RFN-Polska. Umowa o utrzymaniu mostów granicznych na granicy polsko-niemieckiej w ciągu polskich dróg krajowych i niemieckich dróg federalnych. Warszawa.1995.03.20.

UMOWA
między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o utrzymaniu mostów granicznych na granicy polsko-niemieckiej w ciągu polskich dróg krajowych i niemieckich dróg federalnych,
sporządzona w Warszawie dnia 20 marca 1995 r.

W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej

PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

podaje do powszechnej wiadomości:

W dniu 20 marca 1995 r. została sporządzona w Warszawie Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o utrzymaniu mostów granicznych na granicy polsko-niemieckiej w ciągu polskich dróg krajowych i niemieckich dróg federalnych w następującym brzmieniu:

Umowa

między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o utrzymaniu mostów granicznych na granicy polsko-niemieckiej w ciągu polskich dróg krajowych i niemieckich dróg federalnych

Rzeczpospolita Polska i Republika Federalna Niemiec,

dążąc do utrzymania mostów granicznych w ciągu polskich dróg krajowych i niemieckich dróg federalnych i przynależnych urządzeń na granicy polsko-niemieckiej w stanie stateczności, bezpieczeństwa ruchowego i wolnym od usterek

- postanowiły, co następuje:

Artykuł  1
1.
Przedmiotem niniejszej umowy jest utrzymanie mostów granicznych w ciągu dróg krajowych Rzeczypospolitej Polskiej i federalnych dróg Republiki Federalnej Niemiec oraz przynależnych urządzeń w stanie stateczności, bezpieczeństwa ruchowego i wolnym od usterek.
2.
Pojęcie "utrzymanie" obejmuje wszelkie prace, które wymagane są do utrzymania bieżącego i odnowy mostów granicznych i przynależnych urządzeń. Do tych prac należą wszystkie przedsięwzięcia, które zapewniają użytkowanie mostów granicznych zgodnie z przepisami eksploatacyjnymi oraz ich odpowiedni stan techniczny, przy zachowaniu nośności bez zmiany istotnych wymiarów i schematu statycznego. Obejmuje ono również czyszczenie obiektów oraz utrzymanie zimowe.
3.
Za urządzenia przynależne do mostów granicznych uważa się skarpy przy nasypach, umocnienia brzegów, dojazdy, jak również urządzenia odwodnienia, oświetlenia i bezpieczeństwa ruchu w obszarze tych urządzeń.
4.
Utrzymanie mostów granicznych wchodzi w zakres obowiązków Umawiających się Stron, tak jak określa to załącznik do niniejszej umowy; następuje ono we wzajemnym porozumieniu. Roboty związane z utrzymaniem przeprowadza się na podstawie przepisów tej Umawiającej się Strony, która jest zobowiązana do utrzymania. Utrzymanie urządzeń przynależnych do mostów granicznych wchodzi w zakres obowiązków tej Umawiającej się Strony, na której terytorium znajdują się te urządzenia; odpowiednio obowiązują postanowienia zdania 2.
5.
Utrzymywane są przede wszystkim konstrukcje ustrojów nośnych, jezdnie na mostach granicznych między przejściami przez jezdnie, drogi na mostach granicznych dla pieszych i rowerów, przyczółki, filary, poręcze mostowe, przejścia przez jezdnie, łożyska, urządzenia rewizyjne, urządzenia odwodnienia i oświetlenia, znaki drogowe, jak również bariery energochłonne na mostach granicznych i urządzenia ochronne przed spływającym lodem.
Artykuł  2
1.
Prace związane z utrzymaniem mostów granicznych i przynależnych urządzeń wykonywane będą tak, aby w możliwie najmniejszym stopniu utrudniały one ruch statków na rzekach oraz ruch na mostach granicznych i dojazdach do nich.
2.
Umawiające się Strony zapewnią odpowiednie warunki dla spływającego lodu i odprowadzenia fali powodziowej pod mostami granicznymi.
3.
Decyzja o konieczności wykonania nowego oświetlenia i o zmianach w istniejącym oświetleniu stałym mostu granicznego, o ponoszeniu kosztów oraz o rodzaju i sposobie wykonywania instalacji wymaga oddzielnego porozumienia między Ministerstwem Transportu i Gospodarki Morskiej Rzeczypospolitej Polskiej i Federalnym Ministerstwem Komunikacji Republiki Federalnej Niemiec przy udziale właściwych władz.
4.
Każda z Umawiających się Stron, do której obowiązków należy utrzymywanie mostów granicznych z konstrukcjami drewnianymi, zabezpiecza na nich odpowiedni sprzęt oraz urządzenia ochrony przeciwpożarowej.
Artykuł  3

