre grupy klientów mogą być dobrze poinformowane o opłatach roamingowych, dostawcy usług roamingu powinni zapewnić możliwość zrezygnowania w prosty sposób z tej automatycznej tekstowej usługi informacyjnej. Operatorzy powinni ponadto aktywnie udzielać swoim klientom, pod warunkiem że ci znajdują się na terytorium Unii, na ich wniosek i nieodpłatnie, dodatkowych informacji o opłatach za minutę połączenia lub za wiadomość SMS lub za megabajt przesłanych danych (wraz z podatkiem VAT) za wykonywanie lub odbieranie połączeń głosowych, a także za wysyłanie i odbieranie wiadomości SMS, MMS i innych usług transmisji danych w odwiedzanym państwie członkowskim.
(83) Zapewnienie przejrzystości wymaga, aby operatorzy byli zobowiązani do udzielania informacji o wysokości opłat roamingowych, w szczególności o wysokości eurotaryfy usług głosowych, eurotaryfy SMS i eurotaryfy usług transmisji danych oraz - o ile ją oferują - całościowej stawki ryczałtowej, przy zawieraniu umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych oraz każdorazowo w przypadku zmiany wysokości opłat roamingowych. Dostawcy usług roamingu powinni udzielać informacji o opłatach roamingowych za pomocą odpowiednich środków, takich jak faktury, internet, reklama telewizyjna lub przesyłki reklamowe. Wszystkie informacje i oferty powinny być jasne, zrozumiałe, pozwalać na porównanie i być przejrzyste w odniesieniu do cen i charakterystyki usługi. Reklamowanie ofert usług roamingu i ich sprzedaż klientom powinny być w pełni zgodne z przepisami dotyczącymi ochrony konsumentów, a w szczególności z dyrektywą 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotyczącą nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym ("dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych") 18 . Dostawcy usług roamingu powinni zapewnić, aby wszyscy ich klienci korzystający z roamingu mieli świadomość możliwości skorzystania z taryf regulowanych w danym okresie i powinni poinformować klientów na piśmie oraz w jasny i bezstronny sposób o warunkach eurotaryfy usług głosowych, eurotaryfy SMS i eurotaryfy usług transmisji danych oraz o prawie do skorzystania z nich i do ich zmiany na inne.
(84) Ponadto należy wprowadzić środki mające na celu poprawę przejrzystości opłat detalicznych w przypadku wszystkich usług transmisji danych w roamingu, w szczególności w celu wyeliminowania problemu szokująco wysokich rachunków, który stanowi barierę na drodze do sprawnego funkcjonowania rynku wewnętrznego, a także zapewnienie klientom korzystającym z roamingu narzędzi potrzebnych im do monitorowania i kontrolowania własnych wydatków w zakresie usług transmisji danych w roamingu. Nie powinno również być przeszkód w powstawaniu zastosowań lub technologii, które mogą stanowić zastępstwo lub alternatywę dla takich usług roamingu, jak Wi-Fi.
(85) W szczególności dostawcy usług roamingu powinni dostarczać bezpłatnie swoim klientom korzystającym z roamingu zindywidualizowane informacje taryfowe dotyczące opłat mających zastosowanie do tych klientów w zakresie usług transmisji danych w roamingu każdorazowo w momencie uruchamiania przez klientów usługi transmisji danych w roamingu po raz pierwszy po przybyciu do innego państwa. Informacje te powinny zostać przekazane na urządzenie mobilne klienta w sposób najbardziej odpowiedni dla ich łatwego odbioru i zrozumienia oraz w sposób umożliwiający łatwy dostęp do tych informacji w późniejszym terminie.
(86) Aby ułatwić klientom zrozumienie skutków finansowych korzystania z usług transmisji danych w roamingu oraz aby pozwolić im monitorować i kontrolować własne wydatki, dostawcy usług roamingu powinni, zarówno przed zawarciem umowy, jak i po jej zawarciu, przedstawiać klientom na bieżąco odpowiednie informacje o opłatach z tytułu usług transmisji danych w roamingu regulowanym. W zakres takich informacji mogą wchodzić przykłady przybliżonej ilości danych używanych na przykład przy wysyłaniu wiadomości pocztą elektroniczną, przesyłaniu zdjęcia, przeglądaniu stron internetowych czy korzystaniu z aplikacji mobilnych.
