Opinia Europejskiego Komitetu Regionów - Aspekt płci w funduszach strukturalnych i Funduszu Spójności na lata 2021-2027 ze szczególnym uwzględnieniem przygotowania programów operacyjnych

Opinia Europejskiego Komitetu Regionów - Aspekt płci w funduszach strukturalnych i Funduszu Spójności na lata 2021-2027 ze szczególnym uwzględnieniem przygotowania programów operacyjnych
(2022/C 97/11)

Sprawozdawczym: Donatella PORZI (IT/PES)
ZALECENIA POLITYCZNE

EUROPEJSKI KOMITET REGIONÓW

Kontekst i uwagi ogólne

1. Zwraca uwagę na znaczenie polityki spójności, której ogólnym celem jest wspieranie rozwoju gospodarczego i społecznego Unii Europejskiej, a także zmniejszanie dysproporcji w rozwoju pomiędzy poszczególnymi regionami w celu osiągnięcia spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej.

2. Podkreśla, że w tym kontekście równość płci należy prawidłowo rozumieć jako 1) fundamentalną zasadę przy stanowieniu prawa w zakresie polityki spójności; 2) horyzontalne kryterium przygotowywania programów polityki spójności; 3) cel, do którego należy dążyć w ramach tych programów; i 4) wpływowy czynnik konieczny do osiągnięcia celów polityki spójności w zakresie trwałego i zrównoważonego rozwoju.

3. Kwestię równości płci w dalszym ciągu traktuje się ogólnikowo i zawęża do obszarów polityki EFS+, a także do etapu analizy kontekstowej i programowania, podczas gdy więcej uwagi należy systematycznie poświęcać etapom legislacji, wdrażania, monitorowania i oceny.

4. Zaznacza, że równouprawnienie płci przynosi korzyści nie tylko kobietom, ale także całemu społeczeństwu, ponieważ jest potężną siłą napędową rozwoju społecznego i gospodarczego, co stwierdzono także w strategii UE na rzecz równouprawnienia płci na lata 2020-2025, w której podkreślono, że równouprawnienie płci przyczynia się do zwiększenia zatrudnienia i wydajności.

5. Jest przekonany, że równość płci oraz równość szans, a także wzmocnienie systemów opieki społecznej, w szczególności tych związanych z ochroną matek i dzieci oraz opieką, ułatwią pogodzenie kariery zawodowej z życiem rodzinnym, co z kolei może przyczynić się do zwiększenia wskaźnika udziału kobiet w rynku pracy i do zaradzenia poważnemu kryzysowi demograficznemu, przed którym stoi Europa. Zwiększenie wsparcia dla europejskich rodzin i udziału kobiet w rynku pracy stanowi ważny środek łagodzenia problemów związanych z trwałością systemów opieki społecznej i pomoc dla młodych ludzi, którzy podejmują rolę rodziców.

6. Uznaje i docenia wysiłki podejmowane przez instytucje europejskie, by propagować uwzględnianie aspektu płci, a także wielką wagę przywiązywaną do osiągnięcia celów Europejskiego filaru praw socjalnych w ramach ustawodawczych i programowych polityki spójności na lata 2021-2027, ze szczególnym uwzględnieniem podstawowych warunków i systemu monitorowania określonych w programach wydatków związanych z celami szczegółowymi.

7. Wyraża jednak zaniepokojenie tym, że w 2017 r. wskaźnik zatrudnienia i średnie wynagrodzenie kobiet w Europie nadal wynosiły, odpowiednio, około 12 (67,3 % versus 79 %) i 16 punktów procentowych mniej niż mężczyzn i że zgodnie z analizą Europejskiego Instytutu ds. Równości Kobiet i Mężczyzn (EIGE) wyniki państw UE w zakresie uwzględniania aspektu płci stale pogarszają się od 2012 r. Również według EIGE, który klasyfikuje kluczowe elementy uwzględniania aspektu płci w skali od 0 do 16, średnia wartość dla krajów członkowskich spadła z 8,4 w 2012 r. do 7,4 w 2018 r.

