a także mając na uwadze, co następuje:(1) Państwa członkowskie i Unia - mając na względzie osiągnięcie określonych w art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) celów, jakimi są pełne zatrudnienie i postęp społeczny, zrównoważony wzrost, wysoki poziom ochrony i poprawa jakości środowiska - mają działać w kierunku wypracowania skoordynowanej strategii na rzecz zatrudnienia, a w szczególności na rzecz wspierania wykwalifikowanych, wyszkolonych i łatwo przystosowujących się pracowników oraz rynków pracy zorientowanych na przyszłość i reagujących na zmiany gospodarcze. Państwa członkowskie mają uznawać wspieranie zatrudnienia za przedmiot wspólnego zainteresowania i koordynować swoje działania w tym względzie w ramach Rady, uwzględniając krajowe praktyki związane z funkcjami kadr kierowniczych i pracowników.
(2) Zadaniem Unii jest zwalczanie wykluczenia społecznego i dyskryminacji, a także wspieranie sprawiedliwości społecznej i ochrony socjalnej, równości kobiet i mężczyzn, solidarności między pokoleniami oraz ochrony praw dziecka, jak określono w art. 3 TUE. Przy określaniu i realizacji swoich polityk i działań Unia ma brać pod uwagę wymogi związane ze wspieraniem wysokiego poziomu zatrudnienia, zapewnianiem odpowiedniej ochrony socjalnej, zwalczaniem ubóstwa i wykluczenia społecznego, z wysokim poziomem kształcenia i szkolenia oraz ochrony zdrowia ludzkiego, jak określono w art. 9 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).
(3) Zgodnie z TFUE Unia opracowała i wdrożyła instrumenty koordynacji polityki w dziedzinie polityki gospodarczej i polityki zatrudnienia. Do instrumentów tych należą zawarte w załączniku do niniejszej decyzji wytyczne dotyczące polityki zatrudnienia państw członkowskich (zwane dalej "wytycznymi") wraz z określonymi w zaleceniu Rady (UE) 2015/1184 4 ogólnymi wytycznymi dotyczącymi polityk gospodarczych państw członkowskich i Unii - wspólnie stanowią one zintegrowane wytyczne. Zintegrowane wytyczne mają ukierunkowywać realizację polityki w państwach członkowskich i w Unii, odzwierciedlając współzależności między państwami członkowskimi. Otrzymany w ten sposób zestaw skoordynowanych polityk i reform europejskich i krajowych ma dać odpowiednią kombinację ogólnie zrównoważonych polityk gospodarczych, polityk zatrudnienia i polityk społecznych o pozytywnym efekcie rozlania dla rynków pracy i ogółu społeczeństwa i stanowić skuteczną reakcję na skutki pandemii COVID-19, rosyjskiej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie i rosnących kosztów utrzymania.
(4) Z myślą o zwiększeniu postępu gospodarczego i społecznego, ułatwieniu zielonej i cyfrowej transformacji i zapewnieniu sprzyjających włączeniu, konkurencyjnych i odpornych rynków pracy w Unii państwa członkowskie powinny propagować wysokiej jakości kształcenie, szkolenie, podnoszenie kwalifikacji i zmianę kwalifikacji oraz uczenie się przez całe życie, ukierunkowany na przyszłość system kształcenia i szkolenia zawodowego i ulepszone możliwości kariery, poprzez wzmocnienie powiązań pomiędzy systemem kształcenia a rynkiem pracy i uznawanie umiejętności, wiedzy i kompetencji nabywanych w ramach uczenia się pozaformalnego i nieformalnego.
(5) Wytyczne są spójne z paktem stabilności i wzrostu, obowiązującymi przepisami Unii oraz różnymi inicjatywami Unii, w tym dyrektywą Rady 2001/55/WE 5 , zaleceniami Rady z 10 marca 2014 r. 6 , 15 lutego 2016 r. 7 , 19 grudnia 2016 r. 8 , 15 marca 2018 r. 9 , 22 maja 2018 r. 10 , 22 maja 2019 r. 11 , 8 listopada 2019 r. 12 , 30 października 2020 r. 13 , 24 listopada 2020 r. 14 , 29 listopada 2021 r. 15 i 16 czerwca 2022 r. 16 , zaleceniem Komisji (UE) 2021/402 17 , zaleceniem Rady (UE) 2021/1004 18 , rezolucją Rady z 26 lutego 2021 r. 19 , komunikatem Komisji z 9 grudnia 2021 r. zatytułowanym "Budowanie gospodarki służącej ludziom: plan działania na rzecz gospodarki społecznej", decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2316 20 , dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2041 z dnia 19 października 2022 r. w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej 21 oraz dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie poprawy równowagi płci wśród dyrektorów spółek giełdowych oraz powiązanych środków.
