W najbliższy poniedziałek 30 października Naczelny Sąd Administracyjny w siedmioosobowym składzie rozpozna dwie ważne sprawy. Jedna z nich dotyczy odpowiedzialności osób trzecich, a druga opłaty egzekucyjnej. W NSA na rozpoznanie czeka wiele skarg komorników. Dlaczego w sprawach tych konieczne stało się rozstrzygnięcie w poszerzonym składzie i być może wydanie uchwał?
Czytaj również: NSA: O wykreśleniu podatnika z rejestru organ nie musi powiadamiać. >>
Postanowieniem z 18 kwietnia br. NSA przedstawił do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości: czy w świetle art. 149 ust. 1-3 związku z art. 283 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych, daninami publicznymi są jedynie opłaty egzekucyjne pobierane na podstawie ustawy o kosztach komorniczych, a nie są nimi opłaty egzekucyjne pobierane od 1 stycznia 2019 r. na podstawie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, czy też od 1 stycznia 2019 r. daninami publicznymi stały się wszystkie pobierane od tego dnia opłaty egzekucyjne, w tym również na podstawie cyt. ustawy r. o komornikach sądowych i egzekucji? Wątpliwości te wyłoniły się na tle rozpoznawanej skargi kasacyjnej Komornika Sądowego od wyroku WSA w Gliwicach z 27 maja 2021 r. (sygn. akt I SA/Gl 1714/20).
W wyroku sąd uznał za prawidłowe stanowisko organów podatkowych, że do opłat egzekucyjnych pobranych w sprawach wszczętych i niezakończonych przed 1 stycznia 2019 r., w których opłaty te nie zostały prawomocnie ustalone, zastosowanie znajdują nowe przepisy, zgodnie z którymi opłaty, po potrąceniu wynagrodzenia prowizyjnego komornika, stanowią daninę publiczną będącą dochodem budżetu państwa.
WSA wskazał, że przed dniem 1 stycznia 2019 r. całokształt zagadnień dotyczących komorników sądowych, funkcjonowania systemu finansowania egzekucji sądowej oraz zasad poboru opłat egzekucyjnych regulowała ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji. Z dniem 1 stycznia 2019 r. powyższe zagadnienia zostały rozdzielone i uregulowane dwiema nowymi ustawami, tj.: ustawą z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych, a także ustawą z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych. Na gruncie starej ustawy opłata egzekucyjna stanowiła przychód należny komornikowi. Zgodnie z nową regulacją, w myśl art. 149 ust. 1 i 2 ustawy o komornikach sądowych, opłata egzekucyjna stanowi niepodatkową należność budżetową o charakterze publicznoprawnym pobieraną za czynności komornicze na zasadach określonych w ustawie o kosztach komorniczych.
Problemy zrodziły się w sytuacji postępowań wszczętych a nie zakończonych przed wejściem nowych regulacji.
Do 1 stycznia 2019 r. opłaty egzekucyjne były przychodem komornika
NSA, rozpatrując skargę, zauważył, że w zapadłych dotychczas orzeczeniach wojewódzkich sądów administracyjnych dominuje pogląd zbieżny ze stanowiskiem wyrażonym w niniejszej sprawie przez WSA w Gliwicach. Większość składów orzekających, oddalając skargi złożone w tego typu sprawach, akcentuje, że od 1 stycznia 2019 r. ustawodawca odszedł od dotychczasowego rozwiązania, zgodnie z którym opłaty egzekucyjne stanowiły przychód komornika.
NSA wskazał też na orzeczenia, w których zaprezentowano odmienne stanowisko. W uzasadnieniu wspomniał o rozbieżnościach w piśmiennictwie w kwestii spornego zagadnienia.
