Ubezpieczenie społeczne osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia.

USTAWA
z dnia 19 grudnia 1975 r.
o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia.

..................................................

Notka Redakcji Systemu Informacji Prawnej LEX

Zmiana niniejszej ustawy, wprowadzona wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 października 2004 r. (Dz.U.04.231.2329) nie została naniesiona na tekst, gdyż data wejścia w życie tej zmiany jest późniejsza niż data utraty mocy przez niniejszą ustawę.

..................................................

Rozdział  1

Przepisy ogólne

Art.  1-5. 1

(skreślone).

Art.  6.
1.
Osobom objętym ubezpieczeniem, zwanym dalej "ubezpieczonymi", przysługują:
1) 2
świadczenia lecznicze i położnicze, zaopatrzenie w leki, przedmioty ortopedyczne, protezy, środki opatrunkowe i pomocnicze,
2) 3
(skreślony),
3)
(skreślony),
4) 4
(skreślony),
5) 5
świadczenia pieniężne z tytułu wypadku przy wykonywaniu umowy oraz w razie choroby zawodowej: jednorazowe odszkodowanie, renta szkoleniowa, renta inwalidzka i renta rodzinna,
6)
dodatki do emerytury i renty,
7) 6
(skreślony),
8) 7
(skreślony).
2.
Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, prawo do świadczeń, o których mowa w ust. 1, ustala się na zasadach, w wysokości i w trybie określonych przepisami:
1) 8
(skreślony),
2) 9
(skreślony),
3) 10
(skreślony),
4)
o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
3.
(pominięty).
4.
(pominięty).
5. 11
(skreślony).
6.
(pominięty).
7.
(pominięty).
Art.  7. 12

(skreślony).

Rozdział  2

Świadczenia lecznicze

Art.  8. 13

Świadczenia lecznicze, położnicze, rehabilitacyjne, zaopatrzenie w leki, przedmioty ortopedyczne, protezy, środki opatrunkowe i pomocnicze przysługują:

1)
ubezpieczonemu oraz członkom jego rodziny - w zakresie i na warunkach przewidzianych dla pracowników i ich rodzin,
2)
osobie pobierającej emeryturę lub rentę określoną ustawą oraz członkom jej rodziny - w zakresie i na warunkach przewidzianych dla osób pobierających emerytury i renty na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.

Rozdział  3

Świadczenia pieniężne w razie choroby i macierzyństwa

Art.  9-11. 14

(skreślone).

Rozdział  4

(skreślony)

Art.  12.

(skreślony).

Art.  13.
1.
(skreślony).
2.
(skreślony).
3.
(skreślony).
Art.  14.

(skreślony).

Rozdział  5

Świadczenia emerytalne

Art.  15-18. 15

(skreślone).

Art.  19.

(skreślony).

Rozdział  6

Świadczenia z tytułu wypadków przy wykonywaniu umowy oraz z tytułu chorób zawodowych

Art.  20.
1.
Za wypadek przy wykonywaniu umowy, zwany dalej "wypadkiem", uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w związku z wykonywaniem umowy:
1)
podczas lub w związku z wykonywaniem zwykłych czynności wynikających z umowy,
2)
podczas lub w związku z wykonywaniem czynności w interesie jednostki gospodarki uspołecznionej, która zawarła umowę, chociażby czynności te nie wynikały bezpośrednio z umowy,
3)
w drodze do miejsca wykonywania umowy albo z tego miejsca,
4)
podczas lub w związku z wykonywaniem zadań zleconych przez organizacje polityczne lub zawodowe działające w jednostce gospodarki uspołecznionej, z którą zawarto umowę, albo w związku z uczestnictwem w organizowanych przez nie czynach społecznych.
2.
Za choroby zawodowe uważa się choroby określone przepisami wydanymi na podstawie art. 231 pkt 2 Kodeksu pracy.
Art.  21.

Świadczenia pieniężne przewidziane w art. 6 ust. 1 pkt 5 stanowią zaspokojenie wszelkich roszczeń z tytułu uszczerbku na zdrowiu albo z tytułu śmierci w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową w stosunku do jednostki gospodarki uspołecznionej, która zawarła umowę, oraz w stosunku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Art.  22.

Jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadku albo choroby zawodowej przysługuje od jednostki gospodarki uspołecznionej, która zawarła umowę.

Art.  23.

W sprawach ustalania okoliczności i przyczyn wypadków oraz w sprawach zgłaszania i stwierdzania chorób zawodowych stosuje się odpowiednio przepisy wydane na podstawie art. 231 Kodeksu pracy.

Rozdział  7

Zasiłek pogrzebowy

Art.  24. 16

(skreślony).

Rozdział  8

Składki na ubezpieczenie

Art.  25-28. 17

(skreślone).

Rozdział  9

Ubezpieczenie osób współpracujących

Art.  29-32. 18

(skreślone).

Art.  33.
1-3. 19
(skreślone).
4.
Za wypadek przy współpracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w związku ze współpracą w okolicznościach określonych w art. 20.
5.
Jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadku przy współpracy oraz z tytułu choroby zawodowej osoby współpracującej przysługuje od jednostki gospodarki uspołecznionej, która udzieliła zgody na współpracę.
Art.  34. 20

(skreślony).