(6) W ramach europejskiego semestru połączono ze sobą różne instrumenty, tworząc nadrzędne ramy zintegrowanej wielostronnej koordynacji i nadzoru polityki gospodarczej i polityki zatrudnienia w obrębie Unii. Dążąc do zrównoważenia środowiskowego, wydajności, sprawiedliwości i stabilności makroekonomicznej, w ramach europejskiego semestru uwzględniono zasady Europejskiego filaru praw socjalnych oraz jego narzędzie monitorowania - tablicę wskaźników społecznych, a ponadto przewidziano silne zaangażowanie partnerów społecznych, społeczeństwa obywatelskiego i innych zainteresowanych stron. Dzięki temu podejściu wsparcie zyskuje realizacja celów zrównoważonego rozwoju. Polityka Unii i państw członkowskich w dziedzinie gospodarki i zatrudnienia powinna iść w parze ze sprawiedliwym przejściem Europy na neutralną klimatycznie, zrównoważoną środowiskowo i cyfrową gospodarkę, zwiększać konkurencyjność, gwarantować odpowiednie warunki pracy, wspierać innowacje, promować sprawiedliwość społeczną i równość szans oraz pozytywną konwergencję społeczno-gospodarczą, a także eliminować nierówności i dysproporcje regionalne.
(7) Wyzwania związane ze zmianą klimatu i inne wyzwania związane ze środowiskiem, potrzeba szybszego uzyskania niezależności energetycznej, przeprowadzenia sprawiedliwej i uczciwej społecznie zielonej transformacji oraz zapewnienia otwartej strategicznej autonomii Europy, globalizacja, cyfryzacja, sztuczna inteligencja, większa skala stosowania telepracy, gospodarka platformowa oraz zmiany demograficzne - wszystkie te czynniki dogłębnie zmieniają europejskie gospodarki i społeczeństwa. Unia i jej państwa członkowskie powinny - we współpracy - skutecznie i proaktywnie odpowiadać na te zmiany strukturalne i odpowiednio dostosowywać istniejące systemy, uznając ścisłą współzależność gospodarek i rynków pracy państw członkowskich oraz odnośnych polityk. Wymaga to skoordynowanych, ambitnych i skutecznych działań politycznych zarówno na szczeblu unijnym, jak i na szczeblu krajowym, przy uznaniu roli partnerów społecznych, zgodnie z postanowieniami TFUE i unijnymi przepisami dotyczącymi zarządzania gospodarczego, z uwzględnieniem Europejskiego filaru praw socjalnych. Takie działania polityczne powinny obejmować stymulowanie zrównoważonych inwestycji, odnowienie zobowiązania na rzecz przeprowadzenia w odpowiedniej kolejności reform, które przyczyniają się do zwiększenia zrównoważonego i inkluzywnego wzrostu gospodarczego, tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy, podniesienia produktywności, zapewniania odpowiednich warunków pracy, spójności społecznej i terytorialnej, pozytywnej konwergencji społeczno-gospodarczej, odporności i odpowiedzialności budżetowej, przy wsparciu z istniejących unijnych programów finansowania, w szczególności Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 22 oraz funduszy polityki spójności, w tym Europejskiego Funduszu Społecznego Plus ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1057 23 i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego regulowanego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1058 24 , a także Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1056 25 . Działania polityczne powinny łączyć środki po stronie podaży i popytu i uwzględniać ich wpływ na gospodarkę, środowisko, zatrudnienie oraz społeczeństwo.
