Sprawozdawczyni: Sandra PARTHIE
| Wniosek o konsultację |
Francuska prezydencja w Radzie Unii Europejskiej, 21.9.2021 |
| Podstawa prawna |
Art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej |
| Sekcja odpowiedzialna |
Sekcja Jednolitego Rynku, Produkcji i Konsumpcji |
| Data przyjęcia przez sekcję |
13.12.2021 |
| Data przyjęcia na sesji plenarnej |
19.1.2022 |
| Sesja plenarna nr |
566 |
| Wynik głosowania |
|
| (za/przeciw/wstrzymało się) |
244/1/3 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. Aby gospodarki europejskie pozostały konkurencyjne w skali światowej, przedsiębiorstwa w wielu sektorach muszą dostosować się do nowych globalnych konkurentów, na nowo opracować modele biznesowe i przeprowadzić ponowną ocenę łańcuchów dostaw. Wynikające z tego zmiany mają charakter strukturalny, a w niektórych przypadkach wręcz przełomowy, nie tylko dla przedsiębiorstw, ale także dla ludzi i warunków ich pracy. EKES podkreśla zasadę "nie pozostawiać nikogo w tyle" i wzywa do dialogu ze wszystkimi zainteresowanymi podmiotami na temat zarządzania tymi zmianami strukturalnymi.
1.2. Otwartość na handel, inwestycje i inne formy współpracy międzynarodowej stanowi siłę i źródło wzrostu gospodarczego i dobrobytu UE. EKES popiera ambicje UE, by przyjąć większą odpowiedzialność za własne bezpieczeństwo, zmniejszyć jednostronne zależności w kluczowych obszarach oraz wzmocnić zdolność do ustalania i realizacji własnych priorytetów, przechodząc do stanu konkurencyjności gospodarczej i zwiększonej odporności.
1.3. Konieczne jest działanie na szczeblu europejskim - bez posuwania się do protekcjonizmu - poprzez regulacje, jak również ustanawianie norm w celu ograniczenia ryzyka strategicznych lub strukturalnych niedoborów, zapewnienia dywersyfikacji, ochrony własności intelektualnej oraz opartej na zasadach i uczciwej konkurencji pomiędzy państwami członkowskimi i wobec innych partnerów na świecie. W ramach zawieranych sojuszy transnarodowych i globalnych UE musi być w stanie identyfikować przypadki naruszania praw człowieka, podstawowych wolności oraz zdrowia i bezpieczeństwa zarówno ludzi, jak i środowiska w całym łańcuchu wartości i dostaw.
1.4. EKES zaleca, by UE mając na celu wzmocnienie swej bazy wytwórczej, zwiększyła wydatki na badania, rozwój i innowacje oraz inne powiązane instrumenty finansowania, takie jak międzyregionalny instrument innowacyjno-inwestycyjny 1 , tak by były one przynajmniej równe wydatkom innych regionów na świecie, co umożliwi bardzo potrzebne innowacje.
1.5. Ponadto EKES zaleca dostosowanie programu na rzecz umiejętności do przyszłych potrzeb rynku pracy. Podejście oparte na ekosystemach przemysłowych powinno również przekładać się na zwiększenie dobrobytu obywateli UE pod względem wysokiej jakości miejsc pracy, wynagrodzenia i dostępu do uczenia się przez całe życie. W tym kontekście EKES podkreśla swoje poparcie dla paktu UE na rzecz umiejętności, który ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia obywatelom Europy długoterminowych perspektyw zatrudnienia.
1.6. EKES uważa za ważne osiągnięcie rzeczywistej pozytywnej konwergencji gospodarek UE, szczególnie pod względem wydajności, standardów społecznych, bezpieczeństwa i higieny pracy oraz produkcji przyjaznej dla środowiska. Konkurencyjność europejskiego jednolitego rynku zależy w dużej mierze od rozwoju i wykorzystania pełnego potencjału wszystkich gospodarek krajowych, które nadal znajdują się na bardzo różnych poziomach, a zatem wymagają różnych i ukierunkowanych strategii politycznych. Celem powinno być zlikwidowanie różnic gospodarczych między państwami członkowskimi. Kluczowe znaczenie mają inwestycje w badania, rozwój i nowe technologie.
