SIÓDME ROCZNE SPRAWOZDANIE SPORZĄDZONE ZGODNIE Z KLAUZULĄ OPERACYJNĄ nr 8 KODEKSU POSTĘPOWANIA UNII EUROPEJSKIEJ W SPRAWIE WYWOZU BRONI(2005/C 328/01)
(Dz.U.UE C z dnia 23 grudnia 2005 r.)
WPROWADZENIE
Kodeks postępowania Unii Europejskiej w sprawie wywozu broni został przyjęty dnia 8 czerwca 1998 r. W Kodeksie ustalono osiem kryteriów wywozu broni konwencjonalnej oraz procedurę notyfikacji decyzji odmownych wymagającą od Państw Członkowskich konsultacji przed ewentualnym wydaniem zezwolenia pomimo wcześniejszej decyzji odmownej innego Państwa Członkowskiego. Od czasu jego przyjęcia Kodeks w znaczący sposób przyczynił się do harmonizacji krajowych polityk kontroli wywozu broni.
Siódmy rok funkcjonowania europejskiego Kodeksu postępowania ponownie przyniósł znaczący postęp w jego wdrażaniu. Dzięki wielu nowym i ważnym wydarzeniom stosowanie Kodeksu zostało jeszcze bardziej wzmocnione i rozszerzone. Wydarzenia te ponownie potwierdzają status Kodeksu jako najbardziej wszechstronnego międzynarodowego systemu kontroli wywozu broni. Do kryteriów i zasad Kodeksu dostosowały się oficjalnie Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Kanada, Chorwacja, Była Jugosłowiańska Republika Macedonii, Islandia, Norwegia oraz Rumunia.
W trosce o przejrzystość przypomina się o stosowaniu podręcznika użytkownika, który - jako opublikowany i regularnie uaktualniany zbiór uzgodnionych wskazówek, jak realizować klauzule operacyjne Kodeksu - stanowi zasadnicze narzędzie. Podręcznik użytkownika jest przeznaczony głównie dla urzędników wydających zezwolenia wywozowe; jest dostępny na stronie internetowej Rady (http://ue.eu.int) w zakładce polityki zagranicznej, rozdziale "Kontrola bezpieczeństwa przy wywozie", poprzez link od punktu dotyczącego Kodeksu postępowania UE w sprawie wywozu broni (European Union Code of Conduct on Arms Exports). Daje obszerny pogląd na Kodeks oraz jego stosowanie w Państwach Członkowskich.
I. PRZEGLĄD SIÓDMEGO ROKU STOSOWANIA KODEKSU
1. Rozszerzenie Unii
W wyniku przystąpienia do Unii Europejskiej dziesięciu nowych Państw Członkowskich w dniu 1 maja 2004 r. kryteria i procedury zawarte w Kodeksie, szczególnie mechanizm notyfikacji i konsultacji, stały się dla tych państw w pełni obowiązujące. Nowo przybyłe Państwa Członkowskie przekazały dane liczbowe dotyczące ich sprzedaży broni w roku 2004, ujęte w tablicach zawartych w niniejszym sprawozdaniu. Bułgaria i Rumunia, jako kraje dopiero przystępujące, uczestniczą w posiedzeniach Grupy Roboczej ds. Wywozu Broni Konwencjonalnej (COARM) od maja 2005 r.
2. Przegląd Kodeksu postępowania
Przed przeglądem Kodeksu postępowania, pierwszym od czasu przyjęcia Kodeksu w roku 1998, COARM przeprowadził szczegółowe dyskusje. Dyskusje te odbywały się nie tylko między Państwami Członkowskimi, ale również podczas spotkań z zainteresowanymi trzecimi stronami, zwłaszcza międzynarodowymi organizacjami pozarządowymi. Podczas Prezydencji irlandzkiej i niderlandzkiej odbyło się wiele konstruktywnych spotkań w sprawie przeglądu, z udziałem zarówno Państw Członkowskich, jak i organizacji pozarządowych. W trakcie Prezydencji sprawowanych przez Luksemburg i Zjednoczone Królestwo przegląd został niemal zakończony. Zakończone są dyskusje na szczeblu technicznym. W rezultacie powstał znacznie uaktualniony i poprawiony projekt Kodeksu. Do Kodeksu zostanie jeszcze włączonych kilka nowych elementów, co pogłębi i poszerzy zakres jego stosowania. Wśród tych elementów można wymienić objęcie kontrolą pośrednictwa, transakcji tranzytowych i niematerialnych transferów technologii, a także wdrażanie zaostrzonych procedur w celu harmonizacji polityk eksportowych Państw Członkowskich. Przewiduje się przyjęcie nowego Kodeksu w formie prawnie wiążącego wspólnego stanowiska Rady.