Każda z Umawiających się Stron odpowiada za bezpieczeństwo ruchu na utrzymywanych przez nią mostach granicznych i dojazdach do nich. Umawiająca się Strona zobowiązana do utrzymania zwalnia drugą Umawiającą się Stronę od roszczeń osób trzecich.

Artykuł  4

Trzy miesiące po podpisaniu niniejszej umowy Umawiające się Strony wymienią znajdującą się w ich posiadaniu dokumentację mostów granicznych i przynależnych urządzeń, które dotychczas były przez nią utrzymywane. Należą do niej przede wszystkim plany stanu istniejącego, obliczenia statyczne, obliczenia nośności, porozumienia i umowy z innymi jednostkami, protokóły kontroli, książki mostowe i temu podobne.

Artykuł  5
1.
Umawiające się Strony informują się wzajemnie o zamiarze przeprowadzenia prac związanych z utrzymaniem mostów granicznych lub przynależnych urządzeń co najmniej:
-
na dwa tygodnie przed rozpoczęciem prac, jeśli prace te nie utrudniają ruchu drogowego,
-
na trzy miesiące przed rozpoczęciem prac, jeśli nie można uniknąć ograniczeń albo przejściowego zawieszenia ruchu drogowego na moście granicznym.
2.
Każda z Umawiających się Stron gwarantuje, że jej władze graniczne i celne poinformowane zostaną w możliwie najkrótszym czasie o przygotowaniach i rozpoczęciu prac utrzymania wymienionych w ustępie 1.
Artykuł  6
1.
Wszelkie koszty związane z utrzymaniem mostów granicznych na granicy polsko-niemieckiej ponosi ta Umawiająca się Strona, która zobowiązana jest do ich utrzymania zgodnie z załącznikiem do niniejszej umowy.
2.
Koszty utrzymania urządzeń wymienionych w artykule 1 ustęp 4 zdanie 3 ponosi ta z Umawiających się Stron, która zobowiązana jest do ich utrzymania.
Artykuł  7
1.
Pracownicy każdej z Umawiających się Stron, którym powierzono planowanie, realizację i nadzór prac wymienionych w artykule 1 oraz wymienionych w artykule 8, kontroli stanu mostów granicznych, oraz wszyscy inni biorący udział w wyżej wymienionych czynnościach obywatele Umawiających się Stron i obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej, które z Rzecząpospolitą Polską nie posiadają obowiązku wizowego, mogą dla realizacji tych zadań przekraczać granicę w rejonie mostów granicznych oraz przebywać na tej części mostów granicznych i należących do nich urządzeń, które znajdują się na terytorium drugiej Umawiającej się Strony bez konieczności posiadania w tym celu zezwolenia na pobyt. Obywatele innych państw, którzy są zatrudnieni przy wyżej wymienionych czynnościach, mogą przekraczać mosty graniczne, jeśli posiadają przy sobie dokumenty i pozwolenia wymagane zgodnie z prawem Umawiających się Stron. Osoby wymienione w zdaniu 1 i 2 uprawnione do przekraczania granicy w związku z wykonywaniem czynności na terytorium drugiej Umawiającej się Strony nie potrzebują zezwolenia na pracę.
2.
Osoby zatrudnione, o których mowa w ustępie 1, oraz inne osoby wymienione w tym ustępie muszą posiadać przy sobie dokument uprawniający do przekroczenia granicy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec uznany przez każdą z Umawiających się Stron.
3.
Każda z Umawiających się Stron będzie zawsze i bez formalności przejmować osoby, które wskutek naruszenia postanowień niniejszej umowy znalazły się na terytorium drugiej Umawiającej się Strony.
4.
Szczegółowe zagadnienia dotyczące utrzymania bezpieczeństwa i porządku w rejonie mostów granicznych zostaną uregulowane przez właściwe miejscowe władze graniczne we wzajemnym porozumieniu.
5.
Postanowienia niniejsze będą obowiązywały dopóty, dopóki Umawiające się Strony nie zawrą odrębnych porozumień dotyczących przekraczania granicy.
Artykuł  8
1.
Co pięć lat przedstawiciele Umawiających się Stron mają obowiązek przeprowadzić w obecności przedstawicieli kompetentnych władz granicznych wspólne przeglądy stanu istniejącego każdego mostu granicznego i przynależnych urządzeń.
2.
Poza tymi wspólnymi przeglądami stanu istniejącego Umawiające się Strony przeprowadzają oddzielnie przeglądy mostów granicznych, do których utrzymania są zobowiązane, według obowiązujących każdorazowo przepisów krajowych. Umawiające się Strony wymieniają wzajemnie wyniki oddzielnych przeglądów dwa tygodnie przed uzgodnionymi wspólnymi przeglądami stanu istniejącego mostów granicznych.
3.
Wspólny przegląd stanu istniejącego musi być przeprowadzony z powodów specjalnych, w szczególności z powodu wyjątkowo wysokiego stanu wody, spływu lodu, zderzenia statku z mostem granicznym lub innych nieszczęśliwych wypadków.
4.
Wspólne przeglądy stanu istniejącego zgodnie z ustępami 1 i 3 organizuje ta z Umawiających się Stron, która jest zobowiązana do utrzymania mostu granicznego. Poleca ona sporządzenie protokółu z każdego przeglądu i powoduje przekazanie go kompetentnemu organowi budownictwa drogowego drugiej Umawiającej się Strony.
Artykuł  9

