Ubezpieczenie społeczne osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin.

USTAWA
z dnia 18 grudnia 1976 r.
o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin. *

Rozdział  1

Przepisy ogólne

Art.  1-4. 1

(skreślone).

Rozdział  2

Świadczenia z tytułu ubezpieczenia

Art.  5.

Świadczenia z ubezpieczenia przysługujące ubezpieczonym oraz członkom ich rodzin obejmują:

1) 2
świadczenia lecznicze i położnicze, zaopatrzenie w leki, przedmioty ortopedyczne, protezy, środki opatrunkowe i pomocnicze,
2) 3
(skreślony),
3) 4
(skreślony),
4) 5
(skreślony),
5) 6
świadczenia pieniężne z tytułu wypadku przy prowadzeniu działalności określonej w art. 1 oraz w razie choroby zawodowej: rentę szkoleniową, rentę inwalidzką oraz rentę rodzinną,
6)
dodatki do emerytury i renty,
7) 7
(skreślony),
8) 8
(skreślony).
Art.  6. 9

Świadczenia lecznicze i położnicze oraz zaopatrzenie w leki, przedmioty ortopedyczne, protezy, środki opatrunkowe i pomocnicze, o których mowa w art. 5 pkt 1, przysługują ubezpieczonemu oraz członkom jego rodziny w zakresie i na warunkach przewidzianych dla pracowników i ich rodzin.

Art.  7. 10

(skreślony).

Art.  8. 11

(skreślony).

Art.  9. 12

(skreślony).

Art.  10.
1. 13
Renta szkoleniowa, renta inwalidzka i renta rodzinna z tytułu wypadku przy prowadzeniu działalności określonej w art. 1 oraz w razie choroby zawodowej przysługują na zasadach i w wysokości określonych przepisami o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, z uwzględnieniem ust. 2-4.
2.
Za wypadek, o którym mowa w ust. 1, uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło:
1)
podczas wykonywania zwykłych czynności wynikających z prowadzenia działalności lub w związku z wykonywaniem takich czynności,
2)
w drodze do miejsca prowadzenia działalności lub z tego miejsca,
3)
podczas wykonywania zadań zleconych przez organizacje polityczne lub organizacje społeczno-zawodowe zrzeszające osoby prowadzące działalność albo w związku z wykonywaniem takich zadań lub w związku z uczestnictwem w organizowanych przez te organizacje czynach społecznych.
3.
Za choroby zawodowe uważa się choroby określone przepisami wydanymi na podstawie art. 231 pkt 2 Kodeksu pracy.
4. 14
(skreślony).
Art.  11.
1.
Osobie uprawnionej do emerytury lub renty przysługuje prawo do dodatków:
1) 15
(skreślony),
2)
pielęgnacyjnego,
3) 16
(skreślony),
4)
dla sierot zupełnych

na warunkach i w wysokości określonych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.

2. 17
(skreślony).
Art.  12. 18

(skreślony).

Art.  13-14. 19

(skreślone).

Art.  15.
1. 20
(skreślony).
2. 21
(skreślony).
3. 22
(skreślony).
Art.  16. 23

(skreślony).

Art.  17. 24

(skreślony).

Art.  18.

W zakresie postępowania w sprawach świadczeń, zasad wypłaty tych świadczeń oraz obowiązków osób pobierających świadczenia stosuje się zasady określone przepisami ustalającymi odpowiednie świadczenia, chyba że przepisy ustawy stanowią inaczej.

Art.  19. 25

(skreślony).

Art.  20. 26

Minister Pracy i Polityki Socjalnej, w drodze rozporządzenia, określa szczegółowe zasady i tryb ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy prowadzeniu działalności określonej w art. 1, prawa do świadczeń z tego tytułu oraz wypłaty tych świadczeń.

Art.  21. 27

(skreślony).

Rozdział  3

Zgłoszenie do ubezpieczenia. Składki na ubezpieczenie.

Art.  22-25. 28

(skreślone).

