Mazars opublikował właśnie najnowszy raport dotyczący opodatkowania w Europie Środkowo-Wschodniej. Wynika z niego, że w czasie pandemii COVID wśród rozwiązań dostępnych w Polsce w ramach tarcz antykryzysowych najkorzystniejsze było zwolnienie ze składek na ubezpieczenie społeczne. Firmy doceniły także świadczenia oferowane w ramach Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Przegląd 21 systemów podatkowych
Dziewiąta edycja przewodnika podatkowego CEE, opracowanego przez międzynarodową firmę audytorską i konsultingową Mazars, zawiera przegląd reżimów podatkowych w 21 krajach. Publikacja z 2021 r. koncentruje się na kosztach pracy, podatkach pośrednich, a także różnych aspektach opodatkowania przedsiębiorstw i cen transferowych. Globalna pandemia wywołała kilka zmian w systemach podatkowych w regionie. Raport koncentruje się jednak w głównej mierze na trendach długoterminowych, ponieważ decyzje inwestycyjne najlepiej poparte są analizą trendów i zmian w regionalnych reżimach podatkowych, zarówno w porównaniu historycznym, jak i geograficznym.
Zobacz również: Porozumienie w ramach OECD - szykuje się wielka reforma międzynarodowego opodatkowania >>
Niższe koszty pracy i wynagrodzeń
Z raportu wynika, że w 2021 r. podatki i składki związane z pracą i wynagrodzeniami nadal spadają. Ich rzeczywiste stawki różnią się jednak w zależności od regionu. Co istotne, Czechy zdecydowały się na powrót z opodatkowania liniowego do progresywnego. Podobne decyzje podjęły m.in.: Austria, Niemcy, Słowenia, Chorwacja i Słowacja. Inne kraje, takie jak Bułgaria, Rumunia, Ukraina i Węgry, nadal stosują zryczałtowany podatek dochodowy.
Zobacz procedurę w LEX: Wybór opodatkowania w formie podatku liniowego >
Czytaj w LEX: Opłacalność wyboru liniowej stawki podatku na przykładach >
Średnia regionalna całkowitych kosztów wynagrodzeń pracodawców pozostaje niezmieniona i wynosi 160 procent płac netto, ale wartość ta różni się znacznie w zależności od kraju. Wśród podatków i składek stosunek kosztów pracodawcy do wynagrodzenia brutto wynosi średnio 15 procent, ale istnieje różnica ponad 30 punktów procentowych między najniższą i najwyższą składką pracodawcy. Dwie skrajne wartości (obciążenie składkami wynosi poniżej 5 proc. w Rumunii i powyżej 30 proc. na Słowacji) również podkreślają ograniczenia porównywalności odpowiednich systemów podatkowych.
Szczególnie wysoki VAT
Z raportu wynika, że w ciągu ostatniego roku stawki VAT w całym regionie nie uległy zmianie. Poziom podstawowego opodatkowania VAT wynosi średnio 21 proc. Także i w tym zakresie występują istotne różnice regionalne. Standardowe stawki podatku VAT 27 proc., 25 proc. i 23 proc., występują odpowiednio, na Węgrzech, w Chorwacji i Polsce i pozostają szczególnie wysokie. Dla porównania w Niemczech, gdzie średnia płaca jest już bliska 4 tys. euro, podstawowa stawka VAT wynosi 19 proc. Autorzy raportu zauważają także, że przed pandemią rządy dążyły do czerpania zysków z rosnącej konsumpcji, a podatki pośrednie stały się głównym źródłem dochodów budżetu publicznego.
- Ostatnie lata przyniosły wiele zmian w Polsce w obszarze CIT, w tym m.in. inne rozszerzenie obowiązków CIT na spółki komandytowe i niektóre spółki jawne, wymóg publikowania informacji o realizacja strategii podatkowych oraz możliwość korzystania z tzw. „estońskiego CIT”, co umożliwia odroczenie płatności podatku. Polskie organy podatkowe coraz bardziej interesują się jednak cenami transferowymi. Wprowadzone zostały nowe wymogi raportowe i dokumentacyjne – zaznacza Kinga Baran, partner, szef Działu Doradztwa Podatkowego w Mazars Polska.
Zobacz w LEX: Kalendarz najważniejszych zmian w podatkach w 2021 r. >
Same stawki to nie wszystko
- Moim zdaniem raporty te rodzaju są przydatne, bo przedstawiają ogólny zarys systemu podatkowego i umożliwiają dokonanie pewnych porównań między jurysdykcjami. Nie widać w nich jednak tego, co jest zmorą polskiego podatnika – narastającej lawinowo ilości przepisów przy ich marnej legislacyjnej jakości. Dezynwoltura, z jaką ustawodawca traktuje zasady poprawnej legislacji, jest uderzająca – komentuje dr hab. Hanna Filipczyk. Zwraca także uwagę, że vacatio legis kurczy się w przypadku wszystkich aktów prawnych, ale w przypadku rozporządzeń zmniejsza się spektakularnie. Praktycy mówią, że praca w podatkach to teraz często zarządzanie chaosem.
