Jak już informowaliśmy, w NSA na rozpoznanie czeka wiele skarg komorników. Problem powstał po zmianach prawa od 1 stycznia 2019 r. Przed tą datą całokształt zagadnień dotyczących komorników sądowych, funkcjonowania systemu finansowania egzekucji sądowej oraz zasad poboru opłat egzekucyjnych regulowała ustawa z 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji. Z tym dniem zagadnienia te zostały rozdzielone i uregulowane dwiema nowymi ustawami, tj. ustawą z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych oraz ustawą z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych. Na gruncie uchylonej ustawy o komornikach sądowych i egzekucji opłata egzekucyjna stanowiła przychód komornika. W myśl art. 149 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych opłata egzekucyjna stanowi niepodatkową należność budżetową o charakterze publicznoprawnym pobieraną na zasadach określonych w ustawie o kosztach komorniczych. Uzyskane opłaty egzekucyjne, po potrąceniu wynagrodzenia komornika, stanowią dochód budżetu państwa. W art. 283 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych został zamieszczony przepis przejściowy, w myśl którego art. 149-151 nie stosuje się do opłat egzekucyjnych prawomocnie ustalonych przed dniem wejścia w życie ustawy. Z kolei w myśl art. 52 ust. 1i 2 ustawy o kosztach komorniczych do postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe.
Czytaj również: NSA: O wykreśleniu podatnika z rejestru organ nie musi powiadamiać >>
Podział na dwie ustawy zrodził wątpliwości
Wydawałoby się, że przepisy przejściowe zapewniają jasność stanu prawnego, a jednak na ich tle powstały wątpliwości. Obie te nowe ustawy wzajemnie odwołują się do siebie. Spowodowało to spory, które trafiły na wokandę NSA. W jednym z nich sąd ten uznał za konieczne skierowanie sprawy do rozpoznania w siedmioosobowym składzie. Postanowieniem z 18 kwietnia br. NSA przedstawił do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne: czy w świetle art. 149 ust. 1-3 związku z art. 283 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych, daninami publicznymi są jedynie opłaty egzekucyjne pobierane na podstawie ustawy o kosztach komorniczych, a nie są nimi opłaty egzekucyjne pobierane od 1 stycznia 2019 r. na podstawie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, czy też od 1 stycznia 2019 r. daninami publicznymi stały się wszystkie pobierane od tego dnia opłaty egzekucyjne, w tym również na podstawie cyt. ustawy r. o komornikach sądowych i egzekucji?
WSA orzekł profiskalnie
Wątpliwości te wyłoniły się na tle rozpoznawanej skargi kasacyjnej Komornika sądowego od wyroku WSA w Gliwicach z 27 maja 2021 r. (sygn. akt I SA/Gl 1714/20).
WSA uznał za prawidłowe stanowisko organów podatkowych, że do opłat egzekucyjnych pobranych w sprawach wszczętych i niezakończonych przed 1 stycznia 2019 r., w których opłaty te nie zostały prawomocnie ustalone, zastosowanie znajdują nowe przepisy, zgodnie z którymi opłaty, po potrąceniu wynagrodzenia prowizyjnego komornika, stanowią daninę publiczną będącą dochodem budżetu państwa.
Na gruncie starej ustawy opłata egzekucyjna stanowiła przychód należny komornikowi. Zgodnie z nową regulacją, w myśl art. 149 ust. 1 i 2 ustawy o komornikach sądowych, opłata egzekucyjna stanowi niepodatkową należność budżetową o charakterze publicznoprawnym pobieraną za czynności komornicze na zasadach określonych w ustawie o kosztach komorniczych.
NSA, rozpatrując skargę, zauważył, że w zapadłych dotychczas orzeczeniach wojewódzkich sądów administracyjnych dominuje pogląd zbieżny ze stanowiskiem wyrażonym przez WSA w Gliwicach. Większość składów orzekających, oddalając skargi złożone w tego typu sprawach, uznaje, że od 1 stycznia 2019 r. opłaty egzekucyjne stanowią daninę publicznoprawną. NSA wskazał też na orzeczenia, w których zaprezentowano odmienne stanowisko.
W ocenie NSA przyjęte przez ustawodawcę rozwiązanie, polegające na rozdzieleniu regulacji dotyczących opłaty egzekucyjnej w dwóch odrębnych aktach prawnych, tj. ustawie o kosztach komorniczych oraz w ustawie o komornikach sądowych, wynika z nadania tej opłacie charakteru daniny publicznoprawnej. Rozstrzygniecie tego zagadnienia ma znaczenie nie tylko dla rozpoznania skargi kasacyjnej w niniejszej sprawie, ale także innych skarg kasacyjnych złożonych w tego typu sprawach do NSA.
