POLSTR (skrót od „Polish Short-Term Rate”) to wskaźnik referencyjny, który ma zastąpić WIBOR. Jest publikowany od kilku miesięcy, a wylicza się go na podstawie jednodniowych depozytów międzybankowych. POLSTR opiera się na historycznych danych transakcyjnych, co odróżnia go od WIBOR. Przekształcenie dotychczasowych kredytów złotówkowych z WIBOR na POLSTR ma się odbyć na podstawie wpisanych do nich klauzul awaryjnych przy zastosowaniu tzw. spreadu korygującego (aby zapewnić, że nowa rata początkowo będzie na podobnym poziomie do starej), a w razie braku odpowiednich postanowień umownych – wprost na podstawie rozporządzenia ministra finansów.
Zaniepokojeni piszą do ministra
Interpelację nr 14078 zgłosiło do Ministra Finansów i Gospodarki pięć posłanek i jeden ich kolega z klubu Prawa i Sprawiedliwości. Posłowie powołali się na artykuły prasowe opisujące reformę zamieszczone w serwisie Prawo.pl oraz na stronie money.pl. - W świetle powyższych publikacji wynika, że szczególnie niejasna jest podstawa prawna, w oparciu o którą wskaźnik POLSTR został opracowany – piszą posłowie. Jeżeli wątpliwości związane z transparentnością oraz procesem wyznaczania POLSTR nie zostaną wyjaśnione, to możliwa jest nowa fala sporów sądowych, podobnych do sporów dotyczących kredytów frankowych. -Te doprowadziły już w przeszłości do paraliżu pracy niektórych sądów. W przestrzeni publicznej brakuje ponadto informacji, kto konkretnie odpowiada za stworzenie metodologii POLSTR oraz jaki organ ponosi odpowiedzialność za jego prawidłowe funkcjonowanie. Co szczególnie niepokojące, procedura w jakiej wprowadzono wskaźnik POLSTR do polskiego porządku prawnego część ekspertów ocenia jako tzw. wrzutkę legislacyjną. Mowa o podstawowym wskaźniku referencyjnym, na którym docelowo oparte będą instrumenty finansowe warte nie miliardy, a biliony złotych, tak jak ma to miejsce w przypadku wskaźnika WIBOR, który POLSTR ma zastąpić. Oznaczałoby to, że kluczowy dla funkcjonowania całej gospodarki wskaźnik referencyjny byłby wprowadzany z pomięciem zasad przyzwoitej legislacji – piszą posłowie, stawiając ministrowi Andrzejowi Domańskiemu konkretne pytania.
Zarzuty wobec reformy
W jesiennym cyklu tekstów Prawo.pl szczegółowo omawiało różne aspekty prawne reformy WIBOR/POLSTR. Dr Kamil Szpyt, radca prawny, wykładowca Uniwersytetu Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie, wskazywał na brak przejrzystości nowego wskaźnika referencyjnego, a przez to zagrożenie ochrony praw konsumenta i trudności z wywiązywaniem się z obowiązków informacyjnych wobec niego przez bank z powodu skomplikowanej metody liczenia POLSTR.
W październiku omówiliśmy artykuł, który opublikowali na łamach „Przeglądu Prawa Handlowego” (nr 10/2025) naukowcy prof. dr hab. Lesław Góral oraz Tobiasz Nowakowski z Uniwersytetu Łódzkiego. Naukowcy ci zarzucili, że art. 61 c ustawy z 5 sierpnia 2015 r. o nadzorze makroostrożnościowym nad systemem finansowym i zarządzaniu kryzysowym w systemie finansowym (tekst jedn. Dz. U. z 2025 r., poz. 819) odwołuje się do kompetencji Komisji Europejskiej. - Ustawodawca niezasadnie bowiem odwołał się do art. 23 b ust. 9 lit. b i c rozporządzenia 2016/1011/UE (tzw. BMR). Przepisy te obejmują bowiem kompetencje zastrzeżone dla KE, ponieważ dotyczą regulacji zastąpienia kluczowego wskaźnika referencyjnego na mocy prawa UE i elementów rozporządzenia wykonawczego. Tylko Komisja Europejska, na gruncie analizowanych przepisów rozporządzenia BMR, została uprawniona do dokonywania odpowiednich istotnych zmian dostosowawczych oraz ustalenia korekty spreadu i jego metody. Tymczasem zasady tranzycji muszą być zgodne wyłącznie z normami prawa krajowego, ponieważ art. 23c BMR zawiera jedynie ogólną kompetencję do określenia zamiennika lub zamienników. Wada ta jednoznacznie wynika z przyczyn leżących po stronie ustawodawcy – napisali Góral i Nowakowski.
