Takie wnioski płyną z jednej z najnowszych interpretacji z 18 sierpnia 2023 r. (nr 0113-KDIPT2-3.4011.465.2023.1.JŚ).
- Mimo iż interpretacja jest korzystna dla podatnika, to wydaje się, że dyrektor KIS wprowadza dodatkowe kryteria stosowania zwolnienia, których nie zawierają ani ustawa o fundacji rodzinnej, ani o PIT. Dotychczas wydawało się jasne, że jak małżonkowie tworzą wspólną fundację rodzinną i wnoszą do niej majątek, to oboje przy wypłatach mają prawo do skorzystania ze zwolnienia z PIT, niezależnie, czy ich małżeństwo przetrwa, czy nie, do czasu rozpoczęcia wypłat z fundacji. Wynika to z tego, że jeśli majątek do fundacji wnoszą fundatorzy oraz osoby dla nich najbliższe, to utrzymuje się prawo do zwolnienia z PIT (tzw. proporcja) na poziomie 100 proc. Jednocześnie dyrektor KIS twierdzi, że mienie wniesione do fundacji rodzinnej w drodze darowizny albo spadku przez małżonka, zstępnych, wstępnych lub rodzeństwo danego fundatora można, zgodnie z art. 28 ust. 2 pkt 1 ustawy o fundacji rodzinnej, uznać za wniesione przez tego fundatora, tylko o ile małżonek, zstępni, wstępni lub rodzeństwo tego fundatora nie są jednocześnie pozostałymi fundatorami fundacji rodzinnej – mówi Michał Kwaśniewski, adwokat, partner w firmie doradczej Quidea.
Czytaj w LEX: Fundacja rodzinna - zasady opodatkowania >
Przypomnijmy, że beneficjanci są zwolnieni z PIT, jeśli należą do najbliższej rodziny fundatora. Chodzi tu o wypłaty dla samego fundatora oraz jego małżonka, wstępnych, zstępnych, rodzeństwo, pasierbów, ojczyma lub macochę. Osoby zaliczane do I lub II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn (czyli dalsza rodzina) zapłacą PIT według stawki 10 proc. Pozostali beneficjenci, rodzinnie niepowiązani z fundatorem, zapłacą 15-procentowy PIT.
Kiedy beneficjent nie płaci podatku
Dyrektor KIS odpowiadał na pytanie mężczyzny, który jako jedyny fundator założył fundację rodzinną. Wniósł całość mienia na pokrycie funduszu założycielskiego w wysokości wynikającej ze statutu fundacji rodzinnej. Nie zostało do niej wniesione żadne inne mienie. Mężczyzna nie wyklucza, że w przyszłości do fundacji może zostać wniesione mienie przez jego małżonka (w razie zawarcia związku małżeńskiego), zstępnych, wstępnych lub rodzeństwo.
Beneficjentami fundacji rodzinnej są m.in. fundator, jego zstępni, wstępni i rodzeństwo, czyli osoby, o których mowa w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Zobacz procedurę w LEX: Zakres odpowiedzialności fundacji rodzinnej za zobowiązania fundatora >
Zgodnie z art. 27 ustawy o fundacji rodzinnej wnioskodawca sporządził spis mienia fundacji rodzinnej na pokrycie funduszu założycielskiego. Zgodnie ze spisem, proporcja własności mienia wniesionego do fundacji rodzinnej przez fundatora wynosi 100 proc., zaś przez fundację rodzinną 0 proc.
Mężczyzna zapytał, czy w przyszłości wypłata świadczenia na rzecz beneficjenta będącego fundatorem albo osobą najbliższą będzie w całości zwolniona z PIT na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 157 w zw. z ust. 49 ustawy o PIT.
Dyrektor KIS zgodził się, że tak.
Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 157 ustawy o PIT, wolne od podatku dochodowego są przychody:
- fundatora albo osoby będącej w stosunku do fundatora osobą, o której mowa w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, uprawnionych do otrzymania mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej,
- beneficjenta fundacji rodzinnej, jeżeli beneficjentem jest fundator albo osoba będąca w stosunku do fundatora osobą, o której mowa w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn
- z zastrzeżeniem ust. 49.
W myśl art. 21 ust. 49 zwolnienie stosuje się do części przychodów w proporcji, o której mowa w art. 27 ust. 4 ustawy o fundacji rodzinnej, według stanu na dzień uzyskania przychodu.
- Zasadą jest zatem, że świadczenia otrzymywane od fundacji przez fundatora oraz członków jego najbliższej rodziny są wolne od PIT. Ale zakres tego zwolnienia wyznaczony jest stosunkiem wartości składników mienia wniesionego do fundacji rodzinnej przypadającej na tego fundatora lub fundację rodzinną do wartości sumy mienia wniesionego przez wszystkich fundatorów i fundację rodzinną - wyjaśnił dyrektor KIS.
Zobacz procedurę w LEX: Fundacja rodzinna – opodatkowanie PIT >
Artykuł 28 ustawy o fundacji rodzinnej stanowi, że:
1) Dla celów podatku dochodowego od osób fizycznych określa się proporcję wartości mienia wniesionego do fundacji rodzinnej przez każdego z fundatorów lub przez fundację rodzinną.
2) Mienie wniesione do fundacji rodzinnej w drodze darowizny albo spadku przez:
- fundatora lub jego małżonka, zstępnych, wstępnych lub rodzeństwo - uważa się za wniesione przez fundatora;
- inne osoby - uważa się za wniesione przez fundację rodzinną.