(8) Parlament Europejski, Rada i Komisja proklamowały Europejski filar praw socjalnych 26 . W dokumencie tym określono 20 zasad i praw, na których mają się opierać sprawnie funkcjonujące i sprawiedliwe rynki pracy i systemy ochrony socjalnej; zasady i prawa te są podzielone na trzy kategorie: równe szanse i dostęp do zatrudnienia, sprawiedliwe warunki pracy oraz ochrona socjalna i włączenie społeczne. Wyznaczają one Unii strategiczny kierunek, gwarantując, że transformacja w kierunku neutralności klimatycznej, zrównoważoności środowiskowej, cyfryzacji i zmian demograficznych będzie sprawiedliwa i uczciwa pod względem społecznym i pozwoli utrzymać spójność terytorialną. Europejski filar praw socjalnych, wraz z towarzyszącą mu tablicą wskaźników społecznych, stanowi ramy odniesienia, które pozwalają monitorować wyniki państw członkowskich, jeśli chodzi o zatrudnienie i sytuację społeczną, stymulować reformy na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym oraz pogodzić aspekt społeczny z rynkowym w dzisiejszej nowoczesnej gospodarce, w tym przez promowanie gospodarki społecznej. W dniu 4 marca 2021 r. Komisja przedstawiła plan działania na rzecz wdrożenia Europejskiego filaru praw socjalnych (zwany dalej "planem działania"), obejmujący ambitne, a jednocześnie realistyczne główne cele oraz uzupełniające cele cząstkowe na 2030 r. w obszarze zatrudnienia, umiejętności, edukacji i ograniczenia ubóstwa, a także zmienioną tablicę wskaźników społecznych.
(9) W dniu 8 maja 2021 r. na szczycie dotyczącym spraw społecznych w Porto, szefowie państw lub rządów uznali Europejski filar praw socjalnych za podstawowy element odbudowy, zauważając, że jego wdrożenie wzmocni dążenie Unii do cyfrowej, zielonej i sprawiedliwej transformacji oraz przyczyni się do osiągnięcia pozytywnej konwergencji społecznej i gospodarczej oraz sprostania wyzwaniom demograficznym. Podkreślili, że podstawę społecznej gospodarki rynkowej o wysokiej konkurencyjności stanowią wymiar socjalny, dialog społeczny i aktywne zaangażowanie partnerów społecznych. Uznali, że plan działania zawiera przydatne wskazówki dotyczące wdrażania Europejskiego filaru praw socjalnych, w tym w obszarach zatrudnienia, umiejętności, zdrowia i ochrony socjalnej. Z zadowoleniem przyjęli nowe główne cele Unii na 2030 r. w zakresie zatrudnienia (co najmniej 78 % ludności w wieku 20-64 lat powinno mieć zatrudnienie), umiejętności (co najmniej 60 % wszystkich dorosłych powinno co roku uczestniczyć w szkoleniach) i ograniczania ubóstwa (o co najmniej 15 mln osób, w tym pięć milionów dzieci), a także zmienioną tablicę wskaźników społecznych służącą monitorowaniu postępów we wdrażaniu zasad Europejskiego filaru praw socjalnych jako części ram koordynacji polityki w kontekście europejskiego semestru. Ponadto w Zobowiązaniu społecznym z Porto wezwano państwa członkowskie do wyznaczenia ambitnych celów krajowych, które - z należytym uwzględnieniem pozycji wyjściowej każdego państwa - powinny stanowić odpowiedni wkład w osiągnięcie głównych celów Unii na 2030 r. Szefowie państw lub rządów zauważyli podczas szczytu w Porto, że w miarę stopniowego wychodzenia Europy z pandemii COVID-19 priorytetowo traktowane będzie przechodzenie od ochrony miejsc pracy do ich tworzenia i do podnoszenia ich jakości; podkreślili także, iż wdrożenie zasad Europejskiego filaru praw socjalnych będzie miało zasadnicze znaczenie dla zapewnienia, aby w ramach ożywienia gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu powstawało więcej lepszych miejsc pracy dla wszystkich.
Podkreślili swoje zobowiązanie na rzecz jedności i solidarności, które oznaczają również zapewnienie wszystkim równych szans i niepozostawianie nikogo samemu sobie. Potwierdzili swoją determinację, zgodnie z programem strategicznym Rady Europejskiej na lata 2019-2024, by dalej pogłębiać wdrażanie Europejskiego filaru praw socjalnych na szczeblu unijnym i krajowym, z należytym uwzględnieniem odnośnych kompetencji i zasad pomocniczości i proporcjonalności. Wreszcie podkreślili oni znaczenie ścisłego monitorowania, w tym na najwyższym szczeblu, postępów osiąganych we wdrażaniu Europejskiego filaru praw socjalnych i głównych celów Unii na 2030 r.
