Powód Robert B. wniósł do Sądu Okręgowego w Częstochowie przeciwko bankowi pozew o zasądzenie 90 tys. 182 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie. A także - o ustalenie, że umowa o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych zawarta między powodem i pozwanym w czerwcu 2009 r. z chwilą zawarcia aneksu do tej umowy 11 września 2009 wykreowała po stronie powoda zobowiązanie do spełnienia na rzecz pozwanego świadczeń pieniężnych.
Czytaj w LEX: Klauzule abuzywne w umowach z konsumentami - komentarz praktyczny >>
Kredytobiorca wygrywa w I instancji
Sąd Okręgowy w Częstochowie 5 sierpnia 2021 r. zasądził żądaną sumę ale oddalił w całości powództwo o ustalenie. Sąd pierwszej instancji ustalił, że powód w 2009 r był zainteresowany uzyskaniem kredytu złotówkowego w kwocie ok. 500 tys. zł na zakup budynku mieszkalnego.
Zwrócił się do doradcy finansowego o pomoc w wyborze ofert kredytowych banków. Przedstawiono powodowi ofertę kredytu złotówkowego, jednocześnie sugerując, iż w późniejszym okresie będzie można ją przewalutować na walutę CHF, co spowoduje, że zmniejszą się miesięczne raty spłaty kredytu.
WZORY dokumentów w LEX:
- Pozew dotyczący kredytu indeksowanego (pozew frankowy - teoria dwóch kondykcji) >
- Pozew dotyczący kredytu denominowanego (pozew frankowy - teoria dwóch kondykcji) >
Powód nie wiedział, na czym polega przewalutowanie kredytu. Poinformowano go, że kwota kredytu zostanie przewalutowana według kursu CHF w dniu przewalutowania. Doradca nie informował powoda o ryzyku walutowym i nie wyjaśniał, na czym ryzyko polega. Wskazał, że raty po przewalutowaniu mogą wrastać bądź spadać. Powód podpisał oświadczenie dotyczące ryzyka walutowego, które rozumiał, jako możliwość zmian kursów walut, ale nie wiedział, jaki wpływ
Czytaj: Sąd Apelacyjny: Dziubakowie wygrali z bankiem, umowa jest nieważna>>
Umowa kredytu według formularza
Bank oddał do dyspozycji powoda kwotę 538 tys. zł. Ustalono okres kredytowania na 492 miesiące, równe raty kapitałowo odsetkowe, oprocentowanie kredytu marże banku. Wysokość zmiennej stopy procentowej w dniu wydania decyzji kredytowej ustalona została, jako stawka bazowa WIBOR 3M wynosząca 4.64 proc. i powiększona o stałą w całym okresie kredytowania marżę banku w wysokości 7.40 proc.
Umowa zawierała zabezpieczenia spłaty kredytu, w tym zasady dotyczące ubezpieczenia kredytu. Kredyt uruchomiony został w 6 lipca 2009 r.
Przewalutowanie kredytu
W dniu 7 sierpnia 2009 r powód złożył wniosek o zmianę waluty. Wniosek został uwzględniony, w dniu 11 września 2009 r strony podpisały aneks do umowy z dnia 30 czerwca 2009 r. nr (...), w którym zmieniono walutę kredytu na inną w okresie kredytowania. Przewalutowano na CHF kwotę 538 280 zł. Przeliczono ją po kursie kupna waluty CHF według tabeli kursowej banku.
Powód spłacił 360 tys. dochodzone pozwem kwota 90 tys.zł stanowi część spłaconych przez powoda rat kapitałowo odsetkowych.
Sąd Okręgowy uznał, że istota sporu dotyczy ustalenia i oceny czy strony umowy kredytowej ustaliły w sposób zgodny z zasadami współżycia społecznego, zgodny z prawem warunki umowy, które dotyczą głównego przedmiotu umowy. Przede wszystkim czy postanowienia określające główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, zostały sformułowane w sposób jednoznaczny i wyrażone językiem prostym i zrozumiałym.
Sąd Okręgowy nie zgodził się ze stanowiskiem, że umowa dotknięta wadami prawnymi może być kontynuowana. Tylko strony umowy mogły dokonać uzgodnień, co do treści nowej mowy, która regulowałaby wzajemne zobowiązania i roszczenia stanowiące przedmiot sporu. Stanowisko procesowe stron jednoznacznie wskazuje na to, że porozumienia takiego strony nie chcą zawrzeć.