W NSA czeka na rozstrzygnięcie wiele skarg komorników
W ocenie NSA przyjęte przez ustawodawcę rozwiązanie, polegające na rozdzieleniu regulacji dotyczących opłaty egzekucyjnej w dwóch odrębnych aktach prawnych, tj. ustawie o kosztach komorniczych oraz w ustawie o komornikach sądowych, wynika z nadania tej opłacie charakteru daniny publicznoprawnej. To zapewne zadecydowało o tym, że przepisy wskazujące na publicznoprawnych charakter tej opłaty, a także sposób jej rozliczenia z budżetem państwa, zostały ujęte w ustawie o komornikach sądowych, a nie w ustawie o kosztach komorniczych. Powyższe pozwala na odróżnienie dwóch obszarów regulacji. Pierwszy dotyczy kwestii podstawy i sposobu obliczenia opłaty egzekucyjnej, które regulują przepisy ustawy o kosztach komorniczych. Drugi dotyczy powstania obowiązku przekazania tej opłaty (pomniejszonej o prowizję komornika) na rachunek właściwego urzędu skarbowego. To ostatnie zagadnienie jest przedmiotem regulacji zawartych w ustawie o komornikach sądowych. Powyższe "rozdzielenie" regulacji prawnych stało się jednocześnie źródłem wątpliwości ujętych w zagadnieniu prawnym, które zostało przedstawione do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów NSA. Rozstrzygniecie tego zagadnienia ma znaczenie nie tylko dla rozpoznania skargi kasacyjnej w niniejszej sprawie, ale także innych skarg kasacyjnych złożonych w tego typu sprawach do NSA. A jest ich wiele.
Odpowiedzialność członków zarządu
Kolejne zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, które NSA zdecydował się przedstawić składowi siedmiu sędziów NSA do rozstrzygnięcia to czy na podstawie art. 116 par. 1 pkt 1 lit. b w zw. z lit. a oraz par. 2 i 4 ustawy - Ordynacja podatkowa w zw. z art. 11 ust. 1 i 2 oraz art. 21 ust. 1 i 2 ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze członkom zarządu spółki można przypisać winę w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie, jeżeli w czasie pełnienia tej funkcji nie istniały nadające się do egzekucji zaległości podatkowe spółki będącej podatnikiem, a w toku prowadzonego w okresie późniejszym w stosunku do spółki postępowania wymiarowego nie zostało wykazane, że zaniżona w deklaracji podatkowej wysokość zobowiązania podatkowego spółki była wynikiem zawinienia członków zarządu postrzeganego jako niedochowanie należytej staranności?
Zagadnienie to wyłoniło się na tle skargi kasacyjnej Dyrektora IAS w Bydgoszczy od wyroku WSA w Bydgoszczy z 3 listopada 2021 r., sygn. akt I SA/Bd 372/21. Wyrokiem tym sąd uchylił zaskarżoną przez podatnika decyzję w części orzekającej o odpowiedzialności skarżącego jako odpowiedzialności podatkowej osób trzecich.
WSA wyraził pogląd, że brak winy w niezgłoszeniu wniosku o upadłość może być odnoszony jedynie do wyjątkowych sytuacji, w szczególności takich, w których członek zarządu nie ma wiedzy co do rzeczywistej sytuacji w zakresie płacenia zobowiązań przez spółkę z uzasadnionych (obiektywnie) przyczyn i przy dołożeniu należytej staranności nie może tej wiedzy uzyskać i podjąć stosownych działań.
Czy zobowiązanie musi wynikać z deklaracji lub decyzji?
NSA w postanowieniu wskazał, że przedstawiony w pytaniu problem prawny spowodował powstanie dwóch przeciwstawnych poglądów, co doprowadziło do rozbieżności w orzecznictwie. W części orzeczeń wskazuje się, iż nie można przyjąć, iż podstawą stwierdzenia niewypłacalności spółki może być niewykonywanie przez dłużnika swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Czym innym bowiem jest "wymagalność" zobowiązania, a czym innym jego "powstanie" z mocy prawa właściwe dla zobowiązań podatkowych powstających z mocy prawa, tak jak zobowiązanie w podatku akcyzowym. Wymagalność zobowiązania w takim przypadku, musi być wiązana z istnieniem w obrocie prawnym bądź deklaracji, w której wykazano kwotę podatku do zapłaty, bądź decyzji, która określa kwotę zobowiązania. Część orzeczeń prezentuje odmienny pogląd, że takiej konieczności nie ma.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
