W tym roku zmiany dotyczą m.in. planowania przestrzennego - zniknie możliwość uzyskania bezterminowej decyzji o warunkach zabudowy (tzw. wuzetki). Wuzetki, które uprawomocnią się jeszcze w starym roku, będą bezterminowe – los decyzji wydanych w 2026 r. będzie zaś zróżnicowany. Kto zdążył złożyć wniosek o wydanie wuzetki do 16 października, ten zyska bezterminową decyzję o warunkach zabudowy, a kto nie zdążył – ten otrzyma decyzję ważną jedynie przez pięć lat. Na otrzymanie wuzetki możemy poczekać jeszcze wiele miesięcy, gdyż samorządy zajęte są sporządzaniem planów ogólnych gmin i nie będą do końca 2026 r. karane za niedotrzymanie terminów wydania nam wuzetek. Piszemy o tym w tekście wuzetki na jak długo.
Czytaj też w LEX: Plany ogólne - błędy w pierwszych podjętych uchwałach na bazie rozstrzygnięć nadzorczych wojewodów - jak ich unikać? >
W zamówieniach publicznych wzrosną progi (w tym podstawowy - do 170 000 zł netto), powyżej których trzeba stosować sztywne przepisy przetargowe – ma być mniej skomplikowanych postępowań, za to powinny być one staranniej przygotowane i przejrzyste. Ten ostatni wymóg – dotyczący rozbudowanych analiz potrzeb i wymagań, w tym rozeznania rynku – formułuje art. 1 pkt 2 ustawy z 25 lipca 2025 r. o zmianie ustawy - Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2025 r. poz. 1173). Najważniejsze zmiany w PZP przypominamy w tym tekście.
Zobacz też w LEX: Zamówienia poniżej 170 tys. zł netto – co oznacza wyższy próg i na co uważać przy zamówieniach podprogowych >
Z początkiem roku kolejne grupy zostaną też objęte obowiązkiem składania JPK CIT. W pierwszej kolejności - od 2025 r. - obowiązek ten objął największych podatników (przychód powyżej 50 milionów euro) oraz podatkowe grupy kapitałowe. Księgi za 2025 r. trzeba będzie przesłać w 2026 r. Teraz obowiązek raportowania będzie dotyczył większości podatników PIT i CIT - rozszerzy się na przedsiębiorstwa zobowiązane do przesyłania ewidencji JPK V7M. Księgi za 2026 r. trzeba będzie przesyłać w 2027 r.
Czytaj też w LEX: JPK_CIT - jak się przygotować >
Przedsiębiorcy odliczą też niższe koszty z tytułu wykorzystywania aut w działalności gospodarczej. To dlatego, że limity dotyczące leasingu i amortyzacji samochodów spalinowych zostaną obniżone ze 150 do 100 tysięcy złotych. Przedsiębiorcy będą mogli stosować dotychczasowe limity tylko wówczas, gdy auto zostało wprowadzone do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych do końca 2025 r. Nie dotyczy to leasingu. Najistotniejsze zmiany podatkowe omawiamy w tekście Podatki 2026 - kto zapłaci więcej.
Czytaj też w LEX: Optymalizacja kosztów używania samochodów osobowych w firmie >
Deregulacja da trochę oddechu
Od stycznia wejdą w życie niektóre przepisy tzw. pierwszego pakietu deregulacyjnego. Ograniczają one uciążliwość kontroli w firmach. Organy kontroli będą nadawać firmom kategorie ryzyka. W biuletynie informacji publicznej (BIP) podmiotu kontrolującego zamieszczone zostaną informacje, które – zgodnie z intencją ustawodawcy wyrażoną w uzasadnieniu do projektu – powinny „w każdym przypadku umożliwić kontrolowanym przedsiębiorcom ustalenie przypisanej dla nich kategorii ryzyka”. Od tej kategorii będzie zależało, jak często przedsiębiorca może być kontrolowany:
- 1) niskiego ryzyka - nie częściej niż raz w ciągu 5 lat;
- 2) średniego ryzyka - nie częściej niż raz w ciągu 3 lat;
- 3) wysokiego ryzyka - tak często, jak to jest konieczne dla zapewnienia skutecznego stosowania odpowiednich przepisów, z uwzględnieniem wysokiego ryzyka wystąpienia nieprawidłowości oraz środków niezbędnych do jego ograniczania.
Nowelizacja stanowi też, że kontrole przeprowadza się zgodnie z okresowym planem kontroli. Niestety, od tych ogólnych zasad istnieją wyjątki. Korzystnych dla przedsiębiorców przepisów nie stosuje się w przypadku kontroli prowadzonych przez niektóre służby i inspekcje, w tym organy Krajowej Administracji Skarbowej.