(10) W następstwie rosyjskiej inwazji na Ukrainę Rada Europejska w swoich konkluzjach z dnia 24 lutego 2022 r. potępiła działania Rosji, które mają na celu osłabienie bezpieczeństwa i stabilności w Europie i na świecie, oraz wyraziła solidarność z narodem ukraińskim, zwracając uwagę na naruszenie prawa międzynarodowego i zasad Karty Narodów Zjednoczonych. W obecnym kontekście, zważywszy na skalę napływu uchodźców i wysiedleńców, tymczasowa ochrona, przyznana decyzją wykonawczą Rady (UE) 2022/382 27 uruchamiającą dyrektywę 2001/55/WE, jest niezbędna. Dzięki temu wysiedleńcy z Ukrainy mogą korzystać w całej Unii ze zharmonizowanych praw, które zapewniają odpowiedni poziom ochrony. Uczestnicząc w europejskich rynkach pracy, wysiedleńcy z Ukrainy mogą przyczynić się do wzmocnienia gospodarki Unii oraz do wsparcia swojego kraju i jego mieszkańców. Nabyte przez nich doświadczenie i umiejętności mogą w przyszłości pomóc w odbudowie Ukrainy. W przypadku dzieci i nastolatków bez opieki tymczasowa ochrona zapewnia prawo do opieki prawnej oraz umożliwia korzystanie z edukacji i placówek opiekuńczych. Państwa członkowskie powinny angażować partnerów społecznych w opracowywanie, wdrażanie i ocenę środków politycznych podejmowanych w obliczu wyzwań w zakresie zatrudnienia i umiejętności, w tym uznawania kwalifikacji, wynikających z rosyjskiej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie. Partnerzy społeczni odgrywają kluczową rolę w łagodzeniu skutków wojny poprzez utrzymanie zatrudnienia i produkcji.
(11) Reformy rynku pracy, w tym krajowe mechanizmy ustalania wynagrodzeń, powinny być zgodne z krajowymi praktykami dialogu społecznego i autonomią partnerów społecznych; pozwoli to zapewnić sprawiedliwe wynagrodzenia umożliwiające godny poziom życia i trwały wzrost gospodarczy oraz pozytywną konwergencję społeczno-gospodarczą. Reformy te powinny w niezbędnym stopniu umożliwić szerokie uwzględnianie czynników społeczno-gospodarczych, w tym poprawę w zakresie zrównoważoności, konkurencyjności, innowacji, wysokiej jakości miejsc pracy, warunków pracy, zmniejszania ubóstwa pracujących, edukacji, szkoleń i umiejętności, zdrowia publicznego i włączenia społecznego oraz realnych dochodów. W tym względzie Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz inne fundusze unijne wspierają państwa członkowskie we wdrażaniu reform i inwestycji, które są zgodne z priorytetami Unii, dzięki czemu europejskie gospodarki i społeczeństwa stają się bardziej zrównoważone, odporne i lepiej przygotowane na zieloną i cyfrową transformację w popandemicznym kontekście. Rosyjska wojna napastnicza przeciwko Ukrainie jeszcze bardziej pogłębiła istniejące wcześniej problemy społeczno-gospodarcze wynikające z pandemii COVID-19. Państwa członkowskie i Unia powinny nadal zapewniać łagodzenie skutków społecznych, gospodarczych oraz zatrudnieniowych oraz sprawiedliwy i uczciwy pod względem społecznym charakter transformacji, zważywszy również na to, że większa otwarta strategiczna autonomia i przyspieszona zielona transformacja pomogą zmniejszyć zależność od importu energii i innych strategicznych produktów i technologii, zwłaszcza z Rosji.
Konieczne jest wzmocnienie odporności oraz działanie na rzecz integracyjnego i odpornego społeczeństwa, którego członkowie są chronieni i mają możliwość przewidywania zmian i zarządzania nimi oraz aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i gospodarczym. Zgodnie z zaleceniem Komisji (UE) 2021/402 oraz zaleceniem Rady z dnia 16 czerwca 2022 r. w sprawie zapewnienia sprawiedliwej transformacji w kierunku neutralności klimatycznej potrzebny jest spójny zestaw aktywnych polityk rynku pracy - obejmujących tymczasowe zachęty do zatrudniania i zmiany pracy, polityki w zakresie umiejętności oraz doskonalenie służb zatrudnienia - aby wspierać przesunięcia na rynku pracy, również w kontekście zielonej i cyfrowej transformacji. Powinno się promować godne warunki pracy, w tym bezpieczeństwo i higienę pracy oraz zdrowie fizyczne i mentalne pracowników.
