Rzesza Niemiecka-Polska. Układ o państwowej własności górniczej i hutniczej w polskiej części Górnego Śląska. Opole.1922.06.15.

UKŁAD POLSKO-NIEMIECKI

w przedmiocie państwowej własności górniczej i hutniczej w polskiej części Górnego Śląska, podpisany w Opolu dnia 15 czerwca 1922 r., zatwierdzony ustawą z dnia 4 sierpnia 1922 roku (Dz. U. R. P. № 71 poz. 642).

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

MY, JÓZEF PIŁSUDSKI,

NACZELNIK PAŃSTWA POLSKIEGO

Wszem wobec i każdemu z osobna, komu o tem wiedzieć należy, wiadomem czynimy;

W dniu piętnastym czerwca tysiąc dziewięćset dwudziestego drugiego roku w Opolu podpisany został między. Rządem Rzeczypospolitej Polskiej z jednej strony a Rządem Rzeszy Niemieckiej z drugiej Układ w przedmiocie państwowej własności górniczej i hutniczej w polskiej części Górnego Śląska o następującem brzmieniu dosłownem:

UKŁAD POLSKO - NIEMIECKI

w przedmiocie państwowej własności górniczej i hutniczej w polskiej części Górnego Śląska,

Rządy Polski i Niemiecki, powodowana życzeniem zapewnienia przez osobną umowę możliwie nieprzerwanej ciągłości ruchu w państwowych zakładach górniczych i hutniczych polskiej części Górnego Śląską, zamianował swymi pełnomocnikami:

Rząd Polski:

Wiceministra Dr. Zygmunta Seydę,

Rząd Niemiecki:

1. Posła Dr. Paul Eckardt,

2. Prezydenta Policji Dr. Gottfried Schwendy.

Pełnomocnicy, po wzajemnem przedłożeniu sobie pełnomocnictw i po uznaniu ich za wystarczające i należyte co do formy, zawarli w imieniu i z polecenia Rządów swoich, nawiązując do "postanowień Z 15 czerwca 1922 r. w sprawie oddania przez Międzysojuszniczą Komisją Rządzącą i Plebiscytową dla Górnego Śliska przyznanych Niemcom i Polsce obszarów na podstawie Traktatu Pokojowego, podpisanego w Wersalu w dniu 28 czerwca 1919 r." następujący układ;

Artykuł  1.

Ogólne postanowienia o oddaniu.

(1) Oddanie Polsce górniczego i hutniczego mienia oraz własności państwowej nastąpi według ogólnych postanowieni ustalonych dla oddania własności państwowej.

(2) Sprostowanie ksiąg wieczystych jest rzeczą Państwa Polskiego.

(3) Wytwory, materiały, narzędzia, maszyny I inny inwentarz winny być oddane w sposób formalny na podstawie spisów i ksiąg. Spisy mają być sporządzone w dwóch egzemplarzach i mają dać Wierny obraz tego, co się oddaje i co się przejmuje. Komisarze szczegółowi obu Państw podpisują i potwierdzają spis wraz z potrzebnemi załącznikami. Obaj komisarze szczegółowi otrzymują po jednym egzemplarzu.

Artykuł  2.

Postanowienia co do kopalń okręgu inspekcji górniczej III w Bielszowicach.

(1) Celem utrzymania ciągłości ruchu w kopalniach okręgu III inspekcji górniczej aż do ostatecznego ustalenia granicy państwowej, zawrze "Spółka Dzierżawna Polskie Kopalnie Skarbowe" z zarządem pruskiego fiskusa górniczego umowy w sprawia dalszej eksploatacji części pól, których eksploatacje, już rozpoczęto, w sprawie wspólnego użytkowania szybu "Dorotka" i użytkowania chodników dla przeprowadzenia wody i elektrycznych kabli oraz rur dla płynne) podsadzki i dli przewozu podziemnego.

(2) Na wypadek, gdyby granica państwowa miała ulec zmianie w stosunku do tymczasowo wyznaczonej linji demarkacyjnej, zastrzega się możność umiany umów tych po ostatecznem ustaleniu granic państwowych odpowiednie do zmienianych okoliczności i to w sposób uwzględniający prawidłową ciągłość ruchu w kopalniach powstających przez wytkniecie nowej granicy państwowej.

