Z niedawnego wyroku WSA w Łodzi (sygn. akt I SA/Łd 861/19) wynika, że w przypadku otrzymania od najbliższej rodziny środków pieniężnych w gotówce, dla zastosowania zwolnienia z podatku od spadków i darowizn, wystarczające jest wpłacenie otrzymanych w tej formie środków na własny rachunek bankowy.
WSA w Gliwicach w wydanym ostatnio wyroku (sygn. akt I SA/Gl 1570/19) doszedł jednak do innego wniosku.
Sąd stwierdził, że aby skorzystać ze zwolnienia z podatku od spadków darowizn przewidzianego dla najbliższej rodziny, pieniądze muszą być przekazane za pośrednictwem banku na konto obdarowanego i zgłoszone w ciągu sześciu miesięcy. Co także istotne, wpłata musi być dokonana przez darczyńcę, a nie inną osobę. Zdaniem gliwickiego WSA, wykonanie umowy darowizny następuje w chwili, gdy obdarowany otrzymuje pieniądze w gotówce. To w tym momencie powstaje obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn. Tym samym nie można skorzystać ze zwolnienia z podatku, nawet po spełnieniu pozostałych warunków przewidzianych dla darowizn w kręgu najbliższej rodziny.
Zobacz procedurę w LEX: Darowizny dla najbliższych zwolnione od podatku >
Warunki do skorzystania ze zwolnienia z podatku
Zobaczmy, co na to przepisy. Obowiązek zapłacenia podatku od spadków i darowizn zależy od dwóch podstawowych kwestii. Ważne jest po pierwsze – kto komu darowiznę lub spadek przekazuje, po drugie – jaka jest wartość prezentu czy spadku. Przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn dzielą bowiem podatników na kilka grup. Dla tematu darowizn gotówkowych najważniejsza jest tzw. grupa zerowa. Przepisy zaliczają do niej najbliższą rodzinę (małżonkę, małżonka, dzieci, wnuków, rodziców, dziadkowie, pasierba, pasierbica, rodzeństwo, ojczym i macocha). Może być ona zwolniona z konieczności zapłacenia podatku od spadków i darowizn - bez względu na ich wartość - po spełnieniu dwóch warunków.
Pierwszym jest zgłoszenie otrzymania darowizny do urzędu skarbowego w ciągu pół roku. Drugim jest udokumentowanie otrzymania pieniędzy dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym. I to pojęcie przekazania na rachunek nabywcy okazuje się najbardziej problematyczne.
Zobacz również: Przepisy o podatku od spadków i darowizn najeżone pułapkami >>
Niejasne przekazanie na rachunek bankowy
- Przekazanie na rachunek bankowy nabywcy należy rozumieć w ten sposób, że dowód ten dokumentuje dokonanie wpłaty lub przelewu środków pieniężnych, będących przedmiotem czynności prawnej darowizny. Nie musi być to przelew z rachunku darczyńcy na rachunek obdarowanego, ale wystarczy, że jest to wpłata na rachunek obdarowanego – tłumaczy Robert Smoczyński, radca prawny w kancelarii TLA. Ekspert zauważa jednak, że to pojęcie może być interpretowane wprost - na rachunek prowadzony dla nabywcy, lub może być interpretowane szeroko - na rachunek wskazany przez obdarowanego.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Udokumentowanie darowizny pieniężnej od osoby najbliższej jako warunek zwolnienia z podatku >
Szczególne warunki zwolnienia
Robert Smoczyński zwraca uwagę, że ustawodawca zwolnił z opodatkowania darowizny dla najbliższych członków rodziny po zachowaniu pewnych warunków formalnych. - Jak możemy przypuszczać, jest to wyrazem szczególnego miejsca rodziny w kształtowaniu szeroko rozumianej polityki społeczno-gospodarczej państwa – dodaje nasz rozmówca.
Czytaj w LEX: Darowizny na rzecz członków rodziny jako sposób unikania opodatkowania >
Z tego chociażby powodu, przepis podatkowy dotyczący opodatkowania darowizn powinien być jasny i zrozumiały dla podatnika. Praktyka pokazuje jednak, że jest pełen pułapek, a organy podatkowe nie ułatwiają życia podatnikom. - Orzecznictwo konfrontuje się z praktyką organów podatkowych przechylając raz szalę na korzyść podatników, raz na korzyść organów podatkowych. Budzi to frustrację i nie potrzebnie buduje barykady, które dzielą podatników i organy podatkowe – podkreśla ekspert.
Marek Isański, prezes Fundacji Praw Podatnika zwraca uwagę, że cel ustawy był jasny. W obrębie najbliższej rodziny każda darowizna, która jest realna (a w tym pieniężna) zwolniona jest z podatku od spadków i darowizn. Jego zdaniem, sprzeczne z celem ustawy jest więc nakładanie opodatkowania darowizn pieniężnych tylko z tego powodu, że nie doszło do przelewu z rachunku darczyńcy na obdarowanego. - Oczywiste jest, że gdy np. ojciec, który na stałe mieszka za granicą, a będąc w kraju przed notariuszem przekaże darowiznę w gotówce swoim dzieciom, to oczekiwanie przelewu bankowego jest zdecydowanie zbyt uciążliwe. Realność takiej darowizny nie budzi przecież wątpliwości – podkreśla Marek Isański. Dodaje również, że niestety od lat interpretacje KAS i decyzje wydawane przez administrację podatkową za najważniejszy warunek zwolnienia z podatku traktują przelew bankowy i za jego brak nakładają podatek. Zapominają o sprawie najważniejszej. O tym, że ochrona majątku dorobkowego rodziny była ratio legis dla zwolnienia z podatku wszystkich spadków i darowizn dokonywanych w obrębie najbliższej rodziny.
Czytaj w LEX: Zwolnienie od podatku od spadków i darowizn nabycia rzeczy lub praw majątkowych przez osoby z rodziny >
Przepis wymaga pilnej zmiany
Z wypowiedzi Marka Isańskiego wynika także, że sąd administracyjny już wiele lat temu powinien poinformować ustawodawcę, że literalne sformułowanie przepisu musi zostać zmienione. Brak działania powoduje, że czyni z organów państwa agentów komercyjnych instytucji finansowych, które dbają o zwiększenie ich obrotów i zysków zamiast chronić praw, a przede wszystkim godności własnych obywateli. Do czasu zmiany treści przepisu (przeredagowania jego niefortunnej treści) cenne byłoby też podjęcie uchwały 7 sędziów NSA.
Czytaj w LEX: Czy rozwiedzeni małżonkowie mogą bezpiecznie dokonać darowizny między sobą poprzez syna? >
NSA po stronie podatników
Wydaje się, że można mieć na to nadzieję. Naczelny Sąd Administracyjny w kwestii darowizn gotówkowych stanął już po stronie podatników. NSA w wyroku (sygn. akt I FSK 1470/170) uznał m.in., że przekazywanie pieniędzy w formie gotówkowej nie ogranicza prawa do skorzystania ze zwolnienia. Sąd podkreślił, że jeśli samo przekazanie darowizny jest oczywiste i nie pozostaje kwestią sporną, a otrzymane pieniądze następnie są wpłacane przez obdarowanego na konto bankowe, prawo do zwolnienia z podatku zostaje zachowane. Takie samo stanowisko NSA zajął też w wyroku o sygn. akt II FSK 3954/17.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