Rozdział  4

Ubezpieczenie osób współpracujących

Art.  26. 29

(skreślony).

Art.  27. 30

Przepisy ustawy dotyczące ubezpieczonych stosuje się odpowiednio do osób współpracujących.

Art.  28. 31

(skreślony).

Art.  29. 32

(skreślony).

Art.  30. 33

(skreślony).

Art.  31. 34

(skreślony).

Art.  32. 35

(skreślony).

Rozdział  5

Przepisy przejściowe

Art.  33.
1.
Świadczenia określone w ustawie przysługują:
1)
z tytułu wypadków przy prowadzeniu działalności określonej w art. 1 - gdy wypadek nastąpił począwszy od dnia wejścia w życie tej ustawy,
2)
z tytułu chorób zawodowych - gdy inwalidztwo spowodowane taką chorobą zostało stwierdzone począwszy od dnia wejścia w życie tej ustawy, chyba że działalność określona w art. 1, która narażała na powstanie choroby zawodowej, ustała przed wejściem w życie ustawy.
2.
Prawo do świadczeń objętych ustawą za okres przed wejściem jej w życie ustala się i świadczenia wymierza według przepisów dotychczasowych.
Art.  34.

Zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do prowadzenia działalności lub współpracy powstałej przed dniem wejścia w życie ustawy przysługuje od dnia jej wejścia w życie, jednak okres zasiłkowy liczy się od dnia powstania tej niezdolności.

Art.  35.
1.
Zasiłek macierzyński z tytułu urodzenia dziecka przed dniem wejścia w życie ustawy przysługuje od dnia jej wejścia w życie, jednak tylko do upływu okresu równego okresowi urlopu macierzyńskiego, liczonego od dnia porodu.
2.
Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio w razie przyjęcia dziecka na wychowanie przed dniem wejścia w życie ustawy.
Art.  35a. 36

Prawo do świadczeń pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa na zasadach określonych w ustawie mają również twórcy, artyści i osoby wykonujące wolny zawód, podlegający ubezpieczeniu chorobowemu jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych.

Rozdział  6

Przepisy końcowe

Art.  36.

Traci moc ustawa z dnia 8 czerwca 1972 r. o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników (Dz. U. Nr 23, poz. 165, z 1974 r. Nr 21, poz. 117 i Nr 47 poz. 280 oraz z 1975 r. Nr 5, poz. 31 i Nr 45, poz. 232).