W przypadku gdy powinny być wymienione główne części nośne mostu granicznego (dźwigary główne, filary, przyczółki, posadowienie) lub jeśli most graniczny powinien być przebudowany (np. poszerzony, wzmocniony w celu przywrócenia lub podwyższenia pierwotnej nośności), konieczne jest zawarcie odrębnego porozumienia między Umawiającymi się Stronami.

Artykuł  10
1.
Do dostaw towarów i usług, które dokonywane są w związku z utrzymaniem mostów granicznych wymienionych pod numerem 1 załącznika do niniejszej umowy należy stosować niemieckie prawo dotyczące podatku obrotowego. Od tych obrotów nie będzie pobierany polski podatek od towarów i usług.
2.
Do dostaw towarów i usług, które dokonywane są w związku z utrzymywaniem mostów granicznych wymienionych pod numerem 2 załącznika do niniejszej umowy, należy stosować polskie prawo dotyczące podatku od towarów i usług. Od tych obrotów nie będzie pobierany niemiecki podatek obrotowy.
3.
Od towarów, które sprowadzane są z terytorium jednej Umawiającej się Strony na terytorium drugiej Umawiającej się Strony, z wyjątkiem opłat celnych, nie będą pobierane żadne opłaty wwozowe, jeśli towary te będą stosowane do utrzymania mostów granicznych. Gwarancje nie są wymagane. Postanowienia zdania 1 nie obowiązują przy wwozie towarów dla administracji publicznych.
4.
Towary potrzebne do utrzymania mostów granicznych nie podlegają przy wwozie i wywozie żadnym zakazom i ograniczeniom.
5.
Właściwe władze podatkowe i celne obu Umawiających się Stron będą porozumiewać się i przekazywać sobie wszystkie niezbędne informacje oraz udzielać wzajemnie pomocy przy stosowaniu swych przepisów prawnych i administracyjnych w zakresie ustaleń ustępów od 1 do 4. Przedstawiciele tych władz będą uprawnieni do przebywania na mostach granicznych i podejmowania tam działań w zakresie ustaleń ustępów od 1 do 4, które są przewidziane w ich przepisach prawnych i administracyjnych. Poza tym, prawa suwerenności Umawiających się Stron pozostają nienaruszone.
6.
Nienaruszone pozostają postanowienia umowy z dnia 18 grudnia 1972 r. między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Republiką Federalną Niemiec w sprawie zapobiegania podwójnemu opodatkowaniu w zakresie podatków od dochodu i majątku oraz Protokółu do tej umowy z dnia 18 grudnia 1972 r.
Artykuł  11
1.
Załącznik do niniejszej umowy jest jej częścią składową. Jeśli na podstawie oddzielnego porozumienia między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec wybudowany zostanie nowy most graniczny lub istniejący most graniczny zostanie przywrócony do eksploatacji, to utrzymanie tych mostów granicznych oraz związane z tym problemy reguluje również niniejsza umowa. Załącznik należy wówczas każdorazowo uzupełnić w drodze wymiany not. Załącznik należy również zmienić, jeśli jakikolwiek most graniczny zostanie wyłączony z eksploatacji; odpowiednio obowiązują postanowienia zdania 3. W przypadku zmiany klasyfikacji drogi należy zawrzeć odrębne porozumienie.
2.
W przypadkach przewidzianych w ustępie 1 należy zapewnić w możliwie największym stopniu, aby stosunek powierzchni mostów utrzymywanych przez każdą z Umawiających się Stron odpowiadał stosunkowi powierzchni mostów znajdujących się na terytorium każdej z Umawiających się Stron.
Artykuł  12