(87) Ponadto w celu uniknięcia szokująco wysokich rachunków dostawcy usług roamingu powinni określić jeden lub większą liczbę maksymalnych pułapów wyrażonych w kwotach opłat lub objętości danych możliwych do pobrania, jakie obowiązywać będą klientów w związku z korzystaniem z usług transmisji danych w roamingu, wyrażonych w walucie, w której klient korzystający z roamingu otrzymuje rachunki, i które powinni zaoferować bezpłatnie wszystkim swoim klientom korzystającym z roamingu, a także odpowiednio ich powiadamiać, w takiej formie, która umożliwia ponowne odczytanie w późniejszym terminie, o zbliżaniu się do wybranego pułapu. Po osiągnięciu tego maksymalnego pułapu klienci nie powinni dłużej otrzymywać tych usług lub ponosić opłat z ich tytułu, o ile nie zażądają oni wyraźnie kontynuowania korzystania z tych usług zgodnie z warunkami określonymi w powiadomieniu. W takim przypadku powinni oni otrzymać bezpłatne potwierdzenie w takiej formie, która umożliwia ponowne odczytanie w późniejszym terminie. Klienci korzystający z roamingu powinni mieć możliwość wyboru któregokolwiek z tych maksymalnych pułapów wyrażonych w kwotach opłat lub objętości danych możliwych do pobrania w rozsądnym czasie lub możliwość odrzucenia tej opcji. O ile klienci nie zdecydują inaczej, powinni korzystać z domyślnego systemu pułapów.
(88) Tego rodzaju środki służące przejrzystości powinny być traktowane jako minimalne zabezpieczenia dla klientów korzystających z roamingu i nie powinny uniemożliwiać dostawcom usług roamingu oferowania swoim klientom szeregu innych narzędzi, które ułatwiają klientom przewidywanie i kontrolowanie swoich wydatków w zakresie usług transmisji danych w roamingu. Wielu dostawców usług roamingu rozwija na przykład nowe oferty detaliczne w zakresie świadczenia usług roamingu według taryfy ryczałtowej, umożliwiające transmisję danych w roamingu za określoną cenę i w ciągu określonego czasu aż do osiągnięcia rozsądnego pułapu wyrażonego w objętości danych możliwych do pobrania. Dostawcy usług roamingu opracowują również systemy umożliwiające powiadamianie w czasie rzeczywistym klientów korzystających z roamingu o aktualnej kwocie do zapłaty za usługi transmisji danych w roamingu. Aby zapewnić sprawne funkcjonowanie rynku wewnętrznego, należy w zharmonizowanych przepisach uwzględnić tę ewolucję rynków krajowych.
(89) Klienci korzystający z taryf przedpłaconych mogą również otrzymywać szokująco wysokie rachunki za korzystanie z usług transmisji danych w roamingu. W związku z tym przepisy dotyczące progu odcięcia powinny również mieć zastosowanie do tych klientów.
(90) Istnieją istotne różnice pomiędzy taryfami w roamingu regulowanym na terytorium Unii a taryfami w roamingu ponoszonymi przez konsumentów podczas podróży poza Unię, które są znacząco wyższe od cen na terytorium Unii. Z uwagi na brak spójnego podejścia w odniesieniu do przejrzystości i środków ochronnych dotyczących roamingu poza Unią, konsumenci nie są pewni swoich praw i w związku z tym często powstrzymują się od korzystania z usług łączności ruchomej za granicą. Dostęp do przejrzystych informacji mógłby pomóc konsumentom nie tylko w podjęciu decyzji o sposobie używania posiadanego urządzenia mobilnego w trakcie podróży za granicę (zarówno na terytorium Unii, jak i poza nim), lecz także w dokonaniu wyboru między dostawcami usług roamingu. W związku z tym konieczne jest rozwiązanie problemu braku przejrzystości i ochrony konsumenta poprzez zastosowanie określonych środków w zakresie przejrzystości i środków ochronnych również w odniesieniu do usług roamingu świadczonych poza Unią. Środki takie przyczyniłyby się do rozwoju konkurencji i poprawy funkcjonowania rynku wewnętrznego.