Czytaj też w LEX: Deregulacja przepisów podatkowych i rachunkowych - przewodnik po zmianach >
Rosną też korzystne dla przedsiębiorców limity podatkowe – z PIT-u kasowego skorzystają mający obroty roczne do 2 milionów złotych, a więc limit ten wzrasta dwukrotnie (z 1 mln zł obowiązującego w 2025 r.). Po dziewięciu latach wzrasta również granica zwolnienia podmiotowego w VAT – z dotychczasowych 200 tysięcy sprzedaży rocznie, do 240 000 zł. Tak wynika z nowego brzmienia art. 113 ustawy o podatku od towarów i usług. Piszemy o tym m.in. w tekście: PIT kasowy; będzie wyższy limit przychodów - opublikowana ustawa.
Czytaj też w LEX: Wyższy limit zwolnienia podmiotowego od 1 stycznia 2026 r. >
W systemie e-US będą też udostępnione ulepszone formularze do obsługi wniosków i pism w sprawach dotyczących wiążących informacji stawkowych (WIS) wszczynanych na podstawie wniosków o wydanie WIS składanych od tej daty. Więcej szczegółów można znaleźć w tekście Jak złożyć wniosek o wydanie WIS od 1 stycznia 2026 r.? Nowe formularze i kluczowe wskazówki.
Czytaj też w LEX: Nowe zasady prowadzenia PKPiR od 1 stycznia 2026 r. >
Dla kogo większe zarobki
W 2026 r. wejdzie w życie tzw. ustawa stażowa. Na jej podstawie do stażu pracy (od którego liczone są uprawnienia pracownicze) będą wliczane także okresy pracy na zleceniu i prowadzenie działalności gospodarczej. Nowe przepisy wejdą w życie 1 stycznia 2026 r. w sektorze publicznym, a w sektorze prywatnym od pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie sześciu miesięcy od dnia jej ogłoszenia (czyli od 1 maja). Większy staż to dłuższy urlop, różne dodatki, nagrody jubileuszowe, ale też dostęp do ofert pracy, które wymagają określonego doświadczenia, czyli do zatrudnienia w sektorze publicznym.
Czytaj też w LEX: Nowe zasady ustalania stażu pracy, od którego są uzależnione uprawnienia pracownicze >
Tradycyjnie już wzrośnie też minimalne wynagrodzenie za pracę – sięgnie ono 4806 zł brutto (i 31,40 zł brutto za godzinę pracy na zleceniu). Wyższe nagrody jubileuszowe czekają też na niektórych nauczycieli - dzięki noweli Karty Nauczyciela pedagodzy mogą liczyć na wyższą nagrodę po 40 latach pracy i dodatkową nagrodę jubileuszową po 45 latach pracy. Odnosi się to jednak tylko do osób, które odpowiedni staż pracy uzyskają w 2026 r., gdyż MEN uznał, że na poszerzenie uprawnienia nie ma pieniędzy.
Czytaj też w LEX: Zmiany w prawie pracy w 2026 r. >
Rządzący podwyższyli też stawki za „urzędówki” w niektórych rodzajach sprawach, co może ucieszyć adwokatów i radców prawnych. Zwiększą się o 100 proc. stawki za pomoc prawną z urzędu m.in. w sprawach o pozbawienie, ograniczenie, zawieszenie lub przywrócenie władzy rodzicielskiej, odebranie dziecka (z 240 zł do 480 zł), wpis w księdze wieczystej czy zabezpieczenie spadku. O połowę stawki wzrosną choćby w dochodzeniach i śledztwach (te pierwsze z 360 zł do 540 zł, a te drugie z 600 zł do 900 zł).
Zobacz też w LEX: Najnowsze narzędzia marketingu prawnika - jak być widocznym w Internecie? >
System kaucyjny – koniec okresu przejściowego
Chociaż system kaucyjny zaczął obowiązywać od października, w praktyce mało kto zetknął się z napojami w opakowaniach oznaczonych symbolem kaucji. Ma to się zmienić po Nowym Roku, chociaż nie oznacza to, że od razu wszystkie butelki i puszki będą kaucjonowane. Od stycznia producenci, którzy wstąpili do systemu (tj. sprzedają napoje w butelkach lub puszkach objętych systemem), mogą wprowadzać na rynek tylko te napoje, które są oznakowane znakiem kaucji. Nadal możliwa jest natomiast sprzedaż wyprodukowanych wcześniej produktów w opakowaniach niekaucjonowanych - do wyczerpania ich zapasów.
Do tej pory system kaucyjny obejmował plastikowe butelki o pojemności do 3 litrów oraz puszki o pojemności do 1 litra. W styczniu dołączą do nich butelki szklane o pojemności do 1,5 litra. Teoretycznie, producenci szukają bowiem sposobów, by do państwowego systemu kaucyjnego nie przystępować i odbierać butelki zwrotne na własnych zasadach, tak jak do tej pory. Więcej w tekście: https://www.prawo.pl/biznes/zmiany-w-systemie-kaucyjnym-jak-traktowac-szklane-butelki,536483.html.
Czytaj też w LEX: System kaucyjny w Polsce - nowe obowiązki >
Nowości samorządowe
Kończy się też okres przejściowy dla e-doręczeń w samorządzie. Oznacza to, że od Nowego Roku e-doręczenia staną się podstawowym sposobem komunikacji podmiotów publicznych, co ma usprawnić i ujednolicić komunikację z urzędami.
Zobacz w LEX: eDoręczenia w JST - podsumowanie półrocza funkcjonowania, aktualne problemy i planowane zmiany legislacyjne >
Wchodzi też w życie nowelizacja ustawy o samorządzie gminnym oraz funduszu sołeckim. Gminy będą mogły tworzyć młodzieżowe rady jednostek pomocniczych, np. w sołectwach i dzielnicach. Nowela wprowadza też obowiązkowe diety oraz ubezpieczenia OC i NNW dla sołtysów, a także upraszcza procedurę składania wniosków o fundusz sołecki. Nowe przepisy pozwalają też w drodze zarządzenia, powołać konwent przewodniczących organów wykonawczych jednostek pomocniczych gmin, nakładają też na przewodniczącego rady gminy nowy obowiązek: powiadamiania kierowników jednostek pomocniczych o terminach posiedzeń komisji. Przeczytaj więcej: Sołtys z ubezpieczeniem - większa rola jednostek pomocniczych.
Czytaj też w LEX: Fundusz sołecki po zmianach >
Co w zdrowiu, chorobie i na emeryturze
Rusza też pierwszy etap centralnej e-rejestracji, która obejmie na razie część świadczeń zdrowotnych, a od lipca kolejne (piszemy o tym w tekście Centralna e-Rejestracja od 1 stycznia od 2026 r.). Podmioty lecznicze obowiązkowo dołączą do systemu m.in. w zakresie umawiania wizyt u kardiologa oraz badań profilaktycznych. Planowany start rejestracji na wszystkie świadczenia przewidywany jest jednak dopiero na 2029 r. Tak wynika z ustawy z 26 września 2025 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2025 r. poz. 1537). Od nowego roku wydłuża się też o 24 pozycje lista refundowanych terapii, w tym aż dziewięć z nich to onkologiczne. Natomiast refundacja dotychczasowych 585 terapii będzie nadal kontynuowana.
Czytaj też w LEX: Centralna e-rejestracja – co czeka placówki >
Coroczna waloryzacja obejmie świadczenie pielęgnacyjne – wzrost o 99 zł oznacza obecnie kwotę na poziomie 3386 zł. Natomiast na świadczenie wspierające będą mogły liczyć osoby, które dostały w decyzji o poziomie potrzeby wsparcia jedynie 70-77 punktów. Osoby z liczbą punktów 70-74 – otrzymają 40 proc. renty socjalnej, a te, co dostały 75-77 pkt – 60 proc.
Od stycznia - po raz pierwszy od wielu lat - wzrośnie kwota zasiłku pogrzebowego - z 4000 zł do 7000 zł. Od teraz zasiłek pogrzebowy ma być waloryzowany o wskaźnik inflacji, gdyż przekroczy ona 5 proc. Dodatkowo skrócony został czas, w jakim zasiłek będzie wypłacany - z 30 do 14 dni. Uproszczono także procedury ubiegania się o to świadczenie. Nowe zasady opisujemy Czy zakład pogrzebowy będzie mógł złożyć wniosek o zasiłek pogrzebowy.