*Z dniem 15 listopada 1991 r. przepisy ustawy stosuje się, o ile nie są sprzeczne z przepisami ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U.91.104.450), zgodnie z art. 45 ust. 1 powołanej ustawy.
1 Art. 1-4 skreślone przez art. 122 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.98.137.887) z dniem 1 stycznia 1999 r.
2 Z dniem 1 stycznia 1999 r. art. 5 pkt 1 uchylony przez art. 170 pkt 7 ustawy z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz.U.97.28.153), w zakresie uregulowanym przez wyżej powołaną ustawę.
3 Art. 5 pkt 2 skreślony przez art. 85 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.99.60.636) z dniem 1 września 1999 r.
4 Art. 5 pkt 3 skreślony przez art. 43 pkt 1 ustawy z dnia 1 grudnia 1994 r. o zasiłkach rodzinnych i pielęgnacyjnych (Dz.U.95.4.17) z dniem 1 marca 1995 r.
5 Art. 5 pkt 4 skreślony przez art. 195 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.98.162.1118) z dniem 1 stycznia 1999 r.
6 Art. 5 pkt 5 zmieniony przez art. 6 pkt 1 lit. b) ustawy z dnia 28 czerwca 1996 r. o zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i o ubezpieczeniu społecznym (Dz.U.96.100.461) z dniem 1 września 1997 r.
7 Art. 5 pkt 7 skreślony przez art. 195 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.98.162.1118) z dniem 1 stycznia 1999 r.
8 Art. 5 pkt 8 skreślony przez art. 85 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.99.60.636) z dniem 1 września 1999 r.
9 Z dniem 1 stycznia 1999 r. art. 6 uchylony przez art. 170 pkt 7 ustawy z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz.U.97.28.153), w zakresie uregulowanym przez wyżej powołaną ustawę.
10 Art. 7 skreślony przez art. 85 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.99.60.636) z dniem 1 września 1999 r.
11 Art. 8 skreślony przez art. 43 pkt 2 ustawy z dnia 1 grudnia 1994 r. o zasiłkach rodzinnych i pielęgnacyjnych (Dz.U.95.4.17) z dniem 1 marca 1995 r.
12 Art. 9 skreślony przez art. 195 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.98.162.1118) z dniem 1 stycznia 1999 r.
13 Art. 10 ust. 1 zmieniony przez art. 6 pkt 3 lit. a) ustawy z dnia 28 czerwca 1996 r. o zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i o ubezpieczeniu społecznym (Dz.U.96.100.461) z dniem 1 września 1997 r.
14 Art. 10 ust. 4 skreślony przez art. 6 pkt 3 lit. b) ustawy z dnia 28 czerwca 1996 r. o zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i o ubezpieczeniu społecznym (Dz.U.96.100.461) z dniem 1 września 1997 r.
15 Art. 11 ust. 1 pkt 1 skreślony przez art. 43 pkt 3 ustawy z dnia 1 grudnia 1994 r. o zasiłkach rodzinnych i pielęgnacyjnych (Dz.U.95.4.17) z dniem 1 marca 1995 r.
16 Art. 11 ust. 1 pkt 3 skreślony przez art. 195 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.98.162.1118) z dniem 1 stycznia 1999 r.
17 Art. 11 ust. 2 skreślony przez art. 195 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.98.162.1118) z dniem 1 stycznia 1999 r.
18 Art. 12 skreślony przez art. 195 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.98.162.1118) z dniem 1 stycznia 1999 r.
19 Art. 13 i 14 skreślone przez art. 85 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.99.60.636) z dniem 1 września 1999 r.
20 Art. 15 ust. 1 skreślony przez art. 85 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.99.60.636) z dniem 1 września 1999 r.
21 Art. 15 ust. 2 skreślony przez art. 195 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.98.162.1118) z dniem 1 stycznia 1999 r.
22 Art. 15 ust. 3 skreślony przez art. 195 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.98.162.1118) z dniem 1 stycznia 1999 r.
23 Art. 16 skreślony przez art. 195 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.98.162.1118) z dniem 1 stycznia 1999 r.
24 Art. 17 skreślony przez art. 195 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.98.162.1118) z dniem 1 stycznia 1999 r.
25 Art. 19 skreślony przez art. 149 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.98.162.1118) z dniem 1 stycznia 1999 r.
26 Art. 20:

- zmieniony przez art. 7 pkt 3 ustawy z dnia 24 maja 1989 r. o zmianie niektórych przepisów emerytalnych (Dz.U.90.36.206) z dniem 1 stycznia 1990 r.

- zmieniony przez art. 3 pkt 4 ustawy z dnia 16 października 1991 r. o zmianie niektórych przepisów o ubezpieczeniu społecznym (Dz.U.91.110.474) z dniem 29 listopada 1991 r.

27 Art. 21 skreślony przez art. 195 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.98.162.1118) z dniem 1 stycznia 1999 r.
28 Art. 22-25 skreślone przez art. 122 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.98.137.887) z dniem 1 stycznia 1999 r.
29 Art. 26 skreślony przez art. 122 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.98.137.887) z dniem 1 stycznia 1999 r.
30 Art. 27 zmieniony przez art. 72 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pienieżnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.99.60.636) z dniem 1 września 1999 r.
31 Art. 28 skreślony przez art. 122 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.98.137.887) z dniem 1 stycznia 1999 r.
32 Art. 29 skreślony przez art. 195 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.98.162.1118) z dniem 1 stycznia 1999 r.
33 Art. 30 skreślony przez art. 85 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.99.60.636) z dniem 1 września 1999 r.
34 Art. 31 skreślony przez art. 195 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.98.162.1118) z dniem 1 stycznia 1999 r.
35 Art. 32 skreślony przez art. 122 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.98.137.887) z dniem 1 stycznia 1999 r.
36 Art. 35a dodany przez art. 149 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.98.162.1118) z dniem 1 stycznia 1999 r.