Zobacz również: Podatnicy źle znoszą częste zmiany prawa, nawet jeśli są dobre >>
- Przypuszczam, że we wszystkich badanych krajach znaczną część uwagi podatników w ostatnim roku angażowały przepisy wprowadzone w związku z COVID-19. W Polsce ubiegły rok zaowocował ogromną liczbą nowych przepisów, epizodyczną regulacją mającą na celu poradzenie sobie z różnorodnymi konsekwencjami pandemii, ale także przepisami wprowadzającymi nowe podatki i opłaty oraz poważnie modyfikującymi zasady opodatkowania starymi (podatkami dochodowymi i VAT) – zaznacza dr hab. Hanna Filipczyk. W tej pierwszej grupie znajdują się przepisy ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Nasza rozmówczyni przypomina, że cały proces legislacyjny tej ustawy trwał w obu izbach pięć dni, ustawa już w swojej pierwotnej postaci nie była przemyślana, miała istotne techniczne i merytoryczne braki. Jak podpowiada baza LEX, od czasu uchwalenia została zmieniona 32 ustawami 81 razy, wydano do niej również 77 rozporządzeń.
- To niewiarygodne. Tarcza antykryzysowa to obecnie wydanie 9.0. Część zmian w przepisach wymusiła oczywiście dynamika pandemii, inne jednak to wynik błędów w redakcji przepisów. A przecież te przepisy (ich „podatkowe” fragmenty) to tylko część nowych nabytków w dziedzinie prawa podatkowego - zwraca uwagę dr hab. Hanna Filipczyk.
Zobacz procedurę w LEX: Narzędzia podatkowe i kadrowe tarczy antykryzysowej 9.0 wspierające zwalczanie pandemii koronawirusa >
- Moim zdaniem, niezwykle ekstrawaganckim pomysłem ustawodawcy (a właściwie rzeczywistego projektodawcy podatkowego, czyli Ministerstwa Finansów) było wprowadzanie ważnych zmian w systemie podatkowym w trakcie pandemii, czyli wtedy, gdy podatnicy mierzyli się z trudnościami – wprowadzanie nowych podatków lub opłat (cukrowej, „małpkowej” itd.), reformowanie starych. Agresywny marketing, którym charakteryzują się od jakiegoś czasu działania MF, nie przesłoni rzeczywistości. Liczba podatników, którzy wybrali estoński CIT, jest trzycyfrowa. Czy warto było wszystkim zawracać głowę tym rozwiązaniem? – punktuje dr hab. Hanna Filipczyk.
Czytaj w LEX: Estoński CIT w praktyce >
System podatkowy to nie tylko stawki
Polski system podatkowy podobnie ocenia także dr hab. Wojciech Morawski, prof. UMK, kierownik Katedry Prawa Finansów Publicznych UMK w Toruniu. Jego zdaniem, system podatkowy to nie tylko stawki i konstrukcje prawne, które da się zestawić z tymi obowiązującymi w innych krajach. Dla podatnika istotna jest jego stabilność, klarowność, a także to, czy istnieje element zaufania w relacji między nim a organem.
- O stabilności systemu podatkowego w Polsce w ogóle nie warto mówić. To system ciągłej zmiany, system nieraz śmiałych, ale nie przemyślanych reform, gdzie prawodawca uczy się na błędach – twierdzi prof. Morawski. Podkreśla także, że zaufania miedzy podatnikiem a organem podatkowym po prostu nie ma. - Smutny los interpretacji indywidualnych, które de facto w znacznym stopniu utraciły już swój ochronny charakter dla podatnika jest tego przykładem. Cieszy jednak to, że kierownictwo Ministerstwa Finansów rozumie, że bez zapewnienia podatnikowi poczucia względnej pewności prawa, nawet najlepsze rozwiązania prawne nie mają sensu. Jednak próby realizacji tej idei są dyskusyjne. Mamy więc np. objaśnienia podatkowe, które są właściwie książkami wyjaśniającymi, a nieraz i zmieniającymi (de facto) ustawy podatkowe – twierdzi prof. Morawski. Nasz rozmówca odnosi także wrażenie, jakby proces pisania objaśnień był dla MF kolejnym etapem procesu prawodawczego, gdzie wychodzą na jaw wszelkie niejasności nie raz w nowiutkiej regulacji prawnej.
Z pełną wersją raportu Mazars można się zapoznać się na stronie >>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
