a także mając na uwadze, co następuje:(1) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 2 , którym ustanowiono Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, weszło w życie w dniu 19 lutego 2021 r. Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności zapewnia wsparcie finansowe na rzecz realizacji reform i inwestycji, co pociąga za sobą impuls fiskalny finansowany przez Unię. Przyczynia się on do odbudowy gospodarczej oraz wdrażania zrównoważonych i pobudzających wzrost gospodarczy reform i inwestycji, których celem jest w szczególności promowanie zielonej i cyfrowej transformacji, zwiększając jednocześnie odporność i potencjalny wzrost gospodarek państw członkowskich. Pomaga również wzmocnić stabilność finansów publicznych oraz pobudzić wzrost i tworzenie miejsc pracy w średnim i długim okresie. Maksymalny wkład finansowy dla każdego państwa członkowskiego w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności zostanie zaktualizowany w czerwcu 2022 r., zgodnie z art. 11 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2021/241.
(2) W dniu 24 listopada 2021 r. Komisja przyjęła roczną analizę zrównoważonego wzrostu gospodarczego, rozpoczynając tym samym europejski semestr na rzecz koordynacji polityki gospodarczej na 2022 r. Należycie uwzględniono w niej Zobowiązanie z Porto, podpisane w dniu 7 maja 2021 r., do dalszego wdrażania Europejskiego filaru praw socjalnych, proklamowanego przez Parlament Europejski, Radę i Komisję w dniu 17 listopada 2017 r. W dniu 25 marca 2022 r. Rada Europejska zatwierdziła priorytety rocznej analizy zrównoważonego wzrostu gospodarczego na 2022 r. W dniu 24 listopada 2021 r., na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1176/2011 3 , Komisja przyjęła również sprawozdanie przedkładane w ramach mechanizmu ostrzegania, w którym nie wskazała Słowację jako jednego z państw członkowskich, w przypadku których potrzebna będzie szczegółowa ocena sytuacji. W tym samym dniu Komisja przyjęła również zalecenie dotyczące zalecenia Rady w sprawie polityki gospodarczej w strefie euro oraz wniosek dotyczący wspólnego sprawozdania o zatrudnieniu na 2022 r., w którym przeanalizowano wdrażanie wytycznych dotyczących zatrudnienia i zasad Europejskiego filaru praw socjalnych. W dniu 5 kwietnia 2022 r. Rada przyjęła zalecenie w sprawie polityki gospodarczej w strefie euro 4 ("zalecenie dla strefy euro na 2022 r."), a w dniu 14 marca 2022 r. - wspólne sprawozdanie o zatrudnieniu.
(3) Inwazja Rosji na Ukrainę, która nastąpiła wkrótce po globalnej pandemii, znacząco zmieniła kontekst geopolityczny i gospodarczy. Skutki tej inwazji odczuwane przez gospodarki państw członkowskich to między innymi wyższe ceny energii, żywności i surowców oraz słabsze perspektywy wzrostu gospodarczego. Wyższe ceny energii stanowią duże obciążenie zwłaszcza dla gospodarstw domowych znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji, które doświadczają ubóstwa energetycznego lub są nim zagrożone, oraz dla przedsiębiorstw najbardziej podatnych na podwyżki cen energii. Unia doświadcza również bezprecedensowego napływu osób uciekających z Ukrainy. Skutki gospodarcze wynikające z prowadzonej przez Rosję wojny napastniczej w różnym stopniu odciskają się na poszczególnych państwach członkowskich. W tym kontekście w dniu 4 marca 2022 r. decyzją wykonawczą Rady (UE) 2022/382 5 uruchomiono po raz pierwszy dyrektywę Rady 2001/55/WE 6 , przyznając wysiedleńcom z Ukrainy prawo do legalnego pobytu w Unii, a także dostęp do kształcenia i szkolenia, rynku pracy, opieki zdrowotnej, mieszkań i opieki społecznej. W ramach inicjatywy "Działanie w ramach polityki spójności na rzecz uchodźców w Europie" (CARE) oraz poprzez dodatkowe płatności zaliczkowe w ramach programu "Wsparcie na rzecz odbudowy służącej spójności oraz terytoriom Europy" (REACT-EU) Słowacja otrzymuje nadzwyczajne wsparcie na zaspokojenie pilnych potrzeb w zakresie przyjmowania i integracji osób uciekających z Ukrainy.
(4) Biorąc pod uwagę szybko zmieniającą się sytuację gospodarczą i geopolityczną, europejski semestr ponownie służy do zakrojonej na szeroką skalę koordynacji polityki gospodarczej i polityki zatrudnienia w 2022 r., ewoluując jednocześnie zgodnie z wymogami dotyczącymi wdrażania Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, jak opisano w rocznej analizie zrównoważonego wzrostu gospodarczego na 2022 r. Realizacja przyjętych planów odbudowy i zwiększania odporności jest istotna dla realizacji priorytetów polityki w ramach europejskiego semestru, ponieważ plany te uwzględniają wszystkie stosowne zalecenia krajowe, wydane w cyklach europejskiego semestru w latach 2019 i 2020, lub znaczną część tych zaleceń. Zalecenia dla poszczególnych krajów na lata 2019 i 2020 pozostają aktualne również w odniesieniu do planów odbudowy i zwiększania odporności, które są uzupełniane, aktualizowane lub zmieniane zgodnie z art. 14, 18 i 21 rozporządzenia (UE) 2021/241, obok wszelkich innych zaleceń dla poszczególnych krajów wydanych do dnia przedłożenia takich uzupełnionych, zaktualizowanych lub zmodyfikowanych planów odbudowy i zwiększania odporności.