8. Ubolewa ponadto, że strategia UE na rzecz równouprawnienia płci na lata 2020-2025 nie przewiduje konkretnych działań mających na celu uwzględnienie równości płci we wszystkich obszarach działalności UE; przypomina o potrzebie szerszego stosowania skutecznych wskaźników umożliwiających pomiar i ocenę wpływu w aspekcie płci związanego z wdrażaniem strategii.

9. Zwraca się zatem do Komisji Europejskiej o zintensyfikowanie wysiłków na rzecz osiągnięcia faktycznego równouprawnienia płci w ramach dwutorowego podejścia obejmującego z jednej strony pojedyncze inicjatywy mające na celu zwalczanie konkretnych nierówności, a z drugiej uwzględnienie aspektu płci jako horyzontalnego podejścia rozszerzonego na wszystkie polityki europejskie.

10. Przypomina, że aby osiągnąć prawdziwą równość płci, cel ten musi być uwzględniony na każdym etapie procesu decyzyjnego, a następnie na etapie wdrażania, kiedy ustala się priorytety, opracowuje strategie polityczne i przydziela środki. Dla osiągnięcia wspomnianego celu ważne jest także, by władze regionalne i lokalne oceniały programy pod względem ich wpływu w aspekcie płci.

11. Zaleca jednak, aby podejście oparte na uwzględnieniu aspektu płci nie odwracało uwagi od konkretnych środków i inwestycji ukierunkowanych na usuwanie przyczyn dyskryminacji i wspieranie procesów upodmiotowienia, uczestnictwa i wzmacniania roli kobiet w społeczeństwie i świecie pracy.

12. Wzywa w tym celu Komisję Europejską do szerszego wykorzystania narzędzi wprowadzonych przez EIGE w celu regularnego monitorowania stopnia realizacji zobowiązań w zakresie równouprawnienia płci i spójności. Jeżeli instrumenty te okażą się niewystarczające, wzywa do stworzenia specjalnych narzędzi służących do pomiaru konkretnych osiągnięć łączących równość i spójność.

13. Twierdzi, w nawiązaniu do instrumentów lepszego stanowienia prawa, że konieczne jest zwrócenie większej uwagi na to, by przyjęte przepisy wywierały rzeczywisty i skuteczny wpływ na kontekst społeczny i kulturowy, przekształcając potwierdzone na papierze gwarancje prawne w dynamikę zmian strukturalnych w relacjach między płciami. W tym celu należałoby tworzyć prawodawstwo, które, odchodząc od rozpatrywania jednostek w ich prawnej abstrakcji, byłoby coraz bardziej gotowe interweniować w konkretnych przypadkach dyskryminacji w społeczeństwie.

14. Należy zająć się kwestią płci i jej powiązaniem z przepaścią cyfrową, przy czym konieczne są większe inwestycje w cyfryzację, innowacje cyfrowe i łączność cyfrową. Polityka spójności powinna wspierać równy dostęp kobiet i mężczyzn do szkoleń i zatrudnienia oraz pomóc zapewnić, by sprawiedliwa, ekologiczna i cyfrowa transformacja nie pogłębiała różnic między kobietami a mężczyznami.

15. Wzywa Komisję Europejską do przedstawienia propozycji dotyczącej metodyki oceny wpływu w aspekcie płci programów finansowanych przez UE i udostępnienia danych i wskaźników uwzględniających aspekt płci, zgodnie z ustaleniami zawartymi w najnowszym porozumieniu międzyinstytucjonalnym w sprawie dyscypliny budżetowej. W związku z tym zwraca się do Komisji, aby wprowadziła odpowiednie działania szkoleniowe, by pomóc instytucjom zarządzającym lepiej wdrażać tę nową metodykę.

