Najbardziej popularnym przedmiotem darowizny wciąż pozostają środki pieniężne. Powszechnie wiadomo, że darowizny dokonywane w kręgu najbliższej rodziny są pod pewnymi warunkami zwolnione z podatku od spadków i darowizn. Z art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn wynika, że w przypadku gdy przedmiotem darowizny są środki pieniężne (w kwocie wyższej niż 9 637 zł), zwolnienie z opodatkowania będzie możliwe w przypadku łącznego spełnienia trzech warunków: otrzymania darowizny od osoby z kręgu najbliższej rodziny, udokumentowanie ich otrzymania przelewem bankowym oraz złożenia zgłoszenia o nabyciu własności środków pieniężnych, chyba że umowa darowizny zostanie zawarta w formie aktu notarialnego – w takim przypadku obowiązku zgłoszenia dokona w imieniu obdarowanego notariusz. Zasada ta dotyczy darowizn dla małżonki, małżonka, dzieci, wnuków, rodziców, dziadków, pasierbów, pasierbic, rodzeństwa, ojczyma i macochy.
Czytaj w LEX: Zgłoszenie nabycia spadku a możliwość skorzystania ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn >
Umowa u notariusza może być pułapką
Robert Smoczyński, doradca podatkowy, partner w kancelarii TLA, zwraca uwagę, że darowizna pieniędzy w formie aktu notarialnego może być pułapką. Może się zdarzyć, że fiskus będzie się od takiej transakcji domagał podatku. Dlaczego? Notariusz jako płatnik podatku od darowizn jest zwolniony z poboru daniny, jeżeli spełnione są warunki zwolnienia, czyli warunek pokrewieństwa oraz warunek udokumentowania darowizny przelewem. Oczekuje on więc od stron umowy dokonania przelewu kwoty darowizny – dzięki temu upewnia się, że warunki zwolnienia, w tym warunek przelewu, są spełnione. Tu pojawia się problem.
Zobacz również:
Prywatny majątek ma zostać w rodzinie >>
Drogie spadki i darowizny z zagranicy >>
Przepisy o podatku od spadków i darowizn najeżone pułapkami >>
Jak potwierdza Robert Smoczyński, zdarza się, że organy podatkowe prezentują stanowisko, które nie poprawia humoru obdarowanych, którzy wybrali notariusza dla zachowania transparentności oraz braku obowiązku zgłaszania darowizny naczelnikowi urzędu skarbowego.
Czytaj w LEX: Darowizny na rzecz członków rodziny jako sposób unikania opodatkowania >
Organy podatkowe powołują się na wyrok NSA z 7 grudnia 2017 (sygn. akt FSK 3271/15), w którym sąd zgodził się z organem podatkowym, że jeżeli nabycie darowizny nie następuje na podstawie umowy darowizny w zawartej w formie aktu notarialnego (lecz nabycie następuje w wyniku w wyniku czynności konkludentnych poprzez realizację przelewu), obdarowany w celu skorzystania ze zwolnienia powinien więc zgłosić darowiznę naczelnikowi urzędu skarbowego.
- Innymi słowy, przelew zrealizowany przed zawarciem umowy darowizny w formie aktu notarialnego utrzymuje – zdaniem organów podatkowych – obowiązek zgłoszenia naczelnikowi darowizny w celu utrzymania zwolnienia od podatku – tłumaczy ekspert. Przepis, obowiązujący dla sprawy rozstrzyganej przez NSA, przewidywał zwolnienie tylko, jeżeli nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego. Nie przewidywał natomiast (tak jak przewiduje to obecnie obowiązujący przepis) zwolnienia dla sytuacji, w której jedna ze stron składa oświadczenie woli w formie aktu notarialnego.
- Niemniej jednak, zarówno notariusze (płatnicy podatku) jak i obdarowani (podatnicy) powinni mieć się na baczności – przestrzega Robert Smoczyński.
Sprawdź w LEX: Jakie obowiązki podatkowe wynikają z przekazania w darowiźnie udziałów spółki z o.o. na rzecz syna i synowej? >
Niezrozumiała praktyka urzędów
Warto więc zastanowić się w takim razie, czy w ogóle warto podpisywać umowę darowizny na przekazanie pieniędzy bliskim. Prawo tego nie wymaga.