(3) Rząd Polski nie wnosi sprzeciwu co do umów zawartych lub zawrzeć się mających według ustępów 1 i 2 między pruskim fiskusem górniczym a wyżej wymienioną spółką dzierżawną.

Artykuł  3.

Unormowania różnych spraw finansowych przy oddaniu.

(1) Pruskiemu fiskusowi przysługuje prawo ściągnięcia wszystkich pretensji z uskutecznionych aż do przejścia prawa użytkowania na Polską dostaw węgla i dostaw urzędu hutniczego, z umów dzierżawy i najmu, aż do tego samego dnia, z pożyczek i zaliczek udzielonych robotnikom, urzędnikom kontraktowym i etatowym.

(2) Węgiel, leżący na hałdach, ma przedstawiać żelazną rezerwą w ilości pięciu tysięcy ton. W Hucie Fryderyka (Strzebnicy) winien się znajdować normalny zapas kwasu używanego w przedsiębiorstwie.

(3) Pruski fiskus oświadcza gotowość postarania się o to, aby zapas materjałów potrzebnych dla przedsiębiorstwa dorównywał w dniu oddania mniej więcej zapasowi w dniu 1 kwietnia 1922 r. Pruski fiskus nie jest odpowiedzialny za zmniejszenia się zapasów, spowodowane prawidłowem prowadzeniem przedsiębiorstwa.

(4) Pruski fiskus jest zobowiązany aż do dnia poprzedzającego dzień oddania:

a) wypłacić pobory urzędników etatowych i kontraktowych, płace robotników oraz dodatki na ubezpieczenie społeczna; o ile kwot tych nie ustali się dokładnie do dnia miarodajnego, nastąpi rozliczenie w ten sposób, że ogólną sumę dodatków rozdzieli się na oba Państwa według ilości dni roboczych;

b) zapłacić na rachunek fiskusa aż do dnia oddania zamówione i dostarczone materjały oraz wykonane roboty;

c) uiścić podatki, o ile co do podatków gruntowych i procederowych nie nastąpi inna ogólne unormowanie.

Artykuł  4.

Dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa.

(1) Fiskus górniczy utrzyma w ruchu aż do dnia oddania zakłady polskie i to z bieżących środków w sposób określony dotychczasowemi przepisami. Nie będą wydawane zarządzenia, pozostające w sprzeczności z niniejszemi przepisami i z zasadami prawidłowego prowadzenia przedsiębiorstwa.

(2) Ponadto oświadcza pruski fiskus górniczy gotowość zawarcia z Państwem Polskiem umów co do rozpoczęcia lub dalszego prowadzenia robót i budowli nie służących do prawidłowego prowadzenia przedsiębiorstwa oraz co do nabycia dalszych materjałów i zapasów.

Artykuł  5.

Umowy

(1) Państwo Polskie oświadcza gotowość dalszego dostarczania węgla dotychczasowym umownym odbiorcom kopalń polskich, o ile sobie tego życzą, i to na podstawie nowo zawrzeć się mających umów, jeżeli dotychczasowe umowy zawarto między pruskim fiskusem górniczym a odbiorcami przed dniem 1 stycznia 1922 i umowy te w dniu oddania jeszcze były w mocy, oraz jeżeli zużycie węgla odbywa się w obrębie nowych granic politycznych Państwa Niemieckiego.

(2) Państwo Polskie oświadcza ponadto gotowość, o ile pozwolą warunki zbytu, do zawarcia nowych umów o dostawę węgla także z tymi niemieckimi odbiorcami, którym w dalszym ciągu aż do oddania na podstawie porozumienia dostarczano węgiel z kopalń polskich na zasadach umów, wygasłych z dniem 1 kwietnia 1922. Państwo Polskie przejmuje dalej umowy najmu i dzierżawy, jakoteż urnowy co do dostawy nowych urządzeń.

(3) Państwo Polskie jest prócz tego zasadniczo gotowe przejąć umowy o dostawą materjałów dla przedsiębiorstwa i umowy o dzieła (n. p. umowy z przedsiębiorcami) zastrzega sobie jednakże prawo zmiany tych umów, by zadość uczynić słusznym potrzebom przedsiębiorstwa.

Artykuł  6.

Szkody górnicze.