Potem w kilku tekstach na naszych łamach różni eksperci zabierali głos w sprawie POLSTR – m.in. Wojciech Kapica, radca prawny współpracujący z sektorem bankowym (Kancelaria Radcy Prawnego Wojciech Kapica) i prof. Marcin Górski – kierownik Katedry Europejskiego Prawa Konstytucyjnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego. Pojawił się też zarzut, że przygotowująca reformę WIBOR/POLSTR Narodowa Grupa Robocza (NGR) działa bez należytego umocowania, w zasadzie nieformalnie.
Portal money.pl w tekście „Reforma WIBOR. Wrzutka i ryzyko na biliony złotych. Prawnicy alarmują” – poza opisaniem ekonomicznych skutków zamiany WIBOR na wskaźnik POLSTR w umowach konsumenckich, B2B oraz instrumentach finansowych takich jak obligacje, instrumenty pochodne itp. – również zapytał kilku prawników o ich opinie co do podstaw prawnych reformy.
Prof. Adam Bieranowski, z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego - w wypowiedzi dla tego portalu – podkreślał, art. 61c ustawy o nadzorze makroostrożnościowym oraz art. 85 ust. 2 ustawy o finansowaniu społecznościowym budzą poważne wątpliwości konstytucyjne. W doktrynie i orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego swoboda umów została uznana za zasadę podlegającą szczególnej ochronie konstytucyjnej. Profesor podkreśla, że przy ocenie zgodności regulacji z Konstytucją należy uwzględnić także zasadę proporcjonalności oraz standard ochrony konsumenta. -Ingerencja ustawodawcy nie może pogarszać sytuacji konsumenta względem przedsiębiorcy i powinna następować wyłącznie w drodze ustawy, a nie rozporządzenia – zwłaszcza wydanego na podstawie tzw. normy blankietowej, wprowadzonej do systemu prawnego wrzutką – wskazywał.
Cena promocyjna: 125.1 zł
|Cena regularna: 139 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 97.3 zł
Inna cytowana ekspertka, prof. Edyta Rutkowska-Tomaszewska z Uniwersytetu Wrocławskiego, podkreślała, że taka ingerencja w stosunki umowne, zwłaszcza kredytowe o zmiennej stopie procentowej, jest sprzeczna z konstytucyjnie chronioną zasadą swobody umów. Jej ograniczenia mogą wynikać wyłącznie z przepisów rangi ustawowej, a nie z rozporządzenia wykonawczego.
Z kolei na naruszenie prawa UE zwracała uwagę prof. Magdalena Matusiak-Frącczak z UŁ. Jak podkreślała, zgodnie z art. 23c BMR właściwe organy państw członkowskich mają ograniczoną kompetencję – mogą jedynie wyznaczyć jeden lub kilka zamienników wskaźnika referencyjnego w sytuacjach ściśle określonych w tym przepisie. Wyłącznie w tym zakresie państwa członkowskie mogą przyjmować środki wykonawcze do BMR. – Ustalanie korekty spreadu, metody jej wyliczenia czy tzw. istotnych zmian dostosowawczych należy wyłącznie do kompetencji Komisji Europejskiej w odniesieniu do wskaźników uznanych za kluczowe. Polska, przekazując te uprawnienia ministrowi finansów, de facto przywłaszczyła sobie kompetencje Komisji, wychodząc poza zakres dopuszczonego upoważnienia do wydania aktu wykonawczego – tłumaczyła profesor.
Co ciekawe, tekst w money.pl o zarzutach wobec reformy WIBOR/POLSTR, na który powołują się posłowie w interpelacji, był jedną z podstaw do przyznania w niedzielę tegorocznej dziennikarskiej nagrody Grand Press Economy 2025, która otrzymała jego autorka, red. Karolina Wysota.