3) W przypadku gdy do fundacji rodzinnej mienie wnosi wspólny zstępny, wstępny albo rodzeństwo więcej niż jednego fundatora, mienie uważa się za wniesione przez wszystkich tych fundatorów w równych częściach.
Dyrektor KIS zgodził się z wnioskodawcą, że wypłata świadczenia na rzecz beneficjenta będącego jedynym fundatorem korzystać będzie ze zwolnienia wynikającego z art. 21 ust. 1 pkt 157 w zw. z ust. 49 ww. ustawy o PIT w całości.
Jednak zawarł w interpretacji dodatkowy warunek. - Dodatkowo należy wyjaśnić, że mienie wniesione do fundacji rodzinnej w drodze darowizny albo spadku przez małżonka, zstępnych, wstępnych lub rodzeństwo danego fundatora można, zgodnie z art. 28 ust. 2 pkt 1 ustawy o fundacji rodzinnej, uznać za wniesione przez tego fundatora tylko o ile małżonek, zstępni, wstępni lub rodzeństwo tego fundatora nie są jednocześnie pozostałymi fundatorami fundacji rodzinnej – zaznaczył dyrektor KIS.
Czytaj w LEX: Fundacja rodzinna - aspekty księgowe >
Różny poziom opodatkowania w podobnych sytuacjach
- Takiego zastrzeżenia nie zawiera ani ustawa o fundacji rodzinnej, ani ustawa o PIT - w części dotyczącej zwolnień dla świadczeń z fundacji rodzinnej. Co więcej, taka wykładnia prowadzi do nieracjonalnych efektów i różnicowania poziomu opodatkowania w bardzo zbliżonych sytuacjach. Dyrektor KIS uznał, że jeśli majątek do fundacji małżeńskiej wnosi oboje fundatorów będących małżeństwem, to „psuje się” proporcja obliczana na potrzeby zwolnienia. Takiego negatywnego efektu nie będzie, jeśli fundacja zostanie założona tylko przez jednego małżonka – mówi Michał Kwaśniewski.
Podaje przykład, w którym fundatorem jest wyłącznie mąż, a do fundacji wniesiony zostanie majątek prywatny męża, majątek wspólny małżonków, oraz majątek prywatny żony. W takiej sytuacji proporcja utrzyma się na poziomie 100 proc. Zupełnie inaczej będzie jednak w sytuacji, gdy fundatorami będą i mąż i żona. Wówczas – jak wynika z interpretacji dyrektora KIS – proporcja zarówno męża, jak i żony będzie poniżej 100 proc.
- Jedynym ratunkiem dla całkowitego zwolnienie z PIT świadczenia dla każdego z nich będzie pozostawanie ze sobą w związku małżeńskim na moment wypłaty – wtedy bowiem można twierdzić, że małżonek pozostaje na moment wypłaty osobą najbliższą względem drugiego fundatora więc powinien zachować prawo do zwolnienia świadczenia w 100 proc. Jeśli jednak małżeństwo fundatorów nie przetrwa próby czasu, to wypłacane na ich rzecz świadczenia nie będą zwolnione w całości z PIT. Podobnie, w przypadku rodzeństwa, jeśli założą wspólną fundację do której wniosą własny majątek. Z tą jednak różnicą, że w przypadku rodzeństwa, które ustanowi beneficjentami swoje dzieci, to przy wykładni prezentowanej przez dyrektora KIS, wypłaty na rzecz ich dzieci nigdy nie będą korzystać z pełnego zwolnienia z PIT. Dobrze więc, by Ministerstwo Finansów bezpośrednio się odniosło do takiego podejścia do wykładni przepisów i zjawiska dodawania przez organy podatkowe warunków dla zwolnienia z podatku, których nie przewiduje treść przepisów - wyjaśnia Michał Kwaśniewski.
Czytaj w LEX: Funkcjonowanie fundacji rodzinnej, od założenia do wykreślenia z rejestru >
Ważna stałość zasad opodatkowania
- Fundacja rodzinna to dobre i od dawna oczekiwane rozwiązanie. Jednak od początku pojawiały się głosy, że skoro decyzja o założeniu fundacji rodzinnej ma być decyzją na pokolenia, to warunkiem koniecznym musi być stałość prawa. Fundatorzy muszą mieć pewność, że skoro zdecydowali się założyć fundację w konkretnych warunkach prawnych, to te same warunki będą obowiązywać w trakcie jej działania. Fundacje dopiero powstają, ale kwestia opodatkowania przyszłych wypłat dla beneficjentów powinna być jasna już teraz - mówi Paweł Lewandowski, doradca biznesowy.
Zobacz nagranie szkolenia w LEX: Fundacje rodzinne, czyli nowe zasady sukcesji w przedsiębiorstwach >
Na problem opodatkowania fundacji zwraca też uwagę prof. dr hab. Rafał Adamus, radca prawny z Uniwersytetu Opolskiego.
- Obecna regulacja fundacji rodzinnej oparła się o zasadę neutralności podatkowej. Niemniej neutralność podatkowa fundacji rodzinnej nie ma charakteru umowy społecznej. Nie można zatem wykluczyć, że w sytuacji gdy pojawi się już wiele fundacji rodzinnych, to nie powstanie pokusa kolejnych rządzących do bardziej intensywnego opodatkowania fundacji rodzinnych - uważa prof. Adamus.
Czytaj więcej: Prof. Adamus: Blaski i cienie fundacji rodzinnej >>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
