Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania podatkowe spółki, to temat będący często przedmiotem sporów podatników z organami skarbowymi. Problem pojawia się zwłaszcza wówczas, gdy zobowiązania podatkowe spółki nie były znane w czasie pełnienia funkcji członka zarządu, a decyzje wymiarowe zostały wydane w czasie, gdy podatnik funkcji takiej już nie pełnił. Z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie.
Zagadnienie, które NSA rozpoznał w siedmioosobowym składzie w miniony poniedziałek (30 października) wyłoniło się na tle skargi kasacyjnej Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Bydgoszczy od wyroku WSA w Bydgoszczy z 3 listopada 2021 r. (sygn. akt I SA/Bd 372/21). Wyrokiem tym sąd uchylił decyzję organów w części orzekającej o odpowiedzialności byłego członka zarządu. WSA wyraził pogląd, że brak winy w niezgłoszeniu wniosku o upadłość może być odnoszony do wyjątkowych sytuacji, w szczególności takich, w których członek zarządu nie ma wiedzy co do rzeczywistej sytuacji w zakresie płacenia zobowiązań przez spółkę, z uzasadnionych przyczyn i przy dołożeniu należytej staranności nie może tej wiedzy uzyskać i podjąć stosownych działań. W tej sprawie decyzje wymiarowe dotyczące spółki były wydane w czasie, gdy podatnik nie pełnił już funkcji członka zarządu. Chodziło o podatek akcyzowy.
Zobacz procedurę: Odpowiedzialność podatkowa za zobowiązania osób prawnych >
Rozpatrujący skargę kasacyjną organów skarbowych, NSA zdecydował się przedstawić składowi siedmiu sędziów do rozstrzygnięcia zagadnienie czy na podstawie art. 116 par. 1 pkt 1 lit. b w zw. z lit. a oraz par. 2 i 4 ustawy - Ordynacja podatkowa w zw. z art. 11 ust. 1 i 2 oraz art. 21 ust. 1 i 2 ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze członkom zarządu spółki można przypisać winę w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie, jeżeli w czasie pełnienia tej funkcji nie istniały nadające się do egzekucji zaległości podatkowe spółki będącej podatnikiem, a w toku prowadzonego w okresie późniejszym w stosunku do spółki postępowania wymiarowego nie zostało wykazane, że zaniżona w deklaracji podatkowej wysokość zobowiązania podatkowego spółki była wynikiem zawinienia członków zarządu postrzeganego jako niedochowanie należytej staranności?
Czytaj również: NSA: Opłaty egzekucyjne są przychodem budżetu, a nie komorników >>
Dwa rozbieżne poglądy
NSA w postanowieniu wskazał, że przedstawiony w pytaniu problem prawny spowodował powstanie dwóch przeciwstawnych poglądów i rozbieżności w orzecznictwie. W części orzeczeń wskazuje się, iż nie można przyjąć, iż podstawą stwierdzenia niewypłacalności spółki może być niewykonywanie przez dłużnika swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Czym innym bowiem jest "wymagalność" zobowiązania, a czym innym jego "powstanie" z mocy prawa właściwe dla zobowiązań podatkowych powstających z mocy prawa, tak jak zobowiązanie w podatku akcyzowym. Wymagalność zobowiązania w takim przypadku, musi być wiązana z istnieniem w obrocie prawnym bądź deklaracji, w której wykazano kwotę podatku do zapłaty, bądź decyzji, która określa kwotę zobowiązania. Część orzeczeń prezentuje jednak odmienny pogląd, że takiej konieczności nie ma.
Zobacz linię orzeczniczą: Wyrok zakazujący pełnienia funkcji członka zarządu spółki a odpowiedzialność za zaległości podatkowe spółki >
Skarżący nie był członkiem zarządu w dacie wydania decyzji
- W ocenie strony, która reprezentuję, zobowiązania wymagalne to takie, które nadają się do egzekucji. W tej sprawie, WSA wskazał, że spółka pozostawała w zaufaniu do organów celnych, a interpretacja dotycząca przepisów dotyczących podatku akcyzowego zmieniła się ze zmianą właściwości organów w sprawach akcyzowych – wyjaśniała przed NSA pełnomocniczka skarżącego podatnika.
Wskazała, że jeżeli już przyjąć drugi pogląd występujący w orzecznictwie, że czym innym są wymagalne zobowiązania a czym innym zobowiązania wykonalne to brak wiedzy i świadomości u skarżącego co do zobowiązań spółki wskazuje na to, że skarżący nie ponowi winy za niezgłoszenie wniosku o upadłość we właściwym czasie.