Jeżeli na podstawie niniejszej umowy, zgodnie z regulacjami prawa każdej z Umawiających się Stron, przekazywane będą dane osobowe, obowiązują w odniesieniu do nich przy przestrzeganiu przepisów prawnych każdej z Umawiających się Stron następujące ustalenia:

a)
wykorzystanie danych przez odbiorcę dopuszczalne jest jedynie w podanym celu oraz przy zachowaniu warunków określonych przez tę z Umawiających się Stron, która dane te przekazuje,
b)
na prośbę odbiorca informuje Umawiającą się Stronę, która przekazuje dane, o sposobie ich wykorzystania oraz o osiągniętych dzięki temu rezultatach,
c)
dane osobowe mogą być przekazywane wyłącznie tym jednostkom, które są upoważnione do ich odbioru. Dalsze przekazywanie danych innym jednostkom może nastąpić jedynie po uprzednim wyrażeniu zgody przez jednostkę przekazującą dane,
d)
Umawiająca się Strona przekazująca dane zobowiązana jest do zwrócenia szczególnej uwagi na ich prawidłowość oraz potrzebę ich dostarczenia, z uwzględnieniem celu, który może być osiągnięty dzięki przekazaniu tych danych. Należy przy tym przestrzegać obowiązujących zakazów przekazywania danych według prawa każdej z Umawiających się Stron. Jeśli okaże się, że przekazano dane nieprawidłowe albo dane, których nie wolno było przekazać, należy powiadomić o tym niezwłocznie odbiorcę. Zobowiązany on jest do poprawienia albo zniszczenia danych,
e)
na wniosek zainteresowanego należy poinformować go o istniejących danych, które dotyczą jego osoby, oraz o zamierzonym celu ich wykorzystania. Obowiązek informowania nie istnieje, jeśli okaże się, że w przypadku nieudzielenia informacji interes publiczny przeważa nad interesem osoby, której udzielono by informacji. Poza tym prawo zainteresowanego do otrzymania informacji o istniejących danych dotyczących jego osoby respektowane jest według prawa tej Umawiającej się Strony, na której terytorium złożono wniosek o udzielenie informacji,
f)
jeśli ktoś poniesie szkody wskutek sprzecznego z prawem rozpowszechniania informacji pozyskanych w ramach wymiany danych według niniejszej umowy, odpowiedzialność wobec niego spoczywa na Stronie odbierającej dane zgodnie z obowiązującym ją prawem. Dla oczyszczenia się z zarzutów nie może ona w stosunku do poszkodowanego powoływać się na to, że szkoda spowodowana została przez Stronę przekazującą dane,
g)
Umawiająca się Strona, która przekazuje dane, informuje przy przekazywaniu o terminach ich likwidacji obowiązujących według jej prawa. Niezależnie od tych terminów, należy zlikwidować przekazane dane osobowe w przypadku, gdy dla tego celu, dla którego zostały przekazane, nie są już wymagane,
h)
Umawiające się Strony są zobowiązane do udokumentowania w aktach faktu przekazania i odbioru danych osobowych,
i)
Umawiające się Strony są zobowiązane do skutecznego chronienia przekazanych danych osobowych przed nieupoważnionym dostępem, nieupoważnioną zmianą i nieupoważnionym podaniem do wiadomości.
Artykuł  13
1.
Niniejsza umowa jest zawarta na czas nie określony. Może być ona zmieniona, uzupełniona lub uchylona tylko za zgodą Umawiających się Stron.
2.
Jeżeli podczas realizacji umowy ujawnią się znaczne trudności lub zmienią się zasadniczo warunki, na jakich była ona zawarta, to na żądanie jednej z Umawiających się Stron Strony podejmą negocjacje w sprawie uchylenia niniejszej umowy i ustalenia nowych uregulowań.
Artykuł  14