1.7. Aby zapewnić wyważoną wizję dobrobytu, EKES zgadza się z oceną OECD, że potrzebujemy kompleksowych zestawień danych statystycznych odzwierciedlających to, co jest ważne dla ludzi, obejmujących szeroki zakres wyników, takich jak dochody, zdrowie, relacje społeczne, bezpieczeństwo i środowisko. Musimy spojrzeć szerzej niż tylko na średnie krajowe, aby zrozumieć nie tylko, czy życie staje się lepsze, ale również dla kogo. Musimy ponadto oceniać nie tylko dzisiejszy dobrobyt, ale także zasoby, które umożliwią utrzymanie go w przyszłości. Wreszcie - pomimo wyników analiz ekonomicznych - ludzie mogą postrzegać zmiany strukturalne jako zagrożenie. Zwycięstwa wyborcze partii populistycznych w całej UE, jak również głosowanie za brexitem, można przypisać wyborcom, którzy czują się pozbawieni praw obywatelskich w wyniku globalizacji i doświadczają utraty kontroli nad swoimi decyzjami życiowymi. Dane statystyczne nie są w stanie tego złagodzić. Decydenci polityczni powinni w znacznie większym stopniu angażować partnerów społecznych i organizacje społeczeństwa obywatelskiego w rozwiązywanie problemów i obaw związanych z trudnościami społecznymi oraz w opracowywanie i wdrażanie rozwiązań w terenie. EKES popiera bardziej otwarty i ukierunkowany na uczestnictwo zrównoważony ład korporacyjny, w tym informowanie pracownic i pracowników, konsultowanie się z nimi i ich uczestnictwo na poziomie przedsiębiorstwa.
2. Kontekst opinii, w tym wniosku ustawodawczego, którego dotyczy opinia
2.1. EKES zwraca uwagę na konkluzje Rady Europejskiej z 1-2 października 2020 r., w których koncepcja strategicznej autonomii stała się centralnym elementem rynku wewnętrznego, polityki przemysłowej i sektora cyfrowego. EKES odwołuje się ponadto do konkluzji Rady ds. Konkurencyjności z 13 listopada 2020 r., w których stwierdza się, że koncepcja ta obejmuje określenie i ograniczenie strategicznej zależności oraz wzrost odporności w najwrażliwszych ekosystemach przemysłowych i w konkretnych obszarach, takich jak zdrowie, przemysł obronny, kosmiczny, cyfrowy, energetyczny, branże związane z mobilnością i surowce krytyczne.
2.2. Dążenie do otwartej strategicznej autonomii ma na celu zapewnienie stabilności, upowszechnianie standardów europejskich i promowanie wartości ważnych dla UE. Znajduje ono odzwierciedlenie w kilku niedawnych inicjatywach, takich jak komunikat w sprawie kształtowania cyfrowej przyszłości Europy z lutego 2020 r.; komunikat w sprawie bezpośrednich inwestycji zagranicznych (rozporządzenie w sprawie monitorowania BIZ) przyjęty w marcu 2020 r.; mechanizm monitorowania unijnych bezpośrednich inwestycji zagranicznych przyjęty w 2019 r., który stał się w pełni operacyjny w październiku 2020 r.; strategia w zakresie danych z listopada 2020 r.; przegląd polityki handlowej z uwzględnieniem otwartej strategicznej autonomii z lutego 2021 r. oraz obecne prace dotyczące instrumentu na rzecz zwalczania środków przymusu. Ponadto wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie mechanizmu dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 z lipca 2021 r. jest jednym z przykładów rosnącej świadomości ekologicznej w UE.