Rozdział  10

Przepisy szczególne

Art.  35.

(skreślony).

Art.  36-38. 21

(skreślone).

Art.  381.

Przepisy ustawy stosuje się odpowiednio do osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia na rzecz innych niż uspołecznione zakłady pracy i osób fizycznych oraz do osób z nimi współpracujących.

Rozdział  11

Przepisy przejściowe

Art.  39.
1.
Przepisy ustawy stosuje się w wypadkach, gdy zdarzenia lub okoliczności uzasadniające prawo do świadczeń nastąpiły począwszy od dnia jej wejścia w życie.
2.
W wypadkach gdy zdarzenia lub okoliczności uzasadniające prawo do świadczeń nastąpiły przed dniem wejścia w życie ustawy, stosuje się, z uwzględnieniem art. 40, przepisy obowiązujące w dniu, w którym te zdarzenia lub okoliczności nastąpiły.
Art.  40.
1.
W razie niezdolności do wykonywania pracy objętej umową lub do współpracy powstałej przed dniem wejścia w życie ustawy zasiłek chorobowy przysługuje od dnia 1 lipca 1976 r., jednak okres zasiłkowy liczy się od dnia powstania niezdolności do pracy lub współpracy.
2.
Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio w razie niezdolności do pracy powstałej po dniu wejścia w życie ustawy, lecz przed dniem 1 lipca 1976 r.
3.
Jeżeli jednak niezdolność do pracy spowodowana była wypadkiem przy wykonywaniu umowy lub przy współpracy, zaistniałym po dniu 1 stycznia 1976 r., lub stwierdzoną po tym dniu chorobą zawodową, zasiłek wypłaca się od dnia powstania takiej niezdolności.
4.
Zasiłek macierzyński z tytułu urodzenia dziecka przed dniem wejścia w życie ustawy przysługuje od dnia jej wejścia w życie, jednak tylko do upływu okresu równego okresowi urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, liczonego od dnia porodu.
Art.  41. 22

(skreślony).

Art.  42-45.

(pominięte).

Rozdział  12

Przepisy końcowe

Art.  46.

Tracą moc przepisy wydane na podstawie art. 47 ustawy z dnia 29 marca 1965 r. o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników (Dz. U. Nr 13, poz. 90) i art. 65 ustawy z dnia 8 czerwca 1972 r. o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników (Dz. U. Nr 23, poz. 165, z 1974 Nr 21, poz. 117 i Nr 47, poz. 280 oraz z 1975 r. Nr 3 poz. 31), normujące ubezpieczenie społeczne:

1)
osób prowadzących zakłady gastronomiczne oraz stacje benzynowe na podstawie umowy zlecenia lub umowy agencyjnej,
2)
osób prowadzących urządzenia turystyczne i kolektury Państwowego Przedsiębiorstwa "Totalizator Sportowy" oraz przewodników turystycznych,
3)
osób prowadzących uspołecznione sklepy i księgarnie na podstawie umowy zlecenia lub umowy agencyjnej,
4)
osób prowadzących na podstawie umowy agencyjnej działalność na rzecz przedsiębiorstw upowszechniania prasy i książki Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej "Prasa-Książka-Ruch".
Art.  51.

Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1976 r.

1 Art. 1-5 skreślone przez art. 122 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.98.137.887) z dniem 1 stycznia 1999 r.
2 Z dniem 1 stycznia 1999 r. art. 6 ust. 1 pkt 1 uchylony przez art. 170 pkt 5 ustawy z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz.U.97.28.153) w zakresie uregulowanym przez wyżej wymienioną ustawę.
3 Art. 6 ust. 1 pkt 2 skreślony przez art. 85 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.99.60.636) z dniem 1 września 1999 r.
4 Art. 6 ust. 1 pkt 4 skreślony przez art. 195 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.98.162.1118) z dniem 1 stycznia 1999 r.
5 Art. 6 ust. 1 pkt 5 zmieniony przez art. 4 pkt 1 lit. b) ustawy z dnia 28 czerwca 1996 r. o zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i o ubezpieczeniu społecznym (Dz.U.96.100.461) z dniem 1 września 1997 r.
6 Art. 6 ust. 1 pkt 7 skreślony przez art. 195 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.98.162.1118) z dniem 1 stycznia 1999 r.
7 Art. 6 ust. 1 pkt 8 skreślony przez art. 85 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.99.60.636) z dniem 1 września 1999 r.
8 Art. 6 ust. 2 pkt 1 skreślony przez art. 85 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.99.60.636) z dniem 1 września 1999 r.
9 Art. 6 ust. 2 pkt 2 skreślony przez art. 85 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.99.60.636) z dniem 1 września 1999 r.
10 Art. 6 ust. 2 pkt 3 skreślony przez art. 195 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.98.162.1118) z dniem 1 stycznia 1999 r.
11 Art. 6 ust. 5 skreślony przez art. 85 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.99.60.636) z dniem 1 września 1999 r.
12 Art. 7 skreślony przez art. 85 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.99.60.636) z dniem 1 września 1999 r.
13 Z dniem 1 stycznia 1999 r. art. 8 uchylony przez art. 170 pkt 5 ustawy z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz.U.97.28.153) w zakresie uregulowanym przez wyżej wymienioną ustawę.
14 Art. 9-11 skreślone przez art. 85 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.99.60.636) z dniem 1 września 1999 r.
15 Art. 15-18 skreślone przez art. 195 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.98.162.1118) z dniem 1 stycznia 1999 r.
16 Art. 24 skreślony przez art. 195 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.98.162.1118) z dniem 1 stycznia 1999 r.
17 Art. 25-28 skreślone przez art. 122 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.98.137.887) z dniem 1 stycznia 1999 r.
18 Art. 29-32 skreślone przez art. 122 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.98.137.887) z dniem 1 stycznia 1999 r.
19 Art. 33 ust. 1-3 skreślony przez art. 195 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.98.162.1118) z dniem 1 stycznia 1999 r.
20 Art. 34 skreślony przez art. 122 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.98.137.887) z dniem 1 stycznia 1999 r.
21 Art. 36-38 skreślone przez art. 85 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.99.60.636) z dniem 1 września 1999 r.
22 Art. 41 skreślony przez art. 195 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.98.162.1118) z dniem 1 stycznia 1999 r.

