Podział zysku w dotychczas istniejących typach spółek kapitałowych tj. spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółkach akcyjnych, co do zasady, nie stanowił w poprzednich latach zagadnienia, które budziłoby samo w sobie wątpliwości interpretacyjne.

Podjęcie uchwały o wypłacie całości/części zysku na rzecz udziałowców lub akcjonariuszy w formie dywidendy wiązało się z powstaniem po ich stronie przychodu na zasadzie kasowej (w momencie otrzymania dywidendy), od którego to przychodu spółka wypłacająca zobowiązana była pobrać podatek, chyba że miało zastosowanie zwolnienie na podstawie właściwej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub ustawy o CIT.

WZORY dokumentów w LEX:

 

Oprócz powyższego, typowymi sposobami rozdysponowania osiągniętego zysku było przeznaczenie go na kapitał zapasowy lub na pokrycie straty z lat ubiegłych. Oba wspomniane rodzaje zdarzeń nie wiązały się z powstaniem przychodu w przypadku opodatkowania „zwykłym” CIT (wyjątek mogło stanowić przeznaczenie zysku na pokrycie straty przez spółkę opodatkowaną „estońskim CIT”).

Ewentualnie możliwe było również przeznaczenie zysku na podwyższenie kapitału zakładowego spółki, co wiązało się co prawda z powstaniem przychodu podatkowego, niemniej w praktyce było rzadko stosowaną opcją.

Odmienny charakter prostej spółki akcyjnej

Prosta spółka akcyjna, która pojawiła się w polskim obrocie prawnym od 1 lipca 2021 r., pomimo bycia spółką podobną pod wieloma względami do już istniejących typów spółek kapitałowych, charakteryzuje się jednakże szeregiem istotnych elementów różniących ją od spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej.

Jednym z nich jest całkowita rezygnacja z koncepcji kapitału zakładowego – akcje wyemitowane przez prostą spółkę akcyjną nie mają wartości nominalnej i nie składają się na jej kapitał zakładowy. Zamiast tego prosta spółka akcyjna dysponuje kapitałem akcyjnym, który niejako łączy w sobie cechy kapitału zakładowego i zapasowego, spotykanych w innych spółkach kapitałowych (przy czym w praktyce wydaje się być bliższy kapitałowi zapasowemu).

W celu uwzględnienia powyższej odrębności prostej spółki akcyjnej w odniesieniu do podatków dochodowych, ustawodawca – w art. 4a pkt 18 ustawy o CIT oraz art. 5a pkt 30 ustawy o PIT – przewidział, że kapitał zakładowy w rozumieniu tych ustaw oznacza również kapitał akcyjny prostej spółki akcyjnej. To z pozoru techniczne uzupełnienie definicji może jednak rodzić istotne problemy praktyczne w przypadku podziału zysku prostej spółki akcyjnej.

Zobacz PROCEDURY w LEX:

 

Potencjalne problemy podatkowe

Problem ten ujawnia się mianowicie w momencie, w którym akcjonariusze prostej spółki akcyjnej nie zdecydują się na wypłatę wypracowanego zysku, lecz postanowią o pozostawieniu go w spółce. Tego typu decyzja nie jest zresztą niczym nietypowym w przypadku start-upów/spółek wzrostowych, dla których w pierwszej kolejności została przewidziana ta nowa forma prawna prowadzenia działalności. W przypadku innych typów spółek kapitałowych, zysk zostałby w takim przypadku najczęściej przeznaczony na kapitał zapasowy. Jak wskazano powyżej prosta spółka akcyjna nie dysponuje jednakże takim typem kapitału. W jej przypadku, zgodnie z art. 300(20) kodeksu spółek handlowych, uchwała akcjonariuszy może przeznaczyć na kapitał akcyjny środki, o których mowa w art. 300(15) par. 2 k.s.h. (tj. środki przeznaczone do podziału).

Czytaj w LEX: Instrumenty ochrony wierzycieli prostej spółki akcyjnej >>>

 

CIT. Komentarz. Podatki i rachunkowość. Tom I i Tom II ebook

Paweł Małecki, Małgorzata Mazurkiewicz

Sprawdź  

Co więcej, należy również zauważyć, że w myśl art. 300(19) k.s.h. na pokrycie strat należy zasilić kapitał akcyjny, przeznaczając na ten cel co najmniej 8 proc. zysku za dany rok obrotowy, jeżeli kapitał ten nie osiągnął 5-proc. sumy zobowiązań spółki wynikającej z zatwierdzonego sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy. Tym samym, akcjonariusze prostych spółek akcyjnych mogą być wręcz prawnie zobowiązani do przeznaczenia części zysku na kapitał akcyjny.

Jednocześnie – jak wskazano powyżej – podwyższenie kapitału akcyjnego prostej spółki akcyjnej traktowane jest dla celów ustawy o PIT oraz ustawy o CIT analogicznie do podwyższenia kapitału zakładowego, a zatem – w przypadku przekazania zysku na ten kapitał – wiąże się ono z powstaniem przychodu podatkowego po stronie wspólników (art. 24 ust. 5 pkt 4 ustawy o PIT oraz art. 7b ust. 1 pkt 1 lit. f ustawy o CIT).

Czytaj w LEX: Ochrona kapitału akcyjnego w prostej spółce akcyjnej >>>

W konsekwencji, biorąc pod uwagę, że podwyższenie kapitału akcyjnego jest czynnością znacznie odformalizowaną, akcjonariusze prostych spółek akcyjnych powinni zachować szczególną ostrożność przy decydowaniu o przeznaczeniu wypracowanego zysku, w tym w szczególności o pozostawieniu go w spółce. Jest to szczególnie istotne w odniesieniu do spółek opodatkowanych tzw. estońskim CIT. Przeznaczenie zysku na podwyższenie kapitału zakładowego (czyli również kapitału akcyjnego) traktowane jest bowiem jako ukryty zysk podlegający opodatkowaniu (art. 28m ust. 3 pkt 6 ustawy o CIT), co eliminuje jedną z istotnych zalet estońskiego CIT polegającą na odroczeniu momentu opodatkowania.

Zobacz również: NSA komplikuje rozliczanie podatku u źródła i nakłada na firmy dodatkowe obowiązki >>

Na zakończenie warto postawić otwarte pytanie, czy powyższe skutki zatrzymania zysku w prostych spółkach akcyjnych były zamierzone przez ustawodawcę, czy też jest to przypadkowy skutek braku dogłębnego zrozumienia wzajemnych zależności pomiędzy wprowadzanymi zmianami. Biorąc pod uwagę, że najprawdopodobniej mamy do czynienia z tym drugim przypadkiem, kwestia ta powinna być przedmiotem interwencji ustawodawcy.

Piotr Zaremba, doradca podatkowy współpracujący z Kancelarią Paczuski Taudul

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.