Wiceminister Jarosław Neneman odpowiedział w poniedziałek na postulaty Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczące zmian w ordynacji podatkowej.
Kolejna zapowiedź zmian
- Ponownie rozważona zostanie kwestia likwidacji przesłanki zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w związku z wszczęciem postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe - zapowiedział wiceminister.
- Pozytywnie oceniam ideę podjęcia prac nad kompleksowymi zmianami ordynacji podatkowej. Obecnie przedwczesne byłoby jednak przedstawianie harmonogramu takich prac - poinformował Jarosław Neneman.
To odpowiedź na wystąpienie Rzecznika, który zwrócił się do MF z wnioskiem o wprowadzeniem zmian w ordynacji podatkowej. Zwrócił uwagę, że fiskus wciąż może wszczynać postępowania karne skarbowe po to, aby zawieszać bieg przedawnienia zobowiązań podatkowych.
- Wielokrotne apele legislacyjne rzecznika do MF nie odniosły skutku - napisał prof. Marcin Wiącek. W 2022 r. minister finansów zapewnił, że w ramach prac nad systemową reformą ordynacji podatkowej przewidywana jest likwidacja przesłanki zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w związku ze wszczęciem postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe.
- Zapowiedź ta nie została ostatecznie zrealizowana, a regulacja z art. 70 par. 6 pkt 1 ordynacji podatkowej nadal obowiązuje - pisze rzecznik.
Zobowiązanie podatkowe przedawnia się, co do zasady, z upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Jednak zgodnie art. 70 par. 6 pkt 1 ordynacji podatkowej, bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu z dniem wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe. Zgodnie z tym przepisem wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe (i zawiadomienie o tym podatnika) prowadzi do zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.
Praktyka inna niż deklaracje
Jakub Warnieło, doradca podatkowy, szef zespołu postępowań podatkowych i sądowych MDDP, uważa odpowiedź wiceministra za niezadowalającą. Przypomina, że to nie pierwsza zapowiedź zmian. Przedstawiony przez MF w 2022 r. projekt zmian w ordynacji podatkowej zakładał uchylenie art. 70 par. 6 pkt 1 ordynacji podatkowej. MF uzasadniało wcześniej, że uchylenie przepisu pozwoli rozwiązać problem instrumentalnego wszczynania przez organy postępowań karnych skarbowych w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Jednak w 2023 r. ówczesne kierownictwo resortu wycofało się z tych planów.
- Ministerstwo Finansów miało dużo czasu, by rozwiązać ten problem. Teraz potrzebne są zdecydowane działania ze strony MF oraz ustawodawcy. Ta odpowiedź MF z pewnością nie uspokoi podatników i nie zapowiada jednoznacznego rozwiązania tego problemu. Tymczasem wciąż powszechne są sytuacje, w których organy wszczynają postępowania karne skarbowe pod koniec standardowego upływu terminu przedawnienia tylko po to, by doprowadzić do zawieszenia biegu terminu przedawnienia i mieć więcej czasu na wydanie decyzji podatkowej. Później takie decyzje często uchylane są przez sądy administracyjne - mówi Jakub Warnieło.
- Na praktykę organów podatkowych niewystarczająco wpłynęła nawet uchwała siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z 24 maja 2021 r. (sygn. I FPS 1/21). Organy podatkowe instrumentalnie wszczynały postępowania karne skarbowe zarówno pod koniec 2022 r., jak i 2023 r. – dodaje Jakub Warnieło.
Czytaj również: Jak udowodnić brak udziału w oszustwie podatkowym VAT >>
Sądy po stronie podatników
Zgodnie z uchwałą NSA, kontrola zgodności z prawem zastosowania przez organy podatkowe art. 70 par. 6 pkt 1 ordynacji podatkowej powinna obejmować także ocenę, czy nie doszło do instrumentalnego zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego poprzez sztuczne wykorzystanie instytucji wszczęcia postępowania karnego skarbowego. NSA uznał, że sądy administracyjne uprawnione są do kontrolowania w tego typu sprawach, czy organ podatkowy nie odwołał się do wszczęcia postępowania karnego skarbowego w sposób instrumentalny stanowiący nadużycie prawa.
Na niekorzystne dla podatników praktyki zwraca również uwagę Marcin Górniak, starszy menedżer w zespole postępowań podatkowych i sądowych w KPMG w Polsce. Według niego wciąż stosowana jest praktyka instrumentalnego wszczynania spraw karnoskarbowych, tuż przed upływem terminu przedawnienia. Może się zdarzyć, że np. 15 grudnia podatnik otrzymuje zawiadomienie o wszczęciu sprawy karno-skarbowej i zawieszeniu biegu terminu przedawnienia.
- Zachęcam w takiej sytuacji do zaskarżenia decyzji opartej na zawieszonym biegu terminu przedawnienia, ponieważ orzecznictwo po pozytywnej uchwale Naczelnego Sądu Administracyjnego bada przesłanki instrumentalności i takie decyzje często uchyla - mówi Marcin Górniak.
Przykładowo NSA w wyroku z 30 marca 2023 r. (sygn. II FSK 2339/20) uznał za jedną z istotnych przesłanek, świadczących o instrumentalnym użyciu KKS, wszczęcie postępowania na krótko (ok. 1,5 miesiąca) przed upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Sąd ocenił, że postępowanie karne skarbowe zostało wszczęte przez organ przedwcześnie i w sposób instrumentalny. Z uwagi na bezskuteczność zawieszenia biegu terminu przedawnienia, zobowiązanie podatnika uległo przedawnieniu.
Czytaj również: Skarbówka niemal dwukrotnie zwiększyła liczbę kontroli >>
Wiceminister Jarosław Neneman napisał, że przychyla się do innych postulatów RPO dotyczących:
- wyeliminowania nieprzedawnialności zobowiązań podatkowych zabezpieczonych hipoteką lub zastawem skarbowym,
- rozszerzenia zakresu dostępu Rzecznika Praw Obywatelskich do akt podatkowych.
- Zasadność tych postulatów nie budzi wątpliwości i zostaną one wzięte po uwagę przy najbliższej nowelizacji ordynacji podatkowej - poinformował wiceminister.
Chodzi o problem dotyczący art. 70 par 8 ordynacji podatkowej, który stanowi, że nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym, jednakże po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu. - Regulacja ta jest niekonstytucyjna. Sprawa wydaje się oczywista z uwagi na to, że Trybunał Konstytucyjny rozstrzygał już w sprawie przepisu o tożsamej treści (w poprzednio obowiązującym stanie prawnym). Stwierdził jego niekonstytucyjność, a w uzasadnieniu wyraził zastrzeżenia co do obecnie obowiązującej regulacji - czytamy w komunikacie RPO.
RPO sygnalizował też, że art. 297 par. 1 pkt 4 ordynacji podatkowej jest wadliwie skonstruowany. Umożliwia on organom udostępnienie akt Rzecznikowi wyłącznie w związku z jego udziałem w postępowaniu przed sądem administracyjnym. Takie uregulowanie znacznie utrudnia realizację zadań ustawowych RPO w kwestii podatków; jest też niejednolicie stosowane. Zdarza się bowiem, że organy na tej podstawie odmawiają udostępnienia akt konkretnej sprawy z postępowania podatkowego przed formalnym zgłoszeniem udziału w postępowaniu przed sądem administracyjnym. A utrudniony dostęp do akt powoduje brak możliwości wszechstronnej analizy danej sprawy. Problem jest aktualny zwłaszcza w przypadku obywateli występujących bez pomocy profesjonalnych pełnomocników.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