(91) Jeżeli operator sieci odwiedzanej w odwiedzanym państwie poza Unią nie zezwala dostawcy usług roamingu na monitorowanie w czasie rzeczywistym korzystania z takiej usługi przez jego klientów, dostawca usług roamingu nie powinien być zobowiązany do wprowadzania maksymalnych pułapów wyrażonych w kwotach opłat lub objętości danych możliwych do pobrania w celu ochrony klientów.
(92) Krajowe organy regulacyjne, które są odpowiedzialne za realizację zadań wynikających z ram regulacyjnych łączności elektronicznej z 2002 r., powinny posiadać uprawnienia umożliwiające im nadzór nad realizacją obowiązków wynikających z niniejszego rozporządzenia i ich egzekwowanie na terytorium podlegającym ich właściwości. Powinny one także monitorować zmiany wysokości opłat za usługi łączności głosowej i transmisji danych pobieranych od klientów korzystających z roamingu na terytorium Unii, w tym, w odpowiednich przypadkach, w odniesieniu do konkretnych kosztów związanych z realizacją i odbiorem połączeń roamingowych w najbardziej oddalonych regionach Unii oraz w odniesieniu do konieczności zapewnienia możliwości odzyskania tych kosztów na rynku hurtowym, a także monitorować, czy techniki sterowania połączeniami nie są wykorzystywane w celu ograniczenia wyboru na szkodę klientów. Organy te powinny zapewnić, aby zainteresowane podmioty miały dostęp do aktualnych informacji o stosowaniu niniejszego rozporządzenia, oraz publikować co sześć miesięcy wyniki tego monitorowania. Informacje na temat klientów biznesowych, klientów usług abonamentowych i klientów usług przedpłaconych powinny być przedstawiane oddzielnie.
(93) Roaming w granicach jednego kraju w najbardziej oddalonych regionach Unii, w których uprawnienia do świadczenia usług telefonii ruchomej różnią się od uprawnień wydawanych na pozostałym obszarze danego kraju, mógłby korzystać z obniżek stawek odpowiadających obniżkom stosowanym na rynku wewnętrznym usług roamingu. Wdrożenie niniejszego rozporządzenia nie powinno spowodować wprowadzenia mniej korzystnych cen dla klientów korzystających z usług roamingu w granicach kraju w stosunku do klientów korzystających z usług roamingu ogólnounijnego. Organy krajowe mogą w tym celu przyjąć dodatkowe środki zgodne z prawem unijnym.
(94) Przy określaniu przepisów dotyczących sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszeń niniejszego rozporządzenia państwa członkowskie powinny uwzględnić między innymi możliwość wypłacenia rekompensaty klientom przez dostawców usług roamingu za wszelkie opóźnienia lub utrudnienia w zmianie na alternatywnego dostawcę usług roamingu, zgodnie ze swoim prawem krajowym.
(95) Ponieważ cele niniejszego rozporządzenia, a mianowicie stworzenie wspólnego podejścia mającego zapewnić, aby użytkownicy publicznych sieci łączności ruchomej podczas podróży na terytorium Unii nie byli obciążani wygórowanymi opłatami za usługi roamingu ogólnounijnego, a tym samym osiągnięcie wysokiego poziomu ochrony konsumentów poprzez zwiększenie konkurencji między dostawcami usług roamingu, nie mogą zostać w wystarczającym stopniu osiągnięte w sposób bezpieczny, zharmonizowany i szybki przez państwa członkowskie, natomiast możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Unii, Unia może podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.
(96) Obowiązki regulacyjne dotyczące hurtowych opłat za usługi połączeń głosowych, wiadomości SMS i usługi transmisji danych w roamingu należy utrzymać, dopóki nie zostanie zapewnione skuteczne funkcjonowanie rozwiązań strukturalnych i dopóki na rynkach hurtowych nie pojawi się wystarczająca konkurencja. Ponadto obecne tendencje rynkowe pokazują, że usługi transmisji danych będą się stopniowo stawać najważniejszym segmentem usług łączności ruchomej, a hurtowe usługi transmisji danych w roamingu charakteryzują się obecnie największą dynamiką, czego efektem są ceny znacznie poniżej obecnych stawek regulowanych.