Zmiany w prawie

Ważne zmiany w zakresie ZFŚS

W piątek, 19 grudnia 2025 roku, Senat przyjął bez poprawek uchwalone na początku grudnia przez Sejm bardzo istotne zmiany w przepisach dla pracodawców obowiązanych do tworzenia Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. Odnoszą się one do tych podmiotów, w których nie działają organizacje związkowe. Ustawa trafi teraz na biurko prezydenta.

Marek Rotkiewicz 19.12.2025
Wymiar urlopu wypoczynkowego po zmianach w stażu pracy

Nowe okresy wliczane do okresu zatrudnienia mogą wpłynąć na wymiar urlopów wypoczynkowych osób, które jeszcze nie mają prawa do 26 dni urlopu rocznie. Pracownicy nie nabywają jednak prawa do rozliczenia urlopu za okres sprzed dnia objęcia pracodawcy obowiązkiem stosowania art. 302(1) Kodeksu pracy, wprowadzającego zaliczalność m.in. okresów prowadzenia działalności gospodarczej czy wykonywania zleceń do stażu pracy.

Marek Rotkiewicz 19.12.2025
To będzie rewolucja u każdego pracodawcy

Wszyscy pracodawcy, także ci zatrudniający choćby jednego pracownika, będą musieli dokonać wartościowania stanowisk pracy i określić kryteria służące ustaleniu wynagrodzeń pracowników, poziomów wynagrodzeń i wzrostu wynagrodzeń. Jeszcze więcej obowiązków będą mieli średni i duzi pracodawcy, którzy będą musieli raportować lukę płacową. Zdaniem prawników, dla mikro, małych i średnich firm dostosowanie się do wymogów w zakresie wartościowania pracy czy ustalenia kryteriów poziomu i wzrostu wynagrodzeń wymagać będzie zewnętrznego wsparcia.

Grażyna J. Leśniak 18.12.2025
Są rozporządzenia wykonawcze do KSeF

Minister finansów i gospodarki podpisał cztery rozporządzenia wykonawcze dotyczące funkcjonowania KSeF – potwierdził we wtorek resort finansów. Rozporządzenia określają m.in.: zasady korzystania z KSeF, w tym wzór zawiadomienia ZAW-FA, przypadki, w których nie ma obowiązku wystawiania faktur ustrukturyzowanych, a także zasady wystawiania faktur uproszczonych.

Krzysztof Koślicki 16.12.2025
Od stycznia nowe zasady prowadzenia PKPiR

Od 1 stycznia 2026 r. zasadą będzie prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów przy użyciu programu komputerowego. Nie będzie już można dokumentować zakupów, np. środków czystości lub materiałów biurowych, za pomocą paragonów bez NIP nabywcy. Takie zmiany przewiduje nowe rozporządzenie w sprawie PKPiR.

Marcin Szymankiewicz 15.12.2025
Senat poprawia reformę orzecznictwa lekarskiego w ZUS

Senat zgłosił w środę poprawki do reformy orzecznictwa lekarskiego w ZUS. Zaproponował, aby w sprawach szczególnie skomplikowanych możliwe było orzekanie w drugiej instancji przez grupę trzech lekarzy orzeczników. W pozostałych sprawach, zgodnie z ustawą, orzekać będzie jeden. Teraz ustawa wróci do Sejmu.

Grażyna J. Leśniak 10.12.2025
Metryka aktu
Identyfikator:

Dz.U.1995.65.333 t.j.

Rodzaj: Ustawa
Tytuł: Ubezpieczenie społeczne osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia.
Data aktu: 19/12/1975
Data ogłoszenia: 16/06/1995
Data wejścia w życie: 01/01/1976