Zasady rozliczania
Uchwała Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r. III CZP 6/21 rozstrzygnęła istotną kwestię zasad rozliczenia stron umowy w sytuacji ustalenia nieważności tej umowy - jeżeli bez bezskutecznego postanowienia umowa kredytu nie może wiązać, konsumentowi i kredytodawcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy (art. 410 par. 1 w związku z art. 405 k.c.).
Kredytodawca może żądać zwrotu świadczenia od chwili, w której umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna. Uchwale nadano moc zasady prawnej.
W tym sporze oznaczało to, że obowiązuje zasada dwóch kondykcji, co oznacza, że powód może żądać od pozwanego spełnienia świadczenia w rozmiarze, jaki wykonał. Wysokość roszczenia w tym sporze wynika z dokumentów banku, stanowi część kwoty spłaconej przez powoda w okresie trwania umowy. Zaświadczenie banku wraz z historią rachunku bankowego stanowi podstawę matematycznego wyliczenia spłaconego kredytu 90 tys. zł.
Czytaj w LEX: Czy stronie wadliwej umowy kredytu frankowego przysługuje prawo zatrzymania? - linia orzecznicza >>
Apelacja banku oddalona
Zarzuty naruszenia prawa materialnego zawarte w apelacji koncentrowały się wokół kwestionowania abuzywności postanowień umowy i jej skutków. Sąd Apelacyjny uznał, że apelacja pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie.
Przede wszystkim - uwzględnienie powództwa w zakresie żądania zapłaty dochodzonej przez powoda kwoty wiąże się z nieważnością całej umowy. Nieważność umowy wynika z niedozwolonego charakteru postanowień waloryzacyjnych zawartych w umowie, co przy braku możliwości utrzymania umowy i jej wykonywania wobec usunięcia istotnych postanowień jest niezgodne z istotą stosunku prawnego określonego w art. 69 Prawa bankowego. I z tych przyczyn prowadzi do nieistnienia tego stosunku, w konsekwencji do nieważności orzekł sąd II instancji.
Wbrew tym zarzutom Sąd Okręgowy miał podstawy aby stwierdzić abuzywność postanowień indeksacyjnych zawartych w umowie kredytu zawartej między stronami, w brzmieniu obejmującym treść aneksu z 11 września 2009 roku, i uznając tę umowę za nieważną zasądzić od pozwanego na rzecz powoda zwrot nienależnego świadczenia w żądanej przez niego kwocie.
Sąd II instancji orzekł, że zakwestionowane klauzule indeksacyjne należy uznać za postanowienia określające główne świadczenia stron, sformułowane w sposób niejednoznaczny, co umożliwia ich kontrolę pod kątem abuzywności.
Za niedozwolone postanowienia umowne uznane mogą być tylko te postanowienia, które nie zostały uzgodnione indywidualnie z konsumentem. Stosownie do art. 385 (1) par. 4 k.c., ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.
Bezpodstawne wzbogacenie
Zgodnie z art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Zobowiązanie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia powstaje zatem gdy: korzyść jest uzyskana bez podstawy prawnej, ma wartość majątkową możliwą do określenia w pieniądzu i jest uzyskana kosztem innej osoby, co oznacza istnienie powiązania pomiędzy wzbogaceniem po jednej stronie i zubożeniem po drugiej stronie.
Sąd Okręgowy, zasądzając dochodzoną przez powoda kwotę stanowiącą część świadczenia, powoda prawidłowo zastosował teorię dwóch kondykcji.
Odnosząc się do podniesionego w postępowaniu apelacyjnym przez pozwanego zarzutu prawa zatrzymania stwierdził, że jest on bezskuteczny.
Po pierwsze do pisma procesowego pozwany załączył, nie potwierdzone za zgodność z oryginałami, kopie oświadczenia z dnia 15 grudnia 2022 roku o skorzystaniu z prawa zatrzymania i pełnomocnictwa dla pracownika banku, który oświadczenie to podpisał. Po drugie pozwany nie wykazał, aby to oświadczenie woli zostało skutecznie powodowi złożone.
Sygn. akt I ACa 1306/21, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 8 lutego 2023 r.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