(97) Pułapy ochronne na poziomie detalicznym należy ustalić na wystarczająco wysokim poziomie, który nie zakłóci potencjalnych korzyści dla konkurencji wynikających z rozwiązań strukturalnych i mogłyby zostać całkowicie zniesione po zapewnieniu skutecznego funkcjonowania tych rozwiązań strukturalnych i osiągnięciu prawdziwego rynku wewnętrznego. Pułapy ochronne na poziomie detalicznym powinny zatem być stopniowo obniżane, a następnie powinny przestać obowiązywać.
(98) Komisja powinna dokonać przeglądu skuteczności niniejszego rozporządzenia w świetle jego celów oraz wkładu we wdrażanie ram regulacyjnych łączności elektronicznej z 2002 r. i sprawne funkcjonowanie rynku wewnętrznego. W tym kontekście Komisja powinna rozważyć wpływ rozporządzenia na pozycję konkurencyjną różnej wielkości dostawców usług łączności ruchomej w różnych częściach Unii na rozwój, tendencje i przejrzystość w zakresie opłat detalicznych i hurtowych, ich stosunek do kosztów rzeczywistych, zakres, w jakim założenia oceny skutków załączonej do niniejszego rozporządzenia zostały potwierdzone koszty przestrzegania rozporządzenia i jego wpływ na inwestycje. W świetle rozwoju technologii Komisja powinna również rozważyć dostępność i jakość usług będących alternatywą dla roamingu (na przykład dostęp przez WiFi).
(99) Obowiązki regulacyjne dotyczące hurtowych i detalicznych opłat za usługi połączeń głosowych, wiadomości SMS i usługi transmisji danych w roamingu należy utrzymać w celu zapewnienia ochrony klientom, dopóki konkurencja na rynku usług detalicznych lub hurtowych nie będzie w pełni rozwinięta. W tym celu Komisja powinna ocenić do dnia 30 czerwca 2016 r., czy cele niniejszego rozporządzenia zostały osiągnięte, w tym również, czy w pełni wdrożono rozwiązania strukturalne oraz czy na rynku wewnętrznym usług roamingu w wystarczającym stopniu rozwinięta jest konkurencja. W przypadku stwierdzenia przez Komisję, że konkurencja nie jest rozwinięta w wystarczającym stopniu, Komisja powinna przedstawić stosowne wnioski Parlamentowi Europejskiemu i Radzie w celu zapewnienia odpowiedniej ochrony konsumentom począwszy od 2017 r.
(100) Po dokonaniu wspomnianego wyżej przeglądu, a także w celu zapewnienia stałego monitorowania usług roamingu w Unii, Komisja powinna co dwa lata sporządzać sprawozdanie dla Parlamentu Europejskiego i Rady zawierające ogólne streszczenie najnowszych tendencji w zakresie usług roamingu i średniookresową ocenę postępu w zakresie realizacji celów niniejszego rozporządzenia oraz ewentualnych alternatywnych możliwości realizacji tych celów,
PRZYJMUJĄ NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:
1 Dz.U. C 24 z 28.1.2012, s. 131.
2 Stanowisko Parlamentu Europejskiego z dnia 10 maja 2012 r. (dotychczas nieopublikowane w Dzienniku Urzędowym) oraz decyzja Rady z dnia 30 maja 2012 r.
3 Dz.U. L 171 z 29.6.2007, s. 32.
4 Zob. załącznik I.
5 Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 243/2012/UE z dnia 14 marca 2012 r. w sprawie ustanowienia wieloletniego programu dotyczącego polityki w zakresie widma radiowego (Dz.U. L 81 z 21.3.2012, s. 7).
6 Dz.U. L 108 z 24.4.2002, s. 7.
7 Dz.U. L 108 z 24.4.2002, s. 21.
8 Dz.U. L 108 z 24.4.2002, s. 33.
9 Dz.U. L 108 z 24.4.2002, s. 51.
10 Dz.U. L 201 z 31.7.2002, s. 37.
11 Dz.U. L 114 z 8.5.2003, s. 45.
12 Dz.U. C 165 z 11.7.2002, s. 6.
13 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1211/2009 z dnia 25 listopada 2009 r. ustanawiające Organ Europejskich Regulatorów Łączności Elektronicznej (BEREC) oraz Urząd (Dz.U. L 337 z 18.12.2009, s. 1).