(1) O ile uprawnieni wnieśli lub wnoszą w drodze procesowej roszczenia o szkody górnicze, winien pruski fiskus górniczy załatwiać sprawy wniesione przed dniem 1 kwietnia 1922, zaś Państwo Polskie sprawy, które wniesiono lub wnosi się po dniu 1 kwietnia 1922. Odnośne Państwo zobowiązane jest do przeprowadzenia procesów, a w razie zasądzenia do wynagrodzenia szkód górniczych.

(2) W razie usunięcia lub wynagrodzenia szkód górniczych przez pruskiego fiskusa górniczego do dnia oddania, ponosi tenże wydatki na ten cel łożone.

(3) Pozatem przejmuje Państwo Polskie odpowiedzialność za wszystkie szkody górnicze, wynikłe z dotychczasowej lub przyszłej eksploatacji kopalń polskich i załatwia w dalszym ciągu wszystkie roszczenia o szkody górnicze, nie załatwione jeszcze do dnia oddania.

Artykuł  7.

Postanowienia co do kopalni Fryderyka.

(1) Prawo eksploatacji rud ołowianych w tej części pola kopalni rud ołowianych Fryderyka (pole Fryderyka), która leży na polskiej części Górnego Śliska (wschodnie pole Fryderyka), przechodzi na Państw® Polskie, podczas gdy prawo eksploatacji w części pola położonej w niemieckiej części (zachodnie pole Fryderyka) pozostaje przy Państwie Pruskiem.

(2) Równocześnie przechodzi na Polskę roszczenie do posiadaczy kopalń rudy cynkowej położonych w polu Fryderyka o wydanie rud ołowianych, wydobywanych razem z rudą cynkową, przez posiadaczy kopalń cynkowych w częściach pól położonych we wschodniem polu Fryderyka i to za zwrotem kosztów w myśl umów zawartych lub zawrzeć się mających z owymi posiadaczami. O ile posiadacze kopalń rudy cynkowej położonych w polu Fryderyka wydobywają rudy ołowiane razem ż rudą cynkową z pól lub z części pól kopalń rudy cynkowej, położonych w zachodniem polu Fryderyka, pozostaje roszczenie o Wydanie przy Państwie Pruskiem.

(3) O ile z szybu kopalni rudy cynkowej, położonego we wschodniem polu Fryderyka wydobywa się rudy ołowiane, które pochodzą z części pola tejże kopalni rudy cynkowej, położonej w zachodniem polu Fryderyka, obowiązuje siej Polska zezwolić na odstawianie pruskiemu fiskusowi w myśl umów zawartych z posiadaczem kopalni rudy cynkowej tychże rud ołowianych w postaci rudy surowej lub w stanie przesortowanym, bez pobierania opłat cłowych lub wywozowych. To samo zobowiązanie przejmują Niemcy wobec Polski, jeżeli z szybu, kopalni rudy cynkowej, położonego w zachodniem polu Fryderyka, wydobywa się rudy ołowiane, które pochodzą z Części pola' tejże kopalni rudy cynkowej, położonej we wschodniem polu Fryderyka.

(4) Polska i Niemcy zgadzają się, że dla wykonania zobowiązań posiadaczy kopalń rudy cynkowej, wynikających t powyższych postanowień są konieczne następujące zarządzenia:

a) Mają być prowadzone Osobne rejestry wydobywania, wykazująca wydobywanie z części pól położonych w drugiem Państwie.

b) Kruszce uzyskane pod ziemią, zawierająca mieszaninę, cynku i ołowiu, winne być wydobyte w specjalnie znaczonych wózkach, zależnie od tego, czy zostały uzyskane z jednej czy z drugiej części obszaru.

c) 0 ilości zupełnie wypłukanych rud ołowianych, przeznaczonych dla drugiego Państwa, stanowi ustalony na podstawie rejestrów wydobywania (a) stosunek kruszców, uzyskanych w jednej części, dla kruszców uzyskanych w drugiej części obszaru.