2.3. Strategia lizbońska z 2000 r. miała na celu przekształcenie UE w gospodarkę i społeczeństwo oparte na wiedzy, ustanowiła wymierne wskaźniki i podkreśliła potrzebę wspierania ludzi w uczeniu się przez całe życie. Pakt na rzecz umiejętności ma zasadnicze znaczenie pod względem edukacji, wiedzy fachowej i know-how, biorąc pod uwagę, że niektóre sektory przemysłu stoją w obliczu poważnych przemian w ramach dwojakiej transformacji cyfrowej i ekologicznej. Co więcej, jak wspomniano w planie działania w zakresie umiejętności, główne zainteresowane strony, takie jak przedsiębiorstwa, związki zawodowe, instytucje badawcze, edukacyjne lub szkoleniowe oraz organy publiczne, są niezbędnymi podmiotami, jeśli chodzi o zaspokojenie potrzeb w zakresie umiejętności sektorowych. EKES z zadowoleniem przyjmuje prace Komisji Europejskiej i partnerów sektorowych, takich jak rada ds. umiejętności sektorowych i europejskie sojusze na rzecz umiejętności sektorowych, mające na celu przezwyciężenie niedopasowania umiejętności między zapotrzebowaniem przemysłu na umiejętności a ofertą edukacyjną 2 .
2.4. EKES zwraca również uwagę na prace Komisji nad odpornością w zakresie surowców krytycznych 3 , których celem jest wytyczenie drogi do bardziej zrównoważonego rozwoju i większego bezpieczeństwa, oraz na związaną z nimi opinię EKES-u 4 , a także na oceny przeprowadzone przez EKES w odniesieniu do różnych ekosystemów i sektorów przemysłowych 5 .
3. Uwagi ogólne
3.1. UE opiera się na otwartym modelu gospodarczym: UE odpowiada za 14 % światowego importu, a 16 % światowego eksportu pochodzi z UE. EKES popiera pogląd, że dla europejskiej polityki przemysłowej zasadnicze znaczenie ma znalezienie sposobów i środków zmniejszenia jednostronnej zależności od innych podmiotów w strategicznych obszarach, od technologii po przykładowo żywność i zdrowie. Polityka przemysłowa z silną przemysłową bazą wytwórczą powinna niwelować potencjalne negatywne skutki zakłóceń. Bezpieczeństwo dostaw można również osiągnąć poprzez partnerstwa z państwami o podobnych poglądach. Na przykład Rada UE-USA ds. Handlu i Technologii (TTC) ma na celu zapewnienie takich partnerstw. Jeśli chodzi o ochronę przed asymetrią handlową, EKES popiera również wysiłki UE na rzecz wprowadzenia i udoskonalenia instrumentów ochrony handlu, takich jak unijny mechanizm monitorowania bezpośrednich inwestycji zagranicznych 6 , unijny instrument dotyczący udzielania zamówień publicznych w kontekście międzynarodowym 7 oraz rozporządzenie w sprawie zwalczania zakłóceń powodowanych przez subsydia zagraniczne, zaproponowane przez Komisję Europejską w maju 2021 r. 8 .
3.2. Przeprowadzona przez Komisję oddolna analiza strategicznych zależności pokazuje, że zależności w najbardziej wrażliwych ekosystemach stanowią jedynie 0,6 % wartości towarów przywożonych spoza UE. W związku z tym wiele łańcuchów wartości wykazało niezwykłą odporność podczas pandemii. EKES zdecydowanie popiera prace Komisji nad określeniem strategicznych zależności i zdolności. Wspomniana analiza zwraca również uwagę na fakt, że spośród 5 200 produktów przywożonych do UE 137 należy do wrażliwych ekosystemów, od których UE jest wysoce zależna - głównie w energochłonnych gałęziach przemysłu (np. surowce) i ekosystemach zdrowia (np. farmaceutyczne składniki czynne), a także jeśli chodzi o produkty istotne dla wspierania transformacji ekologicznej i cyfrowej. 52 % przywozu tych produktów podlegających zależnościom pochodzi z Chin. 34 produkty są postrzegane jako potencjalnie bardziej podatne na zagrożenia ze względu na ich niewielkie potencjalne możliwości dalszej dywersyfikacji i zastąpienia produkcją unijną. Aby zwiększyć konkurencyjność europejskiego przemysłu, konieczna jest solidna polityka w zakresie zrównoważonej energii i technologii cyfrowych. EKES pragnie podkreślić, że europejskie podmioty z branży cyfrowej opieki zdrowotnej i energii ze źródeł odnawialnych należą do światowych liderów.