14 Zalecenie Komisji z dnia 17 grudnia 2007 r. w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante zgodnie z dyrektywą 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (Dz.U. L 344 z 28.12.2007, s. 65).
15 Dz.U. C 285 E z 22.11.2006, s. 143.
16 Dz.U. L 55 z 28.2.2011, s. 13.
17 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 544/2009 z dnia 18 czerwca 2009 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 717/2007 w sprawie roamingu w publicznych sieciach telefonii ruchomej wewnątrz Wspólnoty oraz dyrektywę 2002/21/WE w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (Dz.U. L 167 z 29.6.2009, s. 12).
18 Dz.U. L 149 z 11.6.2005, s. 22.
19 Art. 1 ust. 7 zmieniony przez sprostowanie z dnia 13 grudnia 2014 r. (Dz.U.UE.L.2014.358.50/2).
20 Art. 2 ust. 2 lit. i) skreślona przez art. 7 pkt 1 lit. a rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 30 kwietnia 2016 r.
21 Art. 2 ust. 2 lit. l) skreślona przez art. 7 pkt 1 lit. a rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 30 kwietnia 2016 r.
22 Art. 2 ust. 2 lit. n) skreślona przez art. 7 pkt 1 lit. a rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 30 kwietnia 2016 r.
23 Art. 2 ust. 2 lit. r) dodana przez art. 7 pkt 1 lit. b rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 30 kwietnia 2016 r.
24 Art. 2 ust. 2 lit. s) dodana przez art. 7 pkt 1 lit. b rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 30 kwietnia 2016 r.
25 Art. 3 ust. 4 zmieniony przez art. 1 pkt 1 lit. a rozporządzenia nr (UE) 2017/920 z dnia 17 maja 2017 r. (Dz.U.UE.L.2017.147.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 12 czerwca 2017 r.
26 Art. 3 ust. 6:- zmieniony przez art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 30 kwietnia 2016 r.
- zmieniony przez art. 1 pkt 1 lit. b rozporządzenia nr (UE) 2017/920 z dnia 17 maja 2017 r. (Dz.U.UE.L.2017.147.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 12 czerwca 2017 r.
27 Art. 4 zmieniony przez art. 7 pkt 3 lit. a rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 30 kwietnia 2016 r.
28 Art. 4 ust. 1 zmieniony przez art. 7 pkt 3 lit. b rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 30 kwietnia 2016 r.
29 Art. 4 ust. 4 skreślony przez art. 7 pkt 3 lit. c rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 30 kwietnia 2016 r.
30 Art. 4 ust. 5 skreślony przez art. 7 pkt 3 lit. c rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 30 kwietnia 2016 r.
31 Art. 5 zmieniony przez art. 7 pkt 4 lit. a rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 30 kwietnia 2016 r.
32 Art. 5 ust. 1 zmieniony przez art. 7 pkt 4 lit. b rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 30 kwietnia 2016 r.
33 Art. 5 ust. 2 zmieniony przez art. 7 pkt 4 lit. c rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 30 kwietnia 2016 r. Zmiany w zakresie określonym przez art. 10 ust. 2 lit. b przywołanego rozporządzenia zmieniającego należy stosować z dniem 29 listopada 2015 r.
34 Art. 5 ust. 3 zmieniony przez art. 7 pkt 4 lit. d rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 30 kwietnia 2016 r.
35 Art. 6a dodany przez art. 7 pkt 5 rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1). Nowododany przepis stosuje się od dnia 15 czerwca 2017 r., jeżeli akt ustawodawczy, który ma być przyjęty w oparciu o wniosek, o którym mowa w art. 19 ust. 2 nin. rozporządzenia będzie miał zastosowanie z tą datą. W przypadku gdy akt ustawodawczy, o którym mowa, znajdzie zastosowanie po dniu 15 czerwca 2017 r., nowododany przepis stosuje się od dnia rozpoczęcia stosowania tego aktu ustawodawczego.