Czytaj też w LEX: Śmierć pracownika, a obowiązki podatkowe na przykładach >
Zmienią się też zasady przeliczania tzw. emerytur czerwcowych. To problem osób urodzonych po 1948 r., które przeszły na emeryturę w latach 2009-2019. Jeżeli złożyły wniosek w czerwcu, to ich świadczenie jest niższe niż osób, które złożyły wniosek w kwietniu czy w maju. Suma wskaźników waloryzacji kwartalnej, którymi zostałyby objęte składki emerytalne oraz kapitał początkowy przy przejściu na emeryturę w kwietniu lub maju, jest zazwyczaj wyższa od wskaźnika waloryzacji rocznej, który stosuje się przy ustalaniu emerytury w czerwcu danego roku - stąd wynikał problem niższych świadczeń tej grupy osób. Teraz ZUS z urzędu ponownie ustali świadczenia „czerwcowych emerytów” - W pierwszym kwartale ZUS wyda decyzje wobec wszystkich emerytów i rencistów, których ta zmiana dotyczy, podwyższające świadczenia – zapewniał niedawno Sebastian Gajewski, wiceminister rodziny, pracy i polityki społecznej. Chodzi o ok. 103 tysiące osób. Szacowana przeciętna podwyżka to ok. 220 zł. Więcej na ten temat w tekście: ZUS przeliczy emerytury czerwcowe - kiedy i komu.
Czytaj też w LEX: Ochrona przedemerytalna pracowników - szczególne przypadki >
Istotne zmiany czekają nauczycieli - przechodząc na emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne nauczyciel otrzyma jednorazową odprawę. Wysokość tej odprawy sięgnie:
1) po 10 latach pracy - dwumiesięcznego wynagrodzenia;
2) po 15 latach pracy - trzymiesięcznego wynagrodzenia;
3) po 20 latach pracy - sześciomiesięcznego wynagrodzenia.
Od stycznia obowiązują również przepisy dotyczące wynagradzania za godziny ponadwymiarowe - mają załatać luki, które powstały wskutek wrześniowej nowelizacji. Nauczyciel zachowa prawo do wynagrodzenia za przydzielone godziny ponadwymiarowe także wtedy, gdy ich niezrealizowanie nastąpiło z przyczyn od niego niezależnych, pod warunkiem że pozostawał on w gotowości do pracy. W takich przypadkach nauczycielowi będzie można zlecić w zaplanowanym czasie inne zajęcia lub czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze lub wychowawcze, uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów. Dodatkowo wprowadzono przepis przejściowy, zgodnie z którym wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe przypadające do realizacji w okresie od 1 września do 31 grudnia 2025 r. będą mogły zostać wypłacone do 6 lutego 2026 r.
Czytaj też w LEX: Nowe zasady rozliczania godzin ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw nauczycieli >
Małemu biznesowi też ma być łatwiej
Jednym z warunków prowadzenia działalności nierejestrowej jest brak przekroczenia limitu przychodów, który jest skorelowany z minimalnym wynagrodzeniem za pracę i systematycznie waloryzowany. Do tej pory limit obowiązywał w każdym miesiącu i wynosił 75 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę. Od początku 2026 r. limit będzie wynosił 225 proc. minimalnego wynagrodzenia, ale będzie liczony już nie miesięcznie, a kwartalnie. Skorzystają na tym ci, którzy chcieliby w ramach działalności nieewidencjonowanej dorabiać sezonowo, np. na sprzedaży zniczy przed 1 listopada albo ozdób choinkowych przed Bożym Narodzeniem. Rozliczenie kwartalne pozwoli zminimalizować ryzyko sytuacji, w której wyjątkowo dobry finansowo miesiąc pozbawia prawa do korzystnego rozliczania się przez cały rok.
Zmiany w języku urzędowym
Czeka nas też największa od 1936 r. reforma języka polskiego. Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy z 7 października 1999 r. o języku polskim (tekst jedn. Dz. U. z 2024 r. poz. 1556), nawet kwestie ortografii i interpunkcji nie są bowiem pozostawione same sobie. Rada Języka Polskiego już w zeszłym roku przygotowała zmiany, które właśnie wchodzą w życie – Rada działa bowiem jako organ opiniodawczo-doradczy, który ustala (w formie uchwały) zasady ortografii i interpunkcji. Nowe zasady można znaleźć w specjalnym poradniku Rządowego Centrum Legislacji „Zmiany w polskiej ortografii od 1 stycznia 2026 r.” (dostępny w formie pdf na stronie internetowej RCL). Reforma obejmie one m.in. użycie wielkich i małych liter, pisownię łączną i rozdzielną oraz stosowanie łącznika. Chodzi o ujednolicenie reguł oraz ułatwienie ich nauki i codziennego stosowania.
Czytaj też w LEX: Typowe błędy profesjonalnych pełnomocników w pismach procesowych >
.......................................
AI to gorący temat obecnego i przyszłego roku. Czytaj w LEX:
Czy muszę informować klientów o korzystaniu z narzędzi AI? - zobacz w LEX >
Sztuczna inteligencja w HR – jakie prawa ma pracownik, a jakie obowiązki pracodawca? >
Kto w organizacji powinien wiedzieć o wykorzystywaniu narzędzi AI? >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