(12) Należy zwalczać wszelkie formy dyskryminacji, zapewniać równouprawnienie płci i wspierać zatrudnienie ludzi młodych. Należy również zapewnić każdemu równy dostęp i równe szanse oraz ograniczyć ubóstwo i wykluczenie społeczne, zwłaszcza dzieci, osób z niepełnosprawnościami i Romów, w szczególności przez zapewnienie skutecznego funkcjonowania rynków pracy oraz odpowiednich i włączających systemów zabezpieczenia społecznego, określonych w zaleceniu Rady z dnia 8 listopada 2019 r., a także przez usunięcie przeszkód utrudniających włączające, ukierunkowane na przyszłość kształcenie, szkolenie, uczenie się przez całe życie oraz uczestnictwo w rynku pracy, m.in. w drodze inwestycji we wczesną edukację i opiekę nad dziećmi, zgodnie z europejską gwarancją dla dzieci, oraz w zielone i cyfrowe umiejętności. Istotne znaczenie ma zapewnienie w odpowiednim czasie równego dostępu do przystępnych cenowo usług opieki długoterminowej i opieki zdrowotnej, w tym profilaktyki i promowania opieki zdrowotnej, również w kontekście pandemii COVID-19, która zaczęła się w 2020 r., oraz starzenia się społeczeństw. Należy w większym stopniu wykorzystywać potencjał osób z niepełnosprawnościami, jeśli chodzi o możliwość przyczyniania się do wzrostu gospodarczego i rozwoju społecznego. W miarę jak w miejscach pracy w całej Unii zaczynają upowszechniać się nowe modele ekonomiczne i biznesowe, zmianie ulegają również stosunki pracy. Państwa członkowskie powinny zapewnić, by stosunki pracy wynikające z nowych form pracy podtrzymywały i wzmacniały europejski model socjalny.
(13) Zintegrowane wytyczne powinny stanowić podstawę zaleceń dla poszczególnych krajów, jakie Rada może kierować do państw członkowskich. Państwa członkowskie powinny w pełni wykorzystać swoje zasoby REACT-EU ustanowione rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/2221 28 , które wzmacnia fundusze polityki spójności na lata 2014-2020 i Europejski Fundusz Pomocy Najbardziej Potrzebującym (FEAD) do 2023 r. W obliczu trwającego kryzysu na Ukrainie rozporządzenie (UE) 2020/2221 zostało dodatkowo uzupełnione rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/562 29 , a także kolejną zmianą rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1060 30 dotyczącą zwiększonych płatności zaliczkowych na rzecz REACT-EU, a także wprowadzeniem nowej stawki jednostkowej w celu przyspieszenia integracji osób przybywających do Unii z Ukrainy zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/613 31 .
Ponadto w okresie programowania 2021-2027 państwa członkowskie powinny w pełni wykorzystywać Europejski Fundusz Społeczny Plus, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz inne fundusze unijne, w tym Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, a także program InvestEU ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/523 32 , w celu wspierania wysokiej jakości zatrudnienia i inwestycji społecznych, zwalczania ubóstwa i wykluczenia społecznego, przeciwdziałania dyskryminacji, zapewniania dostępności oraz promowania możliwości podnoszenia i zmiany kwalifikacji pracowników, uczenia się przez całe życie oraz wysokiej jakości kształcenia i szkolenia dla wszystkich, w tym umiejętności cyfrowych, tak by wyposażyć ich w wiedzę i kwalifikacje wymagane w gospodarce cyfrowej i zielonej. Państwa członkowskie mają także w pełni korzystać z Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji dla Zwalnianych Pracowników ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/691 33 , aby wspierać pracowników zwalnianych wskutek restrukturyzacji na dużą skalę, np. w wyniku pandemii COVID-19, transformacji społeczno-gospodarczych będących skutkiem globalnych trendów oraz zmian technologicznych i środowiskowych. Choć zintegrowane wytyczne skierowane są do państw członkowskich i Unii, ich realizacja powinna przebiegać w partnerstwie ze wszystkimi organami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi i w ścisłej współpracy z parlamentami oraz partnerami społecznymi i przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego.
(14) Komitet ds. Zatrudnienia i Komitet Ochrony Socjalnej mają monitorować wdrażanie stosownych polityk w świetle wytycznych dotyczących polityki zatrudnienia zgodnie ze swoimi uprawnieniami, których podstawa została określona w Traktacie. Komitety te i inne organy przygotowawcze Rady zaangażowane w koordynację polityk gospodarczych i społecznych mają ściśle ze sobą współpracować. Należy utrzymać dialog merytoryczny między Parlamentem Europejskim, Radą i Komisją, w szczególności w kwestii wytycznych dotyczących polityki zatrudnienia państw członkowskich.
(15) Zasięgnięto opinii Komitetu Ochrony Socjalnej,
PRZYJMUJE NINIEJSZĄ DECYZJĘ: