W artykule pt. W NSA hurtowe rozpoznawanie spraw, a skarżący poszkodowani, napisaliśmy, że sądy administracyjne postawiły na rozpoznawanie spraw w trybie niejawnym, bez udziału stron. I niekiedy hurtowo, nawet po 150 dziennie. Sąd nie może zadać im pytań, a one nie mają szansy odpowiedzieć. Sprawy podatkowe, nieruchomościowe i inne "urzędowe" rozpoznawane są w gabinetach, bo tak nakazują rozporządzenia anty-covidowe. Ogranicza to prawo do sprawiedliwego procesu - alarmują prawnicy. W tej sprawie do NSA trafiło także pismo Stowarzyszenia Interwencji Prawnej, pod którym podpisało się wiele innych organizacji.
Postępowanie niejawne jako wyjątek od reguły
Sędzia NSA Sylwester Marciniak, przewodniczący Wydziału Informacji Sądowej Naczelnego Sądu Administracyjnego, poinformował w komunikacie zamieszczonym na stronie sądu, że o zarządzeniu przeprowadzenia posiedzenia niejawnego decyduje przewodniczący, jeżeli uzna rozpoznanie sprawy za konieczne, a przeprowadzenie wymaganej przez ustawę rozprawy mogłoby wywołać nadmierne zagrożenie dla zdrowia osób w niej uczestniczących i nie można przeprowadzić jej na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. Taka sytuacja, zdaniem przewodniczących, którzy kierują sprawy do rozpoznania na posiedzenie niejawne, ma miejsce obecnie w związku z rozwojem epidemii SARS-CoV-2 i objęciem strefą czerwoną całego terytorium Polski. Zarządzenie administracyjne Prezesa NSA nie może stanowić podstawy prawnej do generalnego i automatycznego odwołania rozpraw i skierowania wszystkich spraw, wbrew przepisom ustawy, do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym. Zarządzenie to ma charakter wyłącznie porządkowy.
Zobacz procedurę w LEX: Przeprowadzenie posiedzenia niejawnego zamiast rozprawy >
Zobacz również: Niejawne postępowania sądowe szkodzą podatnikom >>
Sędzia Marciniak zapewnia, że kierowanie spraw na posiedzenie niejawne w trybie określonym w art. 15 zzs4 ust. 3 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. miało miejsce głównie w okresie bezpośrednio następującym po ogłoszeniu w Polsce najwyższego poziomu zagrożenia epidemicznego. Działania te nie miały jednak charakteru automatycznego. Przewodniczący wydziałów orzeczniczych NSA przesyłali i przesyłają stronom bądź ich pełnomocnikom z odpowiednim wyprzedzeniem informacje o przeniesieniu sprawy na posiedzenie niejawne, wskazując jednocześnie na możliwość przedstawienia stanowiska w sprawie w formie pisemnej (tradycyjnej lub za pośrednictwem dopuszczalnych środków komunikacji elektronicznej). Poinformowane strony niekiedy składają wnioski do sądu o odroczenie rozpoznania sprawy oraz załatwienie jej na rozprawie i w ocenie Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, jeżeli wnioski te uzasadnioną podstawę, powinny być rozpatrywane zgodnie z oczekiwaniem wnioskodawcy. Sędzia Marciniak podkreśla, że z doświadczeń przekazywanych przez przewodniczących wydziałów NSA wynika, że nie wszystkie strony postępowania są niezadowolone z faktu przeniesienia sprawy na posiedzenie niejawne, doceniając możliwość wcześniejszego uzyskania rozstrzygnięcia ich sprawy. Co prawda, NSA nie prowadzi statystyki w tym zakresie, ale - jak się wydaje - strony częściej wyrażają zgodę na rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym, a do Prezesa NSA docierają głosy zadowolenia z takiej formy sprawnego i szybkiego załatwienia sprawy.
Rozprawy w NSA w trybie zdalnym?
Odnosząc się do postulatu wprowadzenia w sądach administracyjnych możliwości prowadzenia rozpraw w trybie zdalnym na wzór sądownictwa powszechnego, sędzia Marciniak zwraca uwagę, że NSA przygotował system umożliwiający przeprowadzenie posiedzenia jawnego na odległość przy użyciu urządzeń technicznych, dostosowując ten system do wymogów podpisanej przez Prezydenta RP, ale jeszcze nieogłoszonej w Dzienniku Ustaw ustawy z dnia 18 listopada 2020 r. o doręczeniach elektronicznych. Ustawa ta wprowadza do procedury sądowoadministracyjnej możliwość rozprawy zdalnej, tj. z wykorzystaniem przekazu obrazu i dźwięku na odległość, pod warunkiem, że jej uczestnicy przebywają w budynku innego sądu.
Zobacz procedurę w LEX: Rozszerzenie możliwości rozpoznania przez NSA skargi kasacyjnej na posiedzeniu niejawnym >
Jak jednak podkreśla sędzia Marciniak, doświadczenia ostatnich tygodni wskazują, że tego typu rozwiązanie nie może być w pełni wykorzystane i nie spełnia oczekiwań uczestników postępowania sądowoadministracyjnego. W związku z tym nie jest możliwe natychmiastowe uruchomienie zdalnego trybu posiedzeń sądowych w taki sposób, aby strona postępowania mogła uczestniczyć w rozprawie z dowolnego miejsca. Niemniej jednak w Kancelarii Prezesa NSA trwają ustalenia w tym zakresie.
Zobacz procedurę w LEX: Rozpoznanie apelacji na posiedzeniu niejawnym >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
