Prowadzenie ksiąg obrotu.

ROZPORZĄDZENIE III
MINISTRA SKARBU WYDANE W POROZUMIENIU Z MINISTREM PRZEMYSŁU I HANDLU
z dnia 18 lipca 1923 r.
w przedmiocie prowadzenia ksiąg obrotu.

Na mocy art. 50 i 126 ustawy z dnia 14 maja 1923 r. w przedmiocie państwowego podatku przemysłowego (Dz. U. R. P. № 58 poz. 412) zarządza się co następuje:
§  1.
Przedsiębiorstwa handlowe, wykonywające handel towarowy, winny prowadzić księgi obrotu według załączonych wzorów (№ 1 i 2).

Do ksiąg tych należy każdodziennie zapisywać:

1)
po stronie przychodu: pełną wartość nabytego towaru, uwidaczniając datę nabycia, nazwisko względnie firmę dostawcy, numer rachunku (faktury), otrzymanego od dostawcy, rodzaj, ilość lub wagę i cenę nabytego towaru; wszelkiego rodzaju rzeczywiste wydatki związane z zakupem towarów, a zwiększające ich kalkulacyjną wartość (koszty przewozu, opakowania, przechowania, zabezpieczenia, koszta wynagrodzenia pracowników i inne temu podobne wydatki handlowe i koszty ogólne).
2)
Po stronie rozchodu:
a)
w przedsiębiorstwach handlu hurtowego-poszczególne rozchody towarów, sprzedanych za gotówkę, wymienionych lub wydanych na kredyt, sprzedanych w handlu jarmarcznym lub w wykonaniu dostaw oraz według cen hurtowych wartość towarów, oddanych do sprzedaży komisowej lub do sprzedaży zakładom handlu detalicznego lub drobnego, należącym do tego właściciela; przyczem księgowanie winno uwidocznić: datę dokonania tranzakcji, nazwisko względnie firmę odbiorcy, numer wystawionego rachunku (faktury), rodzaj, ilość lub wagę, cenę jednostkową i ogólną sumę otrzymaną za każdą sprzedaną względnie wydaną partję towaru.

Nadwyżki, osiągnięte ze sprzedaży towarów oddanych do sprzedaży komisowej ponad wartość zaksięgowaną według cen hurtowych winny być dodatkowo zapisane do ksiąg. obrotu;

b)
w przedsiębiorstwach- handlu detalicznego i drobnego tylko ogólną sumę każdodziennego utargu.

Księga obrotu winna być otwarta po stronie przychodu wartością remanentu początkowego, a zamknięta po stronie rozchodu wartością remanentu końcowego. Przy księdze obrotu winny być przechowywane następujące dowody:

1)
ponumerowane kolejno rachunki (faktury) dostawców oraz wszelkie rachunki poniesionych wydatków, związanych z nabyciem, przechowaniem i zabezpieczeniem towaru, listy płacy pracowników oraz wszelkie inne posiadane dowody, dotyczące wpisów do księgi obrotu tak po stronie przychodu, jakoteż rozchodu.
2)
nadto:
a)
w przedsiębiorstwach handlu hurtowego-kopjał wystawionych rachunków (faktur) i
b)
w przedsiębiorstwach handlu detalicznego i drobnego-dowody obrotu kasowego (bloczki kasowe, kontrola kasy i t. p. zapiski kasowe).
§  2.
Samodzielne przedsiębiorstwa wykonywania robót (antrepryz) i dostaw winny dla każdej roboty (antrepryzy) lub dostawy prowadzić oddzielne konto w księdze obrotu według załączonego wzoru (№ 3).

Do konta należy zapisywać w chronologicznym porządku:

1)
po stronie winien: wszelkie sumy wydatkowane w związku z wykonywaną robotą (antrepryzą) lub dostawą (koszt nabycia materjałów i towarów, koszt najmu robotników, pensji dozorców, personelu technicznego i handlowego oraz wszelkie inne koszty administracyjne i handlowe). Księgowanie winno uwidocznić: datę uskutecznienia wydatku, bliższe określenie tegoż (np. rodzaj, ilość i cena nabywanych materjałów) ewentualnie ze wskazaniem dostawcy zakupionych materjałów i towarów.
2)
Po stronie ma: sumy otrzymane lub przypadające za już wykonaną robotę (antrepryzę) lub dostawę, ze wskazaniem: daty otrzymania należności lub obciążenia dłużnika i numeru wystawionego rachunku.

Przy księdze obrotu winny być przechowywane następujące dowody: do każdego poszczególnego konta kolejno ponumerowane rachunki (faktury) na zakupione materjały i towary, listy płacy pracowników, kopjał wystawionych rachunków oraz wszelkie inne posiadane dowody, dotyczące wpisów tak po stronie winien jakoteż po stronie ma; nadto winny być również przechowywane umowy, dotyczące zaksięgowanych robót względnie dostaw.

