Samą inicjatywę Ministerstwa Finansów w sprawie przygotowania objaśnień podatkowych dla zmienionego art. 11o Ustawy o CIT należy ocenić pozytywnie. Komentowany przepis budzi istotne wątpliwości i sprzeciw wielu podatników. Pozytywnie należy również ocenić stosunkowo długi termin na zgłaszanie opinii, wniosków i uwag do projektu (20 kwietnia 2021 r.). Zjawisko tworzenia przepisów prawa podatkowego, które od samego początku wymagają objaśnień ze strony MF, należy jednak uznać za niepożądane. Nie mówimy tutaj o obszernych i skomplikowanych regulacjach w zakresie MDR czy mechanizmu obowiązkowego poboru podatku u źródła, a jedynie modyfikacji prostego przepisu składającego się z kilku zdań.
Zobacz również: Dokumentowanie transakcji zagranicznych staje się niemożliwe >>
Interpretacja najmniej korzystna dla podatników
W kwestii domniemania występowania rzeczywistego właściciela z „raju podatkowego” projekt objaśnień potwierdza najbardziej niekorzystną interpretację tego przepisu, na której możliwość wskazywało wielu ekspertów. W projekcie wskazane zostało wprost, że dla analizowanego domniemania istotne są „jakiekolwiek rozliczenia drugiej strony transakcji” z podmiotem z „raju podatkowego”. MF wskazuje, że pod tym pojęciem należy rozumieć „uregulowanie jakichkolwiek rachunków (należności/zobowiązań)”. Wystarczy zatem, jeżeli nasz kontrahent przeprowadzi z podmiotem z raju podatkowego jakiekolwiek rozliczenia, które nie mają jakiegokolwiek związku z zawartą przez nas transakcją i już powinien zostać uznany za rzeczywistego właściciela w stosunku do tej transakcji.
Pojęcie rzeczywistego właściciela sprzeczne z definicją
Takie rozumienie pojęcia „rzeczywistego właściciela” jest sprzeczne z jego definicją uregulowaną w Ustawie o CIT, jak również z jego znaczeniem, które ukształtowało w praktyce międzynarodowego prawa podatkowego. Przy obecnym kształcie wprowadzonego przepisu trudno jednak o „łagodniejszą” interpretację. Objaśnienia podatkowe zapewniają podatnikom analogiczną moc ochronna jak interpretacja podatkowa, nie mogą jednak łagodzić skutków restrykcyjnych przepisów poprzez zmianę ich literalnego brzmienia.
Problematyczne dochowanie należności
Jako przykład dochowania należytej staranności w kwestii weryfikacji, czy rzeczywistym właścicielem transakcji zawartej z podmiotem niepowiązanym jest podmiot z „raju podatkowego”, MF wymienia pozyskanie stosownego oświadczenia od drugiej strony transakcji. Oświadczenie – zgodnie z projektem objaśnień – powinno zostać sporządzone w formie pisemnej. Należy pamiętać, że podatnik nie może skutecznie żądać złożenia takiego oświadczenia przez drugą stronę transakcji. W związku z tym, standardem należytej staranności w takich przypadkach powinna być również udokumentowana, bezskuteczna próba pozyskania oświadczenia od drugiej strony transakcji. Taką interpretację dałoby się teoretycznie pogodzić z literalnym brzmieniem komentowanego przepisu. Domniemanie występowania rzeczywistego właściciela z „raju podatkowego” działa bowiem dopiero w sytuacji, w której poweźmiemy informację o tym, że nasz kontrahent dokonywał jakichkolwiek rozliczeń z takim podmiotem. Domniemanie nie musi być jednak stosowane w sytuacji, gdy takiej informacji – pomimo podjętej przez nas próby – nie uzyskaliśmy od drugiej strony.
Piotr Prokocki, doradca podatkowy i radca prawny z Vistra Poland
[-LINKI SIP LEX-]