(5) Ogólna klauzula wyjścia przewidziana w pakcie stabilności i wzrostu została uruchomiona w marcu 2020 r. W swoim komunikacie z dnia 3 marca 2021 r., zatytułowanym "Rok od wybuchu pandemii COVID-19: działania z zakresu polityki fiskalnej", Komisja przedstawiła swoją opinię, z której wynika że decyzję w sprawie dezaktywacji ogólnej klauzuli wyjścia lub dalszego jej stosowania należy podejmować w ramach oceny ogólnej stanu gospodarki, przy czym jednym z kluczowych kryteriów ilościowych powinien być poziom aktywności gospodarczej w Unii lub w strefie euro w porównaniu z poziomami sprzed kryzysu (na koniec 2019 r.). Zwiększona niepewność i poważne ryzyko pogorszenia się perspektyw gospodarczych w związku z wojną w Europie, bezprecedensowe podwyżki cen energii oraz utrzymujące się zakłócenia w łańcuchu dostaw uzasadniają przedłużenie na 2023 r. ogólnej klauzuli wyjścia przewidzianej w pakcie stabilności i wzrostu.
(6) Zgodnie z podejściem przyjętym w zaleceniu Rady z dnia 18 czerwca 2021 r. 7 , zawierającym opinię Rady na temat programu stabilności Słowacji na 2021 r., ogólny kurs polityki fiskalnej jest obecnie najlepiej mierzony zmianą wydatków pierwotnych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów oraz z wyłączeniem tymczasowych środków nadzwyczajnych wynikających z kryzysu związanego z COVID-19), ale z uwzględnieniem wydatków finansowanych z bezzwrotnego wsparcia (dotacji) w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy unijnych, w stosunku do średniookresowego potencjalnego wzrostu 8 . Wykraczając poza ogólny kurs polityki fiskalnej, aby ocenić, czy krajowa polityka fiskalna ma ostrożny charakter, a jej struktura sprzyja trwałej odbudowie gospodarczej zgodnej z celami zielonej i cyfrowej transformacji, należy zwrócić uwagę także na zmiany bieżących wydatków pierwotnych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów oraz z wyłączeniem tymczasowych środków nadzwyczajnych wynikających z kryzysu związanego z COVID-19) i inwestycji finansowanych z zasobów krajowych 9 .
(7) W dniu 2 marca 2022 r. Komisja przyjęła komunikat zawierający ogólne wytyczne dotyczące polityki fiskalnej w 2023 r. (zwane dalej "wytycznymi fiskalnymi"), aby wesprzeć państwa członkowskie w przygotowaniu programów stabilności i konwergencji, a tym samym wzmocnić koordynację polityki. Opierając się na perspektywach makroekonomicznych w prognozie z zimy 2022 r., Komisja zwróciła uwagę, że w 2023 r. stosowne wydawałoby się przejście od ogółem wspierającego kursu polityki fiskalnej w latach 2020-2022 do zasadniczo neutralnego ogólnego kursu polityki fiskalnej, przy jednoczesnym zachowaniu gotowości do reagowania na zmieniającą się sytuację gospodarczą. Komisja stwierdziła, że zalecenia fiskalne na 2023 r. nadal powinny być różne dla poszczególnych państw członkowskich i uwzględniać potencjalne efekty zewnętrzne dla innych krajów. Komisja wezwała państwa członkowskie do uwzględnienia wytycznych w ich programach stabilności i konwergencji. Komisja zobowiązała się, że będzie ściśle monitorować sytuację gospodarczą i w razie potrzeby dostosuje swoje wytyczne polityczne, najpóźniej pod koniec maja 2022 r. w wiosennym pakiecie europejskiego semestru.
(8) W odniesieniu do wytycznych fiskalnych zalecenia fiskalne na 2023 r. biorą pod uwagę gorsze perspektywy gospodarcze, zwiększoną niepewność i dalsze ryzyko pogorszenia się koniunktury oraz wyższą inflację, niż zakładano w prognozie Komisji z zimy 2022 r. W związku z powyższym działania fiskalne muszą mieć na celu rozwijanie inwestycji publicznych na rzecz zielonej i cyfrowej transformacji oraz bezpieczeństwa energetycznego, a także zachowanie siły nabywczej gospodarstw domowych znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji, tak aby złagodzić skutki podwyżek cen energii i pomóc ograniczyć presję inflacyjną wynikającą z efektów drugiej rundy za pomocą ukierunkowanych i tymczasowych środków. Polityka fiskalna musi pozostać elastyczna, aby można było ją dostosować do szybko zmieniających się okoliczności, w tym wyzwań, jakie pojawiają się w zakresie obrony i bezpieczeństwa w związku z prowadzoną przez Rosję wojną napastniczą przeciwko Ukrainie, oraz musi być zróżnicowana w poszczególnych państwach członkowskich w zależności od ich sytuacji fiskalnej i gospodarczej, w tym ich narażenia na kryzys i napływu wysiedleńców z Ukrainy.
(9) W dniu 29 kwietnia 2021 r. Słowacja przedłożyła Komisji swój krajowy plan odbudowy i zwiększania odporności, zgodnie z art. 18 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2021/241. Zgodnie z art. 19 rozporządzenia (UE) 2021/241 Komisja oceniła adekwatność, skuteczność, efektywność oraz spójność planu odbudowy i zwiększania odporności, zgodnie z wytycznymi dotyczącymi oceny zamieszczonymi w załączniku V do tego rozporządzenia. W dniu 13 lipca 2021 r. Rada przyjęła decyzję wykonawczą w sprawie zatwierdzenia oceny planu odbudowy i zwiększania odporności Słowacji 10 . Uruchomienie transz jest uzależnione od przyjęcia przez Komisję decyzji, zgodnie z art. 24 ust. 5 rozporządzenia (UE) 2021/241, stwierdzającej, że Słowacja osiągnęła w zadowalający sposób odpowiednie kamienie milowe i wartości docelowe określone w decyzji wykonawczej Rady. Osiągnięcie w zadowalający sposób zakłada, że działania związane z uprzednio osiągniętymi kamieniami milowymi i wartościami docelowymi nie zostały odwrócone.