36 Art. 6b dodany przez art. 7 pkt 5 rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1). Nowododany przepis stosuje się od dnia 15 czerwca 2017 r., jeżeli akt ustawodawczy, który ma być przyjęty w oparciu o wniosek, o którym mowa w art. 19 ust. 2 nin. rozporządzenia będzie miał zastosowanie z tą datą. W przypadku gdy akt ustawodawczy, o którym mowa, znajdzie zastosowanie po dniu 15 czerwca 2017 r., nowododany przepis stosuje się od dnia rozpoczęcia stosowania tego aktu ustawodawczego.
37 Art. 6c dodany przez art. 7 pkt 5 rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1). Nowododany przepis stosuje się od dnia 15 czerwca 2017 r., jeżeli akt ustawodawczy, który ma być przyjęty w oparciu o wniosek, o którym mowa w art. 19 ust. 2 nin. rozporządzenia będzie miał zastosowanie z tą datą. W przypadku gdy akt ustawodawczy, o którym mowa, znajdzie zastosowanie po dniu 15 czerwca 2017 r., nowododany przepis stosuje się od dnia rozpoczęcia stosowania tego aktu ustawodawczego.
38 Art. 6d dodany przez art. 7 pkt 5 rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1). Nowododany przepis stosuje się od dnia 15 czerwca 2017 r., jeżeli akt ustawodawczy, który ma być przyjęty w oparciu o wniosek, o którym mowa w art. 19 ust. 2 nin. rozporządzenia będzie miał zastosowanie z tą datą. W przypadku gdy akt ustawodawczy, o którym mowa, znajdzie zastosowanie po dniu 15 czerwca 2017 r., nowododany przepis stosuje się od dnia rozpoczęcia stosowania tego aktu ustawodawczego.
39 Art. 6e dodany przez art. 7 pkt 5 rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 30 kwietnia 2016 r. Zmiany w zakresie określonym przez art. 10 ust. 2 lit. b przywołanego rozporządzenia zmieniającego należy stosować z dniem 29 listopada 2015 r.
40 Art. 6f dodany przez art. 7 pkt 5 rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 30 kwietnia 2016 r. Jeżeli akt ustawodawczy, który ma być przyjęty w oparciu o wniosek, o którym mowa w art. 19 ust. 2 nin. rozporządzenia znajdzie zastosowanie po dniu 15 czerwca 2017 r., art. 6f stosuje się nadal do dnia rozpoczęcia stosowania tego aktu ustawodawczego.
41 Art. 7 ust. 1 zmieniony przez art. 1 pkt 2 rozporządzenia nr (UE) 2017/920 z dnia 17 maja 2017 r. (Dz.U.UE.L.2017.147.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 15 czerwca 2017 r.
42 Art. 7 ust. 2 zmieniony przez art. 1 pkt 2 rozporządzenia nr (UE) 2017/920 z dnia 17 maja 2017 r. (Dz.U.UE.L.2017.147.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 15 czerwca 2017 r.
43 Art. 8 uchylony przez art. 7 pkt 6 rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 30 kwietnia 2016 r.
44 Art. 9 ust. 2 zmieniony przez art. 1 pkt 3 rozporządzenia nr (UE) 2017/920 z dnia 17 maja 2017 r. (Dz.U.UE.L.2017.147.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 15 czerwca 2017 r.
45 Art. 10 uchylony przez art. 7 pkt 6 rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 30 kwietnia 2016 r.
46 Art. 12 ust. 1 zmieniony przez art. 1 pkt 4 rozporządzenia nr (UE) 2017/920 z dnia 17 maja 2017 r. (Dz.U.UE.L.2017.147.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 15 czerwca 2017 r.
47 Art. 13 uchylony przez art. 7 pkt 6 rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 30 kwietnia 2016 r.
48 Art. 14 ust. 1 zmieniony przez art. 7 pkt 7 lit. a i b rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1). Zmieniony przepis stosuje się od dnia 15 czerwca 2017 r., jeżeli akt ustawodawczy, który ma być przyjęty w oparciu o wniosek, o którym mowa w art. 19 ust. 2 nin. rozporządzenia będzie miał zastosowanie z tą datą. W przypadku gdy akt ustawodawczy, o którym mowa, znajdzie zastosowanie po dniu 15 czerwca 2017 r., zmieniony przepis stosuje się od dnia rozpoczęcia stosowania tego aktu ustawodawczego.
49 Art. 14 ust. 2a dodany przez art. 7 pkt 7 lit. c rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1). Nowododany przepis stosuje się od dnia 15 czerwca 2017 r., jeżeli akt ustawodawczy, który ma być przyjęty w oparciu o wniosek, o którym mowa w art. 19 ust. 2 nin. rozporządzenia będzie miał zastosowanie z tą datą. W przypadku gdy akt ustawodawczy, o którym mowa, znajdzie zastosowanie po dniu 15 czerwca 2017 r., nowododany przepis stosuje się od dnia rozpoczęcia stosowania tego aktu ustawodawczego.
50 Art. 14 ust. 3 zmieniony przez art. 7 pkt 7 lit. d rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 30 kwietnia 2016 r.
51 Art. 15 ust. 2 zmieniony przez art. 7 pkt 8 lit. a rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1). Zmieniony przepis stosuje się od dnia 15 czerwca 2017 r., jeżeli akt ustawodawczy, który ma być przyjęty w oparciu o wniosek, o którym mowa w art. 19 ust. 2 nin. rozporządzenia będzie miał zastosowanie z tą datą. W przypadku gdy akt ustawodawczy, o którym mowa, znajdzie zastosowanie po dniu 15 czerwca 2017 r., zmieniony przepis stosuje się od dnia rozpoczęcia stosowania tego aktu ustawodawczego.
52 Art. 15 ust. 2a dodany przez art. 7 pkt 8 lit. b rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1). Nowododany przepis stosuje się od dnia 15 czerwca 2017 r., jeżeli akt ustawodawczy, który ma być przyjęty w oparciu o wniosek, o którym mowa w art. 19 ust. 2 nin. rozporządzenia będzie miał zastosowanie z tą datą. W przypadku gdy akt ustawodawczy, o którym mowa, znajdzie zastosowanie po dniu 15 czerwca 2017 r., nowododany przepis stosuje się od dnia rozpoczęcia stosowania tego aktu ustawodawczego.
53 Art. 15 ust. 3 zmieniony przez art. 7 pkt 8 lit. c rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 30 kwietnia 2016 r.
54 Art. 15 ust. 6 zmieniony przez art. 7 pkt 8 lit. d rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1). Zmieniony przepis stosuje się od dnia 15 czerwca 2017 r., jeżeli akt ustawodawczy, który ma być przyjęty w oparciu o wniosek, o którym mowa w art. 19 ust. 2 nin. rozporządzenia będzie miał zastosowanie z tą datą. W przypadku gdy akt ustawodawczy, o którym mowa, znajdzie zastosowanie po dniu 15 czerwca 2017 r., zmieniony przepis stosuje się od dnia rozpoczęcia stosowania tego aktu ustawodawczego.
55 Art. 16 ust. 1:- zmieniony przez art. 7 pkt 9 lit. a rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 30 kwietnia 2016 r.
- zmieniony przez art. 1 pkt 5 lit. a rozporządzenia nr (UE) 2017/920 z dnia 17 maja 2017 r. (Dz.U.UE.L.2017.147.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 12 czerwca 2017 r.
56 Art. 16 ust. 2 zmieniony przez art. 7 pkt 9 lit. b rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 30 kwietnia 2016 r.
57 Art. 16 ust. 4a dodany przez art. 1 pkt 5 lit. b rozporządzenia nr (UE) 2017/920 z dnia 17 maja 2017 r. (Dz.U.UE.L.2017.147.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 12 czerwca 2017 r.
58 Art. 17 ust. 1 zmieniony przez art. 1 pkt 6 rozporządzenia nr (UE) 2017/920 z dnia 17 maja 2017 r. (Dz.U.UE.L.2017.147.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 12 czerwca 2017 r.
59 Art. 19 zmieniony przez art. 7 pkt 10 rozporządzenia nr (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.310.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 29 listopada 2015 r.
60 Art. 19 ust. 3 zmieniony przez art. 1 pkt 7 lit. a rozporządzenia nr (UE) 2017/920 z dnia 17 maja 2017 r. (Dz.U.UE.L.2017.147.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 12 czerwca 2017 r.
61 Art. 19 ust. 4 zmieniony przez art. 1 pkt 7 lit. b rozporządzenia nr (UE) 2017/920 z dnia 17 maja 2017 r. (Dz.U.UE.L.2017.147.1) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 12 czerwca 2017 r.