3.3. Otwarta strategiczna autonomia charakteryzuje się istnieniem zdolności produkcyjnych w przyszłościowych sektorach w ramach jednolitego rynku europejskiego, szczególnie w odniesieniu do towarów o wysokiej wartości, gdzie istotne jest utrzymanie potencjału technologicznego i innowacyjnego UE. Przykładowo, z oceny Komisji wynika, że Europa posiada 33 % udziałów w światowym rynku robotyki, 30 % w rynku systemów wbudowanych, 55 % w rynku półprzewodników samochodowych, 20 % w rynku urządzeń półprzewodnikowych i 20 % w rynku komponentów fotonicznych 9 . Strategiczna autonomia obejmuje instrumenty ochrony handlu w kontekście rosnącej konkurencji międzynarodowej i niezgodnej z prawem konkurencji. Polityka przemysłowa UE idzie zatem w parze z silną polityką handlową i polityką konkurencji.
3.4. EKES podkreśla, że zwiększenie otwartej strategicznej autonomii obejmuje wzmocnienie odporności jednolitego rynku, inwestowanie we własne unijne kompetencje i zdolności technologiczne oraz zasoby w zakresie badań naukowych i rozwoju, dywersyfikację produkcji i łańcuchów dostaw, zapewnienie suwerenności cyfrowej, zagwarantowanie strategicznych zapasów, wspieranie inwestycji i produkcji w Europie oraz przyciąganie ich do Europy poprzez poprawę warunków funkcjonowania przedsiębiorstw, badanie alternatywnych rozwiązań i modeli gospodarki o obiegu zamkniętym oraz promowanie szerokiej współpracy przemysłowej w państwach członkowskich, a także dążenie do uzyskania wiodącej pozycji w obszarze technologii, na co wskazała Rada ds. Konkurencyjności w listopadzie 2020 r.
3.5. Jednolity rynek jest największym atutem Europy, a Komisja powinna nadal koncentrować swoje wysiłki na zwiększaniu jego odporności poprzez wdrażanie i egzekwowanie przepisów oraz usuwanie barier, aby osiągnąć cel, jakim jest innowacyjna, dostatnia i zorientowana na przyszłość gospodarka europejska. Silny rynek wewnętrzny jest warunkiem zakładania, rozwijania i prosperowania europejskich przedsiębiorstw oraz unikania zakłóceń w przyszłości, na przykład dzięki instrumentowi nadzwyczajnemu jednolitego rynku.
3.6. W swojej opinii "Żadnego zielonego ładu bez ładu społecznego" EKES podkreśla znaczenie silnego, perspektywicznego dialogu społecznego i zrównoważonego ładu korporacyjnego zorientowanego na uczestnictwo. EKES popiera również informowanie pracownic i pracowników oraz konsultowanie się z nimi, a także promuje ich uczestnictwo na poziomie przedsiębiorstwa w celu wspierania innowacji w miejscu pracy 10 . W rezolucji z grudnia 2020 r. w sprawie zrównoważonego ładu korporacyjnego Parlament Europejski z zadowoleniem przyjął zobowiązanie Komisji do dokonania przeglądu dyrektywy w sprawie sprawozdawczości niefinansowej i opracowania standardów sprawozdawczości niefinansowej 11 . Przestrzeganie zasad zrównoważonego ładu korporacyjnego jest ważnym sposobem promowania wartości europejskich za granicą i zapewnia europejskim przedsiębiorstwom przewagę konkurencyjną.