(10) W dniu 29 kwietnia 2022 r. Słowacja przedłożyła swój krajowy program reform na 2022 r., a w dniu 28 kwietnia 2022 r. - swój program konwergencji na 2022 r., w terminie określonym w art. 4 rozporządzenia (WE) nr 1466/97. W celu uwzględnienia powiązań między tymi dwoma programami poddano je równoczesnej ocenie. Zgodnie z art. 27 rozporządzenia (UE) 2021/241 krajowy program reform na 2022 r. odzwierciedla również półroczne sprawozdania Słowacji z postępów w realizacji jej planu odbudowy i zwiększania odporności.
(11) W dniu 23 maja 2022 r. Komisja opublikowała sprawozdanie krajowe dotyczące Słowacji 2022. Oceniono w nim postępy Słowacji we wdrażaniu stosownych zaleceń dla tego kraju przyjętych przez Radę w latach 2019, 2020 i 2021 i podsumowano realizację planu odbudowy i zwiększania odporności przez Słowację, z uwzględnieniem tabeli wyników w zakresie odbudowy i zwiększania odporności. Na podstawie tej analizy w sprawozdaniu krajowym wskazano luki dotyczące wyzwań, których nie uwzględniono w planie odbudowy i zwiększania odporności lub uwzględniono je jedynie częściowo, a także nowych i pojawiających się wyzwań, w tym związanych z inwazją Rosji na Ukrainę. Oceniono w nim również postępy Słowacji we wdrażaniu Europejskiego filaru praw socjalnych oraz w realizacji głównych celów Unii dotyczących zatrudnienia, umiejętności i ograniczania ubóstwa, a także postępy w realizacji celów Organizacji Narodów Zjednoczonych w zakresie zrównoważonego rozwoju.
(12) W dniu 23 maja 2022 r. Komisja wydała sprawozdanie na podstawie art. 126 ust. 3 Traktatu. W sprawozdaniu tym omówiono sytuację budżetową Słowacji, ponieważ jej deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych przekroczył w 2021 r. określoną w Traktacie wartość referencyjną wynoszącą 3 % produktu krajowego brutto (PKB), a dług sektora instytucji rządowych i samorządowych przekroczył określoną w Traktacie wartość referencyjną wynoszącą 60 % PKB. W sprawozdaniu stwierdzono, że kryterium deficytu nie zostało spełnione, natomiast wywiązano się z kryterium długu. Zgodnie z komunikatem z 2 marca 2022 r. Komisja uznała w ramach swojej oceny wszystkich istotnych czynników, że zapewnienie zgodności z wartością odniesienia dotyczącą redukcji długu wiązałoby się ze zbyt trudnym i skoncentrowanym na wstępie wysiłkiem fiskalnym, który mógłby zagrozić wzrostowi gospodarczemu. W związku z tym zapewnienie zgodności z wartością odniesienia dotyczącą redukcji długu nie jest, zdaniem Komisji, uzasadnione w obecnych wyjątkowych warunkach gospodarczych. Zgodnie z zapowiedzią Komisja nie zaproponowała wszczęcia nowych procedur nadmiernego deficytu wiosną 2022 r. i ponownie oceni, czy konieczne jest zaproponowanie wszczęcia takich procedur jesienią 2022 r.
(13) W swoim zaleceniu z dnia 20 lipca 2020 r. 11 Rada zaleciła Słowacji przyjęcie w 2020 i 2021 r. wszelkich środków, zgodnie z ogólną klauzulą wyjścia, niezbędnych do skutecznego zaradzenia pandemii COVID-19, wspomożenia gospodarki, a następnie wsparcia jej odbudowy. Ponadto zaleciła Słowacji - gdy pozwolą na to warunki ekonomiczne - prowadzenie polityk fiskalnych mających na celu osiągnięcie ostrożnej sytuacji fiskalnej w średnim terminie i zapewnienie długookresowej zdolności do obsługi długu, przy jednoczesnym zwiększeniu inwestycji. W 2021 r., według danych zweryfikowanych przez Eurostat, deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych Słowacji wzrósł z 5,5 % PKB w 2020 r. do 6,2 %. Działania w zakresie polityki fiskalnej podjęte przez Słowację wspierały odbudowę gospodarki w 2021 r., podczas gdy wartość tymczasowych środków nadzwyczajnych wzrosła z 2,3 % PKB w 2020 r. do 3,3 % w 2021 r. Środki przyjęte przez Słowację w 2021 r. były zgodne z zaleceniem Rady z dnia 20 lipca 2020 r. Środki dyskrecjonalne w ramach polityki budżetowej, które rząd przyjął w latach 2020 i 2021, miały w większości charakter tymczasowy lub były zrównoważone środkami kompensacyjnymi. Jednocześnie niektóre z działań dyskrecjonalnych podjętych przez rząd w latach 2020-2021 nie były tymczasowe ani nie były zrównoważone środkami kompensacyjnymi, a obejmowały głównie podwyżki trzynastej emerytury, zmiany wieku emerytalnego w przypadku rodziców, obniżenie podatku od pojazdów silnikowych oraz zniesienie podatku bankowego. Według danych zweryfikowanych przez Eurostat dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł z 59,7 % PKB w 2020 r. do 63,1 % PKB w 2021 r.