16. Podkreśla, że pandemia COVID-19, która szczególnie dotknęła sektory gospodarki o dużym udziale kobiet, pogłębiła różnice w traktowaniu kobiet i mężczyzn. Kobiety są częściej zatrudniane w zawodach tradycyjnie uznawanych za "kobiece", w takich sektorach jak opieka zdrowotna, handel detaliczny i opieka nad dziećmi. Dlatego też podczas pandemii były pracowniczkami pierwszego kontaktu, co w nieproporcjonalny sposób narażało je na wirusa i skutki kryzysu. Duży wpływ pandemii COVID-19 pod tym względem znajduje odzwierciedlenie nie tylko w niższych wskaźnikach zatrudnienia, ale również w tym, że kobietom trudniej jest - w porównaniu z mężczyznami - powrócić do pracy po wznowieniu normalnej działalności. Należy zatem wprowadzić odpowiednie narzędzia wspierające reintegrację kobiet, które straciły pracę w wyniku lockdownu, w tym poprzez wykorzystanie doświadczeń z poprzednich kryzysów.

17. Twierdzi, że wśród wielu narzędzi oddziaływania Unii polityka spójności jest szczególnie predysponowana do wniesienia wkładu w rzeczywiste zwiększenie stopnia równości płci w praktyce, zarówno ze względu na wielkość swego finansowania, jak i jego charakter i cele. Podkreśla, że zwłaszcza w regionach, w których programy stanowią znaczną część ogólnego budżetu, wpływ, jaki polityka ta wywiera w aspekcie płci, zależy również od sposobu formułowania i wdrażania programów.

18. Wzywa Komisję Europejską, a w szczególności państwa członkowskie, do ścisłej współpracy z władzami lokalnymi i regionalnymi przy opracowywaniu umowy o partnerstwie, tak aby uwzględnić wyzwania związane ze skuteczną polityką równości na szczeblu lokalnym i regionalnym.

19. Zaznacza, że różne fundusze polityki spójności umożliwiają wdrażanie środków mających bezpośrednio przyczyniać się do osiągnięcia równości płci w zakresie zatrudnienia, włączenia społecznego, edukacji i opieki nad dziećmi, tak jak ma to miejsce w przypadku Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS). Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) powinien wnosić większy wkład, począwszy od inwestycji i usług wspierających przedsiębiorczość kobiet, poprzez zmniejszanie różnic między płciami w zakresie badań i innowacji, aż po poprawę dostępu do infrastruktury fizycznej, teleinformatycznej i społecznej.

20. Wyraża zatem nadzieję, że przyczynianie się do równouprawnienia płci nie będzie postrzegane jako wyłączne zadanie Funduszu Społecznego, który faktycznie ukierunkowany jest przede wszystkim na osoby fizyczne, ale że zostaną w to zaangażowane wszystkie fundusze, w tym EFRR, działający głównie na rzecz przedsiębiorstw, oraz Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), który odgrywa ważną rolę we wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich i obszarów usytuowanych w głębi kraju, w których problem równouprawnienia płci i udziału kobiet w rynku pracy jest często jeszcze bardziej dotkliwy. Konieczne jest usprawnienie synergii między spójnością, funduszami na rzecz odbudowy i innymi programami luźno powiązanymi z polityką spójności.

21. Powtarza z całą mocą, że polityka spójności musi zająć się kwestiami związanymi z równością płci i udziałem kobiet w rynku pracy, traktując priorytetowo związane z tym cele, ponieważ nierealne jest dążenie do większej spójności gospodarczej i społecznej bez zwiększania udziału kobiet w rynku pracy oraz wyeliminowania dyskryminacji i nierówności płacowych.

22. Uważa w związku z tym, że wśród kluczy interpretacyjnych, które należy odpowiednio uwzględnić podczas tego procesu, istotne jest interpretowanie działań w zakresie polityki równości płci jako środka na rzecz konkretnej realizacji celów polityki spójności. Z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę Komisji dotyczącą włączenia do 8. sprawozdania w sprawie spójności specjalnej sekcji poświęconej równości płci.

