Prosząca o zachowanie anonimowości Czytelniczka serwisu Prawo.pl opowiedziała nam o wezwaniu, jakie kilka dni temu dostała z urzędu gminy. Z pisma wynika, że ma zaległości w opłatach za użytkowanie wieczyste za lata 2013-18. Urzędnicy domagają się zapłaty brakujących kwot wraz z odsetkami w ciągu 14 dni od otrzymania pisma. Grożą przy okazji komornikiem i sądem. Zapomnieli jednak, jak się wydaje, o przedawnieniu i przepisach kodeksu cywilnego. Użytkowanie wieczyste nie jest podatkiem i nie mają tu zastosowania regulacje ordynacji podatkowej, ani pięcioletnie przedawnienie. Prawo cywilne mówi natomiast, że zaległości z tytułu użytkowania wieczystego przedawniają się po trzech latach. Jeszcze jedna różnica polega na tym, że przedawnionych podatków urzędnicy nie mogą się domagać. Przy roszczeniach z prawa cywilnego dłużnik może je spłacić, nawet jeśli są przedawnione, ma jednak prawo powołania się na przedawnienie i zaległych roszczeń po prostu nie uznać – piszemy o tym także w Legal Alert.
WZORY DOKUMENTÓW W LEX:
- Umowa o oddanie w użytkowanie wieczyste gruntu przez gminę - WZÓR >
- Uchwała w sprawie oddania w użytkowanie wieczyste gruntów stanowiących własność gminy - WZÓR >
- Sprzedaż prawa użytkowania wieczystego gruntu zabudowanego (bezwarunkowa) - WZÓR >
- Wniosek o wszczęcie egzekucji z użytkowania wieczystego gruntu - WZÓR >
- Podwyższenie stawki procentowej opłat za użytkowanie wieczyste - WZÓR >
Przedawnienie w prawie cywilnym
Zgodnie z art. 117 kodeksu cywilnego, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. W myśl z kolei art. 118 kodeksu cywilnego, termin przedawnienia, co do zasady, wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. Problem w tym, że opłaty z tytułu użytkowania wieczystego należą do świadczeń okresowych. Potwierdzają to również sądy (m.in. w Sąd Okręgowy w Gliwicach w wyroku z 25 listopada 2014 r., sygn. akt XII C 171/14 i Sądu Okręgowego w Płocku z 5 lutego 2020 r., sygn. akt I C 883/19). Oznacza to zatem, że przedawniają się po upływie trzech lat. Roszczenie gminy wobec naszej Czytelniczki, które dotyczy opłat za lata 2013-2018, jest więc w chwili obecnej przedawnione.
Czytaj też: Przedawnienie roszczeń - komentarz praktyczny >>>
Sprawdź też: Postępowanie w sprawie z powództwa obejmującego roszczenie przedawnione (art. 117 par. 2 k.c.) >>>
Domaganie się przedawnionych roszczeń – urzędy wykorzystują swoją pozycję
- Żądanie przez gminę spełnienia zobowiązania, które uległo już przedawnieniu, budzi zastrzeżenia o charakterze aksjologicznym. Co prawda, w stosunkach cywilnoprawnych takie działanie jest dopuszczalne (z wyjątkiem roszczeń przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi), jednak w tej sytuacji wierzyciela reprezentuje organ władzy publicznej (wójt, burmistrz, prezydent miasta). Czy taki organ może działać wykorzystując brak wiedzy obywatela, nawet jeśli jest to w interesie gminy? Skoro w postępowaniu administracyjnym czy podatkowym przyjęto zasadę zaufania do władzy publicznej, to można powiedzieć, że na gruncie stosunków cywilnoprawnych zasada ta nie obowiązuje i jednostka samorządu terytorialnego może działać jak normalny uczestnik obrotu, nawet jeśli po drugiej stronie jest obywatel? – komentuje dr Grzegorz Keler, adwokat w kancelarii SPCG.