3. Podręcznik użytkownika
Podręcznik użytkownika - którego pierwsza wersja została przyjęta w roku 2003 i aktualnie jest dostępna na stronie internetowej Rady (http://ue.eu.int) w zakładce polityki zagranicznej, rozdziale "Kontrola bezpieczeństwa przy wywozie" - obowiązuje w pełni od dnia 1 stycznia 2004 r. Zawiera on procedury usprawniające system notyfikacji decyzji odmownych i konsultacji oraz precyzuje obowiązki Państw Członkowskich w tym względzie. W ostatniej poprawionej wersji podręcznika, wydanej w październiku 2005, znajdują się rozdziały o wzorcach postępowania przy wydawaniu zezwoleń, najlepszych wzorcach interpretacji kryterium ósmego oraz wymogi regulujące przekazywanie informacji do sprawozdania rocznego UE.
4. Najlepsze wzorce interpretacji kryteriów
Najlepszy wzorzec interpretacji kryterium ósmego kodu postępowania, przeznaczony do zamieszczenia w podręczniku użytkownika, został uzgodniony przez Państwa Członkowskie we wrześniu 2005. W toku są prace nad najlepszymi wzorcami dla kryteriów drugiego i siódmego.
5. Środki przejściowe obowiązujące po zniesieniu embarga na broń
Państwa Członkowskie nadal prowadzą dyskusje nad zestawem procedur przejściowych do ewentualnego stosowania wobec krajów, w przypadku których UE postanowiła znieść obowiązujące embargo na broń. Procedury te byłyby oparte na następujących szczegółowych mechanizmach: notyfikacji licencji wydawanych na wywóz sprzętu wojskowego przez Państwa Członkowskie, przeglądu zakomunikowanych przypadków odmowy, które były związane wyłącznie z embargiem, oraz konsultacji w przypadku istotnej zmiany polityki eksportowej Państwa Członkowskiego. Ten tzw. niezbędnik (toolbox) stanowiłby uzupełnienie Kodeksu postępowania.
6. Współpraca z krajami trzecimi
i) Zgodnie z ustalonym mechanizmem usprawnienia koordynacji działań, jakie Państwa Członkowskie podejmują w kontaktach zewnętrznych w celu propagowania zasad i kryteriów Kodeksu wśród tych krajów:
– COARM, w listopadzie 2004 r., sporządził i rozesłał listy (podpisane przez Osobistego Przedstawiciela Wysokiego Przedstawiciela ds. Nierozprzestrzeniania BMR) do władz Albanii, Białorusi, Bośni i Hercegowiny, Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii, Islandii, Mołdawii, Serbii i Czarnogóry, Szwajcarii oraz Ukrainy, przypominające im treść Kodeksu oraz zawierające zapytanie, w jakim stopniu ich krajowe zasady i przepisy odzwierciedlają wymogi Kodeksu oraz czy władze te są zainteresowane omówieniem z Unią Europejską jego praktycznego wdrożenia,
– wszystkie z wyżej wymienionych krajów - oprócz Albanii, Bośni i Hercegowiny oraz Islandii - przysłały odpowiedź i wyraziły zainteresowanie omówieniem z Unią Europejską praktycznego wdrożenia Kodeksu,
– Prezydencja, szereg Państw Członkowskich oraz Biuro Osobistego Przedstawiciela ds. Nierozprzestrzeniania BMR zorganizowały wspólne seminaria z niektórymi z wyżej wymienionych krajów, a także z Gruzją i Chinami.
ii) Odbyły się spotkania Trojki ze Stanami Zjednoczonymi, Kanadą, Federacją Rosyjską, Ukrainą i Norwegią w ramach dialogu politycznego dotyczącego Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej. Odbyły się owocne dyskusje z tymi krajami, dotyczące ogólnie kontroli wywozu broni, a w szczególności Kodeksu postępowania. Na spotkaniach z Norwegią doszło do wymiany informacji o decyzjach odmownych wydanych przez każdą ze stron, zgodnie z porozumieniem osiągniętym z tym państwem w listopadzie 2004 r.
7. Aktualizacja wspólnego wykazu uzbrojenia Unii Europejskiej
Wspólny wykaz uzbrojenia Unii Europejskiej ma status politycznego zobowiązania w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. W dniu 25 kwietnia 2005 r. Rada przyjęła zaktualizowaną wersję wykazu (1), w której wzięto pod uwagę zmiany do naniesienia na wykaz amunicji porozumienia z Wassenaar, uzgodnione podczas posiedzenia plenarnego w grudniu 2004 r. Państwa Członkowskie ustaliły, że przyszłe zmiany w wykazie amunicji porozumienia z Wassenaar nie będą automatycznie powodować zmiany wspólnego wykazu uzbrojenia Unii Europejskiej.
8. Traktat o handlu bronią
W roku 2005 Unia Europejska poparła zasadę traktatu o handlu bronią, a w październiku ministrowie spraw zagranicznych stosownie uzgodnili treść konkluzji, które zobowiązywały Unię Europejską do działań na rzecz negocjacji traktatu o handlu bronią.
II. ZAAWANSOWANIE W REALIZACJI DZIAŁAŃ PRIORYTETOWYCH OKREŚLONYCH W SZÓSTYM SPRAWOZDANIU ROCZNYM
1. Harmonizacja sprawozdań krajowych
Choć różnice między sprawozdaniami krajowymi nadal istnieją, należy zauważyć, że podjęto szereg kroków na rzecz harmonizacji procedur sprawozdawczych oraz osiągnięcia pełnej porównywalności danych statystycznych. Państwa Członkowskie zgodziły się zamieszczać odesłania do numerów wykazu uzbrojenia w swoich sprawozdaniach (jeśli są dostępne) służących za podstawę sprawozdania rocznego UE. Ponadto osiągnięto porozumienie co do zasady przekazywania danych krajowych na temat wartości wydanych licencji (jeśli dane takie są dostępne). Ponieważ niektóre państwa nie są obecnie w stanie dostarczać dodatkowych danych na temat faktycznego wywozu, uzgodniono, że liczby takie będą udostępniane przez te Państwa Członkowskie, które taką możliwość mają.
2. Pośrednictwo w handlu bronią
Grupa Robocza uzgodniła, że powinności w zakresie wymiany informacji zawarte we wspólnym stanowisku 2003/468/WZPiB z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie kontroli pośrednictwa w handlu bronią(2) należy realizować za pośrednictwem mechanizmu określonego w Kodeksie postępowania. Należy to wyraźnie sformułować w odpowiednim miejscu poprawionego Kodeksu postępowania. W momencie powstawania tego dokumentu ustawodawstwo w pełni implementujące wspólne stanowisko obowiązuje w dziewiętnastu spośród Państw Członkowskich i krajów przystępujących; stosowanie systemu notyfikacji i konsultacji jest obligatoryjne tylko dla tych Państw Członkowskich, w których istnieją wymagane prawa.
3. Pełne stosowanie podręcznika użytkownika
Jak stwierdzono w rozdziale I niniejszego sprawozdania, podręcznik użytkownika, którego pierwotna wersja została przyjęta w roku 2003, zaczął w pełni obowiązywać w dniu 1 stycznia 2004 r. Podręcznik zawiera procedury usprawniające system notyfikacji decyzji odmownych i konsultacji oraz precyzuje obowiązki Państw Członkowskich w tym względzie. Przez cały okres 2004-2005 notyfikacje krajowe oraz konsultacje dwustronne dokonywały się za pośrednictwem elektronicznego systemu Unii Europejskiej COREU niemal codziennie; informacje są dystrybuowane w jasnej formie i bez opóźnień, co zapewnia przejrzystość polityk wywozu broni prowadzonych przez Państwa Członkowskie wobec określonych krajów trzecich, stanowiących docelowe miejsce przeznaczenia, i określonych odbiorców docelowych.
Państwa Członkowskie nadal systematycznie aktualizują swoje wykazy notyfikowanych decyzji odmownych. Wykazy te, jak również wyniki konsultacji dwustronnych, są umieszczane w centralnej elektronicznej bazie decyzji odmownych UE. Zarządza nią Sekretariat Generalny Rady, a jej obecny rozwój czyni z niej dynamiczny system odzwierciedlający politykę Państw Członkowskich w zakresie kontroli wywozu broni.
Inne rozdziały podręcznika użytkownika - opisujące uzgodnione wzorcowe procedury wydawania zezwoleń, najlepsze wzorce interpretacji kryterium ósmego oraz wymogi regulujące przekazywanie informacji do sprawozdania rocznego UE - stanowią użyteczne źródło wskazówek dla organów krajowych.
4. Kontrola użycia docelowego i weryfikacja po dostawie
Państwa Członkowskie zgodnie stwierdzają, że kontrola użycia docelowego oraz weryfikacja po dostawie są ważnym aspektem odpowiedzialnej polityki wywozu broni. Kontrola ta przeprowadzana jest przez Państwa Członkowskie w stosownych przypadkach.
5. Opracowanie najlepszych wzorców interpretacji kryteriów
Jak stwierdzono powyżej w rozdziale I pkt 4, opracowano najlepsze wzorce interpretacji kryterium ósmego i zawarto je w podręczniku użytkownika. Trwają prace nad najlepszymi wzorcami interpretacji kryteriów drugiego i siódmego.