23. Zaleca, by instytucje zarządzające programami na lata 2021-2027 współfinansowanymi przez Unię Europejską opracowały projekty i środki mające na celu: a) wspieranie godzenia życia zawodowego z rodzinnym, przy jednoczesnym zachęcaniu przedsiębiorstw do opracowania odpowiednich strategii w miejscach pracy; b) ułatwianie reintegracji kobiet wykluczonych z rynku pracy z powodu pandemii COVID-19; c) wzmacnianie i poprawę usług w zakresie opieki, tak by odciążyć kobiety od tych zadań; d) wdrażanie konkretnych i ukierunkowanych działań sprzyjających udziałowi kobiet w tych obszarach działalności, które tradycyjnie zdominowane są przez mężczyzn; e) zwalczanie stereotypów i ról związanych z płcią, a także zapobieganie dyskryminacji i molestowaniu seksualnemu i uwarunkowanemu płcią w miejscu pracy i w placówkach edukacyjnych; f) wykorzystywanie konkretnych umiejętności i wiedzy fachowej do kierowania całym procesem uwzględniania aspektu płci; g) zapewnianie beneficjentom funduszy europejskich użytecznego wsparcia i wytycznych w celu lepszego uwzględnienia perspektywy płci w różnych dziedzinach interwencji - od polityki zatrudnienia po badania i rozwój, ochronę środowiska, transport publiczny i technologie cyfrowe; h) zachęcanie kobiet, by zostawały przedsiębiorczyniami; i) uwzględnienie poprawy bezpieczeństwa kobiet przy projektowaniu infrastruktury; j) promowanie działań gwarantujących kształcenie w szkołach koedukacyjnych i wykorzenienie w szkołach stereotypów i ról płciowych; k) wyeliminowanie seksistowskiego wizerunku kobiet w mediach.

24. Zaleca, aby instytucje zarządzające w okresie programowania 2021-2027 współpracowały i koordynowały działania z organami ds. równości oraz korzystały z ich prac w nabywaniu konkretnych umiejętności i wiedzy w celu systematycznego uwzględniania perspektywy płci w całym cyklu finansowania, zarówno podczas przygotowywania programów operacyjnych, jak i ich wdrażania i oceny, co umożliwi ustalenie wpływu tych programów na zmniejszanie różnic ze względu na płeć w trakcie wdrażania i po jego zakończeniu.

25. Wyraża nadzieję na coraz szersze stosowanie oceny modeli organizacji usług publicznych (np. transportu publicznego) oraz, ogólniej, schematów interwencji, aby weryfikować ich spójność z celami dotyczącymi promowania równości płci.

26. Przywiązuje ogromną wagę do tego, by perspektywa płci została włączona do krajowych planów odbudowy w ramach NextGenerationEU i by w głównych projektach tych planów uwzględniano zasady i narzędzia oceny uwzględniające problematykę płci.

27. Zaleca, by udostępnić władzom regionalnym i lokalnym niezbędne dane i statystyki, tak by można było odpowiednio ocenić istniejące różnice w traktowaniu kobiet i mężczyzn.

28. Wzywa do szerszego włączenia do programów europejskich - określonych narzędzi, które obecnie są wciąż zbyt rzadko wykorzystywane, takich jak ocena wpływu w aspekcie płci i sporządzanie budżetu z uwzględnieniem aspektu płci.

29. Zwraca uwagę na doświadczenia z okresu 2014-2020 w odniesieniu do następujących bardzo istotnych punktów, na których należy się skupić: a) rozdźwięk między formalnymi deklaracjami a konkretnymi osiągnięciami; b) brak odpowiedniej wiedzy na temat sposobu uwzględniania aspektu płci, zwłaszcza w działaniach podejmowanych w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego; c) potrzeba większego uwzględnienia problematyki płci w kryteriach wyboru i systemach oceny; d) możliwość większego powiązania krajowych strategii z działaniami na rzecz równości płci prowadzonymi w ramach polityki spójności; e) przydatność opracowania systemu zarządzania mającego na celu koordynację i monitorowanie uwzględniania aspektu płci.

30. Podkreśla znaczenie wymiany pomysłów i dobrych praktyk między instytucjami zarządzającymi a organami społeczeństwa obywatelskiego działającymi na rzecz promowania równouprawnienia płci. Należy przy tym rozwijać działania w zakresie szkolenia, koordynacji i oceny, zarówno w instytucjach zarządzających, jak i w ramach partnerstwa.

