Gmina jako zarejestrowany, czynny podatnik VAT, wykonujący zadania publiczne o znaczeniu lokalnym, jest właścicielem nieruchomości gruntowej, na której umiejscowiony został budynek stanowiący siedzibę urzędu gminy. Od 1993 r. gmina odpłatnie wynajmowała zainteresowanej spółce jeden z lokali budynku urzędu na podstawie umowy najmu. Po 26 latach, z powodu wzrostu ilości zadań własnych i zleconych oraz braku innego lokalu możliwego do wykorzystania, gmina postanowiła odzyskać pomieszczenie, po czym wypowiedziała umowę najmu z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia i jednocześnie wezwała spółkę do opróżnienia, opuszczenia i wydania przedmiotu umowy w określonym terminie.

Spółka kilkukrotnie zwracała się i ponawiała swoją prośbę o cofnięcie wypowiedzenia lub ustanowienie służebności przesyłu z uwagi na zamontowanie w wynajmowanym lokalu urządzeń służących świadczeniu usług telekomunikacyjnych dla mieszkańców gminy. Podnosiła, że gmina jako właściciel nieruchomości ma ustawowy obowiązek umożliwienia operatorom – przedstawicielom spółki dostępu do nieruchomości celem umieszczenia obiektów i urządzeń infrastruktury telekomunikacyjnej, ich eksploatacji i konserwacji. Ostatecznie sprawa trafiła do sądu w związku z wnioskiem spółki o ustanowienie na jej rzecz służebności przesyłu, jednak postępowanie do czasu wydania interpretacji nie zostało prawomocnie zakończone.

Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Mejka Anna, Kryteria ustalania wysokości wynagrodzenia za korzystanie ze służebności przesyłu >

 

Prawo nieruchomości. Zbiór przepisów

Sprawdź  

Brak obciążenia kosztami wynajmu

Gmina od chwili wygaśnięcia umowy najmu nie obciążała spółki za korzystanie z lokalu, bowiem nie akceptowała aktualnego stanu rzeczy, ukazując to zarówno w prowadzonej ze spółką korespondencji jak i na etapie postępowania sądowego. Jedyne, czego chciała to odzyskać lokal i móc przeznaczyć go na własne potrzeby. Jednakże spółka wyraziła chęć uregulowania należności za okres bezumownego korzystania z lokalu. Z powodu ograniczenia swobody gminy odnośnie dysponowania przedmiotowym lokalem w okresie jego bezumownego wykorzystania przez spółkę, gmina wyraziła aprobatę co do propozycji spółki z uznaniem należności za formę rekompensaty z uwagi na brak możliwości dysponowania zajętym lokalem użytkowym i wynikłe z tego tytułu szkody. Z zapytaniem, czy od otrzymanej kwoty należności z tytułu bezumownego korzystania z lokalu istnieje obowiązek dokonania rozliczenia VAT, gmina zwróciła się do organu interpretującego, uważając, że we wskazanej sytuacji powyższe zobowiązanie nie istnieje.

Wskazała, że od samego początku demonstrowała brak zamiaru kontynuowania usługi najmu, w prowadzonej korespondencji każdorazowo podtrzymywała swoje stanowisko, nieustannie chciała wykorzystać lokal na własne potrzeby w ramach prowadzonej działalności i nie wyrażała zgody, ani wyraźniej ani dorozumianej, na dalsze korzystanie z nieruchomości. Odnosząc się do samego podatku podniosła, że dla opodatkowania VAT istotny jest faktyczny przebieg danej czynności i osiągnięty z tego tytułu rezultat zgodny z zamiarem umawiających się stron. Usługa to zarówno działanie jak i zaniechanie związane z bezpośrednim konsumentem odnoszącym korzyść i o bezpośrednim charakterze skutkującym płatnością w zamian za świadczenie.

Zobacz również: Trzeba płacić VAT, gdy sprzedaż wykracza poza zwykły zarząd prywatnym majątkiem >>

 

Kluczowa zgoda na dalsze użytkowanie nieruchomości

Co istotne, gmina jako wnioskodawca stwierdziła, że jeżeli okoliczności sprawy wskazują na chociażby dorozumianą zgodę właściciela nieruchomości na użytkowanie danego obiektu przez dotychczasowego użytkownika, to czynność podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług w rozumieniu ustawy o VAT. Z drugiej strony, jeżeli korzystanie z nieruchomości ma miejsce bez zgody właściciela, bez jakiegokolwiek stosunku czy tytułu prawnego skutkującego spełnieniem świadczenia wzajemnego, czynność w ocenie wnioskodawcy nie podlega opodatkowaniu VAT. Otrzymywana płatność zostaje uznana za odszkodowanie, a nie wynagrodzenie za świadczenie usług. Zdaniem wnioskodawcy, w momencie wygaśnięcia umowy najmu wygasł również stosunek umowny, a po stronie gminy jako właściciela powstało roszczenie w stosunku do spółki o wyrównanie szkody, zatem gmina nie świadczyła na rzecz spółki usługi opodatkowanej VAT. Na potwierdzenie swojej tezy wnioskodawca powołał się na inne interpretacje podatkowe dyrektora KIS – m.in. z 24 czerwca 2022 r., nr 0111-KDIB3-1.4012.151.2022.2.MSO, a także na orzecznictwo sądów administracyjnych, w tym wyrok WSA w Krakowie z 16 grudnia 2021 r., sygn. I SA/Kr 951/21.

 

Stanowisko gminy jako wnioskodawcy uznano za prawidłowe (interpretacja indywidualna z 10 stycznia 2023 r., nr 0111-KDIB3-1.4012.757.2022.1.KO). Dyrektor KIS podkreślił, że szkoda, za powstanie której dłużnik jest zobowiązany do wypłaty odszkodowania, polega na nienależytym wykonaniu lub niewykonaniu zobowiązania, do czego dochodzi adekwatny związek przyczynowy pomiędzy czynnością a szkodą. Odnośnie samego opodatkowania bezumownego korzystania z nieruchomości, to kluczowe jest istnienie zgody na użytkowanie. Jak wskazał organ, jeżeli podejmowane są jakiekolwiek kroki ku wyegzekwowaniu nieruchomości, w tym powództwo sądowe, to nie istnieje stosunek prawny związany z realizacją wzajemnych świadczeń, dlatego też świadczenie nieoparte na jakimkolwiek tytule prawnym nie podlega opodatkowaniu VAT. Wypłacone odszkodowanie nie stanowi płatności za świadczone usługi, jest rekompensatą za pozbawienie prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością przez właściciela.

Zobacz procedurę w LEX: Piaskowska Olga Maria, Postępowanie o ustanowienie służebności przesyłu >

Należy jednak podkreślić, że wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy podlega opodatkowaniu, jeżeli istnieje zgoda pomiędzy właścicielem a użytkownikiem, także w postaci tolerowania użytkowania przy braku formalnego stosunku prawnego. Na marginesie organ interpretujący podniósł, że bezumowne korzystanie z cudzej własności powoduje istnienie prawa do wynagrodzenia za bezprawne korzystanie z nieruchomości wraz z prawem żądania naprawienia szkody wynikłej z tytułu bezprawnego korzystania. Żądanie wynagrodzenia nie stanowi należności za wykonanie usługi, ale jest to rodzaj odszkodowania za niemożność pobierania pożytków.

Czytaj w LEX: Milczarek Marcin, Ustanawianie służebności a stawka VAT na przykładach >

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.