- W ostatnim czasie zaobserwowaliśmy niezrozumiałą praktykę polegającą na stawiennictwie darczyńcy i obdarowanego u notariusza z potwierdzeniem już zrealizowanego przelewu środków pieniężnych w celu zawarcia umowy darowizny. Motywacja tych osób jest różna. Jedni powzięli z jakiegoś źródła wiedzę, że umowa darowizny musi być zawarta w formie aktu notarialnego, inni (zwłaszcza małżonkowie) chcą uzyskać notarialne potwierdzenie celem zachowania większej transparentności, a jeszcze inni liczą, że notariusz wyręczy ich w obowiązku dokonania zgłoszenia darowizny w urzędzie skarbowym. Wszyscy wpadają jednak w pułapkę zastawioną przez ustawodawcę – potwierdza Mariusz Palian, aplikant adwokacki w kancelarii Chmielniak Adwokaci.
Zobacz procedurę w LEX: Notariusze jako płatnicy podatku od spadków i darowizn >
Wizyta u notariusza wcale nie jest potrzebna
Zgodnie z art. 890 kodeksu cywilnego, oświadczenie darczyńcy rzeczywiście powinno być złożone w formie aktu notarialnego, jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione. Ważne jest zatem samo przekazanie pieniędzy. Jak wyjaśnia Mariusz Palian, umowa darowizny zostaje zawarta z chwilą dokonania przelewu bankowego i to z tą chwilą w myśl art. 6 ust. 1 pkt ustawy o podatku od spadków i darowizn powstaje obowiązek podatkowy. Ekspert zwraca też uwagę, że stawiennictwo u notariusza w takim przypadku mija się z celem, a wręcz przysparza czasem dodatkowych problemów. Należy przede wszystkim podkreślić, że przed rejentem nie dochodzi wówczas do zawarcia umowy darowizny (ta została już zawarta wcześniej), a jedynie do jej potwierdzenia. Obdarowany, aby skorzystać ze zwolnienia z podatku, musi zatem samodzielnie dokonać zgłoszenia do urzędu. W przeciwnym razie, nawet w przypadku dokonania darowizny w kręgu najbliższej rodziny obdarowany nie będzie zwolniony z obowiązku zapłaty podatku.
Darowizny na konkretny cel także z pułapką
Innym przykładem kontrowersji dotyczących przekazań wewnątrz rodziny są skutki podatkowe darowizny przeznaczonej na konkretny cel, np. zakup mieszkania. W przełomowym wyroku z 6 czerwca 2018 r. (sygn. II FSK 1526/16) NSA uznał, że w takiej sytuacji mamy do czynienia z poleceniem, które stanowi ciężar darowizny i tym samym zmniejsza podstawę opodatkowania.
Dr Grzegorz Keler, adwokat w kancelarii SPCG, zwraca uwagę, że po publikacji wyroku podatnicy próbowali go wykorzystać do ominięcia obowiązku zapłaty podatku, w sytuacji, w której darowizna nie podlega zwolnieniu, np. dlatego, że została udzielona przez członka dalekiej rodziny. - Jednak organy podatkowe stoją na stanowisku, że w takiej sytuacji opodatkowaniu podlega samo polecenie. Dlatego polecenie nie jest sposobem na uniknięcie zapłaty podatku. Wątpliwości podatkowych związanych z poleceniem jest zresztą więcej, dlatego należy do takich czynności podchodzić ostrożnie – podkreśla ekspert.
Zobacz procedurę w LEX: Podstawa opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn - darowizna >
Podział majątku po rozwodzie równie ryzykowny
Ryzykowne podatkowo okazuje się też dzielenie majątku po rozwodzie. Co do zasady sam podział majątku wspólnego nie podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych (PCC). Jak jednak podkreśla dr Grzegorz Keler, jeżeli przy tej okazji małżonkowie dzielą również składniki majątkowe, które nie wchodziły do majątku wspólnego, to mamy do czynienia nie z podziałem majątku, ale ze zniesieniem współwłasności. Taka sytuacja może wystąpić np. wówczas, gdy małżonkowie nabyli nieruchomość przed zawarciem małżeństwa, a później zdecydowali się przyznać jej własność jednemu z nich.
- Zniesienie współwłasności jest opodatkowane PCC albo podatkiem od spadków darowizn – w zależności od tego, czy towarzyszą mu spłaty czy nie – tłumaczy dr Grzegorz Keler.Wskazuje także, że istotna różnica pomiędzy tymi dwoma podatkami jest taka, że w przypadku podatku od spadków i darowizn podstawę opodatkowania pomniejszają ciężary związane z rzeczą, np. koszty kredytu na zakup mieszkania. Natomiast na gruncie PCC wartość obciążeń nie wpływa na kwotę podatku. Należy też pamiętać, że chociaż zniesienie współwłasności pomiędzy małżonkami jest zwolnione od podatku od spadków i darowizn, to po ustaniu małżeństwa zwolnienie to już nie obowiązuje.
Czytaj w LEX: Umowne zniesienie współwłasności nieruchomości >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
