Od 1 stycznia 2026 r. do systemu kaucyjnego wchodzą butelki szklane wielokrotnego użytku. Teoretycznie, bo w praktyce szykuje się niezłe zamieszanie. Już wiadomo, że niektóre browary do krajowego systemu nie przystąpią. Uzyskały decyzje interpretacyjne marszałków województw, pozwalające przyjmować butelki na własnych zasadach tak, jak robiły to do tej pory. W sukurs przychodzi im również poselska wersja nowelizacji ustawy kaucyjnej (tj. ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi) z 19 grudnia br.
Jeśli jednak któryś producent napojów w szklanych butelkach takiej decyzji nie uzyskał, wiążą go zasady ogólne - zgodnie z przepisami o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. To znaczy, że z Nowym Rokiem jego butelki powinny być znakowane systemem kaucji i być zwracane do butelkomatów lub sklepowych kas.
Jest jeszcze trzecia ewentualność. Jeżeli ktoś uzna, że jego butelki nie są zwrotne, nie musi w ogóle wprowadzać na nie kaucji.
Klienci mogą czuć się zdezorientowani wielością rozwiązań – tak samo wyglądającą butelkę będzie się traktować na kilka sposobów.
Producenci piwa wolą własny system kaucyjny
Wydawało się, że najprostszą drogę do systemu kaucyjnego będą miały butelki do piwa, które już do tej pory były zbierane w dobrowolnych systemach kaucyjnych. Ale to właśnie browary zapoczątkowały odwrót od systemu ogólnopolskiego. Wolałyby pozostać przy dotychczasowych zasadach, które według ich zapewnień gwarantują poziomy zbierania znacznie powyżej wymaganych przez UE. Poza tym zbiórka własnych opakowań swoim transportem jest tańsza, szybsza i sprawniejsza, niż przez system ogólnopolski. W ślad za dużymi rynkowymi graczami chciały podążać także mniejsze przedsiębiorstwa.
Podczas niedawnego posiedzenia połączonych komisji sejmowych Dariusz Lizak, prezes Krajowej Izby Gospodarczej „Przemysł Rozlewniczy” apelował, żeby zmienić ustawę. Tłumaczył, że obowiązującymi przepisami chcemy likwidować to, co jest efektywne, czyli przywożenie towaru i odbiór bezpośrednio z danego sklepu. To najkrótsza i najtańsza droga, bo butelki wracają tym samym transportem. Tymczasem w systemie ogólnokrajowym butelki będą musiały trafić do magazynu, sortowni i ponownie transportu, co wydłuża drogę kilka razy. - Osiągamy najlepsze poziomy w Europie - 90-98 proc. butelek do nas wraca – mówił przedstawiciel organizacji skupiającej producentów wód mineralnych.
Podobnego zdania są inni przedstawiciele przedsiębiorców. - Popieramy działania na rzecz ochrony środowiska, w tym ograniczanie ilości odpadów poprzez wielokrotne używanie opakowań i wysoki poziom ich selektywnej zbiórki - podkreśla Piotr Mazurek, ekspert Konfederacji Lewiatan ds. gospodarki obiegu zamkniętego. Jego zdaniem przymuszanie przedsiębiorców do rezygnacji z dotychczasowych systemów na rzecz droższego i bardziej skomplikowanego systemu kaucyjnego, który nie jest jeszcze w pełni gotowy, może obniżyć poziom zbiórki i sprzyjać zastępowaniu butelek zwrotnych opakowaniami jednorazowymi.
Marszałkowska furtka – jak uniknąć systemu
Przedsiębiorcy chcący uniknąć publicznego systemu kaucyjnego, występują o korzystne dla nich interpretacje przepisów do marszałków województw. Jak mówi Marta Milewska, rzeczniczka Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego, chodzi o potwierdzenie, że nie będą ponosić opłaty produktowej, jeżeli obowiązek selektywnego zbierania będą dalej realizować poprzez zorganizowany przez siebie, pozaustawowy i dobrowolny system kaucyjny. Zdaniem mazowieckiego urzędu, ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi pozwala podmiotom wprowadzającym napoje bezpośrednio, na osiąganie wymaganych poziomów selektywnego zbierania wielorazowych butelek szklanych poza systemem kaucyjnym.
