Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 22 lipca 2020 r., sygn. akt K 4/19, dotyczy zgodności z Konstytucją przepisów ustawy z 7 czerwca 2018 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw w zakresie, w jakim przewidywały zmianę z mocą wsteczną od 1 stycznia 2018 r. definicji budowli na potrzeby podatku od nieruchomości, co powodowało obniżenie podatku od nieruchomości należnego od elektrowni wiatrowych.
Należy pamiętać, że zaskarżone przepisy obniżające podatek od elektrowni, przywracały poziom opodatkowania obowiązujący do końca 2016 r. Podatek uległ wielokrotnemu podwyższeniu od 1 stycznia 2017 r. na skutek zaskakującej dla podatników zmiany wprowadzonej ustawą o inwestycjach w elektrownie wiatrowe. Ostatecznie ustawodawca zdecydował się wycofać z tego podwyższenia podatku począwszy od 2018 r. wprowadzając przepisy, które stały się przedmiotem omawianego wyroku TK.
Gminy: Prawo nie może działać wstecz
Rady dwóch gmin na terenie których znajdują się elektrownie wiatrowe wystąpiły do Trybunału z wnioskiem o zbadanie, czy zmiana prawa z mocą wsteczną, pozbawiająca gminy części wpływów budżetowych z tytułu podatku od nieruchomości, nie narusza wywodzonej z zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji) zasady lex retro non agit (zakaz działania prawa wstecz). Trybunał przychylił się do stanowiska gmin, wskazując że retroaktywność zmian prawa jest dopuszczalna tylko w wyjątkowych sytuacjach, gdy spełnione są łącznie określone przesłanki, tj. gdy dany problem prawny nie mógł być rozwiązany przez ustawodawcę bez użycia przepisów działających wstecz, wprowadzona zmiana jest korzystna dla części adresatów normy nie powodując negatywnych skutków dla innych adresatów oraz jest wprowadzana z zachowaniem zasady proporcjonalności. W opinii TK wszystkie te zasady zostały w omawianej sprawie naruszone. Zdaniem Trybunału ustawodawca miał możliwość wprowadzenia zmian z zachowaniem stosownego vacatio legis, jednak z niego nie skorzystał. Co więcej, obniżenie podatku dla właścicieli elektrowni wiatrowych spowodowało pomniejszenie budżetów gmin o kwoty podatku od nieruchomości, które zostały w nich zaplanowane. W ten sposób zdaniem TK ustawodawca poprawiając sytuację jednych obywateli (właścicieli wiatraków) pogorszył sytuację innych (mieszkańców gmin, których budżety uległy zmniejszeniu w trakcie roku).
Zobacz również: W podatkach prywatni właściciele gruntu traktowani jak firmy >>
TK: Przepisy straci moc obowiązującą za 18 miesięcy
Co ważne Trybunał skorzystał z uprawnienia do odroczenia terminu utraty mocy obowiązującej niezgodnej z Konstytucją przepisu. Zgodnie z wyrokiem ustawodawca ma 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w dzienniku ustaw na wprowadzenie zmian legislacyjnych usuwających niezgodność omawianych przepisów z Konstytucją. TK podkreślił, że ustawodawca ma w tym zakresie dużą swobodę, może np. wprowadzić rekompensatę dla gmin z tytułu utraconych dochodów budżetowych, w ten sposób usuwając przesłankę do uznania retroaktywnej zmiany przepisów za niekonstytucyjną.
Wyrok TK to dodatkowe pieniądze dla gmin…
Wyrok jest jednoznacznie korzystny dla gmin na terenie, których znajdowały się w 2018 roku elektrownie wiatrowe. Trybunał przede wszystkim uznał ich legitymację do złożenia skargi, wskazując, że zaskarżone przepisy naruszyły ich chronione konstytucyjnie prawa. Co prawda, jak wskazano w ustnym uzasadnieniu wyroku, gminy nie są podatnikami podatku od nieruchomości więc nie można w stosunku do nich dopatrywać się naruszenia praw przysługującym podatnikom, jednak ochronie podlega ich zagwarantowane w art. 167 Konstytucji prawo do udziału w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań. Prawo to, zdaniem TK, uległo naruszeniu w wyniku retroaktywnego, naruszającego zasadę demokratycznego państwa prawnego, zmniejszenia ich wpływów budżetowych za rok 2018.
Co szczególnie istotne, niezależnie od metody jaką do rozwiązania problemu niekonstytucyjności przepisów wybierze ustawodawca, co do zasady można oczekiwać, że gminy otrzymają zastrzyk środków finansowych do swoich budżetów – albo w formie zwiększonych wpływów z tytułu podatku od nieruchomości za 2018 rok ściągniętych od podatników, albo w formie rekompensaty utraconych dochodów otrzymanej z budżetu państwa.
Cena promocyjna: 103.2 zł
|Cena regularna: 129 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 51.6 zł
… ale źródło niepokoju dla przedsiębiorców
Z perspektywy przedsiębiorców działających w branży energii wiatrowej wyrok TK może budzić niepokój, jednak jest za wcześnie by określić czy i w jakim zakresie ich finanse ucierpią. Po pierwsze jak wskazano powyżej TK wskazał w ustnym uzasadnieniu wyroku, iż ustawodawca może zdecydować się na usunięcie niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów poprzez zrekompensowanie gminom utraconych dochodów budżetowych. W takiej sytuacji skutki finansowe wyroku TK zostałyby zdjęte z barków przedsiębiorców przez państwo. Po drugie należy wskazać, iż ustawa powodująca zmniejszenie od 1 stycznia 2018 r. wysokości zobowiązania w podatku od nieruchomości od budowli elektrowni wiatrowych została przyjęta 7 czerwca 2018 r. Powstaje zatem pytanie czy stwierdzona przez TK niekonstytucyjność przepisów z powodu ich retroaktywności oznacza, że za niezgodne z Konstytucją należy uznać obniżenie podatku za pierwszą połowę 2018 r., czy też za cały 2018 rok. W ustnym uzasadnieniu wyroku TK sprawy tej jednoznacznie nie poruszył, tymczasem można argumentować, że obniżenie podatku za miesiące 2018 roku następujące po miesiącu opublikowania ustawy nie narusza zasady niedziałania prawa wstecz.
Właściciele elektrowni wiatrowych powinni więc w najbliższych miesiącach z uwagą śledzić proces legislacyjny by dowiedzieć się jaki będzie rzeczywisty wpływ omawianego wyroku na ich rozliczenia podatkowe.
Autor: dr Adam Kałążny, radca prawny – zespół ds. podatku od nieruchomości Deloitte
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
