Pełnomocnictwo jest upoważnieniem nadawanym przez mocodawcę innej osobie - pełnomocnikowi do wykonywania w jej imieniu określonych czynności. Ze swojej natury jest czynnością jednostronną uregulowaną w przepisach kodeksu cywilnego (dalej: kc). Może być udzielone w każdym czasie i w dowolnej formie, chyba, że do dokonania danej czynności konieczna jest forma szczególna np. w celu przeniesienia własności nieruchomości konieczna będzie forma aktu notarialnego, zaś pełnomocnictwo do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku powinno nastąpić w formie pisemnej z podpisem urzędowo poświadczonym.
Czytaj w LEX: Prawa i obowiązki pełnomocników procesowych w praktyce w związku z koronawirusem >
Kiedy można odwołać pełnomocnictwo?
Skoro pełnomocnictwo może zostać udzielone w każdym czasie, w każdym czasie może być także odwołane. Wiąże się to z tym, że między mocodawcą i pełnomocnikiem powinna istnieć relacja zaufania, a w przypadku jego utraty mocodawcy przysługuje uprawnienie do odwołania pełnomocnictwa. Reguluje to przepis art. 101 par. 1 kc. (Zastrzega on jednak brak możliwości odwołania pełnomocnictwa w przypadku, gdy mocodawca zrzeknie się możliwości odwołania z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa.)
Czytaj w LEX: Rola pełnomocnika w uproszczonym postępowaniu restrukturyzacyjnym >
Odwołać, ale w jakiej formie?
Odwołanie pełnomocnictwa może być dokonane w dowolnej formie, nawet jeśli dla jego udzielenie konieczna była forma szczególna. Orzekł o tym Sąd Najwyższy w 1998 roku w sprawie o sygnaturze II CKN 866/97. Pełnomocnik z mocodawcą mogą jednak zawrzeć umowę na podstawie art. 76 kc, w której zastrzegą, iż określona czynność prawna między nimi ma być dokonana w szczególnej formie, czynność ta dochodzi do skutku tylko przy zachowaniu zastrzeżonej formy tzw. pactum de forma. Jednakże, gdy strony zastrzegły dokonanie czynności w formie pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej, nie określając skutków niezachowania tej formy, w razie wątpliwości poczytuje się, że była ona zastrzeżona wyłącznie dla celów dowodowych.
Czytaj w LEX: Rezygnacja z wzorów pouczeń w postępowaniu cywilnym w związku z regulacjami z tarczy 4.0 – konsekwencje prawne >
Czy trzeba informować pełnomocnika?
Odwołanie pełnomocnictwa nie wymaga ani zgody ani potwierdzenia przez pełnomocnika. Może być dokonywane także wbrew jego woli. Zgodnie z obowiązującym prawem mocodawca powinien złożyć pełnomocnikowi oświadczenie woli o odwołaniu jego umocowania. Wynika to przepisu art. 61 kc, który wskazuje się, że oświadczenie woli, jest skuteczne, gdy jego odbiorca mógł zapoznać się z jego treścią. Stanowisko to nie jest jednak jedynym. Piśmiennictwo i doktryna wskazują w ślad za przepisami niemieckimi, że dopuszczalnym jest odwołanie pełnomocnictwa przez oświadczenie woli złożone osobie trzeciej, z którą pełnomocnik miał dokonać czynności prawnej. Taki pogląd pozwala na pozbawienie naszego pełnomocnika umocowania jednocześnie zwalniając mocodawcę z obowiązku informowania go o zmianie swojego oświadczenia woli. Często taka sytuacja może być korzystna dla mocodawców, których łączy szczególna więź emocjonalna, albo pokrewieństwo ze swoimi pełnomocnikami, a co do których mocodawca stracił zaufanie, bądź zmienił zdanie w kwestii reprezentowania jego interesów.
Zobacz procedurę w LEX: Postępowanie z powództwa o zapłatę w razie zarzutu strony pozwanej, że jej pełnomocnik zawierając z powodem umowę sprzedaży przekroczył zakres umocowania >
Przykładowo wyobraźmy sobie sytuację, w której ojciec udziela pełnomocnictwa swojej córce do jego rachunku bankowego i reprezentowania go w czynnościach bankowych. Córka „dbając” o sprawy ojca wzbogaca się wypłacając cyklicznie kwoty pieniędzy. Ojciec orientuje się, że z jego konta znikają pieniądze i chce wypowiedzieć córce pełnomocnictwo. Czy w takiej sytuacji musi złożyć oświadczenie woli o wypowiedzeniu jej stosunku pełnomocnictwa? Teoretycznie tak, co wydaje się być sprzecznym z naturą jednostronnej czynności prawnej jakim jest pełnomocnictwo. W praktyce może złożyć takie oświadczenie woli w banku, który to nie dokona żądanej przez byłego już pełnomocnika czynności prawnej. Podobną sytuację rozstrzygał Sąd Apelacyjny w Warszawie w orzeczeniu o sygnaturze V ACa 503/18.
Czytaj w LEX: Pełnomocnictwo do dysponowania rachunkiem udzielone bankowi na zabezpieczenie jego wierzytelności >
Kolejnym analogicznym przykładem może być sytuacja, w której mocodawca udzielił pełnomocnictwa do odbioru czynszu należnego mocodawcy będącego właścicielem nieruchomości z tytułu najmu. Pełnomocnik okazał się być oszustem i nie przekazywał środków mocodawcy tłumacząc, że nie ma czasu wysłać ich przelewem. Czy słusznym w takiej sytuacji jest obowiązek poinformowania pełnomocnika, o tym, że nie posiada już umocowania i jednocześnie nie wskazać tego lokatorom? Wydaje się, że bardziej klarowną sytuacją będzie poinformowanie lokatora o nieuczciwym pełnomocniku, którego umocowanie odwołano i poleceniu wpłaty czynszu do rąk innej osoby, bądź samego właściciela nieruchomości.
Zobacz także: Pełnomocnictwo ogólne jest zbyt szerokie, a szczególne ‒ zbyt wąskie >>
Wyżej wymienione przykłady wskazujące możliwość odwołania pełnomocnictwa wobec osoby trzeciej, wobec której przedstawicielstwo miało wywoływać skutki prawne wydaje się być słusznym praktycznym rozwiązaniem ułatwiającym kwestię odwołania pełnomocnictwa przez mocodawcę. To właśnie wola mocodawcy w stosunku pełnomocnictwa powinna być wartością nadrzędną wynikającą z natury relacji łączącej pełnomocnika z mocodawcą i to właśnie interesy mocodawcy powinny być jak najsilniej chronione.
Czytaj w LEX: Epidemia koronawirusa a funkcjonowanie kancelarii prawnej w praktyce - kompendium wiedzy >
Mówiąc o odwołaniu pełnomocnictwa, nie sposób nie wspomnieć także o jego ograniczeniu. Do takiego częściowego odwołania pełnomocnictwa stosuje się zasady tożsame z odwołaniem pełnomocnictw, ponieważ takie ograniczenie w pewnym zakresie uszczupla zakres umocowania pełnomocnictwa.
Autorzy: Adwokat Tomasz Krzywański oraz asystent prawnika Olga Sulewska z zespołu doradztwa dla klientów indywidualnych GWW
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej adwokata lub radcy prawnego za niewłaściwe prowadzenie sprawy sądowej >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