d) Celem dopilnowania beznagannego przeprowadzenia wymienionych pod a-c zarządzeń może uprawnione Państwo mianować męża zaufania, który przeprowadzi na kopalni rudy cynkowej i na płuczce konieczną kontrolą i konieczne dochodzenia, przy ewentualnym współudziale miernika górniczego uprawnionego Pastwa. Oba Państwa, udzielą delegatom tym ochroną konieczną dla niezakłóconego wykonywania swych uprawnień, wesprą ich przy spełnianiu swych zadań, przedewszystkiem zaś zezwolą, by przekraczali dla spełniania swych zadań granicą państwową na podstawia wykazu wedle osobnej umowy,

(5) Państwo Polskie zezwala na to, że takie W przyszłości odbywać się będzie w płuczce, położonej we wschodniem polu Fryderyka przy Szarleju, sortowanie rud cynkowych od ołowianych, które się wydobywa przez szyb kopalni Fiedlersglück, położony w zachodniem polu Fryderyka z kopalń rudy cynkowej Fiedlersglück, Jenny - Otto i Wilhrlmsglück - wschodnie póle, złączonych We wspólnotę ruchu i że rudy sortowane w płuczce będą przy pomocy kolejki powietrznej lub na innej drodze odsyłane na terytorjum niemieckie bez cła i opłat od Wywozu.

Artykuł  8.

Przejęcie urzędników etatowych, kontraktowych i robotników.

(1) Urzędnicy pruscy ustępują ze swych stanowisk w dzień po przejęciu przez Państwo Polskie, chyba, że dobrowolnie wystąpią z pruskiej służby państwowej i przejdą do służby Państwa Polskiego lub w myśl artykułu IX uzyskali Zgodą Rządu Pruskiego na Czasowe pozostanie w polskiej służbie państwowej.

(2) Państwo Polskie oświadcza, że co do urzędników kontraktowych i robotników, zatrudnionych w przedsiębiorstwach i zakładach polskich przejmuje od chwili oddania prawa i obowiązki pruskiego fiskusa, chyba, że ci urzędnicy kontraktowi i robotnicy oświadczyli, ii w dniu oddania chcą bezzwłocznie opuścić swa posady.

Artykuł  9.

Urlopowanie urzędników i wpracowanie się w przedsiębiorstwa.

Rząd Pruski jest gotów udzielić na przeciąg dwóch lat, w myśl załącznika, urzędnikom, którzy wyraźnie oświadczyli, że chcą pozostać w pruskiej służbie państwowej, urlopu, celem pełnienia służby w zakładach polskich, łącznie z przedsiębiorstwem hutniczem Huta Fryderyka, o ile odnośni urzędnicy wyrażą tego rodzaju życzenie.

Artykuł  10.

Opróżnienie mieszkań służbowych ś wynajętych urzędnikom.

Mieszkania służbowa i wynajęte urzędnikom, nie pozostającym w służbie polskiej, i to w domach fiskusa górniczego lub przezeń dzierżawionych należy opróżnić w ciągu miesiąca po oddaniu. Czasokres ten może Państwo Polskie według własnego uznania przedłużyć na wypadek, gdyby zachodziły nadzwyczajne okoliczności.

Artykuł  11.

Postanowienia co do domów urzędniczych w Makoszowie.

(1) Stosownie do zasad przyjętych w protokule polsko-niemieckiej komisji dla ustalenia granicy 2 18 grudnia 1921 r. przyznaje Polska pruskiemu fiskusowi górniczemu, na czas aż do obsadzenia granicy, ustalonej ostatecznie przez komisją dla ustalenia granicy, prawo użytkowania domów urzędniczych w Makoszowie i należących do nich ogrodów. Pruski fiskus górniczy przyjmuje na powyższy czasokres obowiązek utrzymania domów w dobrym stanie.

(2) Urzędnicy szybu Delbrück, mieszkający w tych domach w chwili oddania oraz członkowie ich rodzin, posiadający w myśl artykułu 31 polsko-niemieckiej konwencji górnośląskiej z dnia 15 maja 1922 bez wszystkiego to samo obywatelstwo, będą, o- ile nabywają z samego prawa obywatelstwo polskie na mocy artykułu 91 Traktatu Wersalskiego z dnia 28 czerwca 1919, przez Polskę traktowani w czasokresie, przewidzianym do złożenia deklaracji opcyjnej, nawet już przed złożeniem tej deklaracji, w ten sposób, jak gdyby już w chwili przejścia suwerenności na Polską byli optowali za Niemcami.

