Jak wynika z danych Ministerstwa Finansów, z roku na rok rośnie liczba kontroli celno-skarbowych, realizowanych przez naczelników urzędów celno-skarbowych (które są rzadsze niż kontrole podatkowe, ponieważ są nakierowana na identyfikację istotnych nieprawidłowości).

Liczba zakończonych kontroli celno-skarbowych wynosi:

  • w 2020 r. - 2351,
  • w 2021 r. – 2966,
  • w 2022 r. - 4033,
  • w okresie od stycznia do września 2023 r – 7396.

Rośnie też skuteczność takich kontroli - w 2020 r. wynosiła 80 proc., w 2021 r. 91 proc., w 2022 r. 92 proc., a w 2023 r. 98 proc.

Zmniejsza się natomiast liczba i znaczenie kontroli podatkowych, które dotyczą zwykle bieżących rozliczeń podatników i nieprawidłowości o mniejszym charakterze. W 2022 r. urzędy skarbowe przeprowadziły 18,1 tys. kontroli podatkowych, podczas gdy w 2021 r. było ich 15,7 tys. Z kolei w 2023 r. – w okresie od stycznia do września – kontroli było ponad 12,8 tys.

- Obserwujemy postępującą marginalizację kontroli podatkowych, które mają, co do zasady, na celu weryfikację bieżących rozliczeń i korekt składanych przez podatników. Rośnie natomiast znaczenie kontroli celno-skarbowych, prowadzonych przez wyspecjalizowane podmioty – mówi Oskar Wala, starszy menedżer w zespole postępowań podatkowych i sądowych w KPMG w Polsce.

Na celowniku duże spółki i samozatrudnieni

Eksperci KPMG zwracają uwagę, że przedmiotem kontroli organów podatkowych są najczęściej m.in:

  • podatek u źródła (WHT),
  • ceny transferowe,
  • samozatrudnienie i ryczałt od przychodów ewidencjonowanych,
  • schematy podatkowe (MDR),
  • pomoc covidowa,
  • outsourcing oraz karuzele VAT w zakresie usług budowlanych.

Marcin Górniak, starszy menedżer w zespole postępowań podatkowych i sądowych w KPMG w Polsce wyjaśnia, że w zakresie kontroli podatku źródła (WHT) organy podatkowe korzystają z procedur wymiany informacji z administracjami skarbowymi innych państw.

Zaczynają też stosować tzw. małą klauzulę antyabuzywną (art. 22c ustawy o CIT), która pozwala na niestosowanie zwolnienia z podatku u źródła w przypadku, gdy głównym lub jednym z głównych celów danej transakcji, uznanej za nierzeczywistą było osiągnięcie zwolnienia z podatku. 

W trakcie kontroli bardzo szczegółowo badane są też kwestie dotyczące odbiorcy płatności, czy jest ich rzeczywistym właścicielem. Organy podatkowe weryfikują m.in. ilu pracowników zatrudnia spółka będąca odbiorcą płatności, jakim majątkiem dysponuje, czy jaką ma przestrzeń biurową. Weryfikują też, czy płatność nie została przetransferowana do innego podmiotu, co może skutkować odmową zastosowania preferencji.

Już od dłuższego czasu przedmiotem kontroli są też schematy podatkowe (MDR) oraz ceny transferowe.

Wciąż zdarzają się też kontrole w zakresie karuzeli VAT, szczególnie dotyczące usług budowlanych.

- Przedmiotem kontroli może być również samozatrudnienie, czyli badanie przez organ podatkowy przesłanek samodzielności samozatrudnionego oraz stosowanej przez niego stawki ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych – mówi Marcin Górniak.

Przypomnijmy, że ryczałt od przychodów ewidencjonowanych zyskał na popularności z początkiem 2022 r., po wejściu w życie przepisów Polskiego Ładu, kiedy stał się atrakcyjną alternatywą dla podatku liniowego i rozliczenia według skali. Zaletą są dość niskie stawki podatku (od 2 proc. do 17 proc.) oraz zryczałtowana kwotowa składka na ubezpieczenie zdrowotne. Problemem są jednak wątpliwości co do tego. jaką stawkę stosować do określonego rodzaju działalności.

Mniej postępowań z wykorzystaniem klauzuli GAAR

Według danych MF spada natomiast liczba postępowań w zakresie klauzuli przeciw unikaniu opodatkowania (GAAR), która została wprowadzona do polskiego prawa podatkowego 15 lipca 2016 r. Daje ona prawo pomijania skutków podatkowych transakcji dokonanych głównie w celu uzyskania korzyści podatkowych. Chodzi w szczególności o treść art. 119a ordynacji podatkowej. Unikaniem opodatkowania są tego rodzaju działania, które nakierowane są przede wszystkim na obniżenie czy też brak opodatkowania, przy użyciu nieuzasadnionych ekonomicznie czynności oraz w sposób sprzeczny z intencją prawodawcy podatkowego. W przypadku stwierdzenia unikania opodatkowania, organ podatkowy uprawniony jest do pozbawienia podatnika korzyści podatkowej. Następuje to w decyzji podatkowej określającej zobowiązanie podatkowe podatnika z pominięciem zdarzeń, które zostały podjęte bądź wykorzystane do unikania opodatkowania.

W 2020 r. było 22 takich postępowań, w 2021 r. – 66, w 2022 r. – 43, a w 2023 r. – 25.

-Tych postępowań nie ma wiele w skali kraju, jednak organy podatkowe przykładają do nich dużą wagę – mówi Oskar Wala.

 

Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania

Mikołaj Kondej

Sprawdź  

Trwa instrumentalne wszczynanie kontroli

Ostrzega również przed innymi niekorzystnymi praktykami organów podatkowych.

- Wciąż stosowana jest praktyka instrumentalnego wszczynania spraw karnoskarbowych, tuż przed upływem terminu przedawnienia. Może się zdarzyć, że np. 15 grudnia podatnik otrzymuje zawiadomienie o wszczęciu sprawy karno-skarbowej i zawieszeniu biegu terminu przedawnienia. Zachęcam w takiej sytuacji do zaskarżenia decyzji opartej na zawieszonym biegu terminu przedawnienia, ponieważ orzecznictwo po pozytywnej uchwale Naczelnego Sądu Administracyjnego bada przesłanki instrumentalności i takie decyzje często uchyla - mówi Marcin Górniak.

Zobowiązanie podatkowe przedawnia się, co do zasady, z upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Jednak zgodnie art. 70 par. 6 pkt 1  ordynacji podatkowej, bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu z dniem wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe.

NSA podjął 24 maja 2021 r. uchwałę w składzie siedmiu sędziów (sygn. I FPS 1/21), zgodnie z którą kontrola zgodności z prawem zastosowania przez organy podatkowe art. 70 par. 6 pkt 1 ordynacji podatkowej powinna obejmować także ocenę, czy nie doszło do instrumentalnego zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego poprzez sztuczne wykorzystanie instytucji wszczęcia postępowania karnego skarbowego.

Czytaj również: ​Instrumentalne wszczynanie postępowania karnego skarbowego >>

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.