Trybunał w Luksemburgu (TSUE) opublikował szczegółowe uzasadnienie do pytania prejudycjalnego, zadanego kilka tygodni temu przez Sąd Okręgowy w Krakowie (C-607/25), dotyczącego braku górnego limitu oprocentowania kredytów złotówkowych ze wskaźnikiem WIBOR. Sprawa dotyczy jednego z konsumentów, kredytobiorców BNP Paribas Bank Polska S.A., który zaciągnął kredyt w 2019 r. i teraz domaga się uznania za niedozwolone klauzul dotyczących zmiennego oprocentowania (opartych na WIBOR) i zapłaty przez bank prawie 20 tysięcy złotych. Oprócz całej serii zarzutów wobec niedopełnienia obowiązków informacyjnych przez bank dotyczących WIBOR i samego mechanizmu jego ustalania, które sąd przeniósł na plan dalszy, pojawiła się inna kwestia. Sąd zauważył, że wysokość WIBOR powiększona o marżę banku nie jest w żaden sposób umownie ograniczana i w niektórych przypadkach może przekraczać limity wynikające z wyliczenia odsetek maksymalnych.
Cena promocyjna: 125.1 zł
|Cena regularna: 139 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 97.3 zł
Odsetki maksymalne a kredyty z WIBOR
Sąd z Krakowa pyta, czy regulacja krajowa określająca sposób ustalania zmiennej stopy oprocentowania jako wartości wskaźnika referencyjnego oraz wysokości marży ustalonej w umowie o kredyt hipoteczny zapewnia rzeczywistą równowagę stron umowy w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Sąd zaznacza bowiem, że polskie przepisy nie określają maksymalnych granic dopuszczalnego wzrostu wartości wskaźnika referencyjnego. Polska nie określa też – przynajmniej zdaniem sądu - maksymalnych granic dopuszczalnego wzrostu wysokości marży w okresie obowiązywania umowy, zaś maksymalna wysokość dopuszczalnego oprocentowania wynikająca z przepisów o odsetkach maksymalnych umownych może ulegać zmianie w całym okresie obowiązywania umowy. To o tyle istotne, że w skrajnych przypadkach, zgodnie z art. 4 pkt 21 ustawy z 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami (tekst jedn. Dz. U. z 2025 r. poz. 720), nawet przy stałym oprocentowaniu może dojść do sytuacji, gdy będzie ono wyższe niż odsetki maksymalne.
W praktyce problem może wystąpić głównie w razie nagle rosnących bądź malejących stóp procentowych oraz kosztów pożyczania pieniądza, za czym nie będą nadążały urzędowe zmiany stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego (NBP). Od wysokości stopy referencyjnej NBP zależy w praktyce wysokość odsetek maksymalnych. Zgodnie bowiem z brzmieniem art. 359 par. 2 kodeksu cywilnego, odsetki maksymalne to obecnie dwukrotność odsetek ustawowych. Wysokość aktualnych odsetek ustawowych – a więc pośrednio również odsetek maksymalnych - ogłasza minister sprawiedliwości przez obwieszczenie w Monitorze Polskim. Obecnie, od 3 listopada br., odsetki ustawowe wynoszą 8 proc. w stosunku rocznym, co oznacza, że odsetki maksymalne to 16 proc. rocznie. Niemniej jednak resort sprawiedliwości nie ustala odsetek ustawowych dowolnie, ale stanowią one sumę 3,5 punktu procentowego i wysokości stopy referencyjnej NBP (obecnie jest to 4,5 proc.). Kredytobiorcę zastanowiła jednak informacja podawana przez bank przy zaciąganiu kredytu, że może dojść w jego sytuacji do tego, że jego rzeczywista roczna stopa oprocentowania (RRSO) mogłaby w niektórych sytuacjach przewyższać limit odsetek maksymalnych.
W kontekście pytania prejudycjalnego do TSUE warto podkreślić, że nie dochodzi do regularnym zmian odsetek maksymalnych. W tym roku wysokość tych odsetek zmieniała się już czterokrotnie, natomiast np. w 2024 r. nie doszło do tego ani razu. W rekordowym 2022 r. wysokość odsetek ustawowych zmieniała się natomiast aż osiem razy. W przypadku kredytobiorcy BNP Paribas w ciągu sześciu lat obsługi kredytu hipotecznego, odsetki maksymalne kształtowały się – po kilka razy idąc w górę, a potem spadając – w przedziale 7,2 - 20,5 proc. w skali roku, w więc bardzo szerokim (był to okres pandemii COVID-19, gdy stopy procentowe były niskie i wojny ukraińsko-rosyjskiej, gdy oprocentowanie gwałtownie poszło w górę).
-Obciążenie ekonomiczne konsumenta przy tak ukształtowanej regulacji krajowej może wzrosnąć poza granice przewidziane w przywołanym przepisie dyrektywy 93/13/WE, który to stan powoduje powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta. Trudno również przyjąć, aby przy tak ukształtowanej regulacji krajowej konsument - pomimo udzielonych pouczeń o ryzyku zmiennej stopy procentowej - mógł oszacować ekonomiczne skutki związania się taką umową, skoro górna granica jego odpowiedzialności faktycznie nie jest mu znana – pisze sąd w uzasadnieniu pytania do TSUE.
POLSTR niewiele zmieni
Pytanie do TSUE jest o tyle istotne, gdyż przyszła reforma wskaźników referencyjnych, czyli zastąpienie WIBOR nowym – planowanym od przełomu 2027/2028 – wskaźnikiem POLSTR, może od strony finansowej niewiele zmienić w sytuacji kredytobiorców. Stawki WIBOR i POLSTR będą co prawda liczone w inny sposób, gdyż ten pierwszy wybiega w przyszłość, natomiast ten drugi uwzględnia składane dane historyczne. Niemniej jednak – w obecnych symulacjach - nie odbiegają one radykalnie od siebie. Ponadto, w założeniu reformy przewidziany jest też tzw. spread korygujący, mający jeszcze bardziej zniwelować różnice pomiędzy dotychczasowym a przyszłym oprocentowaniem. Abstrahując od wątpliwości legislacyjno-konstytucyjnych dotyczących wprowadzenia do polskiego prawa spreadu korygującego (pisaliśmy o tym w tekście WIBOR POLSTR kredyty złotówkowe), to zgodnie z art. 61c ustawy z 5 sierpnia 2015 r. o nadzorze makroostrożnościowym nad systemem finansowym i zarządzaniu kryzysowym w systemie finansowym (tekst jedn. Dz. U. z 2025 r., poz. 819) wysokość spreadu ma być ostatecznie określona przez ministra finansów w drodze rozporządzenia. Generalnie chodzi o to, aby poziomy WIBOR i POLSTR zanadto nie odbiegały od siebie. Problem podniesiony w pytaniu prejudycjalnym krakowskiego sądu więc nie zniknie też po zamianie WIBOR-u na POLSTR.
Według stanu na 13 bm. w sprawie pytania z Krakowa nie ma jeszcze wyznaczonego żadnego terminu procesowego – ani rozprawy, ani tym bardziej orzeczenia.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