(3) Urzędnicy oraz ich domownicy, którzy nie mają prawa do karty cyrkulacyjnej, otrzymają takową na podstawie artykułu 270 polsko-niemieckiej konwencji górnośląskiej z dnia 15 maja 1922. Urzędnicy mogą o każdej porze dnia i nocy swobodnie cyrkulować między domami urzędniczemi w Makoszowie a szybem Delbrück. Uprawnienie to należy wpisać do ich kart cyrkulacyjnych. aż do uzyskania kart cyrkulacyjnych, najwyżej atoli aż do 1 września 1922 służy jako wykaz dla powyżej wymienionej wolnej cyrkulacji urzędników "karta legitymacyjna", na której pruska dyrekcja górnicza w Zabrzu, przykładając pieczęć służbową, potwierdzi, że jej posiadacz jest urzędnikiem szybu Delbrück i mieszka w urzędniczych domach w Makoszowie.

(4) Urzędnikom nowo umieszczonym przez pruskiego fiskusa górniczego w domach urzędniczych w Makoszowie w czasokresie oznaczonym w ustępie 1, przysługuje prawo wwozu swego dobytku domowego Z uwolnieniem od cła i opłat.

(5) Urzędnicy, mieszkający w domach w Makoszowie, mogą przywozić przez najbliżej domów położoną komorę celną przedmioty potrzebna do uzupełnienia swego dobytku domowego jakoteż środki żywności konieczne dla siebie i swych rodzin z uwolnieniem od cła i opłat.

(6) Urzędników szybu Delbrück, mieszkających w domach w Makoszowie w czasokresie oznaczonym w ustępie 1, zwalnia się od płacenia wszystkich polskich nadzwyczajnych danin majątkowych. Co do podatków dochodowych, komunalnych i kościelnych, opłat' szkolnych, podatków gruntowych i procederowych nie mogą być gorzej traktowani od polskich urzędników.

(7) Polska zapewnia urzędnikom i ich członkom rodziny na czasokres trzech miesięcy, licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po ukończeniu służby w szybie Delbrück prawo wywozu całego dobytku domowego do terytorjum Państwa Niemieckiego bez ograniczenia jakiemiśkolwiek zakazami wywozu i z uwolnieniem od wszelkich należytości, podatków i innych opłat. Na równi z dobytkiem domowym uważa się środki żywności, potrzebne na dwa tygodnie, jakoteż inwentarz żywy i zapasy paszy dla inwentarza żywego, w ilości odpowiadającej stosunkom gospodarczym odnośnego urzędnika. Przeszukiwania rzeczy, przeznaczonych na wywóz jest jedynie dozwolone w mieszkaniu urzędnika i tylko podczas przeprowadzki. Podczas przewozu lub na granicy przeglądanie nie jest dozwolone. Rzeczy oddana na wywóz nie mogą być zatrzymane przy przeprowadzce dla jakichkolwiek pretensji Państwa, gminy lub innych korporacji publicznych lub osób prywatnych, chyba na podstawie wyroku lub uchwał zwyczajnych sądów cywilnych lub właściwych władz podatkowych.

(8) Czasokres do wyprowadzenia się urzędników upływa ogólnie z ostatnim dniem miesiąca, następującego po miesiącu, w którym kończy się czasokres, wyznaczony w ustępie i.

(9) W razie, gdyby ostateczna granica polsko-niemiecka ponownie odłączyła domy urzędnicze w Makoszowie od szybu Delbrück, przedłuża się czasokres oznaczony w ustępie 1 o pięć lat.

Artykuł  12.

Zlikwidowanie, ustalenie wartości i dane dla komisji odszkodowań.

(1) O ile Państwo Polskie lub Pruskie zobowiązane jest w myśl artykułu VI do przeprowadzenia spraw o szkody górnicze, zapewnia się osobom opracowującym te sprawy możność przeprowadzenia swych prac w dotychczasowy sposób; w szczególności gwarantuje się możność używania wszelkich koniecznych Środków pomocniczych, jak ksiąg, aktów i planów, możność korzystania z pomocy urzędników technicznych i budowniczych, możność udzielania celowych wiadomości i przeprowadzenie koniecznych badań, Jako też prawo obchodzenia odnośnych zakładów i gruntów.

(2) Obie umawiające się strony przyznają na swoim obszarze delegatom strony drugiej, w szczególności także geologicznym, prawo przeprowadzenia badań dla stwierdzenia wartości własności górniczej i hutniczej oddanej Polsce i prawo zbierania koniecznych danych. Obydwa rządy udzielą zarządowi strony drugiej ułatwień, koniecznych dla przeprowadzenia tych prac. Co do szczegółów porozumieją się zarząd polski i fiskus górniczy.

Artykuł  13.

Przelanie praw i obowiązków na spółki dzierżawna.

Państwo Polskie może prawa i obowiązki, przejęte tym układem przelać na spółki dzierżawne, przez co się atoli nie narusza dalszej jego własnej odpowiedzialności za przejęte zobowiązania.

Artykuł  14.

Postanowienia końcowe.

(1) Okład niniejszy będzie ratyfikowany, a wymiana dokumentów ratyfikacyjnych nastąpi w Opolu w ciągu sześciu tygodni po podpisaniu układu.

(2) Układ wchodzi w życie już w chwili podpisania.

(3) Obie umawiające się strony mają prawo oświadczenia w ciągu ośmiu tygodni po podpisaniu, iż odstępują od niniejszego układu, w razie gdyby strona druga wezwaniu do wymiany dokumentów ratyfikacyjnych nie uczyniła zadość w wyżej oznaczonym czasokresie sześciu tygodni.

(4) W razie odstąpienia od układu traci on moc prawną.

W dowód powyższego pełnomocnicy niniejszy układ podpisali i zaopatrzyli swemi pieczęciami.

Wygotowano w Opolu, dnia 15 czerwca 1922 r., w języku polskim i niemieckim w podwójnych egzemplarzach.

(-) Dr. Zygmunt Seyda (-) Dr. Eckardt

(-) Dr. Gottfried Schwendy

ZAŁĄCZNIK 

POSTANOWIENIU

co do urlopowania urzędników pruskiego fiskusa górniczego I hutniczego celem pełnienia służby w polskich skarbowych zakładach górniczych i hutniczych Górnego Śląska.

§ 1. Urzędnicy, którzy wyrażą życzenie uzyskania urlopu celem pełnienia służby w polskich zakładach, bądź wybierani na podstawie porozumienia między polskim i pruskim zarządem. Oba zarządy zastrzegają sobie przytem prawo wykluczenia z ogólnej liczby tych urzędników co najwyżej 15%.

§ 2. Czas urlopowania wynosić będzie 24 miesiące licząc od pierwszego dnia miesiąca, który nastąpi po dniu oddania zakładów.

§ 3. Urzędnicy pełnić będą swą służbą wyłącznie w polskich zakładach, w których dotychczas byli zatrudnieni. Urzędnicy będą mogli być przenoszeni do Innych polskich zakładów za swą zgodą.

§ 4. Tak polski zarząd, jak odnośny urzędnik są uprawnieni do wypowiedzenia stosunku służbowego w polskim zarządzie z zachowaniem czasokresu trzech miesięcy. Państwo Polskie jest zobowiązana zawiadomić bezzwłocznie o tem wypowiedzeniu pruskiego fiskusa górniczego i hutniczego.

§ 5. Rząd Polski zapewnia urzędnikom wszystkie prawa obywatelskie, z wyjątkiem tych, które przysługują wyłącznie polskim obywatelom.

§ 6. Urzędników oraz żyjących z nimi wspólnie zstępnych i innych członków rodziny zwalnia się od pełnienia polskiej służby wojskowej i nie można ich bez zgody Rządu Niemieckiego zniewalać do pełnienia służby w policji, w strażach obywatelskich i w podobnych formacjach, chyba, że są polskimi obywatelami. O ileby istniały w tym przedmiocie przepisy wyjątkowe na niekorzyść cudzoziemców, to nie będą one stosowane do urzędników.

§ 7. Urzędników, jako też żyjących z nimi wspólnie członków rodziny zwalnia się zasadniczo od płacenia wszystkich polskich nadzwyczajnych danin majątkowych. Co do podatków dochodowych, komunalnych i kościelnych, opłat szkolnych, podatków gruntowych i procederowych nie mogą być gorzej traktowani od polskich urzędników.

Nie będą pobierane opłaty z tytułu zwolnienia od służby w formacjach wymienionych w § 6.

§ 8. Rząd Polski zapewnia pełne odszkodowanie za wszelkie szkody, wyrządzone urzędnikom na ciele i życiu, zdrowiu, własności i prawach majątkowych, przez czyny bezprawne organów władzy publicznej. To samo stosują się do szkód tego samego rodzaju Wyrządzonych urządnikom przez osoby prywatne, jeśli motywem lub współmotywem czynu powodującego szkodę była narodowość urzędnika. Odpowiedzialność upada, jeśli się udowodni urzędnikowi, że sam zawinił.

§ 9. Zarząd polski uszanuje we właściwy sposób narodowe uczucia urzędników.

Urlopowani urzędnicy winni sumiennie wykonywać swe obowiązki służbowe, stosować się do urzędowych zleceń polskiego zarządu i zachowywać się lojalnie w stosunku do Polski. Na żądania złożą oni odpowiednie pisemne oświadczenie; jednakże nie będzie się od nich żądało złożenia przysięgi służbowej. Jeżeli urzędnik bez powodu i przedwcześnie opuści samowolnie służbę, nie zatrudni go zarząd niemiecki przed upływem czasokresu, przewidzianego w § 4 dla wypowiedzenia.

Nieznajomość języka polskiego nie pociągnie za sobą dla urzędników żadnych skutków ujemnych co do służby, poborów lub pod innym względem; nie wolno również zmuszać do nauki języka polskiego.

§ 10. Unormowanie wysokości poborów, które płacić będzie zarząd polski, zastrzega się bezpośredniemu porozumieniu się polskiego zarządu z urzędnikami. Rząd Polski zobowiązuje się jednak do płacenia poborów, które odpowiadają conajmniej poborom płaconym w pruskiej służbie państwowej i poborom urzędników kontraktowych w zakładach, należących do Związku pracodawców górnośląskiego przemysłu górniczego i hutniczego. Jeśli rodzina urzędnika z powodu braku odpowiedniego mieszkania mieszka w innej miejscowości niż w miejscu służbowem, także poza polską częścią Górnego Śląska, należy jemu poza powyżej wymienionemi poborami wypłacać według każdorazowych niemieckich przepisów odszkodowanie dla urzędników nieprzesiedlonych za oddzielnie prowadzone gospodarstwo. Wszystkie wypłaty uskutecznia się w walucie niemieckiej (marka niemiecka według wartości nominalnej).

§ 11. Rządowi Polskiemu nie przysługuje władza dyscyplinarna w stosunku do urlopowanych urzędników. W razie zajścia uchybień przysługuje polskiemu zarządowi jedynie prawo wypowiedzenia urzędnikowi w myśl postanowień kodeksu handlowego. Zarząd polski może w tym wypadku odnośnego urzędnika oddać do dyspozycji pruskiego fiskusa górniczego i hutniczego. Zarząd polski zobowiązuje się podać wówczas do wiadomości pruskiego fiskusa górniczego i hutniczego ustalony stan rzeczy uchybienia urzędnika.

Akta personalne urlopowanych urzędników pruskich oraz akta o ogólnych sprawach personalnych, które mają znaczenie dla zarządu polskiego odnośnie do tych urzędników, mają być do dyspozycji polskiego zarządu celem wglądu.

§ 12. Urzędnicy otrzymają urlop na każdorazowych fasadach urlopowania pruskich urzędników państwowych. Urlop można zawsze spędzać wraz z członkami rodziny, domownikami oraz służbą poza Górnym Śląskiem, urzędnicy otrzymują dla podroży urlopowanych bezpłatnie niezbędny paszport i wizą, o ile nie posiadają innego wykazu uprawniającego do przekroczenia granicy; nadto przyznaje się tak im jak członkom rodziny żyjącym z nimi wspólnie oraz służbie uwolnienie od opłat celnych dla bagażu.

§ 13. O ile urzędnicy zajmują mieszkanie służbowa lub mieszkania wynajęte oddane im jako służbowa, zatrzymują je nadal, chyba że między urzędnikiem i polskim zarządem została zawarta innego rodzaju umowa.