Zmiany w prawie

Ważne zmiany w zakresie ZFŚS

W piątek, 19 grudnia 2025 roku, Senat przyjął bez poprawek uchwalone na początku grudnia przez Sejm bardzo istotne zmiany w przepisach dla pracodawców obowiązanych do tworzenia Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. Odnoszą się one do tych podmiotów, w których nie działają organizacje związkowe. Ustawa trafi teraz na biurko prezydenta.

Marek Rotkiewicz 19.12.2025
Wymiar urlopu wypoczynkowego po zmianach w stażu pracy

Nowe okresy wliczane do okresu zatrudnienia mogą wpłynąć na wymiar urlopów wypoczynkowych osób, które jeszcze nie mają prawa do 26 dni urlopu rocznie. Pracownicy nie nabywają jednak prawa do rozliczenia urlopu za okres sprzed dnia objęcia pracodawcy obowiązkiem stosowania art. 302(1) Kodeksu pracy, wprowadzającego zaliczalność m.in. okresów prowadzenia działalności gospodarczej czy wykonywania zleceń do stażu pracy.

Marek Rotkiewicz 19.12.2025
To będzie rewolucja u każdego pracodawcy

Wszyscy pracodawcy, także ci zatrudniający choćby jednego pracownika, będą musieli dokonać wartościowania stanowisk pracy i określić kryteria służące ustaleniu wynagrodzeń pracowników, poziomów wynagrodzeń i wzrostu wynagrodzeń. Jeszcze więcej obowiązków będą mieli średni i duzi pracodawcy, którzy będą musieli raportować lukę płacową. Zdaniem prawników, dla mikro, małych i średnich firm dostosowanie się do wymogów w zakresie wartościowania pracy czy ustalenia kryteriów poziomu i wzrostu wynagrodzeń wymagać będzie zewnętrznego wsparcia.

Grażyna J. Leśniak 18.12.2025
Są rozporządzenia wykonawcze do KSeF

Minister finansów i gospodarki podpisał cztery rozporządzenia wykonawcze dotyczące funkcjonowania KSeF – potwierdził we wtorek resort finansów. Rozporządzenia określają m.in.: zasady korzystania z KSeF, w tym wzór zawiadomienia ZAW-FA, przypadki, w których nie ma obowiązku wystawiania faktur ustrukturyzowanych, a także zasady wystawiania faktur uproszczonych.

Krzysztof Koślicki 16.12.2025
Od stycznia nowe zasady prowadzenia PKPiR

Od 1 stycznia 2026 r. zasadą będzie prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów przy użyciu programu komputerowego. Nie będzie już można dokumentować zakupów, np. środków czystości lub materiałów biurowych, za pomocą paragonów bez NIP nabywcy. Takie zmiany przewiduje nowe rozporządzenie w sprawie PKPiR.

Marcin Szymankiewicz 15.12.2025
Senat poprawia reformę orzecznictwa lekarskiego w ZUS

Senat zgłosił w środę poprawki do reformy orzecznictwa lekarskiego w ZUS. Zaproponował, aby w sprawach szczególnie skomplikowanych możliwe było orzekanie w drugiej instancji przez grupę trzech lekarzy orzeczników. W pozostałych sprawach, zgodnie z ustawą, orzekać będzie jeden. Teraz ustawa wróci do Sejmu.

Grażyna J. Leśniak 10.12.2025
Metryka aktu
Identyfikator:

Dz.U.1989.46.250 t.j.

Rodzaj: Ustawa
Tytuł: Ubezpieczenie społeczne osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin.
Data aktu: 18/12/1976
Data ogłoszenia: 29/07/1989
Data wejścia w życie: 01/03/1977