W momencie wydania decyzji przeciwko spółce skarżący nie był już członkiem zarządu i nie miał wpływu na to, że spółka nie odwołała się od decyzji i taka decyzja występuje w obrocie prawnym.
Pełnomocnik organów skarbowych, jak i Prokuratura Krajowa byli przeciwni wydaniu uchwały w tej sprawie.
Zobacz linię orzeczniczą: Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania, których termin płatności upłynął w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu >
NSA odmawia uchwały
NSA przychylił się do stanowisk Prokuratury Krajowej i organów skarbowych i odmówił podjęcia uchwały w tej sprawie. NSA argumentował, że to zagadnienie prawne, które zostało przedstawione nie odpowiadało wymogom, o których mowa w art. 180 par. 1 ustawy – prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (ppsa).
- Każdorazowo ustosunkowanie się do zagadnienia prawnego przedstawionego poszerzonemu składowi NSA musi być poprzedzone analizą dopuszczalności procedury uchwałodawcze. Ustalić należy czy zachodzą przesłanki do podjęcia uchwały. Jedynie pozytywna weryfikacja tych przesłanek umożliwia podjęcie uchwały – uzasadniał stanowisko NSA sędzia Jan Rudowski.
Wskazał, że dopuszczalność podjęcia uchwały uzasadniona jest od wystąpienia dwóch przesłanek.
- Po pierwsze, w sprawie zachodzić muszą poważne wątpliwości prawne, po drugie, rozstrzygnięcie owych wątpliwości jest niezbędne dla rozpoznania skargi kasacyjnej w danej sprawie. Ten związek musi być istnieć z konkretną sprawą sądowo administracyjną i musi być powiązany z zakresem zaskarżenia czy zarzutami skargi kasacyjnej. W ocenie NSA, w rozpoznawanej sprawie nie jest spełniona druga z przesłanek, a mianowicie rozstrzygnięcie przedstawionego zagadnienia prawnego nie jest niezbędne do rozpoznania skargi kasacyjnej – argumentował sędzia Jan Rudowski.
Sąd miał wątpliwości jak to przedstawione zagadnienie wiązać z przesłankami określonymi w art. 116 par. 1 pkt 1 lit. b., który stanowi, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez winy, czy daje możliwość każdorazowo oceny stanu faktycznego konkretnej sprawy, że niezgłoszenie nastąpiło w sytuacji, gdy członek zarządu nie ponosi winy.
- Podejmowanie w tym zakresie uchwały oznaczałoby, że do każdego konkretnego kazusu należałoby się odnosić. Potraktowanie jako zagadnienia prawnego okazałoby się niezwykle trudne. Ponadto, wprost w samym pytaniu skład trzech sędziów odnosi się do postępowania wymiarowego. Najpierw trzeba sobie odpowiedzieć czy i w jakim zakresie te przesłanki, które wiążą się z wydaniem decyzji wymiarowej mogły być następnie przenoszone na ocenę odpowiedzialności członka zarządu uregulowanej w art. 116. – uzasadniał sędzia Rudowski.
NSA podkreślił, że tryb przedstawiania zagadnień prawnych do rozstrzygnięcia jest trybem, który ma pozwolić składowi trzech sędziów uwolnienie się od wzięcia odpowiedzialności treść wydanego wyroku.
- Jeżeli w odniesieniu do konkretnych ustaleń faktycznych w związku z treścią zarzutów ma nastąpić rozstrzygnięcie sprawy, to po to jest skład trzech sędziów, żeby to uczynić. I Prokurator to zauważyła i pełnomocnik Dyrektora Izby Skarbowej, że w stosunku do pozostałych członków zarządu zapadły trzy wyroki w składach trzech sędziów, które uznały, że można te sporne zagadnienia rozstrzygać – uzasadniał sędzia Rudowski.
NSA zauważył, że w sprawie wystąpiło wiele wątpliwości, co do których sąd będzie musiał się odnieść. Rozstrzygnięcie tych kwestii pozwoli dopiero na rozstrzygnięcie kwestii odpowiedzialności za niezgłoszenie upadłości. NSA w poszerzonym składzie nie będzie podpowiadał jak się do tego odnieść.
- Rozstrzyganie takich zagadnień powinno następować w odniesieniu do konkretnych okoliczności faktycznych, przy uwzględnieniu zebranych dowodów w sprawie a to powinno należeć do składu trzech sędziów – podsumował sędzia Rudowski.
NSA podkreślił, że sprawa jest interesująca, będzie musiał się do niej ustosunkować skład trzech sędziów. Sprawa wróci na wokandę.
Zobacz linię orzeczniczą: Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki kapitałowej w sytuacji wieloosobowego zarządu >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