3.7. Sytuacja społeczno-gospodarcza w państwach członkowskich i regionach UE pozostaje bardzo zróżnicowana, dlatego ważne jest zapewnienie opracowania ukierunkowanych, regionalnych ścieżek transformacji w kontekście szczególnego procesu zarządzania różnymi ekosystemami, w tym wspieranie dostępu do nowych rynków, zwłaszcza dla MŚP, oraz zrównoważonych łańcuchów wartości. EKES wspiera takie podejścia do zarządzania, jak regionalne komisje ds. transformacji lub ośrodki transformacji, które w ścisłej współpracy z lokalnymi i regionalnymi podmiotami gospodarczymi opracowują konkretne rozwiązania lokalne i regionalne dotyczące zmian gospodarczych w przyszłości.
3.8. W odniesieniu do poprawy współpracy przemysłowej między państwami członkowskimi UE, EKES docenia prace analityczne przeprowadzone przez Komisję w celu zdefiniowania i opisania 14 "ekosystemów przemysłowych". Analiza zwraca uwagę na podobne działania USA i Chin. Ekosystemy te dzielą się na dwie różne kategorie: ekosystem definiowany jako sieć klastrów należących do określonego obszaru działalności oraz ekosystem regionalny, w którym analizuje się interakcje między podmiotami gospodarczymi w danym regionie. Razem tworzą one interaktywną platformę służącą optymalizacji współpracy między organami i zainteresowanymi stronami oraz ułatwieniu komunikacji między podmiotami. EKES dostrzega rzeczywistą wartość dodaną dla przedsiębiorstw, gdyż mogą one zgłaszać konkretne potrzeby całemu ekosystemowi, który jest w stanie na nie odpowiedzieć. Im głębszy i bardziej zwarty jest dany ekosystem, tym bardziej będzie on użyteczny dla wszystkich zainteresowanych podmiotów i tym większą wartość dodaną będzie stanowić.
3.9. UE i jej państwa członkowskie koncentrują się na programach publicznych z zakresu najnowocześniejszych dziedzin nauki na szczeblu UE. Ponadto budżety na badania i innowacje przeniesiono z poziomu krajowego na poziom UE i są one większe niż kiedykolwiek, choć w dalszym ciągu pozostają poniżej poziomu strategicznych konkurentów, takich jak Chiny; czwarta runda przełomowych programów ma na celu przywrócenie UE pozycji światowego lidera w dziedzinie badań i innowacji. Powinno to obejmować modele AI dla dużych przedsiębiorstw (ang. LEAM), wspólne przemysłowe przestrzenie danych i powstające zielone technologie oraz wspierać badania, rozwój i innowacje z myślą o tworzeniu syntetycznych zamienników dla surowców krytycznych.
3.10. Wydatki na badania i rozwój w Unii Europejskiej wyrażone jako odsetek PKB wyniosły 2 % w 2019 r. Dla porównania w 2019 r. Chiny wydały 2 % PKB na badania i rozwój, a USA - 3 %. EKES zaleca, by UE mając na celu wzmocnienie swej bazy wytwórczej, zwiększyła wydatki na badania i rozwój, i ubolewa nad faktem, że oprócz podstawowych inwestycji publicznych w badania naukowe i innowacje oraz silnych prywatnych konglomeratów w sektorach łagodzenia zmiany klimatu i zdrowia, unijne ekosystemy innowacji nie rozwijają się wystarczająco dobrze 12 . Skuteczna konkurencja w UE stanowi doskonałą zachętę dla przedsiębiorstw do wprowadzania innowacji, powinny one jednak otrzymywać lepsze wsparcie w postaci pełnego wykorzystania innych unijnych instrumentów finansowania badań, rozwoju i innowacji, aby UE mogła co najmniej dorównać innym regionom świata pod względem zdolności do wprowadzania tak potrzebnych innowacji. Obecnie inwestycje UE mają na celu wspieranie przede wszystkim interesów wewnętrznych, tj. krajowych interesów państw członkowskich, nie zaś poszukiwanie podejść i rozwiązań europejskich, tworzenie lepszych i głębszych powiązań między podmiotami gospodarczymi oraz czerpanie z nich korzyści.