Bruksela, dnia 2 grudnia 2021 r.
Apostolos TZITZIKOSTAS
Przewodniczący
Europejskiego Komitetu Regionów

Zmiany w prawie

Małżonkowie zapłacą za 2023 rok niższy ryczałt od najmu

Najem prywatny za 2023 rok rozlicza się według nowych zasad. Jedyną formą opodatkowania jest ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, według stawek 8,5 i 12,5 proc. Z kolei małżonkowie wynajmujący wspólną nieruchomość zapłacą stawkę 12,5 proc. dopiero po przekroczeniu progu 200 tys. zł, zamiast 100 tys. zł. Taka zmiana weszła w życie w połowie 2023 r., ale ma zastosowanie do przychodów uzyskanych za cały 2023 r.

Monika Pogroszewska 27.03.2024
Ratownik medyczny wykona USG i zrobi test na COVID

Mimo krytycznych uwag Naczelnej Rady Lekarskiej, Ministerstwo Zdrowia zmieniło rozporządzenie regulujące uprawnienia ratowników medycznych. Już wkrótce, po ukończeniu odpowiedniego kursu będą mogli wykonywać USG, przywrócono im też możliwość wykonywania testów na obecność wirusów, którą mieli w pandemii, a do listy leków, które mogą zaordynować, dodano trzy nowe preparaty. Większość zmian wejdzie w życie pod koniec marca.

Agnieszka Matłacz 12.03.2024
Jak zgłosić zamiar głosowania korespondencyjnego w wyborach samorządowych

Nie wszyscy wyborcy będą mogli udać się osobiście 7 kwietnia, aby oddać głos w obwodowych komisjach wyborczych. Dla nich ustawodawca wprowadził instytucję głosowania korespondencyjnego jako jednej z tzw. alternatywnych procedur głosowania. Przypominamy zasady, terminy i procedurę tego udogodnienia dla wyborców z niepełnosprawnością, seniorów i osób w obowiązkowej kwarantannie.

Artur Pytel 09.03.2024
Tabletka "dzień po" bez recepty - Sejm uchwalił nowelizację

Bez recepty dostępny będzie jeden z hormonalnych środków antykoncepcyjnych (octan uliprystalu) - zakłada uchwalona w czwartek nowelizacja prawa farmaceutycznego. Wiek, od którego tabletka będzie dostępna bez recepty ma być określony w rozporządzeniu. Ministerstwo Zdrowia stoi na stanowisku, że powinno to być 15 lat. Wątpliwości w tej kwestii miała Kancelaria Prezydenta.

Katarzyna Nocuń 22.02.2024
Data 30 kwietnia dla wnioskodawcy dodatku osłonowego może być pułapką

Choć ustawa o dodatku osłonowym wskazuje, że wnioski można składać do 30 kwietnia 2024 r., to dla wielu mieszkańców termin ten może okazać się pułapką. Datą złożenia wniosku jest bowiem data jego wpływu do organu. Rząd uznał jednak, że nie ma potrzeby doprecyzowania tej kwestii. A już podczas rozpoznawania poprzednich wniosków, właśnie z tego powodu wielu mieszkańców zostało pozbawionych świadczeń.

Robert Horbaczewski 21.02.2024
Standardy ochrony dzieci. Placówki medyczne mają pół roku

Lekarz czy pielęgniarka nie będą mogli się tłumaczyć, że nie wiedzieli komu zgłosić podejrzenie przemocy wobec dziecka. Placówki medyczne obowiązkowo muszą opracować standardy postępowania w takich sytuacjach. Przepisy, które je do tego obligują wchodzą właśnie w życie, choć dają jeszcze pół roku na przygotowania. Brak standardów będzie zagrożony grzywną. Kar nie przewidziano natomiast za ich nieprzestrzeganie.

Katarzyna Nocuń 14.02.2024
Metryka aktu
Identyfikator:

Dz.U.UE.C.2022.97.56

Rodzaj: Opinia
Tytuł: Opinia Europejskiego Komitetu Regionów - Aspekt płci w funduszach strukturalnych i Funduszu Spójności na lata 2021-2027 ze szczególnym uwzględnieniem przygotowania programów operacyjnych
Data aktu: 28/02/2022
Data ogłoszenia: 28/02/2022