W momencie wejścia w życie niniejszej umowy odnośnie do mostów granicznych wymienionych w załączniku do niniejszej umowy nie ma już zastosowania Porozumienie z dnia 17 stycznia 1958 r. między Ministerstwem Komunikacji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Ministerstwem Komunikacji Niemieckiej Republiki Demokratycznej o utrzymaniu granicznych mostów drogowych na polsko-niemieckiej granicy państwowej.

Artykuł  15
1.
Umowa niniejsza podlega ratyfikacji; wymiana dokumentów ratyfikacyjnych nastąpi tak szybko, jak będzie to tylko możliwe w Bonn.
2.
Niniejsza umowa wejdzie w życie w pierwszym dniu drugiego miesiąca po wymianie dokumentów ratyfikacyjnych.

Sporządzono w Warszawie dnia 20 marca 1995 r. w dwóch egzemplarzach, każdy w językach polskim i niemieckim, przy czym obydwa teksty mają jednakowa moc.

ZAŁĄCZNIK 1

1. Republika Federalna Niemiec jest zobowiązana do utrzymania:

a) mostu granicznego przez Odrę pomiędzy miejscowościami Słubice i Frankfurt nad Odrą, w ciągu polskiej drogi krajowej nr 29 i niemieckiej drogi federalnej B 5,

b) mostu granicznego przez Odrę pomiędzy miejscowościami Świecko i Frankfurt nad Odrą, w ciągu polskiej drogi krajowej nr 2, przyszłej polskiej autostrady A 2 i niemieckiej autostrady A 12,

c) mostu granicznego przez Nysę pomiędzy miejscowościami Jędrzychowice i Ludwigsdorf, w ciągu polskiej drogi krajowej nr 4, przyszłej polskiej autostrady A 4 i niemieckiej autostrady A 4.

2. Rzeczpospolita Polska jest zobowiązana do utrzymania:

a) mostu granicznego przez Odrę pomiędzy miejscowościami Krajnik Dolny i Schwedt, w ciągu polskiej drogi krajowej nr 26 i niemieckiej drogi federalnej B 166,

b) mostu granicznego przez Odrę pomiędzy miejscowościami Kostrzyn nad Odrą i Kietz-Küstrin, w ciągu polskiej drogi krajowej nr 22 i niemieckiej drogi federalnej B 1,

c) mostu granicznego przez Nysę pomiędzy miejscowościami Gubinek i Guben, w ciągu polskiej drogi krajowej nr 32 i niemieckiej drogi federalnej B 97,

d) mostu granicznego przez Nysę pomiędzy miejscowościami Olszyna i Forst, w ciągu polskiej drogi krajowej nr 18, przyszłej polskiej autostrady A 18 i niemieckiej autostrady A 15.

Po zapoznaniu się z powyższą umową, w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej oświadczam, że:

- została ona uznana za słuszną zarówno w całości, jak i każde z postanowień w niej zawartych,

- jest przyjęta, ratyfikowana i potwierdzona,

- będzie niezmiennie zachowywana.

Na dowód czego wydany został akt niniejszy, opatrzony pieczęcią Rzeczypospolitej Polskiej.

Dano w Warszawie dnia 19 czerwca 1995 r.

1 Załącznik zmieniony przez porozumienie z dnia 16 października 2013 r. (Dz.U.2014.8) zmieniające nin. umowę międzynarodową z dniem 16 października 2013 r.

