Zdarza się, że podejmujemy decyzje o dokonaniu czynności cywilnoprawnych, z których następnie chcemy się wycofać. Jakie są skutki podatkowe zmian takich decyzji? Przykładem jest chociażby zawarcie mowy dożywocia. Z takimi wątpliwościami zwrócił się do skarbówki pewien podatnik, który aktem notarialnym zawarł umowę dożywocia z inną osobą.

Za przeniesienie własności nieruchomości miał zapewnić dożywotnie utrzymanie, odpowiednią pomoc w chorobie oraz zorganizować pogrzeb. Ponadto podatnik miał płacić miesięcznie ustaloną kwotę. Lokal mieszkalny został wydany w posiadanie i wszystkie ciężary i korzyści z dniem podpisania umowy zostały przeniesione. Niestety dożywotnik zmienił decyzję i w kancelarii notarialnej została podpisana zgodna umowa rozwiązująca zawartą umowę o dożywocie i w całości pozbawiająca ją skutków prawnych. Strony umowy zgodnie oświadczyły, że odstępują od aktu notarialnego umowy o dożywocie.

Powstała wątpliwość, czy w takiej sytuacji można wystąpić do organu podatkowego o zwrot podatku od czynności cywilnoprawnych pobranego przez notariusza przy umowie dożywocia. Zdaniem podatnika, w tym przypadku można zastosować art. 11 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) i wystąpić o zwrot kwoty 4,4 tys. zł uiszczonego podatku.

Przypomnijmy, w przypadku umowy dożywocia obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności nieruchomości. Podstawę opodatkowania stanowi przy umowie dożywocia – wartość rynkowa nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego. Stawka podatku w takim przypadku wynosi od umów dożywocia 2 proc, a przy przeniesieniu własności innych praw majątkowych – 1 proc. Płatnikami podatku od czynności cywilnoprawnych dokonywanych w formie aktu notarialnego są notariusze.

PROCEDURA w LEX: Zwrot PCC - postępowanie krok po kroku >>>

WZÓR DOKUMENTU: Wniosek o zwrot podatku od czynności cywilnoprawnych >>>

 

Podatek od czynności cywilnoprawnych. Komentarz

Stanisław Bogucki, Adam Wacławczyk, Krzysztof Winiarski

Sprawdź  

Enumeratywnie wskazane kryteria zwrotu podatku

Zauważmy, że zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o PCC, podatek podlega zwrotowi, jeżeli:

  • uchylone zostały skutki prawne oświadczenia woli (nieważność względna);
  • nie spełnił się warunek zawieszający, od którego uzależniono wykonanie czynności cywilnoprawnej;
  • spółka nie została zarejestrowana w rejestrze przedsiębiorców lub wysokość kapitału zakładowego spółki kapitałowej została zarejestrowana w kwocie niższej niż określała umowa spółki – w części stanowiącej różnicę między podatkiem zapłaconym i podatkiem należnym;
  • podwyższenie kapitału zakładowego spółki nie zostanie zarejestrowane lub zostanie zarejestrowane w wysokości niższej niż określona w uchwale – w części stanowiącej różnicę między podatkiem zapłaconym i podatkiem należnym od podwyższenia kapitału zakładowego ujawnionego w rejestrze przedsiębiorców;
  • nie dokonano wpisu hipoteki do księgi wieczystej.

Ustawodawca wprowadził zatem zasadę enumeratywnego określenia sytuacji, w których możliwy jest zwrot podatku od czynności cywilnoprawnych. Zatem tylko zajście jednej z wymienionych w nim przesłanek uprawnia do żądania zwrotu zapłaconego podatku.

