O wydanie interpretacji indywidualnej wystąpił polski bank. Udziela on kredytów indeksowanych walutami obcymi. Ewidencja księgowa kredytu oraz wynikających z niego poszczególnych rat prowadzona jest w walucie obcej. Zatem, aktywa banku, które wynikają z salda zadłużenia są wyceniane dla celów rachunkowych i podatkowych, a różnice kursowe, które powstały w ramach tej wyceny, bank zalicza odpowiednio do przychodów bądź kosztów podatkowych. We wniosku o interpretację bank przedstawił skutki podatkowe po stronie banku związane z kredytami hipotecznymi na gruncie podatku dochodowego od osób prawnych.

Czytaj w LEX: Klauzule abuzywne jako podstawa prowadzenia sprawy frankowej >

 

Wyroki unieważniające umowy

Bank wskazał, że uwzględniając aktualne tendencje orzecznicze, w tym zwłaszcza orzeczenie TSUE, polskie sądy powszechne w sprawach wynikających z pozwów złożonych przez klientów banku wydają wyroki ustalające nieistnienie umowy kredytowej lub stwierdzające jej nieważność. W wyniku wydania wyroków stwierdzających nieważność lub ustalających nieistnienie umowy, dochodzi aktualnie oraz może dochodzić w przyszłości do rozliczeń między kredytobiorcą a bankiem. Oprócz kosztów przewalutowania hipotecznych kredytów indeksowanych, wskutek wydania wyroku stwierdzającego nieważność/nieistnienie umowy, po stronie banku może powstać przychód w postaci świadczenia pieniężnego należnego od kredytobiorcy z tytułu umożliwienia klientom korzystania ze środków pieniężnych będących własnością banku za okres od dnia uruchomienia kredytu do dnia spłaty kredytu hipotecznego indeksowanego. Bank wskazał na możliwe skutki rozliczeń. Zapytał organy skarbowe, czy prawidłowe jest stanowisko, że koszty przewalutowania hipotecznych kredytów indeksowanych powstałe wskutek wydania wyroków stanowią koszty uzyskania przychodów inne niż koszty bezpośrednio związane z przychodami, potrącalne dla celów podatku dochodowego od osób prawnych w dacie ich faktycznego poniesienia.

Czytaj w LEX: Konstruowanie roszczenia w pozwie frankowym – zagadnienia praktyczne >>>

Zobacz również:
Kredyt frankowy nieważny – jak się rozliczyć z bankiem? >>
SA: Bank zwraca pieniądze z powodu abuzywnych klauzul >>

 

W interpretacji z 17 marca br. dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał, że stanowisko banku jest nieprawidłowe (nr 0114-KDIP2-2.4010.44.2023.1.SP). Uznał, że przez pojęcie poniesienia kosztu dla celów podatkowych nie należy rozumieć samego rozpoznania kosztu rachunkowego z tytułu utworzonej rezerwy lub odpisu na spodziewane koszty przewalutowania hipotecznych kredytów indeksowanych. Dopiero w momencie faktycznego poniesienia kosztu przewalutowania hipotecznych kredytów indeksowanych, tj. zaewidencjonowania go w ciężar uprzednio utworzonej rezerwy lub odpisu na straty kredytowe oraz ewentualnie wykazania pozostałego kosztu operacyjnego (w sytuacji powstania nadwyżki), po stronie banku powstanie koszt uzyskania przychodów w rozumieniu art. 15 ust. 1, ust. 4d i 4e ustawy o CIT.

Czytaj w LEX: Czy stronie wadliwej umowy kredytu frankowego przysługuje prawo zatrzymania? - linia orzecznicza >>

 