(14) Scenariusz makroekonomiczny, na którym oparto prognozy budżetowe w programie stabilności na 2022 r., jest realistyczny, jeśli chodzi o 2022 r., i korzystny w odniesieniu do 2023 r. Rząd prognozuje, że realny PKB wzrośnie w 2022 r. o 2,1 %, a w 2023 r. - o 5,3 %. Z kolei w prognozie Komisji z wiosny 2022 r. przewiduje się wyższy wzrost realnego PKB o 2,3 % w 2022 r. i niższy wzrost o 3,6 % w 2023 r., głównie ze względu na większy wpływ inflacji na spożycie prywatne i słabsze odbicie eksportu. W programie stabilności na 2022 r. rząd oczekuje, że w 2022 r. deficyt nominalny spadnie do poziomu 5,1 % PKB, a w 2023 r. - do 2,4 % PKB. Spadek w 2022 r. odzwierciedla głównie zniesienie większości środków nadzwyczajnych oraz silny wzrost nominalnego PKB. W programie stabilności na 2022 r. przewidziano, że relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB spadnie w 2022 r. do 61,6 %, a w 2023 r. - do 58,0 %. Przy uwzględnieniu środków z zakresu polityki znanych w dniu granicznym prognozy deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w latach 2022 i 2023 przewidziany w prognozie Komisji z wiosny 2022 r. ma wynieść odpowiednio 3,6 % PKB i 2,6 % PKB. Poziom deficytu na 2022 r. jest niższy, a na 2023 r. wyższy, niż przewidziano w programie stabilności na 2022 r., głównie ze względu na prognozowany bardziej optymistyczny rozwój sytuacji na rynku pracy w 2022 r. W prognozie Komisji z wiosny 2022 r. przewiduje się podobną relację długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB, która w 2022 r. wyniesie 61,7 %, a w 2023 r. - 58,3 %. Według prognozy Komisji z wiosny 2022 r. średniookresowy (średnia z 10 lat) wzrost produktu potencjalnego szacowany jest na 2,0 %. Szacunki te nie uwzględniają jednak wpływu reform, które są częścią planu odbudowy i zwiększania odporności i które mogą zwiększyć potencjalny wzrost gospodarczy Słowacji.
(15) W 2022 r. rząd stopniowo wycofywał większość środków wprowadzonych w reakcji na kryzys związany z COVID-19, w związku z czym prognozuje się, że tymczasowe środki nadzwyczajne zmaleją z 3,3 % PKB w 2021 r. do 1,0 % PKB w 2022 r. Na deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych ma wpływ koszt zapewnienia tymczasowej ochrony wysiedleńcom z Ukrainy, który według prognozy Komisji z wiosny 2022 r. ma wynieść 0,1 % PKB w 2022 r. i 0,2 % PKB w 2023 r. 12 .
(16) W swoim zaleceniu z dnia 18 czerwca 2021 r. Rada zaleciła, aby w 2022 r. Słowacja kontynuowała wspierający kurs polityki fiskalnej, w tym wykorzystując impuls zapewniany przez Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, oraz utrzymała inwestycje finansowane z zasobów krajowych. Rada zaleciła również, by Słowacja prowadziła - gdy warunki ekonomiczne na to pozwolą - politykę fiskalną mającą na celu osiągnięcie ostrożnej sytuacji fiskalnej oraz zapewnienie stabilności finansów publicznych w średnim okresie, przy jednoczesnym zwiększeniu inwestycji w celu pobudzenia potencjału wzrostu gospodarczego.
(17) Zgodnie z prognozą Komisji z wiosny 2022 r. oraz z uwzględnieniem informacji zawartych w programie stabilności Słowacji na 2022 r. prognozuje się, że kurs polityki fiskalnej w 2022 r. będzie restrykcyjny, na poziomie + 0,3 % PKB, podczas gdy Rada zaleciła wspierający kurs polityki fiskalnej 13 . Słowacja planuje dalsze wspieranie odbudowy gospodarki poprzez wykorzystanie Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności do finansowania dodatkowych inwestycji, zgodnie z zaleceniem Rady. Prognozuje się, że pozytywny wpływ, jaki na działalność gospodarczą mają wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy unijnych, wzrośnie o 0,7 punktu procentowego PKB w porównaniu z 2021 r. Przewiduje się, że inwestycje finansowane z zasobów krajowych będą miały ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej, który wyniesie 0,4 punktu procentowego w 2022 r. 14 . W związku z tym Słowacja planuje utrzymać inwestycje finansowane z zasobów krajowych, zgodnie z zaleceniem Rady. Jednocześnie przewiduje się, że wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych z zasobów krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) w 2022 r. będzie mieć restrykcyjny wpływ na ogólny kurs polityki fiskalnej, który wyniesie 1,6 punktu procentowego. Obejmuje to dodatkowy wpływ kosztów zapewnienia tymczasowej ochrony wysiedleńcom z Ukrainy (0,1 % PKB). Ze względu na opóźnioną indeksację o inflację stopa wzrostu głównych wydatków sektora instytucji rządowych i samorządowych, takich jak świadczenia społeczne inne niż rzeczowe lub koszty związane z zatrudnieniem, jest w 2022 r. niższa niż stopa inflacji, co sprawia, że przyczyniają się one do restrykcyjnego kursu polityki.
(18) W prognozie Komisji z wiosny 2022 r. przewiduje się, że w 2023 r. kurs polityki fiskalnej będzie na poziomie - 0,8 % PKB, przy założeniu kontynuacji dotychczasowej polityki 15 . Prognozuje się, że w 2023 r. Słowacja będzie nadal wykorzystywać dotacje w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności do finansowania dodatkowych inwestycji wspierających odbudowę. Prognozuje się, że pozytywny wpływ, jaki na działalność gospodarczą mają wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy unijnych, wzrośnie o 1,0 punktu procentowego PKB w porównaniu z 2022 r. Przewiduje się, że inwestycje finansowane z zasobów krajowych będą miały ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej, który wyniesie 0,1 punktu procentowego w 2023 r. 16 . Jednocześnie przewiduje się, że wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych z zasobów krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) w 2023 r. będzie mieć zasadniczo neutralny wpływ na ogólny kurs polityki fiskalnej wynoszący 0,2 punktu procentowego. Obejmuje to dodatkowe koszty zapewnienia tymczasowej ochrony wysiedleńcom z Ukrainy (0,1 % PKB).
(19) W programie stabilności na 2022 r. przewiduje się, że deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych będzie stopniowo obniżać się do 2,3 % w 2024 r. i do 2,0 % w 2025 r. Planuje się zatem, że do 2023 r. deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych spadnie poniżej poziomu poniżej 3 % PKB i utrzyma się na poziomie poniżej 3 % PKB w okresie objętym programem. Prognozy te zakładają ograniczenie wzrostu wydatków publicznych - w tym kosztów związanych z zatrudnieniem i rzeczowych transferów socjalnych - w tempie niższym od tempa wzrostu dochodów i niższym od silnego tempa wzrostu nominalnego PKB. W programie stabilności na 2022 r. przewidziano spadek relacji długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB do 2025 r. - w 2024 r. ma ona obniżyć się najpierw do 58,2 %, a w 2025 r. - do 57,3 %. Z analizy przeprowadzonej przez Komisję wynika, że zagrożenie dla długookresowej zdolności do obsługi długu wydaje się wysokie w średnim okresie.
(20) System podatkowy Słowacji można by zreformować w taki sposób, aby poprawić efektywność ekonomiczną, wspierać zrównoważenie środowiskowe i stabilność finansów publicznych oraz sprawić, by system ten był bardziej sprawiedliwy, a jednocześnie wspierać realizację szerzej określonych celów polityki. W porównaniu z innymi państwami członkowskimi obciążenie podatkowe związane z zatrudnieniem jest szczególnie duże w przypadku osób o niskich dochodach. Z drugiej strony potencjał podatków środowiskowych i podatków od nieruchomości nie jest pełni wykorzystywany. Zmiany struktury podatkowej mogłyby wspierać wzrost, a także wspomagać zieloną transformację i zrównoważenie środowiskowe. Energochłonność gospodarki znacznie przekracza średnią unijną, ale dochody z podatków środowiskowych wyniosły w 2020 r. 2,4 %, co jest wartością zbliżoną do średniej unijnej. Opłaty środowiskowe związane z gospodarowaniem odpadami oraz zanieczyszczeniem powietrza nie promują w wystarczającym stopniu efektywnego wykorzystania zasobów i nie ograniczają odpowiednio kosztów dla środowiska i społeczeństwa. Podatki drogowe i opłaty związane z rejestracją pojazdów także nie odzwierciedlają wystarczająco dobrze intensywności emisji gazów cieplarnianych. Podatki i opłaty środowiskowe nie są indeksowane, przez co dochody z tego tytułu zmniejszają się wskutek inflacji. Jeżeli chodzi o opodatkowanie nieruchomości, dochody z pobieranych okresowo podatków od nieruchomości były w 2020 r. relatywnie niskie (0,5 % PKB w stosunku do średniej unijnej wynoszącej 1,2 %). Słowacja nie dysponuje obecnie wystarczającymi danymi umożliwiającymi aktualizację i indeksację bazy podatkowej w przypadku podatku od nieruchomości zgodnie z wartościami rynkowymi, co mogłoby także częściowo ograniczyć utrzymujący się duży popyt na nieruchomości mieszkalne i związany z tym silny wzrost cen tych nieruchomości. Ponadto dalsze działania zmierzające do uproszczenia podatków i poprawy przestrzegania przepisów mogą zwiększyć dochody publiczne, a tym samym przyczyniać się do utrzymania stabilności finansów publicznych i większej sprawiedliwości. Pomimo poprawy luka w podatku VAT spowodowana nieprzestrzeganiem przepisów podatkowych utrzymywała się w 2019 r. na wysokim poziomie (16,1 % w stosunku do średniej unijnej wynoszącej 10,4 %) Do dalszego uszczelnienia systemu podatkowego mogłyby przyczynić się dalsze usprawnienia administracji podatkowej, w tym w zakresie fakturowania elektronicznego, wstępnie wypełnionych deklaracji podatkowych i zwiększenia stopnia cyfryzacji.
(21) Zgodnie z art. 19 ust. 3 lit. b) rozporządzenia (UE) 2021/241 i kryterium 2.2 załącznika V do tego rozporządzenia plan odbudowy i zwiększania odporności zawiera obszerny zestaw wzajemnie wzmacniających się reform i inwestycji, wraz z orientacyjnym harmonogramem wdrażania, które mają zostać wdrożone do dnia 31 sierpnia 2026 r. Pomagają one sprostać wszystkim wyzwaniom gospodarczym i społecznym, które zostały wskazane w stosownych zaleceniach krajowych skierowanych do Słowacji przez Radę w ramach europejskiego semestru w 2019 i 2020 r., obok zaleceń dla tego kraju wydanych do dnia przyjęcia planu odbudowy i zwiększania odporności, lub znacznej części tych wyzwań. W szczególności silny nacisk, jaki położono w planie na edukację włączającą, zarządzanie publiczne i inwestycje w zieloną i cyfrową transformację zwiększające wydajność, a także jego planowany wkład w zmniejszanie różnic regionalnych można uznać za kompleksową i adekwatną odpowiedź na wyzwania, przed którymi stoi Słowacja. W związku z wyzwaniem, jakim jest przyspieszenie zielonej i cyfrowej transformacji, podejmuje się zdecydowane działania z wykorzystaniem szerokiej gamy środków. W obliczu utrzymujących się od dawna wyzwań w dziedzinie edukacji, opieki nad dziećmi, opieki zdrowotnej oraz badań naukowych i innowacji stosuje się również kompleksowe środki w związku z najpoważniejszymi niedociągnięciami, takimi jak niska jakość i niewystarczająco włączający charakter edukacji, rozdrobniona koordynacja polityki w zakresie badań naukowych i innowacji, niewystarczająca współpraca publiczno-prywatna oraz słabe wyniki w zakresie badań i innowacji. Zaproponowane w planie odbudowy i zwiększania odporności dodatkowe działania na rzecz usprawnienia systemu wymiaru sprawiedliwości, zamówień publicznych i walki z praniem pieniędzy mają potencjał, aby przyczynić się do skutecznego rozwiązania wielu podstawowych problemów, jeżeli zostaną przyjęte i wdrożone zgodnie z wymogami prawa Unii dotyczącymi odpowiednich zabezpieczeń i niezależności sądów oraz z należytym zaangażowaniem zainteresowanych stron. Ponadto oczekuje się, że kilka reform przyczyni się do poprawy długoterminowej stabilności finansów publicznych. Ogólnie rzecz biorąc, plan odbudowy i zwiększania odporności przewiduje ambitne reformy i inwestycje, w szczególności w dziedzinie opieki zdrowotnej, zielonej i cyfrowej transformacji oraz administracji publicznej, które są ponadto ukierunkowane na dalszą poprawę konwergencji w strefie euro i wspieranie wzrostu gospodarczego.
(22) Oczekuje się, że realizacja planu odbudowy i zwiększania odporności Słowacji przyczyni się do dalszych postępów w zielonej i cyfrowej transformacji. Środki wspierające realizację celów klimatycznych w Słowacji stanowią 45 % łącznej alokacji w ramach planu odbudowy i zwiększania odporności, a środki wspierające realizację celów cyfrowych - 21 %. Pełna realizacja planu odbudowy i zwiększania odporności, zgodnie z ustalonymi odpowiednimi kamieniami milowymi i wartościami docelowymi, pomoże Słowacji szybko przezwyciężyć skutki kryzysu związanego z COVID-19, a jednocześnie wzmocni jej odporność. Systematyczne angażowanie partnerów społecznych i innych odpowiednich zainteresowanych stron pozostaje ważne dla pomyślnej realizacji planu odbudowy i zwiększania odporności, a także innych polityk gospodarczych i polityk zatrudnienia wykraczających poza zakres tego planu, ponieważ służy zapewnieniu szerokiego poczucia odpowiedzialności za cały program polityczny.
(23) Słowacja przedłożyła umowę partnerstwa przewidzianą w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1060 17 , nie przedłożyła jednak innych programów polityki spójności przewidzianych w tym rozporządzeniu. Zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2021/1060 Słowacja ma uwzględnić w programowaniu funduszy polityki spójności na lata 2021-2027 stosowne zalecenia krajowe. Jest to jeden z warunków wstępnych poprawy skuteczności i zmaksymalizowania wartości dodanej wsparcia finansowego otrzymywanego z funduszy polityki spójności, przy jednoczesnym przyczynianiu się do koordynacji, komplementarności i spójności między tymi funduszami polityki spójności a innymi instrumentami i funduszami unijnymi. Pomyślne wdrożenie Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz programów polityki spójności zależy również od usunięcia przeszkód dla inwestycji wspierających zieloną i cyfrową transformację oraz zrównoważony rozwój terytorialny. W szczególności należy podjąć działania w związku z dysproporcjami regionalnymi w zakresie konkurencyjności i wskaźników społecznych, wykorzystując możliwość łączenia środków z różnych dostępnych funduszy.
(24) Celem wniosku Komisji w sprawie planu REPowerEU - przygotowanego na podstawie mandatu powierzonego Komisji przez szefów państw lub rządów Unii w Deklaracji wersalskiej - jest jak najszybsze uniezależnienie Unii od importu paliw kopalnych z Rosji. W tym celu Komisja zamierza określić najodpowiedniejsze projekty, inwestycje i reformy na poziomie krajowym, regionalnym i unijnym w porozumieniu z państwami członkowskimi. Środki te służą zmniejszeniu zależności od paliw kopalnych ogółem, a także znalezieniu innych źródeł importu paliw kopalnych niż Rosja.
(25) Od 2015 r. w zasadzie nie poczyniono postępów w ograniczaniu emisji gazów cieplarnianych netto. Gospodarka słowacka charakteryzuje się wysoką energochłonnością, częściowo wynikającą z dużego uzależnienia sektora przemysłu od importu paliw kopalnych. Według danych z 2020 r. Słowacja jest szczególnie uzależniona od Rosji, jeżeli chodzi o gaz ziemny (85 % w porównaniu ze średnią unijną wynoszącą 44 %) i surową ropę naftową (100 % w porównaniu ze średnią unijną wynoszącą 26 %). Zależność od Rosji w przypadku węgla kamiennego jest jednak mniejsza od średniej unijnej (35 % w porównaniu z 54 %) 18 . Udział gazu ziemnego w koszyku energetycznym jest nieco wyższy od średniej unijnej (24,9 % w porównaniu z 24,4 % dla Unii) i tak samo jest w przypadku stałych paliw kopalnych (14 % w porównaniu z 10,8 % dla Unii), natomiast udział ropy naftowej jest niższy (21,9 % w porównaniu z 32,7 % dla Unii). W 2020 r. udział energii jądrowej w koszyku energetycznym wyniósł 24,6 % (w porównaniu z 13,1 % dla Unii). Szybsze upowszechnianie wykorzystania odnawialnych źródeł energii pomogłoby zmniejszyć uzależnienie Słowacji od importu paliw kopalnych z Rosji i złagodzić ryzyko ubóstwa energetycznego przy rosnących cenach energii. W 2022 r. planowane są dalsze reformy przewidziane w planie odbudowy i zwiększania odporności, które będą dotyczyć struktury rynku, a także wsparcie na rzecz odnawialnych źródeł energii. Upowszechnianie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych można jeszcze bardziej przyspieszyć przez podniesienie progów uprawniających do zwolnienia z konieczności ubiegania się pozwolenie na budowę w przypadku instalacji odnawialnych źródeł energii na małą skalę, usprawnienie procedur administracyjnych i procedur wydawania zezwoleń w ramach punktu kompleksowej obsługi, obniżenie opłat za przyłączenie do sieci oraz zapewnienie lepszego dostępu do dostępnej przepustowości sieci. W kwietniu 2021 r. Słowacja zniosła moratorium na przyłączanie nowych odnawialnych źródeł energii do sieci. Nadal należy jednak wdrożyć perspektywiczny mechanizm zapewniający przejrzyste i wiarygodne informacje na temat zdolności przyłączania do sieci nowych odnawialnych źródeł energii o zmiennej wydajności. Aby dostosować się do coraz większych ilości energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, Słowacja powinna zmodernizować sieci przesyłowe i dystrybucyjne, zapewnić nowe obiekty magazynowania energii oraz uzupełnić ramy regulacyjne dotyczące wodoru odnawialnego. Dodatkowe inwestycje w energię geotermalną, stacje tankowania zrównoważonego biometanu i rozwiązania oparte na wodorze odnawialnym, które spełniają odpowiednie kryteria zrównoważonego rozwoju, pomogłyby rozwiązać problem wysokiego krajowego zużycia gazu ziemnego. Istnieje również możliwość zwiększenia efektywności energetycznej systemów ciepłowniczych i szybkiego wprowadzenia odnawialnych źródeł ciepła zastępujących gaz ziemny. Można także zwiększyć intensywność działań na rzecz dekarbonizacji na poziomie regionalnym przez utworzenie regionalnych centrów zrównoważonej energii.
(26) Konieczne będą dalsze działania na rzecz efektywności energetycznej. W szczególności należy skupić się na gruntownych i ekologicznych renowacjach, ograniczyć zużycie ciepła i zwiększyć inwestycje w odnawialne źródła ciepła, w tym pompy ciepła. Słowacja mogłaby jeszcze bardziej przyspieszyć renowacje budynków poprzez przyciągnięcie większej liczby inwestycji prywatnych, w tym w odniesieniu do budynków publicznych, zapewnienie pomocy technicznej, zwiększenie zdolności wdrożeniowych i zastosowanie podejścia opartego na punkcie kompleksowej obsługi oraz inwestowanie w umiejętności ekologiczne. Ponadto wysoki poziom niedopasowania umiejętności w gospodarce wymaga odpowiedniego dostosowania polityki kształcenia dorosłych, w tym w odniesieniu do zielonej transformacji. Konieczne są dodatkowe działania, aby zaradzić ubóstwu energetycznemu i zreformować ramy regulujące inwestycje w mieszkalnictwo socjalne. Ponadto należy wprowadzić szereg środków regulacyjnych i administracyjnych, aby przyspieszyć proces wydawania pozwoleń na budowę, uprościć przepisy wykonawcze, dostosować programy renowacji oraz poprawić koordynację działań różnych organów publicznych z działaniami w ramach programów finansowania. Dodatkowe środki i zachęty mogłyby zaradzić problemowi wysokiej energochłonności w przemyśle, w tym w małych i średnich przedsiębiorstwach. Mogą to być m.in. programy inwestycyjne służące poprawie efektywności energetycznej w oparciu o audyty energetyczne. Systemy wsparcia powinny się nawzajem uzupełniać (np. z programem dekarbonizacji) i być wspierane ze środków prywatnych i za pomocą instrumentów finansowych. Realizacja przez Słowację celów pakietu "Gotowi na 55" będzie wymagać dalszego zwiększenia ambicji w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz zwiększenia wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych i efektywności energetycznej.
(27) Chociaż przyspieszenie transformacji w kierunku neutralności klimatycznej oraz odchodzenia od paliw kopalnych spowoduje znaczne koszty restrukturyzacji w kilku sektorach, Słowacja może skorzystać z mechanizmu sprawiedliwej transformacji w kontekście polityki spójności, aby złagodzić społeczno-gospodarcze skutki transformacji w najbardziej dotkniętych nimi regionach. Ponadto Słowacja może wykorzystać Europejski Fundusz Społeczny Plus, ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1057 19 , do poprawy możliwości zatrudnienia i wzmocnienia spójności społecznej.
(28) W świetle dokonanej przez Komisję oceny Rada przeanalizowała program stabilności na 2022 r., a jej opinia 20 znajduje odzwierciedlenie w zaleceniu 1,
(29) W kontekście bliskich powiązań między gospodarkami państw członkowskich należących do strefy euro i ich wspólnego wkładu w funkcjonowanie unii gospodarczej i walutowej Rada zaleciła państwom członkowskim będącym członkami strefy euro podjęcie działań, w tym poprzez ich plany odbudowy i zwiększania odporności, w celu wdrożenia zaleceń określonych w zaleceniu dotyczącym polityki gospodarczej strefy euro na 2022 r. W przypadku Słowacji kwestia ta znalazła odzwierciedlenie w szczególności w zaleceniach 1 i 2,
NINIEJSZYM ZALECA Słowacji podjęcie w latach 2022 i 2023 działań mających na celu:
1 Dz.U. L 209 z 2.8.1997, s. 1.
2 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 z dnia 12 lutego 2021 r. ustanawiające Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (Dz.U. L 57 z 18.2.2021, s. 17).
3 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1176/2011 z dnia 16 listopada 2011 r. w sprawie zapobiegania zakłóceniom równowagi makroekonomicznej i ich korygowania (Dz.U. L 306 z 23.11.2011, s. 25).
4 Zalecenie Rady z dnia 5 kwietnia 2022 r. w sprawie polityki gospodarczej w strefie euro (Dz.U. C 153 z 7.4.2022, s. 1).
5 Decyzja wykonawcza Rady (UE) 2022/382 z dnia 4 marca 2022 r. stwierdzająca istnienie masowego napływu wysiedleńców z Ukrainy w rozumieniu art. 5 dyrektywy 2001/55/WE i skutkująca wprowadzeniem tymczasowej ochrony (Dz.U. L 71 z 4.3.2022, s. 1).
6 Dyrektywa Rady 2001/55/WE z dnia 20 lipca 2001 r. w sprawie minimalnych standardów przyznawania tymczasowej ochrony na wypadek masowego napływu wysiedleńców oraz środków wspierających równowagę wysiłków między państwami członkowskimi związanych z przyjęciem takich osób wraz z jego następstwami (Dz.U. L 212 z 7.8.2001, s. 12).
7 Zalecenie Rady z dnia 18 czerwca 2021 r. zawierające opinię Rady w sprawie programu stabilności Słowacji na 2021 r. (Dz.U. C 304 z 29.7.2021, s. 121).
8 Szacunki dotyczące kursu polityki fiskalnej i jego elementów zawarte w niniejszym zaleceniu są szacunkami Komisji opartymi na założeniach leżących u podstaw prognozy Komisji z wiosny 2022 r. Szacunki Komisji dotyczące średniookresowego potencjalnego wzrostu nie uwzględniają pozytywnego wpływu reform, które są częścią planu odbudowy i zwiększania odporności i mogą pobudzić potencjalny wzrost.
9 Niefinansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności ani innych funduszy unijnych.
10 Dok. ST 10156/2021 + COR 1.
11 Zalecenie Rady z dnia 20 lipca 2020 r. w sprawie krajowego programu reform Słowacji na 2020 r., zawierające opinię Rady na temat przedstawionego przez Słowację programu stabilności na 2020 r. (Dz.U. C 282 z 26.8.2020, s. 164).
12 Zakłada się, że łączna liczba wysiedleńców, którzy dotrą z Ukrainy do Unii, osiągnie stopniowo 6 mln do końca 2022 r., a ich rozmieszczenie geograficzne szacuje się na podstawie wielkości istniejącej diaspory, względnej liczby ludności przyjmującego państwa członkowskiego oraz rzeczywistego rozmieszczenia wysiedleńców z Ukrainy w całej Unii od marca 2022 r. W przypadku kosztów budżetowych na osobę szacunki opierają się na modelu mikrosymulacyjnym Euromod opracowanym przez Wspólne Centrum Badawcze Komisji, z uwzględnieniem zarówno transferów pieniężnych, do których osoby te mogą być uprawnione, jak i świadczeń rzeczowych, takich jak edukacja i opieka zdrowotna.
13 Dodatnia wartość wskaźnika odpowiada niedoborowi wzrostu wydatków pierwotnych w porównaniu ze średniookresowym wzrostem gospodarczym, wskazując na restrykcyjną politykę fiskalną.
14 Prognozuje się, że inne wydatki kapitałowe finansowane z zasobów krajowych będą miały ekspansywny wpływ, który wyniesie 0,2 punktu procentowego PKB.
15 Ujemna wartość wskaźnika odpowiada nadwyżce wzrostu wydatków pierwotnych w porównaniu ze średniookresowym wzrostem gospodarczym, wskazując na ekspansywną politykę fiskalną.
16 Prognozuje się, że inne wydatki kapitałowe finansowane z zasobów krajowych będą miały restrykcyjny wpływ, który wyniesie 0,1 punktu procentowego PKB.
17 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1060 z dnia 24 czerwca 2021 r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus, Funduszu Spójności, Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji i Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury, a także przepisy finansowe na potrzeby tych funduszy oraz na potrzeby Funduszu Azylu, Migracji i Integracji, Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Instrumentu Wsparcia Finansowego na rzecz Zarządzania Granicami i Polityki Wizowej (Dz.U. L 231 z 30.6.2021, s. 159).
18 Eurostat (2020), udział importu z Rosji w łącznym imporcie gazu ziemnego, surowej ropy naftowej i węgla kamiennego. Średnia wielkość całkowitego importu dla UE-27 opiera się na wielkości importu spoza UE-27. W przypadku Słowacji całkowity import obejmuje handel wewnątrzunijny. Dane dla ropy naftowej nie obejmują produktów rafinowanych.
19 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1057 z dnia 24 czerwca 2021 r. ustanawiające Europejski Fundusz Społeczny Plus (EFS+) oraz uchylające rozporządzenie (UE) nr 1296/2013 (Dz.U. L 231 z 30.6.2021, s. 21).
20 Na podstawie art. 5 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1466/97.