§  3.
Przedsiębiorstwa pośrednictwa handlowego, przedsiębiorstwa ekspedycyjne, przewozowe i komunikacyjne winny prowadzić księgę obrotu według załączonego wzoru (№ 4).

Do księgi tej należy każdodziennie zapisywać:

1)
po stronie winien: wszelkie wydatki, ponoszone w związku z wykonywanem przedsiębiorstwem, uwidaczniając: kiedy za co i komu księgowana suma wypłaconą została;
2)
po stronie ma: sumy pobranych i należnych prowizji, komisowego i wszelkich innych wynagrodzeń za wykonane świadczenia lub usługi, przyczem należy uwidocznić: datę otrzymania należności względnie datą obciążenia dłużnika i wskazać, za jakie świadczenie i od kogo wynagrodzenie otrzymano lub od kogo ono przypada, numer ew. wystawionego rachunku oraz numer ew. zawartej umowy.

W przedsiębiorstwach komisowej sprzedaży towarów winien być nadto prowadzony w księdze obrotu oddzielny rachunek (wzór № 5), na którem księgować należy: po stronie winien wartość poszczególnych partji otrzymanych w komis towarów, a po stronie ma sumy osiągnięte z poszczególnych sprzedaży, uwidaczniając rodzaj, ilość lub wagę otrzymanego towaru, nazwisko lub firmę komisanta oraz rodzaj, ilość lub wagą sprzedanego towaru, nazwisko lub firmą odbiorcy.

Przy księdze obrotu winny być przechowywane następujące dowody:

Rachunki względnie pokwitowania odbioru sum wypłaconych za ponoszone koszty i wydatki, listy płacy pracowników, kopjał wystawionych rachunków za wykonane świadczenie, w kolejno ponumerowane umowy, listy przewozowe i wszelkie inne dowody, będące w posiadaniu przedsiębiorstwa, a dotyczące wpisów do ksiąg obrotu tak po stronie winien jakoteż po stronie ma.

§  4.
Wszelkie inne przedsiębiorstwa handlowe winny prowadzić księgę obrotu według przepisów wskazanych w § 1 (dla handlu towarowego) niniejszego rozporządzenia.
§  5.
Przedsiębiorstwa przemysłowe winny prowadzić księgi obrotu według załączonego wzoru (№ 6). Do ksiąg tych należy każdodziennie zapisywać:
1)
po stronie winien rzeczywiste koszty produkcji lub fabrykacji łącznie z ogólnemi kosztami administracji i wydatkami handlowemi (koszty nabycia surowców, materiałów do fabrykacji i półfabrykatów, koszty robocizny, płac personelu technicznego f administracyjnego, koszty ogólne i t. p.) przyczem należy uwidocznić: datę; uskutecznienia wydatku, bliższe jego określenie, nazwisko, wzgl. firmą dostawcy i numer otrzymanego rachunku (faktury), rodzaj, ilość lub wagą i ceną zakupionych surowców, półfabrykatów lub materjałów.
2)
po stronie ma - poszczególne sumy osiągnięte za surowce, półfabrykaty i wyroby gotowe, sprzedane za gotówką, wymienione, wydane na kredyt, użyte do wykonania umów o roboty (antrepryzy) i dostawy, wzgl. obliczoną w cenach hurtowych wartość surowców, półfabrykatów i towarów oddanych do sprzedaży komisowej lub wydanych innym przedsiębiorstwom, przyczem należy uwidocznić: datę dokonanania sprzedaży, numer wystawionego rachunku (faktury), nazwisko wzgl. firmę odbiorcy, rodzaj, ilość lub wagę i cenę sprzedanych względnie wydanych surowców, półfabrykatów lub towarów. Nadwyżki, osiągnięte ze sprzedaży towarów oddanych do sprzedaży komisowej ponad wartość zaksięgowaną według cen hurtowych winny być dodatkowo zapisane do ksiąg obrotu.

Księga obrotu winna być otwarta początkowym remanentem surowców, półfabrykatów lub towarów, zamknięta zaś remanentem korkowym.

Przy księdze obrotu winny być przechowywane następujące dowody: ponumerowane kolejno rachunki (faktury) dostawców, listy płacy pracowników, wszelkie inne istniejące dowody wydatków, kosztów poniesionych w związku z produkcją, fabrykacją lub administracją przedsiębiorstwa, oraz kopjał rachunków wystawionych na uskutecznione sprzedaże, tudzież wszystkie inne dowody, dotyczące wpisów do ksiąg obrotu tak po stronie ma jakoteż winien.