CIT. Komentarz. Podatki i rachunkowość. Tom I i Tom II ebook

Paweł Małecki, Małgorzata Mazurkiewicz

Sprawdź  

Koszty przewalutowania to koszty pośrednie

Potwierdzenie stanowiska o możliwości prezentacji kosztów przewalutowania hipotecznych kredytów indeksowanych jako pozycji kosztowej znajduje swoje odzwierciedlenie m.in. w wyroku WSA z 10 listopada 2021 r. o sygn. III SA/Wa 1234/21, w którym to sąd wprost wskazał, że podatkowe rozliczenie skutków nieważnej umowy kredytu powinno być dokonane po stronie kosztów a nie po stronie przychodów. Dyrektor KIS uznał, że, kierując się powołanym stanowiskiem sądu administracyjnego, koszty przewalutowania hipotecznych kredytów indeksowanych wskutek wydania wyroków spełniają wszystkie warunki pozwalające do zaliczenia ich do kosztów uzyskania przychodów, zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, a biorąc pod uwagę ich charakter powinny one zostać zakwalifikowane jako koszty inne niż bezpośrednio związane z przychodami, tj. tzw. koszty pośrednie, w rozumieniu art. 15 ust. 4d tej ustawy. Tym samym, koszty przewalutowania hipotecznych kredytów indeksowanych wskutek wydania wyroków powinny być uznane za koszt uzyskania przychodu i powinny być potrącalne dla celów podatku dochodowego od osób prawnych, stosownie do art. 15 ust. 4e ustawy o CIT, nie w momencie utworzenia na nie rezerwy lub odpisu, ale w dacie ich faktycznego poniesienia.

Czytaj w LEX: Zasady rozliczenia stron w razie stwierdzenia nieważności umowy kredytu udzielonego w CHF (teoria salda i teoria dwóch kondykcji) - linia orzecznicza >>

 

Nie tylko korekta przychodów

- Niestety organy skarbowe przyjmują, że w sytuacji, kiedy skutki prawne na gruncie cywilnym występują wstecz (ex tunc), co oznacza, że umowa od chwili zawarcia nie wywołuje skutków prawnych, zwrot wzajemnych świadczeń na gruncie podatkowym powinien być rozpatrywany w kontekście korekty przychodów (art. 12 ust. 3j ustawy o CIT) nie zaś możliwości rozpoznania kosztów podatkowych – wskazuje Agnieszka Fijałkowska-Wocial, doradca podatkowy w Kancelarii LTCA Zarzycki Niebudek Kubicz.

Jej zdaniem, choć w wielu przypadkach wynik podatkowy będzie tożsamy, to należy pamiętać, że stosownie do art. 12 ust. 3I pkt 1 korekty przychodów nie stosuje się do korekty dotyczącej przychodu związanego ze zobowiązaniem podatkowym, które uległo przedawnieniu.

- W konsekwencji podejście organów jest niekorzystne w sytuacji, gdy dojdzie do przedawnienia zobowiązania podatkowego, co w przypadku rozliczeń dokonywanych w rezultacie zapadłych wyroków sądowych będzie sytuacją powszechną. W mojej ocenie, zwrotu wzajemnych świadczeń będących następstwem stwierdzenia przez sąd nieważności czynności prawnej nie można postrzegać wyłącznie w kontekście korekty przychodów – podkreśla Agnieszka Fijałkowska-Wocial.

Czytaj omówienie w LEX: Sędzia, który spłaca kredyt frankowy w niektórych przypadkach podlega wyłączeniu od rozpoznania spraw tego rodzaju  >

Ekspertka wskazuje, że prawo podatkowe wykazuje się znaczną autonomią, tym samym niezasadne jest automatyczne przenoszenie na grunt podatkowy skutku ex tunc nieważności czynności prawnej stwierdzanego w oparciu o przepisy prawa cywilnego. - Tym samym znajduję argumenty uzasadniające dopuszczalność oceny zwrotu wzajemnych świadczeń pod kątem możliwości uznania ich za koszty uzyskania przychodów zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT – podkreśla Agnieszka Fijałkowska-Wocial.

Sprawdź w LEX: Jakie skutki podatkowe niesie za sobą ugoda z bankiem dotycząca spłaty kredytu we frankach szwajcarskich? >  

Kolejny ekspert zwraca uwagę na rangę zawieranych ugód z kredytobiorcami. - Brak możliwości zaliczenia wydatków związanych z przewalutowaniem hipotecznych kredytów indeksowanych do kosztów uzyskania przychodów to dodatkowa sankcja dla banków. Jak słusznie wskazuje organ, w związku z nieważnością umowy kredytowej po stronie banku nie występuje przychód z tytułu odsetek i innych opłat związanych z kredytem – ocenia Łukasz Oleś, adwokat.

Ekspert podkreśla, że na odmienne stanowisko banki mogą liczyć w sytuacji zawarcia ugody z kredytobiorcą, co może przełożyć się na korzystniejsze warunki w przedstawianych w przyszłości propozycjach ugodowych.

WZORY dokumentów w LEX:

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.