Czytaj też: Własność nieruchomości budynkowych po wygaśnięciu użytkowania wieczystego >>>
Czytaj też: Osoba użytkownika wieczystego. Prawa i obowiązki użytkownika wieczystego >>>
Jak z kolei podkreśla Konrad Dyda, właściciel Centrum Usług Prawnych i Biznesowych, ekspert w Legal Alert, opłaty z tytułu użytkowania wieczystego są wręcz klasycznym przykładem świadczeń okresowych. Uiszcza się je za dany rok i nie są ustalone „z góry”, nie stanowią płatności na raty określonego świadczenia. W końcu może się zdarzyć, że wysokość opłaty za użytkowanie wieczyste ulegnie zmianie. W obecnym stanie prawnym – i to już od wielu lat, bo od 1985 roku – nie istnieje możliwość jednorazowego uiszczenia całości opłaty za użytkowanie wieczyste, co tylko potwierdza tezę o okresowym charakterze tych świadczeń. Tym samym po upływie więc trzyletniego okresu podlegają one przedawnieniu, co oznacza, że gminy tracą możliwość przymusowej egzekucji zaległych opłat. Choć oczywiście użytkownik wieczysty może je dobrowolnie uiścić.
Czytaj też: Dodatkowa opłata roczna - podmiot zobowiązany, przesłanka niedotrzymania terminu zagospodarowania gruntu >>>
- Trudno ustalić, jakie motywy przyświecają urzędnikom podejmującym działania na rzecz wyegzekwowania przedawnionych opłat. Być może jest to zwykłe przeoczenie lub błędne przekonanie, co do daty upływu terminu przedawnienia. Niewykluczone jest także poszukiwanie środków do budżetów samorządowych, które zostały mocno nadszarpnięte nie tylko przez inflacje, ale również przez niekorzystne zmiany przepisów. Jedno jest pewne: użytkownicy wieczyści mogą i powinni dochodzić swoich praw – zwraca uwagę Konrad Dyda.
Wyrok sądu w sprawie roszczeń pewnym wyjątkiem od reguły
Pewnym wyjątkiem od zasady trzyletniego okresu przedawnienia może być wyrok sądowy wydany w sprawie roszczeń z tytułu opłat za użytkowanie wieczyste.
Z art. 125 par. 1 kodeksu cywilnego wynika bowiem, że roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu (…) przedawnia się z upływem sześciu lat. Jeżeli jednak stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenie okresowe należne w przyszłości przedawnia się z upływem trzech lat.
Taki wyrok mógłby więc, przynajmniej w teorii, wydłużyć do sześciu lat termin przedawnienia roszczeń, ale tylko w odniesieniu do okresów przeszłych. Opłaty za okresy po wydaniu wyroku i tak przedawniłyby się po trzech latach.
Czytaj też: Rozwiązanie umowy użytkowania wieczystego przed terminem >>>
Czytaj też: Wieczyste użytkowanie gruntów w księgach rachunkowych >>>
- Gdy w międzyczasie doszło pomiędzy użytkownikiem wieczystym a gminą do procesu sądowego, w wyniku którego zapadło orzeczenie stwierdzające dane roszczenie – w tym np. wysokość należnej opłaty za użytkowanie wieczyste, wówczas także do roszczeń okresowych stosuje się sześcioletni termin przedawnienia. Wyjątkiem są tu tylko te świadczenia, które przypadną za okres przyszły, nieobjęty orzeczeniem sądu. Te przedawnią się w standardowym dla świadczeń okresowych, trzyletnim terminie – zauważa Konrad Dyda. Powinni więc o tym pamiętać zwłaszcza ci użytkownicy wieczyści, którzy kiedykolwiek toczyli spór sądowy właścicielem użytkowanej wieczyście nieruchomości.
Dr Grzegorz Keler zaznacza jednak, że sądy przyjmują, że termin przedawnienia liczy się od uprawomocnienia wyroku w przedmiocie opłaty, czasami stwierdzając przy tym, że także w takim przypadku wynosi on trzy lata. Można więc próbować podnosić zarzut przedawnienia również wobec okresów objętych takim wyrokiem.
Gdyby sąd przychylił się do takiej interpretacji, roszczenie gminy wobec użytkownika wieczystego dotyczące opłat za lata 2013-18, nawet gdyby dajmy na to w 2015 czy 2016 roku wydane zostało orzeczenie, w obecnej chwili byłoby całkowicie niezasadne. Wszystkie roszczenia byłyby bowiem przedawnione.
Zobacz również:
W przyszłym roku firmy też uwłaszczą się na gruntach >>
Przekształcenie użytkowania wieczystego z mocy prawa, ale konieczne jest zaświadczenie >>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