§  6.
W księgach obrotu przedsiębiorstw przemysłowych, wytwarzających wy i oby z cudzych materiałów (wzór № 1) należy każdodziennie zapisywać:
1)
po stronie -winien rzeczywiste koszty przeróbki lub fabrykacji, płace urzędników i robotników, oraz wszelkie inne wydatki związane z przerobem, przechowaniem i zabezpieczeniem towaru, jak również wydatki administracyjne i ogólne przedsiębiorstwa. Księgowanie winno uwidocznić: datę zapisu, numer rachunku (faktury) na zakupione materjały pomocnicze, nazwisko względnie firmę dostawcy oraz rodzaj, wagę lub ilość i cenę tych materjałów,
2)
po stronie ma - sumy wynagrodzeń pobranych za przerób z uwidocznieniem: daty zapisu, kolejnego numeru wystawionego rachunku (faktury) i zawartej umowy, na podstawie której robota została wykonaną, nazwiska lub firmy właściciela materjałów oddannych do przeroby, rodzaju wyprodukowanych fabrykatów lub półfabrykatów, oraz jednostkowej ceny osiągniętej za przerób.

Przy księdze obrotu winny być przechowywane następujące dowody: ponumerowane kolejno rachunki (faktury) dostawców, listy płacy pracowników, dowody usprawiedliwiające wszelkie inne wydatki, związane z przeróbką lub administracją, przedsiębiorstwa oraz kolejno ponumerowane umowy o wykonanie robót i kopjał rachunków, wystawionych właścicielom materjałów oddanych do przerobu.

§  7.
Księgi obrotu winny być prowadzone w języku polskim, starannie, bez poprawek, przekreśleń j podskrobań.

O ile przy zapisach zajdą pomyłki, należy zapis omyłkowy przekreślić atramentem kolorowym, a nad zakreślonym uskutecznić zapis prawidłowy i okoliczność tę stwierdzić datą i podpisem osoby, która poprawki dokonała.

§  8.
Osoby i urzędy, powołane w myśl części drugiej art. 50 ustawy z dnia 14 maja 1923 do parafowania ksiąg obrotu, winny poczynając od roku 1924 dokonywać parafowania nowych ksiąg obrotu li tylko po okazaniu poprzednio oparafowanych ksiąg i po stwierdzeniu, że te ostatnie zostały zapisane do końca. W razie nie zapisania do końca tych ksiąg, winny wspomniane osoby i urzędy przekreślać stronice wolne, czyniąc je niezdatnemi do użytku.
§  9.
Winni nieprowadzenia ksiąg obrotu stosownie do przepisów nin. rozporządzenia, albo nieokazania prowadzonych ksiąg obrotu na żądanie osób dokonywujących sprawdzanie przedsiębiorstw, ulegną karze grzywny na mocy art. 97 ustawy z dnia 14 maja 1923.
§  10.
Przy zaprowadzaniu po raz pierwszy

ksiąg obrotu w roku 1923 nie mają zastosowania przepisy nin. rozporządzenia, dotyczące otwierania ksiąg po stronie przychodu - wartością remanentu początkowego.

§  11.
Rozporządzenie niniejsze wchodzi w życie z dniem 1 września 1923 r.

Wzór № 1.

KSIĘGA OBROTU

(art. 50 ustawy)

dla przedsiębiorstwa handlu hurtowego.

..................................................

Notka Redakcji Systemu Informacji Prawnej LEX

Niniejsza treść dostępna jest wyłącznie w wersji pierwotnej treści w formacie PDF.

..................................................

Wzór № 2.

KSIĘGA OBROTU

(art. 50 ustawy)

Przedsiębiorstwa handlu detalicznego.

..................................................

Notka Redakcji Systemu Informacji Prawnej LEX

Niniejsza treść dostępna jest wyłącznie w wersji pierwotnej treści w formacie PDF.

..................................................

Wzór № 3.

KSIĘGA OBROTU

(art. 50 ustawy)

dla przedsiębiorstwa wykonywującego roboty (antepryzy).

..................................................

Notka Redakcji Systemu Informacji Prawnej LEX

Niniejsza treść dostępna jest wyłącznie w wersji pierwotnej treści w formacie PDF.

..................................................

Wzór № 4.

KSIĘGA OBROTU

(art. 50 ustawy)

dla przedsiębiorstwa komisowej sprzedaży towarów.

..................................................

Notka Redakcji Systemu Informacji Prawnej LEX

Niniejsza treść dostępna jest wyłącznie w wersji pierwotnej treści w formacie PDF.

..................................................

Wzór № 5.

KSIĘGA OBROTU

(art. 50 ustawy)

dla przedsiębiorstwa komisowej sprzedaży towarów.

..................................................