Zmiany w prawie

Bez kary za brak lekarza w karetce do końca tego roku

W ponad połowie specjalistycznych Zespołów Ratownictwa Medycznego brakuje lekarzy. Ministerstwo Zdrowia wydłuża więc po raz kolejny czas, kiedy Narodowy Fundusz Zdrowia nie będzie pobierał kar umownych w przypadku niezapewnienia lekarza w zespołach ratownictwa. Pierwotnie termin wyznaczony był na koniec czerwca tego roku.

Beata Dązbłaż 10.04.2024
Będzie zmiana ustawy o rzemiośle zgodna z oczekiwaniami środowiska

Rozszerzenie katalogu prawnie dopuszczalnej formy prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie rzemiosła, zmiana definicji rzemiosła, dopuszczenie wykorzystywania przez przedsiębiorców, niezależnie od formy prowadzenia przez nich działalności, wszystkich kwalifikacji zawodowych w rzemiośle, wymienionych w ustawie - to tylko niektóre zmiany w ustawie o rzemiośle, jakie zamierza wprowadzić Ministerstwo Rozwoju i Technologii.

Grażyna J. Leśniak 08.04.2024
Tabletki "dzień po" bez recepty nie będzie. Jest weto prezydenta

Dostępność bez recepty jednego z hormonalnych środków antykoncepcyjnych (octan uliprystalu) - takie rozwiązanie zakładała zawetowana w piątek przez prezydenta Andrzeja Dudę nowelizacja prawa farmaceutycznego. Wiek, od którego tzw. tabletka "dzień po" byłaby dostępna bez recepty miał być określony w rozporządzeniu. Ministerstwo Zdrowia stało na stanowisku, że powinno to być 15 lat. Wątpliwości w tej kwestii miała Kancelaria Prezydenta.

Katarzyna Nocuń 29.03.2024
Małżonkowie zapłacą za 2023 rok niższy ryczałt od najmu

Najem prywatny za 2023 rok rozlicza się według nowych zasad. Jedyną formą opodatkowania jest ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, według stawek 8,5 i 12,5 proc. Z kolei małżonkowie wynajmujący wspólną nieruchomość zapłacą stawkę 12,5 proc. dopiero po przekroczeniu progu 200 tys. zł, zamiast 100 tys. zł. Taka zmiana weszła w życie w połowie 2023 r., ale ma zastosowanie do przychodów uzyskanych za cały 2023 r.

Monika Pogroszewska 27.03.2024
Ratownik medyczny wykona USG i zrobi test na COVID

Mimo krytycznych uwag Naczelnej Rady Lekarskiej, Ministerstwo Zdrowia zmieniło rozporządzenie regulujące uprawnienia ratowników medycznych. Już wkrótce, po ukończeniu odpowiedniego kursu będą mogli wykonywać USG, przywrócono im też możliwość wykonywania testów na obecność wirusów, którą mieli w pandemii, a do listy leków, które mogą zaordynować, dodano trzy nowe preparaty. Większość zmian wejdzie w życie pod koniec marca.

Agnieszka Matłacz 12.03.2024
Jak zgłosić zamiar głosowania korespondencyjnego w wyborach samorządowych

Nie wszyscy wyborcy będą mogli udać się osobiście 7 kwietnia, aby oddać głos w obwodowych komisjach wyborczych. Dla nich ustawodawca wprowadził instytucję głosowania korespondencyjnego jako jednej z tzw. alternatywnych procedur głosowania. Przypominamy zasady, terminy i procedurę tego udogodnienia dla wyborców z niepełnosprawnością, seniorów i osób w obowiązkowej kwarantannie.

Artur Pytel 09.03.2024
Metryka aktu
Identyfikator:

Dz.U.1997.127.825

Rodzaj: Umowa międzynarodowa
Tytuł: RFN-Polska. Umowa o utrzymaniu mostów granicznych na granicy polsko-niemieckiej w ciągu polskich dróg krajowych i niemieckich dróg federalnych. Warszawa.1995.03.20.
Data aktu: 20/03/1995
Data ogłoszenia: 16/10/1997
Data wejścia w życie: 01/09/1997