- Podobnie w innych województwach browary występują, zgodnie ze swoją siedzibą, do marszałków województw, o wydanie decyzji interpretacyjnych potwierdzających, że nie będą ponosić opłaty produktowej jeżeli powyższy obowiązek selektywnego zbierania będą dalej realizować poprzez zorganizowany przez siebie dobrowolny system kaucyjny, poza ustawowym systemem kaucyjnym. Deklarują, że osiągają w swoich systemach powyżej 90-procentowy poziom selektywnej zbiórki, przy wymaganym ustawowym 77 proc. - czytamy w odpowiedzi, jaką uzyskaliśmy z mazowieckiego urzędu.
Jak mówiła podczas sejmowej komisji wiceminister środowiska Anita Sowińska interpretacje uzyskało siedem firm, kolejne czekają na decyzje.
Wypowiadająca się podczas obrad Joanna Kądziołka z Polskiego Stowarzyszenia Zero Waste podała zaś w wątpliwość, czy rzeczywiście przedsiębiorcy zbierają dziś ponad 90 proc. butelek zwrotnych - bo nie udostępniają oni pełnych danych na ten temat.
Cena promocyjna: 207.21 zł
|Cena regularna: 259 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 181.3 zł
Poselski projekt nowelizacji ustawy kaucyjnej
Być może jednak uzyskiwanie marszałkowskich decyzji nie będzie już wkrótce potrzebne. 19 grudnia br. posłowie Koalicji Obywatelskiej złożyli w Sejmie poselski projekt nowelizacji ustawy kaucyjnej. Ma ona zapewnić „stabilne i przewidywalne ramy prawne dla dalszego funkcjonowania istniejących, rynkowych systemów zwrotu szklanych butelek wielokrotnego użytku”.
Projekt zakłada, że przedsiębiorca dotychczas samodzielnie zbierający szklane butelki może, ale nie musi, wejść do ogólnopolskiego systemu. Może nadal prowadzić system samodzielnie, musi jednak osiągać 77 proc. selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych do 2028 r. (potem 90 proc.). Dla takich podmiotów stosować się ma takie same przepisy jak dla innych podległych ustawie kaucyjnej, z wyjątkiem regulacji dotyczących samego zbierania. O tym, że przedsiębiorca zdecydował się prowadzić system samodzielnie, trzeba będzie zawiadomić resort środowiska w ciągu trzech miesięcy od pierwszego wprowadzenia do obrotu napojów w butelkach objętych systemem utworzonym przez daną firmę.
Sklepy czy np. hurtownie, w których oferowane są napoje w takich pojemnikach, będą zobowiązane przyjmować od klientów puste butelki i zwracać im opłatę za nie bez wymogu okazania dowodu zakupu. To znaczy, że butelki po np. piwie marki X można by zwrócić w każdym sklepie, w którym jest ono sprzedawane, niezależnie od tego czy mamy paragon, czy też nie. Nie wiadomo jeszcze, jak do tej propozycji odniesie się Ministerstwo Finansów. Jak przypomina Filip Piotrowski, ekspert Climate Leadership UNEP/GRID, zarówno za obecnych, jak i poprzednich rządów, resort ten był przeciwny odstępowaniu od obowiązku okazywania paragonu, tłumacząc to troską o szczelność systemu.
>> Czytaj także: System kaucyjny. Wiceminister klimatu chce włączyć szklane butelki jednorazowe
Od stycznia zamieszanie dla konsumenta
Praktycznie nie ma już możliwości, żeby zmiana przepisów weszła przed 1 stycznia 2026 r. A to oznacza wielkie zamieszanie na początku stycznia. Bo zapewne większość tych firm, które dotychczas rozprowadzały napoje w kaucjonowanych butelkach zostanie przy starym systemie, ale mogą się znaleźć i takie, które zdecydują się na nowy, ogólnopolski. Na dodatek niektórzy poważnie zastanawiają się, czy ich butelki w ogóle powinny być zwrotne, bo nie ma określonej granicy między szkłem zwrotnym a bezzwrotnym.
Klient w tym wszystkim może czuć się zagubiony.
Według Marty Milewskiej w dobrowolnym systemie kaucyjnym butelka będzie jak dotychczas oznaczona hasłem „Butelka zwrotna”. Konsument dostanie za nią zwrot kaucji po okazaniu paragonu.
Inaczej będzie w przypadku ustawowego systemu kaucyjnego. Butelka będzie oznaczona symbolem kaucji i kodem QR. Będzie ją można oddać do dowolnego butelkomatu lub kasy, bez paragonu.
Gdy zaś przedsiębiorca zdecydował, że butelka nie jest zwrotna – kaucja nie przysługuje, a pustą butelkę należy wrzucić do zielonego worka na odpady.
>> Czytaj także: Kaucja na butelki i puszki. Nie każde opakowanie będzie można zwrócić
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