Zarzuty prawników, dyskusja w mediach
Posłowie pytają m.in. w jakim trybie oraz na jakiej podstawie prawnej wskaźnik POLSTR zostanie wprowadzony do polskiego porządku prawnego jako powszechnie stosowany wskaźnik referencyjny? Posłowie chcą też wiedzieć, czy ministerstwo nie dostrzega ryzyka, że wskaźnik POLSTR, podobnie jak wcześniej WIBOR, może stać się przedmiotem masowych pozwów sądowych dotyczących prawidłowości jego wyznaczania. - Do kogo, w ocenie ministerstwa, kierowane powinny być ewentualne pozwy dotyczące rzekomo nieprawidłowego wyznaczania wskaźnika POLSTR? Czy odpowiedzialność za prawidłowość wskaźnika spoczywa na administratorze wskaźnika, na organach nadzorczych, czy na Skarbie Państwa? – czytamy w interpelacji. Posłowie chcą wiedzieć, czy urzędnicy z ulicy Świętokrzyskiej posiadają gwarancję lub potwierdzenie, że wskaźnik POLSTR został opracowany zgodnie z wymogami rozporządzenia BMR i czy przeprowadzono wszystkie procedury zapewniające jego zgodność z prawem europejskim i krajowym.
Niestety, w interpelacji nie padają wprost pytania o dwa zasadnicze problemy. Po pierwsze – czy reforma WIBOR/POLSTR może się opierać na odesłaniu do art. 23b rozporządzenia BMR. Po drugie zaś - czy jest możliwe (na podstawie tego unijnego rozporządzenia) wprowadzenie obok krajowego wskaźnika referencyjnego jednego z kluczowych prawno-ekonomicznych rozwiązań jakim jest tzw. spread korygujący. Brak możliwości zastosowania spreadu korygującego podważałby sens ekonomiczny zamiany WIBOR na POLSTR. A nawet jeśli byłoby to możliwe, to czy taka znacząca ingerencja w treść umów, może się odbyć ministerialnym rozporządzeniem, czy też wymaga interwencji ustawowej. Tymczasem były to kluczowe zarzuty, które stawiają reformie prawnicy.
Interpelacja została przesłana z Sejmu do resortu finansów w piątek 12 bm. Ministerstwo ma – zgodnie z art. 115 Konstytucji RP – 21 dni na pisemną odpowiedź.
Natomiast także w piątek komunikat w sprawie POLSTR wydał Komitet Stabilności Finansowej (KSF) działający przy Narodowym Banku Polskim. -Komitet uznaje, że proces wyznaczenia zamiennika wskaźnika referencyjnego WIBOR w pełni odpowiada standardom międzynarodowym, normom prawa, w tym przepisom rozporządzenia BMR, jak też sprzyja utrzymaniu stabilności finansowej w Polsce – czytamy w lakonicznym komunikacie KSF. Należy jednak zaznaczyć, że częściowo jest to recenzja wyników ich własnej pracy. Dwaj członkowie KSF obecni na posiedzeniu w piątek 12 bm. zasiadają bowiem osobiście w zajmującej się reformą ośmioosobowej Narodowej Grupie Roboczej (chodzi o Juranda Dropa, wiceministra finansów oraz Artura Sobonia, wiceprezesa Narodowego Banku Polskiego). Natomiast dwa kolejne organy państwa obecne w KSF – czyli Bankowy Fundusz Gwarancyjny i Komisja Nadzoru Finansowego – mają w NGR swoich przedstawicieli (są to odpowiednio Grzegorz Owczarek i Marcin Mikołaczyk).
POLSTR w praktyce
Niezależnie od dyskusji o zamianie WIBOR-u na POLSTR, nowy wskaźnik jest wprowadzany już na rynek finansowy w nowych produktach finansowych. Od 1 września br. POLSTR jest oficjalnych wskaźnikiem referencyjnym, na początku listopada Bank Pekao S.A. zaczął oferować pierwsze firmowe kredyty w rachunku bieżącym oparte na POLSTR 1M Stopa Składana. Kilka tygodni później na wypuszczenie serii obligacji skarbowych opartych na tym wskaźników zdecydowało się Ministerstwo Finansów i Gospodarki, które uplasowało na rynku papiery o wartości 1,5 miliarda złotych (przy jeszcze wyższym popycie - na poziomie 1,9 mld zł). Natomiast NGR pracuje nad rekomendacjami dotyczącą konwersji różnych instrumentów z WIBOR na wskaźnik POLSTR. Pod koniec listopada br. NGR przyjęła taką rekomendację dla instrumentów pochodnych, a obecnie trwają dotyczące prace w zakresie zasad i sposobów zamiany wskaźników referencyjnych dla klientów biznesowych.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