6. Koordynacja polityki propagowania zasad i kryteriów Kodeksu pośród krajów trzecich
Prezydencja luksemburska, a później brytyjska przeprowadziły owocne spotkania trojki COARM ze Stanami Zjednoczonymi, Kanadą, Federacją Rosyjską, Ukrainą i Norwegią w ramach dialogu politycznego w zakresie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej. W trakcie tych spotkań Prezydencja poinformowała swoich rozmówców o nowych wydarzeniach dotyczących Kodeksu postępowania UE, w szczególności o procesie przeglądu. Przedyskutowano także sprawy będące przedmiotem obopólnego zainteresowania, takie jak przestrzeganie i kontrola wywozu broni oraz wnioski sześciu nowych Państw Członkowskich o przystąpienie do porozumienia z Wassenaar, z których pięć zaowocowało przyjęciem danych państw do porozumienia w roku 2005.
7. Praktyczna i techniczna pomoc krajom przystępującym i nowym sąsiadom
Jak stwierdzono w rozdziale I niniejszego sprawozdania, Państwa Członkowskie przez cały rok 2005 wdrażały mechanizm uzgodniony w roku 2004 i służący lepszej koordynacji inicjatyw podejmowanych przez nie w kontaktach zewnętrznych, polegających na propagowaniu zasad i kryteriów Kodeksu wśród krajów kandydujących i innych krajów trzecich. Mechanizm ten obejmuje m.in. bazę danych z informacjami na temat działań krajowych podejmowanych wobec tych krajów, pozwalającymi Państwom Członkowskim na określenie lepszej kolejności i lepsze zaplanowanie własnych starań na tym polu, a także na propagowanie działań wspólnych.
8. Dialog z Parlamentem Europejskim
Prezydencja Zjednoczonego Królestwa ma spotkać się z Podkomisją Parlamentu Europejskiego ds. Bezpieczeństwa i Obrony i wymienić z jej członkami poglądy na temat szóstego sprawozdania rocznego dotyczącego europejskiego Kodeksu postępowania w sprawie wywozu broni i kwestii związanych z wywozem broni.
III. PRIORYTETOWE WYTYCZNE DLA COARMU NA NAJBLIŻSZĄ PRZYSZŁOŚĆ
Siedem lat stosowania Kodeksu postępowania pokazało, że podstawowe elementy wspólnego podejścia Państw Członkowski do kontroli wywozu broni konwencjonalnej są na dobre wprowadzone w życie. Jednakże nadal pozostaje wiele do zrobienia w pewnych dziedzinach, którymi nie zajmowano się w przeszłości lub które wymagają dalszych prac w celu skonsolidowania już osiągniętych wyników i ich rozwijania.
Państwa Członkowskie określiły jako priorytetowe na najbliższą przyszłość następujące wytyczne:
1) dalsza harmonizacja sprawozdań krajowych na rzecz zwiększania jednorodności danych statystycznych ujmowanych w raporcie rocznym Unii Europejskiej, aby tabele zbiorcze były czytelniejsze i bardziej przejrzyste;
2) dalsze wdrażanie wspólnego stanowiska w sprawie pośrednictwa w handlu bronią, z uwzględnieniem różnorodności sytuacji prawodawstwa krajowego i ustanowieniem odpowiedniego mechanizmu wymiany informacji;
3) opracowanie najlepszych wzorców interpretacji kryteriów: najpierw dla kryterium 8, a następnie dla kryterium 2 (prawa człowieka) oraz kryterium 7 (kontrola użycia docelowego);
4) nieprzerwana praca nad propagowaniem zasady traktatu o handlu bronią;
5) kontynuowanie polityki propagowania zasad i kryteriów Kodeksu postępowania wśród krajów trzecich - szczególnie krajów, które dostosowały się do Kodeksu postępowania;
6) udzielanie praktycznej i technicznej pomocy na prośbę krajów przystępujących i nowych sąsiadów, tak aby zapewnić harmonizację polityk kontroli wywozu broni oraz pełne stosowanie zasad i kryteriów Kodeksu postępowania;
7) dalsze rozwijanie dialogu z Parlamentem Europejskim;
8) nieprzerwana ścisła współpraca i konsultacje z zainteresowanymi stronami trzecimi, w tym z międzynarodowymi organizacjami pozarządowymi oraz przemysłem zbrojeniowym.
______
(1) Dz.U. C 127 z 25.5.2005, str. 1.
(2) Dz.U. L 156 z 25.6.2003, str. 79.
.................................................Notka Wydawnictwa Prawniczego "Lex"
Grafiki zostały zamieszczone wyłącznie w Internecie. Obejrzenie grafik podczas pracy z programem Lex wymaga dostępu do Internetu.
.................................................
