We wniosku o wydanie indywidualnej interpretacji podatniczka podała, że w 2013 r. umową darowizny nabyła nieruchomość obciążoną hipotekami zabezpieczającymi zaciągnięty przez darczyńców kredyt. W 2014 r. za zgodą udzielającego kredytu banku przystąpiła do długu do wysokości oszacowanej wartości nieruchomości i przeniosła na rzecz banku własność tej nieruchomości, uzyskując zwolnienie z długu. Zadała pytanie organom skarbowym, czy przeniesienie własności nieruchomości w zamian za zwolnienie z długu w ramach świadczenia w miejsce wykonania stanowi odpłatne zbycie tej nieruchomości w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i skutkuje obowiązkiem zapłaty podatku na zasadach określonych w art. 30e ust. 1 tej ustawy. Przedstawiła swoje stanowisko, że opisana czynność nie stanowi odpłatnego zbycia nieruchomości i nie powoduje powstania obowiązku zapłaty podatku.
Zdaniem fiskusa było to odpłatne zbycie
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał stanowisko skarżącej za nieprawidłowe. Wskazał, że przeniesienie prawa własności nieruchomości na rzecz banku celem zwolnienia się z obowiązku zapłaty obciążającego tę nieruchomość długu hipotecznego stanowi formę odpłatnego zbycia prawa własności nieruchomości w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a ustawy o PIT, bowiem odpłatne zbycie oznacza każde przeniesienie prawa własności lub praw majątkowych w zamian za korzyść majątkową. Świadczenie w miejsce wykonania nie następuje pod tytułem darmym, gdyż przenoszący własność nieruchomości otrzymuje mające określoną wartość majątkową świadczenie wzajemne, polegające na zwolnieniu z długu, a więc zmniejszeniu pasywów majątku.
Podatniczka zaskarżyła tę interpretację do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.
Czytaj także: Darowizna przedsiębiorstwa córkom podlega opodatkowaniu VAT>>
Nie ma przyrostu majątku
WSA w Poznaniu uwzględnił jej skargę i uchylił zaskarżoną interpretację. Sąd stwierdził, że skutkiem przeniesienia prawa własności nieruchomości w zamian za zwolnienie z długu nie jest odpłatne zbycie tej nieruchomości, ponieważ przenoszący tę własność nie uzyskuje żadnego przysporzenia w rozumieniu art. 9 ust. 1 i ust. 2 ustawy o PIT, to jest nie uzyskuje przyrostu majątku powiększającego jego aktywa. Zdaniem WSA, pogląd ten znajduje potwierdzenie w orzecznictwie NSA oraz pośrednio we wprowadzonym z dniem 1.01.2015 r. art. 14 ust. 2e ustawy o PIT, mocą którego uznano wprawdzie za przychód wysokość zobowiązania z tytułu pożyczki (kredytu), uregulowanego świadczeniem niepieniężnym, ale tylko w rozliczeniu podatkowym pozarolniczej działalności gospodarczej. Skoro zatem przysporzenia majątkowego nie rodzi sama spłata długu pieniężnego, przysporzenia takiego nie może też rodzić spełnienie świadczenia rzeczowego w celu spłaty tego długu, a utożsamianie takiej czynności z odpłatnym zbyciem nieruchomości stanowi niewłaściwą interpretację przepisów podatkowych.
NSA po stronie podatnika
Skargę kasacyjną od tego wyroku złożył Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej. NSA ją jednak oddalił. NSA powołał się na wyroki, które zapadły na tle wypłaty wspólnikowi zysku spółki w formie niepieniężnej, a to w postaci przeniesienia na niego prawa własności nieruchomości, względnie wypłaty wspólnikowi w takiej formie wynagrodzenia za umorzone udziały i dotyczyły rozliczeń podlegających podatkowej kwalifikacji zarówno w podatku dochodowym od osób fizycznych, jak i podatku dochodowym od osób prawnych. Zawarto w nich zgodną ocenę, że w żadnym z wymienionych przypadków nie dochodzi do odpłatnego zbycia nieruchomości, bowiem w rezultacie przeprowadzonej czynności po stronie podmiotu wyzbywającego się prawa własności nieruchomości nie wzrasta wartość aktywów, a jedynie ulega zmianie ich rodzaj i struktura. Świadczeniu przenoszącego prawo własności nieruchomości nie odpowiada bowiem jakiekolwiek świadczenie wzajemne podmiotu nabywającego własność nieruchomości, co oznacza, że czynność ta jest nieekwiwalentna, a zatem nieodpłatna. Zdaniem NSA, jakkolwiek zmiana pierwotnego przedmiotu świadczenia ma znaczenie na gruncie cywilnoprawnym, nie może jednak modyfikować obowiązku podatkowego, który ma charakter administracyjnoprawny.
Zdaniem NSA, choć rzeczywiście cena zbycia nie musi być wyrażona w pieniądzu i może ją także stanowić zwolnienie z długu lub potrącenie wierzytelności wzajemnych, niemniej wątpliwe jest już twierdzenie, że czynność ma charakter ekwiwalentny ze względu na to, że korzyść majątkową uzyskuje każda z jej stron. W takim rozumieniu ekwiwalentności czynności prawnej, jakie w odniesieniu do rozpoznania przychodu z odpłatnego zbycia nieruchomości za prawidłowe uznaje NSA, konieczne jest stwierdzenie uzyskania przez przenoszącego prawo własności nieruchomości określonego przysporzenia majątkowego, a zaistnienia takiego skutku przeniesienia prawa własności nieruchomości w zamian za zwolnienie z długu nie wykazano.
NSA uznał, że wbrew stanowisku organu interpretacyjnego przeniesienie prawa własności nieruchomości w zamian za zwolnienie z długu nie ma odpłatnego charakteru, gdyż przenoszący to prawo nie uzyskuje przysporzenia majątkowego – nie powiększają się jego aktywa majątkowe, a jedynie zmienia się ich struktura.
Fundacja Praw Podatnika chwali orzeczenie
- Sąd uznał, że przeniesienie prawa własności nieruchomości w zamian za zwolnienie z długu hipotecznego obciążającego tę nieruchomość, dokonane w ramach czynności tak zwanego świadczenia w miejsce wykonania (datio in solutum) nie stanowi odpłatnego zbycia nieruchomości w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym - a zatem nie powoduje powstania przychodu podlegającego opodatkowaniu. To bardzo słuszny pogląd – ocenił Marek Isański, prezes Fundacji Praw Podatnika.
- Mam nadzieję, że oznacza to przełom w podejściu sądu administracyjnego do opodatkowania podatkiem dochodowym zbycia mieszkań, że konsekwencją tego wyroku jest dostrzeżenie przez sąd, że przychodem podlegającym opodatkowaniu jest jedynie przysporzenie majątkowe, a nie wartość zbywanej nieruchomości nie uwzględniająca obciążeń hipotecznych – stwierdził Isański.
Jego zdaniem, absurdem byłoby to, aby brak przychodu dotyczył jedynie przejętych przez bank nieruchomości w zamian za zwolnienie z długu. - Brak jest uzasadnienia, aby opodatkowywać osoby, które obciążone hipoteką mieszkanie sprzedadzą osobie trzeciej i z ceny sprzedaży spłacone zostanie zadłużenie do banku. Trudno sobie wyobrazić, aby w cywilizowanym państwie o podatku decydowało to kto jest nabywcą – podkreślił Marek Isański.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 lipca 2020 r. sygn. akt II FSK 1196/18.