Notka Redakcji Systemu Informacji Prawnej LEX

Niniejsza treść dostępna jest wyłącznie w wersji pierwotnej treści w formacie PDF.

..................................................

Wzór № 6.

KSIĘGA OBROTU

(art. 50 ustawy)

dla przedsiębiorstwa przemysłowego.

..................................................

Notka Redakcji Systemu Informacji Prawnej LEX

Niniejsza treść dostępna jest wyłącznie w wersji pierwotnej treści w formacie PDF.

..................................................

Wzór № 7.

KSIĘGA OBROTU

(art. 50 ustawy)

dla przedsiębiorstwa przemysłowego wytwarzającego wyroby z cudzych materiałów.

..................................................

Notka Redakcji Systemu Informacji Prawnej LEX

Niniejsza treść dostępna jest wyłącznie w wersji pierwotnej treści w formacie PDF.

..................................................

Zmiany w prawie

To będzie rewolucja u każdego pracodawcy

Wszyscy pracodawcy, także ci zatrudniający choćby jednego pracownika, będą musieli dokonać wartościowania stanowisk pracy i określić kryteria służące ustaleniu wynagrodzeń pracowników, poziomów wynagrodzeń i wzrostu wynagrodzeń. Jeszcze więcej obowiązków będą mieli średni i duzi pracodawcy, którzy będą musieli raportować lukę płacową. Zdaniem prawników, dla mikro, małych i średnich firm dostosowanie się do wymogów w zakresie wartościowania pracy czy ustalenia kryteriów poziomu i wzrostu wynagrodzeń wymagać będzie zewnętrznego wsparcia.

Grażyna J. Leśniak 18.12.2025
Są rozporządzenia wykonawcze do KSeF

Minister finansów i gospodarki podpisał cztery rozporządzenia wykonawcze dotyczące funkcjonowania KSeF – potwierdził we wtorek resort finansów. Rozporządzenia określają m.in.: zasady korzystania z KSeF, w tym wzór zawiadomienia ZAW-FA, przypadki, w których nie ma obowiązku wystawiania faktur ustrukturyzowanych, a także zasady wystawiania faktur uproszczonych.

Krzysztof Koślicki 16.12.2025
Od stycznia nowe zasady prowadzenia PKPiR

Od 1 stycznia 2026 r. zasadą będzie prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów przy użyciu programu komputerowego. Nie będzie już można dokumentować zakupów, np. środków czystości lub materiałów biurowych, za pomocą paragonów bez NIP nabywcy. Takie zmiany przewiduje nowe rozporządzenie w sprawie PKPiR.

Marcin Szymankiewicz 15.12.2025
Senat poprawia reformę orzecznictwa lekarskiego w ZUS

Senat zgłosił w środę poprawki do reformy orzecznictwa lekarskiego w ZUS. Zaproponował, aby w sprawach szczególnie skomplikowanych możliwe było orzekanie w drugiej instancji przez grupę trzech lekarzy orzeczników. W pozostałych sprawach, zgodnie z ustawą, orzekać będzie jeden. Teraz ustawa wróci do Sejmu.

Grażyna J. Leśniak 10.12.2025
Co się zmieni w podatkach w 2026 roku? Wciąż wiele niewiadomych

Mimo iż do 1 stycznia zostały trzy tygodnie, przedsiębiorcy wciąż nie mają pewności, które zmiany wejdą w życie w nowym roku. Brakuje m.in. rozporządzeń wykonawczych do KSeF i rozporządzenia w sprawie JPK VAT. Część ustaw nadal jest na etapie prac parlamentu lub czeka na podpis prezydenta. Wiadomo już jednak, że nie będzie dużej nowelizacji ustaw o PIT i CIT. W 2026 r. nadal będzie można korzystać na starych zasadach z ulgi mieszkaniowej i IP Box oraz sprzedać bez podatku poleasingowy samochód.

Monika Pogroszewska 10.12.2025
Maciej Berek: Do projektu MRPiPS o PIP wprowadziliśmy bardzo istotne zmiany

Komitet Stały Rady Ministrów wprowadził bardzo istotne zmiany do projektu ustawy przygotowanego przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – poinformował minister Maciej Berek w czwartek wieczorem, w programie „Pytanie dnia” na antenie TVP Info. Jak poinformował, projekt nowelizacji ustawy o PIP powinien trafić do Sejmu w grudniu 2025 roku, aby prace nad nim w Parlamencie trwały w I kwartale 2026 r.

Grażyna J. Leśniak 05.12.2025
Metryka aktu
Identyfikator:

Dz.U.1923.78.616

Rodzaj: Rozporządzenie
Tytuł: Prowadzenie ksiąg obrotu.
Data aktu: 18/07/1923
Data ogłoszenia: 10/08/1923
Data wejścia w życie: 01/09/1923