Stanowisko Krajowej Rady Komorniczej
Krajowa Rada Komornicza wyraziła pogląd w sprawie kierując swoje stanowisko do NSA, w myśl którego w świetle art. 149 ust. 1-3 w związku z art. 283 ust.1 ustawy o komornikach sądowych, daninami publicznymi są jedynie opłaty egzekucyjne pobierane na podstawie ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych, a nie są nimi opłaty egzekucyjne pobierane od 1 stycznia 2019 r. na podstawie ustawy z 1997 r. o kosztach sądowych i egzekucji.
Stanowisko Prokuratury Krajowej
Prokuratura Krajowa z kolei wniosła o podjęcie uchwały, w myśl której niepodatkową należnością o charakterze publicznoprawnym, o której mowa w art. 149 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych jest opłata egzekucyjna egzekwowana na zasadach określonych w ustawie z 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych w postępowaniu wszczętym po dniu 1 stycznia 2019 r.
Uchwała NSA: Bez opłat prawomocnie ustalonych przed 1 stycznia 2019 r.
Swoje stanowisko przed NSA przedstawił pełnomocnik komornika. Stwierdził on, że problem sprowadza się do prawidłowej wykładni art. 283 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych. Dokonał on dokładnego wywodu prawnego, uzasadniając swoją argumentację.
- Biorąc pod uwagę treść tych przepisów nie można twierdzić, że w jakiś sposób art. 283 ust.1 dorowadził do tego, że rozciągnięto, zdefiniowano w art. 149 daninę publiczną na opłaty pobierane w oparciu o ustawę z 1997 r. , które nie były daniną publiczną. Ani w art. 283 ust. 1 ani w art. 149, 151 nie mówi się o opłatach pobieranych na podstawie ustawy z 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji – argumentował prof. dr hab. Marek Kalinowski
Pytał przed NSA na jakiej zasadzie można dojść do wniosku, że te przepisy, które nie stanowią o opłatach pobieranych na podstawie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji miałyby rozszerzać pojęcie niepodatkowej należności budżetowej na te opłaty.
- Wyrażam pogląd, że w świetle art. 149 ust. 1-3 w związku z art. 283 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych daninami publicznymi są jedynie te opłaty egzekucyjne pobierane na podstawie ustawy z 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych, nie są zaś nimi opłaty pobierane po 1 stycznia 2019 r. na podstawie ustawy o kosztach sądowych i egzekucji. Nie są niepodatkowymi należnościami budżetowymi opłaty, o których mowa w art. 29 i 30 ustawy o kosztach komorniczych, które ustalone zostały prawomocnie przed dniem 1 stycznia 2019 r. – podsumował swoją argumentację przed NSA prof. Marek Kalinowski.
NSA rozpoznając sprawę w siedmioosobowym składzie w dniu 30 października podjął uchwałę, że w świetle art. 149 ust.1-3 w związku z art. 283 ust. 1 ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych daninami publicznymi są od 1 stycznia 2019 r. wszystkie pobierane od tego dnia opłaty egzekucyjne, w tym również na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji. Z tak określonego zakresu niepodatkowych należności budżetowych wyłączono te opłaty, które zostały prawomocnie ustalone przed dniem 1 stycznia 2019 r. (III FPS 1/23 ).
Uchwała została podjęta z jednym zdaniem odrębnym.
NSA wskazywał na sens użytych pojęć zawartych w art. 283 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych, podkreślając, że przepis ten jest uzupełnieniem art. 149 ust.1-3 i należy zastosować wykładnię systemową.
Ekspert: Komornicy muszą się podzielić z fiskusem
- NSA stanął przed rozstrzygnięciem trudnego problemu. Wielokrotnie nasze polskie regulacje intertemporalne są niejasne i wymagają dokonania złożonego procesu wykładni. Przykładem są właśnie przepisy o komornikach i kosztach. Zmiana regulacji o opłatach egzekucyjnych powinna mieć wpływ jedynie na postępowania, które zostały wszczęte po 1 stycznia 2019 r. Takie rozumienie przepisów byłoby zgodne z zasadą zakazu działania prawa wstecz - podkreśla dr Radosław Bulejak, Senior Associate w AXELO Ostrowski Domagalski i Wspólnicy sp.k.
Wskazuje on, że NSA poszedł jednak w drugim kierunku.
- Nie ulega wątpliwości, że uchwała NSA będzie miała wpływ na setki postępowań, które toczą się obecnie przed sądami administracyjnymi – ocenia dr Radosław Bulejak.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