Zobacz również: Umowa o dożywocie nie zawsze dobrym rozwiązaniem >>

Czytaj w LEX: Opodatkowanie PCC umowy sprzedaży na przykładach >>>

Umowy nie zawarto pod warunkiem zawieszającym

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z 2 stycznia br. uznał, że rozwiązanie prawidłowo zawartej umowy dożywocia nie stanowi podstawy do wystąpienia o zwrot podatku z art. 11 ustawy o PCC (nr 0111-KDIB2-3.4014.494.2022.1.MD). Uznał, że żadne ze zdarzeń opisanych w art. 11 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych nie nastąpiło. Umowa dożywocia nie została zawarta pod warunkiem zawieszającym, od którego uzależniono by jej wykonanie. Zatem rozwiązanie skutecznie zawartej umowy dożywocia, na skutek zgodnych oświadczeń stron, nie wywołuje uprawnienia do żądania zwrotu poprawnie naliczonego i uiszczonego podatku. Rozwiązanie umowy nie uzasadnia zwrotu podatku od czynności cywilnoprawnych. Dyrektor KIS wskazał, że podstawy do zwrotu nie występują również na gruncie przepisów ordynacji podatkowej. Wprawdzie stosownie do uregulowań zawartych w art. 75 ordynacji podatkowej podatnik może wystąpić z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty podatku, jeżeli uważa, że płatnik pobrał podatek nienależnie lub też sam dokonał wpłaty nienależnego podatku. Jednakże z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty można wystąpić wówczas, gdy istotnie podatek został zapłacony bezpodstawnie, tj. nie istniał obowiązek jego uiszczenia. Zawarcie umowy dożywocia rodzi obowiązek uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych. Tym samym zasadnie podatek ten został zapłacony.

Czytaj w LEX: Opodatkowanie zbycia nieruchomości na podstawie umowy o dożywocie - omówienie orzecznictwa >>>

 

Eksperci: Tylko przesłanka nieważności względnej

- Stanowisko organu jest prawidłowe. Zwrócić bowiem należy uwagę, że w okolicznościach wskazanych w analizowanej sprawie, późniejsze odstąpienie od umowy dożywocia nastąpiło na skutek zgodnych oświadczeń stron tej umowy. Strony najpierw zawarły umowę dożywocia, następnie zgodnie ją rozwiązały. Ustawa dopuszcza zwrot podatku od czynności cywilnoprawnej w wyniku uchylenia skutków prawnych oświadczenia woli stron tej czynności, jednakże w przypadku wystąpienia przesłanki nieważności względnej – ocenia Agnieszka Zachorska, starszy konsultant podatkowy w kancelarii Pietrusiński.

 

 

Ekspertka wskazuje, że wadą nieważności względnej dotknięte są oświadczenia woli złożone pod wpływem błędu co do treści czynności prawnej, w tym wywołanego podstępem drugiej strony lub groźby bezprawnej drugiej strony.

- Jest to zatem taka sytuacja, w której składający oświadczenie woli drugiej osobie ma błędne przekonanie o treści tego oświadczenia bądź co do okoliczności zawarcia danej czynności prawnej. Gdyby ta osoba nie działała pod wpływem błędu nie złożyłaby takiego oświadczenia woli. Jeśli takie przesłanki nie wystąpią, nie można mówić o uchyleniu oświadczeń woli stron w wyniku wystąpienia przesłanki nieważności względnej – podkreśla Agnieszka Zachorska.

Czytaj też: Prawne aspekty opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych odpłatnego zbycia nieruchomości w drodze umowy dożywocia >>

Ekspertka dodaje, że w takiej sytuacji, późniejsze rozwiązanie umowy dożywocia nie uzasadnia prawa do żądania zwrotu prawidłowo naliczonego i uiszczonego podatku od czynności cywilnoprawnych.  

Podobnie ocenia interpretację kolejny ekspert.

- Zgodzić się należy z dyrektorem KIS, że ustawodawca nie przewidział zwrotu podatku od czynności cywilnoprawnych w sytuacji odstąpienia od umowy – ocenia Stefan Kowalski, radca prawny, partner w Kowalski & Wisła Attorneys. Podkreśla on, że przypadki dotyczące zwrotu podatku od czynności cywilnoprawnych są określone ustawowo i zwrot podatku w opisywanej sprawie jest nienależny.

 - Podobnie wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku  z 30 września 2009 r., sygn. akt  II FSK 880/08 - zauważa Stefan Kowalski.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.