3.11. EKES zdecydowanie popiera apele o wzmocnienie ekosystemów i łańcuchów wartości i współpracy między nimi oraz uważa, że aby poprawić dobrobyt Europejczyków, muszą być one powiązane z podwójną transformacją ekologiczną i cyfrową. Ścieżki transformacji wniosą wartość dodaną poprzez zaproponowanie właściwej sekwencji polityk i zapewnią przewidywalność, która jest istotna dla przedsiębiorstw i dobrobytu obywateli, np. w odniesieniu do rozwoju umiejętności. W tym kontekście pragniemy położyć nacisk na modele ekonomiczne skoncentrowane na zainteresowanych stronach i oparte przede wszystkim na łagodzeniu zmiany klimatu i ograniczaniu destrukcji środowiska, oraz wezwać państwa członkowskie i Komisję do większego wykorzystywania tych modeli w kształtowaniu polityki i ocenach wpływu.
3.12. Inwestycje mające na celu stworzenie bardziej odpornych i zrównoważonych łańcuchów wartości, które zapewniają dostęp do podstawowych usług i towarów, muszą przynieść rezultaty w postaci wzrostu gospodarczego i dobrobytu. Należy ustanowić sektorowe plany działania, które byłyby powiązane z inicjatywami istniejących głównych podmiotów gospodarczych i wzmacniałyby istniejące w Europie grupy gospodarcze, w tym MŚP. Powinno to obejmować wsparcie instytucjonalne, aby umożliwić im lepszą kontrolę łańcuchów wartości i przewidywanie kryzysów poprzez wdrożenie testów warunków skrajnych lub ocen ryzyka w celu zapobiegania niedoborom.
"Nauka dla polityki": Kształtowanie i zapewnienie otwartej strategicznej autonomii UE do roku 2040 i w dalszej perspektywie]; 2021 r.
3.13. Określenie właściwych strategicznych łańcuchów wartości, łańcuchów dostaw i klastrów będzie miało zasadnicze znaczenie. Promując projekty IPCEI i tworząc sojusze przemysłowe w zakresie akumulatorów do pojazdów elektrycznych, obliczeń wielkiej skali, mikroelektroniki, pojazdów podłączonych do internetu, ekologicznych i autonomicznych, inteligentnej opieki zdrowotnej, przemysłu niskoemisyjnego, technologii i systemów wodorowych, przemysłowego internetu rzeczy oraz cyberbezpieczeństwa, Komisja jasno wskazała, które obszary należy rozwijać jako priorytetowe i przynoszące UE rzeczywistą wartość dodaną. Wraz z zabezpieczeniem interesów europejskich w odniesieniu do norm opracowanych w Europie oraz ochroną europejskiej własności intelektualnej, powyższe stanowi mocną podstawę spójnego zestawu polityk przemysłowych i gospodarczych.
3.14. Jest to nie tylko cel sam w sobie, lecz ma służyć zachowaniu i utrzymaniu dobrobytu Europejczyków poprzez zapewnienie wysokiej jakości miejsc pracy w perspektywicznych sektorach, przy jednoczesnym działaniu na rzecz dwutorowej transformacji. Aby osiągnąć te cele, należy zastosować odpowiednie wskaźniki i mierniki. EKES jest zdania, że pojęcie "dobrobytu" jako koncepcji statystycznej i analitycznej dojrzało, stając się "kompasem" dla decydentów politycznych, którzy powinni kierować się nim w swoich decyzjach.
3.15. EKES zgadza się z definicją OECD "gospodarki dobrobytu" jako gospodarki, która:
1) zwiększa możliwości awansu społecznego i poprawy warunków życia w najbardziej istotnych dla ludzi aspektach;
2) zapewnia, by te możliwości przekładały się na wyniki w zakresie dobrobytu w odniesieniu do wszystkich grup ludności, w tym tych znajdujących się najniżej pod względem rozkładu dochodów;
3) zmniejsza nierówności oraz
4) zapewnia zrównoważoność środowiskową i społeczną.
Bruksela, dnia 19 stycznia 2022 r.
|
Christa SCHWENG |
|
Przewodnicząca |
|
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego |
