Czas pracy i wypoczynku personelu latającego.

ZARZĄDZENIE
MINISTRA TRANSPORTU, ŻEGLUGI I ŁĄCZNOŚCI
z dnia 28 marca 1989 r.
w sprawie czasu pracy i wypoczynku personelu latającego.

Na podstawie art. 42 ust. 4 ustawy z dnia 31 maja 1962 r. - Prawo lotnicze (Dz. U. Nr 32, poz. 153, z 1984 r, Nr 53, poz. 272, z 1987 r. Nr 33, poz. 180 i z 1988 r. Nr 41, poz. 324) zarządza się, co następuje:

Przepisy ogólne

§  1.
Zarządzenie określa warunki wykonywania przez członków personelu latającego uprawnień wynikających z licencji, niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa lotów.
§  2.
Ilekroć w zarządzeniu jest mowa:
1)
o "ogólnym czasie wykonywania czynności lotniczych" - rozumie się przez to czas lotu i czas wykonywania czynności lotniczych na ziemi, to jest:
a)
organizowania lotu, nie mniej jednak niż 1 godzinę przed startem statku powietrznego,
b)
oczekiwania na lot,
c)
wykonywania czynności po wylądowaniu lub zakończeniu lotu, nie mniej jednak niż 1/2 godziny od chwili wyłączenia silników statku powietrznego,
d)
pełnienia dyżurów i wykonywania innych czynności na ziemi, do których członek personelu latającego został wyznaczony,
e)
lotu statkiem powietrznym w charakterze pasażera podczas podróży służbowej,
2)
o "kolejnych 24 godzinach" - rozumie się przez to kolejny okres 24-godzinny, liczony od momentu przystąpienia do wykonywania czynności lotniczych, niezależnie od przerw, jakie w tym okresie występowały przy wykonywaniu zajęć służbowych.
§  3. 1
Członek personelu latającego może przystąpić ponownie do wykonywania czynności lotniczych, jeżeli nieprzerwany zajęciami służbowymi okres wypoczynku członka personelu latającego:
1)
po okresie co najmniej 8 godzin ogólnego czasu wykonywania przez niego czynności lotniczych wynosił nie mniej niż 10 godzin,
2)
po okresie ponad 10 godzin ogólnego czasu wykonywania przez niego czynności lotniczych wynosił co najmniej tyle, ile trwało wykonywanie czynności lotniczych poprzedzających ten wypoczynek.
§  4. 2
 
1.
Członek personelu latającego, zatrudniony zawodowo w tym charakterze, ma obowiązek odbycia dodatkowego obozu kondycyjnego w wymiarze 14 dni kalendarzowych w ciągu kolejnych 12 miesięcy.
2. 3
Kontroler ruchu lotniczego jest obowiązany raz na rok, w określonym przez pracodawcę terminie, uczestniczyć przez dwa tygodnie w obozie kondycyjnym. Przerwa między urlopem wypoczynkowym a uczestnictwem w obozie kondycyjnym powinna wynosić co najmniej 3 miesiące. W uzasadnionych przypadkach, za zgodą lekarza sprawującego opiekę nad kontrolerami ruchu lotniczego, przerwa między urlopem a uczestnictwem w obozie kondycyjnym może być skrócona.
3.
Na zlecenie komisji lotniczo-lekarskiej lub lekarza sprawującego opiekę nad kontrolerami ruchu lotniczego, o których mowa w ust. 2, uczestnictwo w obozie kondycyjnym może być zastąpione leczeniem sanatoryjnym lub inną kuracją specjalistyczną.

Normy czasu wykonywania czynności lotniczych przez członków personelu latającego zatrudnionych w lotnictwie komunikacyjnym

§  5. 4
 
1.
Członek personelu latającego zatrudniony w lotnictwie komunikacyjnym nie może przekroczyć norm czasu wykonywania czynności lotniczych określonych w następującej tabeli:
Skład załogi Czas rozpoczęcia czynności lotniczych (według czasu lokalnego portu startu) Ogólny czas wykonywania czynności lotniczych w ciągu kolejnych 24 godzin (w godzinach) w zależności od maksymalnej liczby lądowań Czas lotu w godzinach
maksymalna liczba lądowań w ciągu kolej-

nych 24 godzin

w ciągu mie-

siąca kalen-

darzo-

wego

w ciągu 1 roku kalen-

darzo-

wego

1 2 3-4 5 6 10

9,5

9

9,5

Minimalny skład załogi lotniczej, ustalony w instrukcji użytkowania w locie danego statku powietrznego 07.00-13.59

14.00-17.59

18.00-04.59

05.00-06.59

13

12,5

12

12,5

13

12,5

12

12,5

12,5

12

11,5

12

12

11,5

11

11,5

11,5

11

10,5

11

100*) 800
Minimalny skład załogi powiększony o jednego pilota, który ma uprawnienia do wykonywania funkcji dowódcy statku powietrznego na danym typie samolotu 15 12 100*) 800
Dwie kompletne załogi 18 16 100*) 800

*) W ciągu kolejnych 28 dni członek personelu latającego może wykonać maksymalnie 8 lotów (tj. 4 rejsy) ze zmianą długości geograficznej większą niż 75o.

2.
Określona w tabeli maksymalna liczba lądowań może być przekroczona o 1 lądowanie w razie konieczności wykonania lądowania nie przewidzianego planem lotu.
3.
W razie zebrania dwóch załóg na pokład samolotu, pracodawca powinien zapewnić w czasie lotu oddzielną, wentylowaną przestrzeń w samolocie, odseparowaną od pasażerów, umożliwiającą załodze nie wykonującej czasowo czynności wypoczynek w pozycji leżącej.
§  6. 5
Przekroczenie ogólnego czasu wykonywania czynności lotniczych w ciągu kolejnych 24 godzin może nastąpić za zgodą dowódcy statku powietrznego w razie:
1)
konieczności wykonania lotu w celach poszukiwawczych lub ratowniczych,
2)
opóźnienia lotu z przyczyn uzasadnionych, a w szczególności z powodu:
a)
niesprzyjających warunków atmosferycznych,
b)
oczekiwania na pasażerów,
c)
usuwania usterek,
d)
wydłużonego kołowania

- nie więcej jednak niż o jedną godzinę.

§  7.
1.
Jeżeli ogólny czas wykonywania czynności lotniczych przekroczy jednorazowo 6 godzin, pracodawca powinien zapewnić członkom personelu latającego czas niezbędny na spożycie posiłku na jednym z lotnisk, o ile posiłek nie zostanie wydany na pokładzie samolotu.
2.
Czas pobytu członka personelu latającego na lotnisku położonym poza miejscem stałego zamieszkania, przekraczający 6 godzin zgodnie z rozkładem lotów, uprawnia do wypoczynku w warunkach hotelowych.
3. 6
Poza portem macierzystym członek personelu latającego wykonujący lot w pasie strefowej zmiany czasu może przystąpić do wykonywania czynności lotniczych, jeżeli nie przerywany zajęciami służbowymi okres wypoczynku wynosił nie mniej niż tyle godzin, ile trwało wykonywanie czynności lotniczych, jednak nie mniej niż 14 godzin, gdy różnica czasu wynosiła co najmniej 4 godziny, albo nie mniej niż 16 godzin, gdy różnica czasu wynosiła co najmniej 6 godzin. Za lot w pasie strefowej zmiany czasu uważany jest lot ze zmianą długości geograficznej co najmniej 60o. Różnica długości geograficznej h=15o odpowiada 1 godzinie czasu astronomicznego.
4. 7
W porcie macierzystym po wykonaniu lotu w pasie strefowej zmiany czasu członkowi personelu latającego przysługuje 48 godzin obowiązkowego wypoczynku liczonego od godz. 24.00 czasu lokalnego dnia przylotu.
5. 8
W razie wykonywania lotu na specjalne zlecenie pracodawcy lub organów państwowego nadzoru lotniczego (lot techniczny, lot z szybko psującym się frachtem, lot poszukiwawczo-ratowniczy), czas wypoczynku określony w ust. 3 może być skrócony, jednak nie więcej niż o 50%. Skrócenie czasu wypoczynku nie może być stosowane częściej niż raz w ciągu kolejnych 14 dni.
6. 9
Członkowi personelu latającego pracodawca zapewnia co najmniej tyle dni wolnych od pracy w miejscu zamieszkania, ile w danym miesiącu przypada dni wolnych od pracy, w tym co najmniej 1 dzień w niedzielę. Dni wolne powinny być udzielane bezpośrednio po okresie obowiązkowego wypoczynku.

Normy czasu wykonywania czynności lotniczych przez członków personelu latającego w lotnictwie ogólnym

§  8.
1.
Członek personelu latającego wykonujący loty w lotnictwie ogólnym, nie może przekroczyć następujących norm czasu wykonywania czynności lotniczych:
1)
10 godzin ogólnego czasu wykonywania czynności lotniczych w ciągu kolejnych 24 godzin,
2)
6 godzin czasu lotu w ciągu kolejnych 24 godzin,
3)
30 godzin czasu lotu w ciągu tygodnia kalendarzowego,
4)
120 godzin czasu lotu w ciągu miesiąca kalendarzowego,
5)
600 godzin czasu lotu w ciągu roku kalendarzowego.
2.
Za 1 godzinę lotu wykonanego na wysokości poniżej 50 m od powierzchni ziemi zalicza się do ogólnego czasu wykonywania czynności lotniczych 1 godzinę i 20 minut.
3.
Za 1 godzinę lotu wykonanego na wysokości powyżej 4000 m od powierzchni ziemi na statkach powietrznych nie mających kabiny ciśnieniowej zalicza się do ogólnego czasu wykonywania czynności lotniczych 1 godzinę i 20 minut.
§  9.
Przekroczenie ogólnego czasu wykonywania czynności lotniczych w ciągu kolejnych 24 godzin może nastąpić za zgodą dowódcy statku powietrznego w razie:
1)
udziału w akcjach poszukiwawczo-ratowniczych oraz patrolowania akwenów morskich i obszarów leśnych, a także udziału w przeciwpożarowych akcjach gaśniczych - o 2 godziny,
2)
wykonywania zabiegów agrochemicznych upraw rolnych i leśnych zagrożonych przez szkodniki - o 3 godziny,
3)
dyżurowania w gotowości do startu w ciągu 30 minut, w warunkach hotelowych (z zapewnieniem snu, kąpieli i wyżywienia) - o 6 godzin,
4)
wykonywania lotu wyczynowego w sporcie lotniczym.
§  10.
Przekroczenie ogólnej liczby godzin lotu, określonej w § 8 ust. 1 pkt 2, może nastąpić za zgodą dowódcy statku powietrznego o 2 godziny w razie wykonywania zadań określonych w § 9. Przekroczenie dobowej normy czasu lotu może nastąpić jedynie w dwóch kolejnych dniach, z zachowaniem tygodniowej normy czasu lotu.
§  11.
Traci moc zarządzenie Ministra Komunikacji z dnia 2 lipca 1974 r. w sprawie czasu wykonywania czynności lotniczych i wypoczynku personelu latającego lotnictwa cywilnego (Monitor Polski Nr 25, poz. 149 i z 1975 r. Nr 23, poz. 150).
§  12.
Zarządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
1 § 3 zmieniony przez § 1 pkt 1 zarządzenia z dnia 2 października 1996 r. (M.P.96.60.565) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 7 października 1996 r.
2 § 4 zmieniony przez § 1 pkt 2 zarządzenia z dnia 2 października 1996 r. (M.P.96.60.565) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 7 października 1996 r.
3 § 4 ust. 2 zmieniony przez § 1 zarządzenia z dnia 4 listopada 1996 r. (M.P.96.68.644) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 29 listopada 1996 r.
4 § 5 zmieniony przez § 1 pkt 3 zarządzenia z dnia 2 października 1996 r. (M.P.96.60.565) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 7 października 1996 r.
5 § 6 zmieniony przez § 1 pkt 4 zarządzenia z dnia 2 października 1996 r. (M.P.96.60.565) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 7 października 1996 r.
6 § 7 ust. 3 zmieniony przez § 1 pkt 5 zarządzenia z dnia 2 października 1996 r. (M.P.96.60.565) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 7 października 1996 r.
7 § 7 ust. 4 zmieniony przez § 1 pkt 5 zarządzenia z dnia 2 października 1996 r. (M.P.96.60.565) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 7 października 1996 r.
8 § 7 ust. 5 zmieniony przez § 1 pkt 5 zarządzenia z dnia 2 października 1996 r. (M.P.96.60.565) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 7 października 1996 r.
9 § 7 ust. 6 zmieniony przez § 1 pkt 5 zarządzenia z dnia 2 października 1996 r. (M.P.96.60.565) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 7 października 1996 r.

Zmiany w prawie

Ważne zmiany w zakresie ZFŚS

W piątek, 19 grudnia 2025 roku, Senat przyjął bez poprawek uchwalone na początku grudnia przez Sejm bardzo istotne zmiany w przepisach dla pracodawców obowiązanych do tworzenia Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. Odnoszą się one do tych podmiotów, w których nie działają organizacje związkowe. Ustawa trafi teraz na biurko prezydenta.

Marek Rotkiewicz 19.12.2025
Wymiar urlopu wypoczynkowego po zmianach w stażu pracy

Nowe okresy wliczane do okresu zatrudnienia mogą wpłynąć na wymiar urlopów wypoczynkowych osób, które jeszcze nie mają prawa do 26 dni urlopu rocznie. Pracownicy nie nabywają jednak prawa do rozliczenia urlopu za okres sprzed dnia objęcia pracodawcy obowiązkiem stosowania art. 302(1) Kodeksu pracy, wprowadzającego zaliczalność m.in. okresów prowadzenia działalności gospodarczej czy wykonywania zleceń do stażu pracy.

Marek Rotkiewicz 19.12.2025
To będzie rewolucja u każdego pracodawcy

Wszyscy pracodawcy, także ci zatrudniający choćby jednego pracownika, będą musieli dokonać wartościowania stanowisk pracy i określić kryteria służące ustaleniu wynagrodzeń pracowników, poziomów wynagrodzeń i wzrostu wynagrodzeń. Jeszcze więcej obowiązków będą mieli średni i duzi pracodawcy, którzy będą musieli raportować lukę płacową. Zdaniem prawników, dla mikro, małych i średnich firm dostosowanie się do wymogów w zakresie wartościowania pracy czy ustalenia kryteriów poziomu i wzrostu wynagrodzeń wymagać będzie zewnętrznego wsparcia.

Grażyna J. Leśniak 18.12.2025
Są rozporządzenia wykonawcze do KSeF

Minister finansów i gospodarki podpisał cztery rozporządzenia wykonawcze dotyczące funkcjonowania KSeF – potwierdził we wtorek resort finansów. Rozporządzenia określają m.in.: zasady korzystania z KSeF, w tym wzór zawiadomienia ZAW-FA, przypadki, w których nie ma obowiązku wystawiania faktur ustrukturyzowanych, a także zasady wystawiania faktur uproszczonych.

Krzysztof Koślicki 16.12.2025
Od stycznia nowe zasady prowadzenia PKPiR

Od 1 stycznia 2026 r. zasadą będzie prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów przy użyciu programu komputerowego. Nie będzie już można dokumentować zakupów, np. środków czystości lub materiałów biurowych, za pomocą paragonów bez NIP nabywcy. Takie zmiany przewiduje nowe rozporządzenie w sprawie PKPiR.

Marcin Szymankiewicz 15.12.2025
Senat poprawia reformę orzecznictwa lekarskiego w ZUS

Senat zgłosił w środę poprawki do reformy orzecznictwa lekarskiego w ZUS. Zaproponował, aby w sprawach szczególnie skomplikowanych możliwe było orzekanie w drugiej instancji przez grupę trzech lekarzy orzeczników. W pozostałych sprawach, zgodnie z ustawą, orzekać będzie jeden. Teraz ustawa wróci do Sejmu.

Grażyna J. Leśniak 10.12.2025
Metryka aktu
Identyfikator:

M.P.1989.8.76

Rodzaj: Zarządzenie
Tytuł: Czas pracy i wypoczynku personelu latającego.
Data aktu: 28/03/1989
Data ogłoszenia: 29/03/1989
Data wejścia w życie: 13/04/1989