Urzędnikom, opuszczającym polską służbą i osobom po nich pozostałym przysługują, aż do wyszukania nowego mieszkania w nowem miejscu służbowem, prawo dalszego używania dotychczasowego mieszkania służbowego lub wynajętego mieszkania oddanego im jako służbowa na przeciąg sześciu tygodni, licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po ukończeniu służby. Zarząd polski może według swego uznania przedłużyć tan czasokres w razie zajścia nadzwyczajnych warunków.

Jeżeli urzędnik posiada pole służbowe, przeprowadza się rozliczenie z następcą zgodnie z obowiązującemi niemieckiemi przepisami.

§ 14. Jeżeli urzędnik w czasie służby w zarządzie polskim doznał wypadku, przejmuje Państwo Polskie opiekę nad nim i nad osobami po nim pozostałemi zgodnie z obowiązującemi pruskiemi przepisami. Jeżeli odnośny urzędnik lub osoby po nim pozostałe podnoszą z tego powodu roszczenia do Państwa Pruskiego, wyrówna Polska szkodę w całej pełni fiskusowi pruskiemu.

§ 15. Rząd Polski zwróci Państwu Pruskiemu część emerytur i poborów wyznaczonych osobom pozostałym, odpowiadającą stosunkowi czasokresu służby pełnionej przy zarządzie polskim do całego czasokresu odbytej służby. Zamiast kwot tych można wypłacić na podstawie bliższego porozumienia ryczałtowe odszkodowanie.

§ 16. Państwo Polskie płaci urzędnikom powracającym przysługujące im w razie przeniesienia do Zabrza koszta przeniesienia i przeprowadzki łącznie ze zwrotem powstałych wydatków zgodnie z każdorazowo obowiązującemi pruskiemi przepisami.

Polska zapewnia urzędnikom i ich członkom rodziny na czasokres sześciu miesięcy licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po ukończeniu czynności służbowej prawo wywozu do terytorjum Państwa Niemieckiego całego dobytku domowego bez ograniczenia jakiemiśkolwiek zakazami wywozu i z uwolnieniem od wszelkich należytości, podatków i innych opłat. Na równi z dobytkiem domowym uważa się środki żywnościowe i opał potrzebne na dwa tygodnie, jakoteż inwentarz żywy i paszą dla inwentarza żywego w ilości odpowiadającej stosunkom gospodarczym - urzędnika.

Przeszukiwania rzeczy przeznaczonych na wywóz jest jedynie dozwolona przy wyprowadzeniu się w domu urzędnika. Podczas przewozu lub na granicy nie przeprowadza się przeszukiwania. Rzeczy oddane na wywóz nie mogą być zatrzymywane przy wyprowadzaniu się dla jakichkolwiek pretensji Państwa, gminy lub innych korporacji publicznych, lub osób prywatnych, chyba na podstawie wyroków lub uchwal zwyczajnych sądów cywilnych lub właściwych władz podatkowych.

Ewentualnie konieczne paszporty i wizy należy wystawić bezpłatnie.

§ 17. Urzędnicy, którzy przechodzą na stałe do służby polskiej, tem samem przestają być w służbie państwowej pruskiej i tracą wszystkie prawa do fiskusa pruskiego.

§ 18. Państwo Polskie może prawa i obowiązki przejęte temi postanowieniami przelać w całości lub częściowo na spółki dzierżawne, przez co się atoli nie narusza dalszej jego własnej odpowiedzialności za przejęte zobowiązania.

Zaznajomiwszy się z powyższym Układem, uznaliśmy go i uznajemy za słuszny, zarówno w całości, jak i każde z zawartych w nim postanowień, oświadczamy, że jest przyjęty, ratyfikowany i zatwierdzony i przyrzekamy, że będzie ściśle stosowany.

Na dowód czego wydaliśmy Akt niniejszy, opatrzony pieczęcią Rzeczypospolitej Polskiej.

W Warszawie, dnia 3 października 1922 roku.

• Identyfikator: Dz.U.1923.17.110
• Rodzaj: Umowa międzynarodowa
• Tytuł: Rzesza Niemiecka-Polska. Układ o państwowej własności górniczej i hutniczej w polskiej części Górnego Śląska. Opole.1922.06.15.
• Data aktu: 15/06/1922
• Data ogłoszenia: 24/02/1923
• Data wejścia w życie: 20/11/1922